Arts Universe and Philology

Arts Universe and Philology
The blog "Art, Universe, and Philology" is an online platform dedicated to the promotion and exploration of art, science, and philology. Its owner, Konstantinos Vakouftsis, shares his thoughts, analyses, and passion for culture, the universe, and literature with his readers.

Πέμπτη 28 Φεβρουαρίου 2013

Κοσμικός σπρίντερ στο κέντρο ενός γαλαξία, Superfast Spinning Black Hole Tearing Up Space at Nearly the Speed of Light


Καλλιτεχνική απεικόνιση της μαύρης τρύπας του γαλαξία NGC 1365 η οποία περιστρέφεται με τη ταχύτητα του φωτός. This handout artist’s rendition provided February 27, 2013 by NASA/JPL-Caltech, illustrates a supermassive black hole with millions to billions times the mass of our sun. Supermassive black holes are enormously dense objects buried at the hearts of galaxies. In this illustration, the supermassive black hole at the center is surrounded by matter flowing onto the black hole in what is termed an accretion disk. This disk forms as the dust and gas in the galaxy falls onto the hole, attracted by its gravity. Also shown is an outflowing jet of energetic particles, believed to be powered by the black hole’s spin. The regions near black holes contain compact sources of high energy X-ray radiation thought, in some scenarios, to originate from the base of these jets. This high energy X-radiation lights up the disk, which reflects it, making the disk a source of X-rays. The reflected light enables astronomers to see how fast matter is swirling in the inner region of the disk, and ultimately to measure the black hole’s spin rate. Image credit: NASA/JPL-Caltech

Διεθνής ομάδα αστρονόμων έκανε μια εκπληκτική ανακάλυψη. Εντόπισε μια γιγάντια μαύρη τρύπα που περιστρέφεται με ταχύτητα που πλησιάζει αυτή του φωτός

Πιο γρήγορα δεν γίνεται


Matter can orbit closer to a black hole if the black hole is spinning rapidly. The spin rate can be derived from the more or less elongated shape of the X-ray emission line emitted by iron atoms swirling around the black hole. (Illustration: NASA/CXC/M Weiss; Spectra: NASA/CXC/SAO/J Miller et al.)

Ομάδα επιστημόνων του Κέντρου Αστροφυσικής Harvard-Smithsonian στις ΗΠΑ και του Αστεροσκοπείου Arcetri Φλωρεντία χρησιμοποίησαν τα διαστημικά παρατηρητήρια NuSTAR και XMM-Newton X-ray για να μελετήσουν τη μελανή οπή που βρίσκεται στο κέντρο του σπειροειδή γαλαξία NGC 1365. Ο γαλαξίας βρίσκεται σε απόσταση 60 εκατομμυρίων ετών φωτός από εμάς και η μαύρη τρύπα στο κέντρο του εκτιμάται ότι έχει διάμετρο 3.2 εκατομμύρια χιλιόμετρα. Οι ερευνητές υπολόγισαν ότι η μελανή οπή περιστρέφεται με ταχύτητα που πλησιάζει αυτή του φωτός.

«Είναι η πρώτη φορά που υπάρχει ακριβής μέτρηση της περιστροφής μιας γιγάντιας μαύρης τρύπας» αναφέρει ο Γκουίντο Ριζάλτι, επικεφαλής της έρευνας.

Η αξία της ανακάλυψης


The massive spiral galaxy NGC 1365 has a huge black hole in its heart, spinning at nearly the speed of light. Image credit: ESO/P. Grosbøl

Μόλις δύο παράμετροι καθορίζουν μια μελανή οπή, η μάζα και η περιστροφή της. Όπως υποστηρίζουν οι ειδικοί αν γνωρίζει κάποιος αυτές τις δύο παραμέτρους γνωρίζει πρακτικά τα πάντα για μια μαύρη τρύπα. Μάλιστα τα δεδομένα για τη περιστροφή μιας μαύρης τρύπας είναι πιο σημαντικά από εκείνα για τη μάζα της. Αυτό γιατί τα δεδομένα της περιστροφής μιας μαύρης τρύπας μπορούν να αποκαλύψουν στοιχεία για το παρελθόν του γαλαξία στον οποίο βρίσκεται.

