Κώστας Καρυωτάκης, «Κάθαρσις»

Igor Mościcki, Catharsis

Βέβαια. Έπρεπε να σκύψω μπροστά στον ένα και, χαίδεύοντας ηδονικά το μαύρο σεβιότ - παφ, παφ, παφ, παφ -, «έχετε λίγη σκόνη» να είπω «κύριε Άλφα».

Ύστερα έπρεπε να περιμένω στη γωνιά, κι όταν αντίκριζα την κοιλιά του άλλου, αφού θα 'χα επί τόσα χρόνια παρακολουθήσει τα αισθήματα και το σφυγμό της, να σκύψω άλλη μια φορά και να ψιθυρίσω εμπιστευτικά: «Ωχ, αυτός ο Άλφα, κύριε Βήτα...»

Έπρεπε πίσω από τα γυαλιά του Γάμμα, να καραδοκώ την ιλαρή ματιά του. Αν μου την εχάριζε, να ξεδιπλώσω το καλύτερο χαμόγελό μου και να τη δεχθώ όπως σε μανδύα ιππότου ένα βασιλικό βρέφος. Αν όμως αργούσε, να σκύψω για τρίτη φορά γεμάτος συντριβή και ν' αρθρώσω: «Δούλος σας, κύριε μου».

Αλλά πρώτα πρώτα έπρεπε να μείνω στη σπείρα του Δέλτα. Εκεί η ληστεία γινόταν υπό λαμπρούς, διεθνείς οιωνούς, μέσα σε πολυτελή γραφεία. Στην αρχή δεν θα υπήρχα. Κρυμμένος πίσω από τον κοντόπαχο τμηματάρχη μου, θα οσφραινόμουν. Θα είχα τρόπους λεπτούς, αέρινους. Θα εμάθαινα τη συνθηματική τους γλώσσα. Η ψαύσις του αριστερού μέρους της χωρίστρας θα εσήμαινε: «πεντακόσιες χιλιάδες». Ένα επίμονο τίναγμα της στάχτης του πούρου θα έλεγε: «σύμφωνος». Θα εκέρδιζα την εμπιστοσύνη όλων. Και, μια μέρα, ακουμπώντας στο κρύσταλλο του τραπεζιού μου, θα έγραφα εγώ την απάντηση: «Ο αυτόνομος οργανισμός μας, κύριε Εισαγγελεύ...»

Έπρεπε να σκύψω, να σκύψω, να σκύψω. Τόσο που η μύτη μου να ενωθεί με τη φτέρνα μου. Έτσι βολικά κουλουριασμένος, να κυλώ και να φθάσω.

Κανάγιες!

Το ψωμί της εξορίας με τρέφει. Κουρούνες χτυπούν τα τζάμια της κάμαρας μου. Και σε βασανισμένα στήθη χωρικών βλέπω να δυναμώνει η πνοή που θα σας σαρώσει.

Σήμερα επήρα τα κλειδιά κι ανέβηκα στο ενετικό φρούριο. Επέρασα τρεις πόρτες, τρία πανύψηλα, κιτρινωπά τείχη, με ριγμένες επάλξεις. Όταν βρέθηκα μέσα στον εσωτερικό, τρίτο κύκλο, έχασα τα ίχνη σας. Κοιτάζοντας από τις πολεμίστριες, χαμηλά, τη θάλασσα, την πεδιάδα, τα βουνά, ένιωθα τον εαυτό μου ασφαλή. Εμπήκα σ' ερειπωμένους στρατώνες, σε κρύπτες όπου είχαν φυτρώσει συκιές και ροδιές. Εφώναζα στην ερημία. Επερπάτησα ολόκληρες ώρες σπάζοντας μεγάλα, ξερά χόρτα. Αγκάθια κι αέρας δυνατός κολλούσαν στα ρούχα μου. Με ήβρε η νύχτα¹...

Δημοσιεύτηκε μετά το θάνατο του ποιητή στα Ευρισκόμενα.

José Clemente Orozco, Catharsis, 1934 

«…Πέμπτο δείγμα πως η γνήσια ποίηση είναι καθαρά πολιτική, λαβαίνω ένα κείμενο του Καρυωτάκη. Είναι το Κάθαρσις.

Γραμμένη λίγο προτού πεθάνει ο ποιητής, η Κάθαρσις είναι καθαρή, όσο και η αυτοκτονία του. Που η αυτοκτονία του Καρυωτάκη στην Πρέβεζα λειτούργησε σαν καθαρμός για όλους τους ποιητές και ολόκληρη την ποίηση της εποχής του.

Η Κάθαρσις είναι ένα σύντομο κείμενο, που γράφτηκε στα 1928 και περιγράφει την πολιτική ζωή της Ελλάδας εξήντα χρόνους αργότερα. Το κείμενο αυτό δίνει μια πρωθύστερη αναπαράσταση της πολιτικής αθλιότητας του σήμερα με πιστότητα ανατριχιαστική.