«Η περιστροφή μιας μαύρης τρύπας αποτελεί ένα είδος μνήμης, ένα αρχείο, της ιστορίας ολόκληρου του γαλαξία στον οποίο βρίσκεται» αναφέρει ο Ριζάλτι. Η μελανή οπή στον NGC 1365 έχει μάζα κατά εκατομμύρια φορές μεγαλύτερη από εκείνη του Ήλιου. Δεν γεννήθηκε όμως τόσο μεγάλη αφού όπως φαίνεται στο πέρας των αιώνων «καταβρόχθισε» πολλά άστρα και ανυπολόγιστη ποσότητα κοσμικής ύλης (αέρια, σκόνη) ενώ οι ερευνητές εκτιμούν ότι υπήρξαν και συγχωνεύσεις με άλλες μελανές οπές για να φτάσει στο σημερινό γιγάντιο μέγεθος της. Η έρευνα μεταφέρεται στην επιθεώρηση «Nature».






Βρέθηκαν τα... αποφάγια του Γαλαξία. Hubble Telescope Reveals Milky Way Galaxy's Cannibal Past

Το απομακρυσμένο από το γαλαξιακό κέντρο κέλυφος μέσα στο οποίο κινούνται λίγα άστρα. Η ύπαρξη τους εκεί οφείλεται πιθανώς σε γαλαξιακό κανιβαλισμό. This illustration shows the disk of our Milky Way galaxy, surrounded by a faint, extended halo of old stars. Astronomers using the Hubble Space Telescope to observe the nearby Andromeda galaxy serendipitously identified a dozen foreground stars in the Milky Way halo. They measured the first sideways motions (represented by the arrows) for such distant halo stars. The motions indicate the possible presence of a shell in the halo, which may have formed from the accretion of a dwarf galaxy. This observation supports the view that the Milky Way has undergone continuing growth and evolution over its lifetime by consuming smaller galaxies. Illustration CreditNASAESAand AFeild (STScI)

Μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα ανακάλυψη έκανε ομάδα αστρονόμων στις ΗΠΑ. Μελετώντας δεδομένα από παρατηρήσεις επτά ετών που έκανε το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble οι ερευνητές εντόπισαν μια ομάδα απομακρυσμένων άστρων τα οποία όπως υποστηρίζουν είναι τα απομεινάρια γαλαξιακού κανιβαλισμού. Σύμφωνα με τους ερευνητές ο γαλαξίας μας «κατάπιε» κάποτε ένα μικρότερο γειτονικό γαλαξία και τα άστρα που εντοπίστηκαν είναι «αυτόπτες μάρτυρες» του τι συνέβη.

Τα άστρα

Την ανακάλυψη έκανε ομάδα αστρονόμων από μεγάλα αμερικανικά πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα. Εντόπισαν σε απόσταση 80 χιλιάδων ετών φωτός από το κέντρο του γαλαξία μας μια κοσμική δομή, ένα «κέλυφος» όπως το χαρακτηρίζουν μέσα στο οποίο βρίσκονται 13 άστρα.

Σύμφωνα με τους ερευνητές τα άστρα αυτά είναι ότι απέμεινε από την «επίθεση» του Γαλαξία σε ένα μικρότερο τον οποίο τελικά και απορρόφησε. Η ανακάλυψη θεωρείται πολύ σημαντική για δύο λόγους. Πρώτον γιατί ενισχύει τη θεωρία ότι ο γαλαξίας μας αναπτυσσόταν για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα «κανιβαλίζοντας» μικρότερους γαλαξίες που βρίσκονταν στη κοσμική μας γειτονιά.