Ποιος Έλληνας στις μέρες μας από τα λυκόπουλα της Κυριακής ως τους κρονόληρους και τους τριγέροντες, δεν έχει ακούσει τη λέξη «κάθαρση» ;

Με αφορμή έναν αλήτη του σκοινιού και της φούρκας· ένα κάθαρμα της πολιτείας, όπως θα έλεγε ο Πλάτων², που αν αλλάξεις το πέμπτο γράμμα στο όνομά του θα διαβάσεις τη λέξη σκατάς· και με υπόδικους μία κυβέρνηση, μία αντιπολίτευση, μία δικαιοσύνη, και ολόκληρο τον ημερήσιο τύπο και το κύκλωμα ενημέρωσης, τρία χρόνια τώρα μέρα και νύχτα η λέξη κάθαρση λερώνει τα αυτιά και τα μάτια μας.

Όσο πιο πολύ την ακούμε, τόσο πιο βαθιά βεβαιώνεται μέσα μας το αληθινό της όνομα: ακαθαρσία, βορβορυγμός και βόρβορος.

Εξοδεύτηκαν μια Πρέσπα μελάνι και κορμοί δέντρα χαρτί ένα δάσος για τη λέξη αυτή. Και χαθήκανε εκατομμύρια ανθρωποώρες εργασίας. Τόσο, που αν είχε χρησιμοποιηθεί γόνιμα ο χρόνος αυτός από τους έλληνες, θα είχαμε σκάψει το μετρό της Αθήνας, και θα είχαμε διώξει το νέφος.

Εt tamen. Όσο γνωρίζω, αυτά τα τρία χρόνια ούτε μια φορά δεν ακούστηκε η Κάθαρσις του Καρυωτάκη. Το λιτό αυτό κείμενο, που πριν εξήντα χρόνια ζωγράφισε πιστά την απολίθωση και την ενανθράκωση της πολιτικής μας ζωής και συνείδησης σήμερα.

Διαβασμένο έγκαιρα και σωστά το Κάθαρσις του Καρυωτάκη, θα είχε προφτάσει να κάμει άχρηστες τα δύο εκατομμύρια σελίδες και βιντεοκασέτες που γράφτηκαν για την κάθαρση από το πήλινο μυαλό και το ξύλινο χέρι μας.

Τόσο δραστικό είναι το πολιτικό βεληνεκές της αληθινής ποίησης. Μια σελίδα ποίηση είναι ίσον ή μεγαλύτερο από μια βιβλιοθήκη φλυαρίες».

Igor Mościcki, Nemesis

1. Μετά το «Με ήβρε η νύχτα…» το χειρόγραφο του Καρυωτάκη είχε ακόμη τη φράση «κι ο θάνατος» Βλ. την έκδοση του Γ.Π.Σαββίδη 2, 231

2. Κτείνειν ως νόσον πόλεως = να τον σκοτώνουν σα να’τανε κάθαρμα της πολιτείας. Πλάτ., Πρωταγ. 322d

Απόσπασμα από τα «Ελληνικά» του Δημήτρη Λιαντίνη (σελ. 62 - 63)

Ανάλυση αρχαίων οστών επιχειρεί να ξαναγράψει την ιστορία της Αμερικής. Humans in California 130,000 Years Ago? Get the Facts

Αμφιλεγόμενη χαρακτηρίζεται η μελέτη καθώς τα ευρήματα σπρώχνουν τον αποικισμό του Νέου Κόσμου 100 χιλ. χρόνια πίσω. A new study has dropped a bombshell on archaeology, claiming signs of human activity in the Americas far earlier than thought. A side view of groove produced by percussion on a mastodon leg bone. Credit: Tom Deméré/San Diego Natural History Museum

Προϊστορικοί άνθρωποι, οι οποίοι μάλλον δεν ήταν καν Homo sapiens, έτρωγαν το μεδούλι από τα κόκαλα παχύδερμων στην Αμερική πριν από 130.000 χρόνια, υποδεικνύει νέα μελέτη. Θα είναι όμως δύσκολο να πειστούν όλοι οι ανθρωπολόγοι, δεδομένου ότι τα ευρήματα σπρώχνουν τον αποικισμό του Νέου Κόσμου 100.000 χρόνια πιο πίσω στο παρελθόν.

Αμφιλεγόμενη μελέτη

Two mastodon femur balls, one face up and one face down, are among the remains found at the Cerutti site in San Diego. PHOTOGRAPH BY SAN DIEGO NATURAL HISTORY MUSEUM

Η μελέτη προκαλεί μεγάλο ντόρο μεταξύ των ανθρωπολόγων, χαρακτηρίζεται όμως αμφιλεγόμενη ακόμα και από τον δικτυακό τόπο του περιοδικού Nature όπου δημοσιεύεται. Αφορά τα οστά μαστόδοντων, προϊστορικών συγγενών των μαμούθ και των ελεφάντων, τα οποία, σύμφωνα με τους ερευνητές, φαίνεται να σπάστηκαν επίτηδες.