Δεύτερον γιατί τα συμπεράσματα της έρευνας μπορεί να βοηθήσουν τους επιστήμονες να το πώς η μάζα κατανέμεται μέσα στον γαλαξία μας κάτι που με τη σειρά του θα αποκαλύψει στοιχεία για τη μυστηριώδη σκοτεινή ύλη που πιστεύεται ότι αποτελεί το 80% της ύλης του Σύμπαντος.

«Η ανακάλυψη μιας χούφτας απομακρυσμένων άστρων στον γαλαξία μας δεν ήταν κάτι εύκολο. Ήταν πραγματικά σαν να ψάχνεις βελόνα μέσα στα άχυρα» αναφέρει σε ανακοίνωση του ο Ρόλαντ βαν ντε Μάρελ του Space Telescope Science Institute στη Βαλτιμόρη, μέλος της ερευνητικής ομάδας

Η εξήγηση

Η κοσμική δομή εντός της οποίας κινούνται τα 13 άστρα, αυτό το «κέλυφος», καθώς και ο τρόπος που κινείται η ομάδα των άστρων είναι φαινόμενα που σύμφωνα με τους ειδικούς μπορούν να υπάρξουν μετά από την απορρόφηση ενός μικρότερου γαλαξία από ένα κοντινό μεγαλύτερο από αυτόν.

«Αυτό που μπορεί να συμβαίνει είναι ότι τα άστρα αυτά κινούνται πολύ αργά επειδή βρίσκονται στο απόκεντρο, στο πιο απομακρυσμένο σημείο της τροχιάς τους από το κέντρο του γαλαξία μας. Η ακτινική κίνηση των άστρων μειώνεται σε σχέση με την εφαπτόμενη κίνηση αυτό έχει ως αποτέλεσμα να έχουν μια περίεργη ομαδοποιημένη συμπεριφορά όταν κινούνται προς το κέντρο του Γαλαξία» αναφέρει η Άλις Ντίσον, του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια, που ήταν επικεφαλής των ερευνητών.

Οι ερευνητές μελετούν τα άστρα και τη συμπεριφορά τους ευελπιστώντας ότι θα βρουν νέα στοιχεία για τη δημιουργία και εξέλιξη του Γαλαξία. Ελπίζουν επίσης ότι θα μπορέσουν να υπολογίσουν με ακρίβεια τη μάζα του γαλαξία μας. Η μελέτη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Astrophysical Journal».

H μεγαλύτερη «δίνη» στον Κόσμο. The Whirlpool Galaxy

The Whirlpool Galaxy is a classic spiral galaxy. At only 30 million light years distant and fully 60 thousand light years across, M51, also known as NGC 5194, is one of the brightest and most picturesque galaxies on the sky. This image is a digital combination of a ground-based image from the 0.9-meter telescope at Kitt Peak National Observatory and a space-based image from the Hubble Space Telescope highlighting sharp features normally too red to be seen.  Image Credit: NASA/Hubble

Η NASA έδωσε στη δημοσιότητα μια εντυπωσιακή φωτογραφία του γαλαξία Μ51Α που οι επιστήμονες του έχουν προσδώσει λόγω του σχήματος του το όνομα «Γαλαξίας της Δίνης». Ο σπειροειδής γαλαξίας με καθαρή δομή βραχιόνων για αυτό και μοιάζει με μια κοσμική δίνη.

Space image (M51) from the Hubble Space Telescope. Music: Trailer - Join The Hunt by White Wall Images: NASA, ESA, and The Hubble Heritage Team (STScl/AURA)

Νέες παρατηρήσεις του γαλαξία αναπροσάρμοσαν τα δεδομένα που γνωρίζαμε για αυτόν. Όπως αναφέρει η NASA ο γαλαξίας δεν βρίσκεται σε απόσταση 23 εκατομμυρίων ετών φωτός από εμάς αλλά σε απόσταση 30 εκατομμυρίων ετών φωτός. Η διάμετρος του δεν είναι 40 χιλιάδες έτη φωτός αλλά 60 χιλιάδες. Το τηλεσκόπιο των 0.9 μέτρων του Εθνικού Αστεροσκοπείου Kitt Peak στην Αριζόνα κατέγραψε μια εντυπωσιακή κοντινή εικόνα του γαλαξία.

Τετάρτη 27 Φεβρουαρίου 2013

Τα κύτταρα του εγκεφάλου ζουν περισσότερο από το σώμα! Brain Cells Can Outlive the Body

Mouse brain cells (green) lived twice as long as the average mouse life span when transplanted into a rat brain. Courtesy of Lorenzo Magrassi

Τα κύτταρα του εγκεφάλου έχουν διπλάσιο χρόνο ζωής σε σύγκριση με τους οργανισμούς εντός των οποίων «κατοικούν», σύμφωνα με νέα μελέτη.

Νευροχειρουργοί του Πανεπιστημίου της Παβία στην Ιταλία αναφέρουν με δημοσίευσή στους στην επιθεώρηση «Proceedings of the National Academy of Sciences» ότι νευρώνες ποντικών οι οποίοι εμφυτεύθηκαν σε αρουραίους παρέμειναν ζωντανοί ως τα… βαθιά γεράματα των αρουραίων – για την ακρίβεια η διάρκεια ζωής τους ήταν η διπλάσια σε σύγκριση με το φυσιολογικό προσδόκιμο ζωής ενός ποντικού.

Υγιείς νευρώνες και στα… 160 έτη!

Mouse neurons implanted into a rat brain can live twice as long as the mice from which they were taken, new research suggests. CREDIT: iDesign, Shutterstock

Τα ευρήματα αυτά αναμένεται να κάνουν πολλούς οπαδούς της… επιμήκυνσης της ζωής να ενθουσιαστούν. Και αυτό διότι, όπως ανέφερε ο δρ Λορέντσο Μαγκράσι, νευροχειρουργός από το Πανεπιστήμιο της Παβία που ήταν εκ των συγγραφέων της νέας μελέτης «αργά αλλά σταθερά αυξάνουμε το προσδόκιμο ζωής των ανθρώπων. Έτσι, αν κάποια ημέρα το προσδόκιμο αυτό διπλασιαστεί, εάν ανέβει στα 160 έτη κατά μέσο όρο, τότε μπορούμε να ξέρουμε ότι οι άνθρωποι δεν θα χάσουν τους νευρώνες τους, επειδή οι νευρώνες δεν έχουν συγκεκριμένη, μικρή διάρκεια ζωής».

Παρότι τα περισσότερα κύτταρα του ανθρώπινου σώματος ανανεώνονται συνεχώς, οι άνθρωποι γεννιούνται σχεδόν με όλους τους νευρώνες που θα έχουν κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Ο δρ Μαγκράσι και οι συνεργάτες του προσπάθησαν να ανακαλύψουν εάν οι νευρώνες μπορούν να ζήσουν παραπάνω από τους οργανισμούς στους οποίους ανήκουν.

Το πείραμα της… μεταφοράς εγκεφαλικών κυττάρων

The research involved giving blood from younger mice to older specimens and vice versa.

Για να το καταφέρουν έλαβαν νευρώνες από ποντίκια και τους μεταμόσχευσαν στον εγκέφαλο περίπου 60 εμβρύων αρουραίων. Οι ερευνητές άφησαν τους αρουραίους να ζήσουν ολόκληρη τη ζωή τους μέχρι τα βαθιά γεράματα – τους θανάτωσαν όταν δεν είχαν πλέον περισσότερες από δύο ημέρες ζωής - και στη συνέχεια εξέτασαν τον εγκέφαλό τους. Σημειώνεται ότι το προσδόκιμο ζωής των ποντικιών δεν είναι μεγαλύτερο από 18 μήνες ενώ οι αρουραίοι ζουν συνήθως διπλάσιο διάστημα σε σύγκριση με τους ποντικούς.