Οστά μαστόδοντου και μεγάλες πέτρες βρέθηκαν στη διάρκεια χωματουργικών εργασιών στο Σαν Ντιέγκο. San Diego Natural History Museum paleontologist Don Swanson points at a rock fragment near a large mastodon tusk fragment. PHOTOGRAPH BY SAN DIEGO NATURAL HISTORY MUSEUM

Τα κόκαλα ήρθαν κατά τύχη στο φως το 2002 κατά τη διάρκεια οδικών έργων σε προάστιο του Σαν Ντιέγκο. Μαζί με τα οστά βρέθηκαν μεγάλες πέτρες διάσπαρτες ανάμεσα σε λεπτόκοκκα ιζήματα, οι οποίες σύμφωνα με τους ερευνητές δεν θα μπορούσαν να μεταφερθούν εκεί από νερό.

A boulder discovered at the Cerutti Mastodon site thought to have been used by early humans as a hammerstone. Credit: Tom Deméré/San Diego Natural History Museum

Τα ίχνη θραύσης, λέει η μελέτη, δείχνουν ότι κάποιος τοποθέτησε επίτηδες τα οστά σε κάποια μεγάλη πέτρα και στη συνέχεια χρησιμοποίησε μια δεύτερη, μικρότερη πέτρα για να τα σπάσει, πιθανώς για να αποσπάσει το θρεπτικό μεδούλι.

A close-up view of a spirally fractured mastodon femur bone from the site. PHOTOGRAPH BY TOM DEMÉRÉ, SAN DIEGO NATURAL HISTORY MUSEUM

Οι πέτρες φέρουν επίσης ίχνη από χτυπήματα, και τα πειράματα των ερευνητών με πέτρες και κόκαλα ελέφαντα παρήγαγαν πολύ παρόμοια ίχνη.

Ηλικίας 130.000 ετών

The Cerutti site also revealed unbroken mastodon ribs and vertebrae. PHOTOGRAPH BY SAN DIEGO NATURAL HISTORY MUSEUM

Τα οστά των μαστόδοντων δεν ήταν δυνατό να χρονολογηθούν με την αξιόπιστη μέθοδο του άνθρακα-14, καθώς το κολλαγόνο που περιέχει άνθρακα είχε προ πολλού χαθεί. Χρονολογήθηκαν όμως με μια άλλη μέθοδο που βασίζεται στη διάσπαση των ιχνών ουρανίου που υπάρχει στο περιβάλλον, και οι μετρήσεις έδειξαν την καταπληκτική ηλικία των 130.000 ετών.

Την εποχή εκείνη ο σύγχρονος άνθρωπος Homo sapiens ζούσε μόνο στην Αφρική -οι αρχαιότερες ενδείξεις μετανάστευσης σε άλλες ηπείρους χρονολογούνται σε λιγότερο από 100.000 χρόνια πριν.

Ποιοι ήταν οι μυστηριώδεις πρώτοι άνθρωποι της Αμερικής;

An archaeological site in California may have opened up a whole new chapter in the history of humans in the Americas. Researchers claim the site shows evidence of humans interacting with the bones of a mastodon, an ice age relative of elephants and mammoths. New dating suggests the site may be 130,000 years old – 100,000 years earlier than the accepted date for the first human colonisation of the Americas.

Τότε, όμως, ποιοι μπορεί να ήταν οι μυστηριώδεις, πρώτοι άνθρωποι της Αμερικής; Εφόσον τα συμπεράσματα της ανάλυσης ευσταθούν, ένα ενδεχόμενο είναι να επρόκειτο για Homo sapiens που ταξίδεψαν από την Αφρική νωρίτερα από ό,τι πιστεύεται. Ένα άλλο ενδεχόμενο είναι να επρόκειτο για Νεάντερταλ από την Ευρώπη, ή για τους μυστηριώδεις «ανθρώπους της Ντενίσοβα» που ζούσαν εκείνη την εποχή στην Ευρασία.

Δεδομένου πάντως ότι η μελέτη δεν προσφέρει άμεσες αρχαιολογικές ενδείξεις, παρά μόνο έμμεσα συμπεράσματα, ο ισχυρισμός της δύσκολα θα γίνει καθολικά αποδεκτός πριν υπάρξουν νέα ευρήματα.

Οι επικρίσεις εστιάζονται μεταξύ άλλων στις εικασίες της μελέτης σχετικά με το πώς το ουράνιο περνά από το νερό στα οστά, καθώς και στους παράγοντες που οδήγησαν στη θραύση των οστών.

Αν και οι ερευνητές επιμένουν ότι τα οστά βρέθηκαν στην αρχική τους κατάσταση, μια υποψία που διατυπώνουν συνάδελφοί τους είναι ότι τα κόκαλα έσπασαν λόγω του βάρους των χωματουργικών μηχανημάτων που άνοιγαν νέο δρόμο στο Σαν Ντιέγκο. Για την οριστική απάντηση φαίνεται ότι θα περιμένουμε.

Πηγές: Nature - http://www.tovima.gr/science/technology-planet/article/?aid=876459