Η ανάλυση του εγκεφάλου έδειξε ότι στο τέλος της ζωής του κανένας αρουραίος δεν παρουσίαζε νευρολογικά προβλήματα (αν και δεν κατεγράφησαν σημάδια μεγαλύτερης ευφυΐας λόγω των μεταμοσχευμένων νευρώνων). Είναι χαρακτηριστικό πάντως ότι οι μεταμοσχευμένοι νευρώνες παρέμειναν ζωντανοί ακόμη και όταν οι αρουραίοι πέθαναν. Το γεγονός αυτό μαρτυρεί ότι τα κύτταρα θα μπορούσαν να επιβιώσουν για ακόμη μεγαλύτερο διάστημα εάν είχαν μεταμοσχευθεί σε ένα είδος που έχει μεγαλύτερο προσδόκιμο ζωής.

Πιθανές θεραπείες για Πάρκινσον, Αλτσχάιμερ

Hopes: The team believe the research could provide a better understanding of memory loss in humans associated with Alzheimer's disease.

Τα νέα ευρήματα μαρτυρούν ότι τα κύτταρα του εγκεφάλου μας δεν… εγκαταλείπουν τα εγκόσμια πριν από το σώμα μας – μάλλον το αντίθετο. Παρότι τα αποτελέσματα αφορούσαν αρουραίους αναμένεται να έχουν επίδραση σε ό,τι αφορά πιθανές μελλοντικές μεταμοσχεύσεις νευρώνων σε ανθρώπους με νευροεκφυλιστικές νόσους όπως η Πάρκινσον ή η Αλτσχάιμερ, σύμφωνα με τον δρα Μαγκράσι.

Βέβαια το γεγονός ότι τα εγκεφαλικά κύτταρα φαίνεται ότι… ξεχνούν να πεθάνουν, δεν σημαίνει ότι και ο άνθρωπος θα μπορεί κάποια ημέρα να ζει για πάντα. Και αυτό διότι η διαδικασία της γήρανσης εξαρτάται από πολλούς και διαφορετικούς παράγοντες εκτός της διάρκειας ζωής των διαφορετικών οργάνων του σώματος – παράγοντες που σε μεγάλο βαθμό βρίσκονται ακόμη στο σκοτάδι για τους επιστήμονες.









Το Internet «βάφτισε» τα φεγγάρια του Πλούτωνα, Pluto May Soon Have a Moon Named Vulcan (Thanks to William Shatner)


These may soon be the names of Pluto’s family of moons (Hubble image: NASA, ESA and M. Showalter/SETI).

Ολοκληρώθηκε η ψηφοφορία για την ονοματοδοσία των δύο μικρών δορυφόρων του Πλούτωνα που ανακαλύφτηκαν το 2011 και το 2012. Ο Πλούτωνας διαθέτει πλέον 5 φεγγάρια, τον Χάροντα, τη Νύχτα, την Ύδρα και τα καινούργια Ρ4 και Ρ5 που αναμένουν τα ονόματά τους.

Η ομάδα ερευνητών από το Ινστιτούτο αναζήτησης εξωγήινης ζωής SETI έφτιαξε μια λίστα με υποψήφια ονόματα και δημιούργησε έναν δικτυακό τόπο στον οποίο οι επισκέπτες μπορούσαν να ψηφίσουν δύο από αυτά. Η διαδικασία ολοκληρώθηκε τη Δευτέρα και τα δύο ονόματα που έλαβαν τις περισσότερες ψήφους ήταν το «Ήφαιστος» και «Κέρβερος».

Η καμπάνια του Κάπτεν Κέρκ

The original "Star Trek" TV cast included Leonard Nimoy as Mr. Spock, the Starship Enterprise's pointy-eared science officer, and William Shatner as Captain James T. Kirk.

Το Ήφαιστος ξεχώρισε λαμβάνοντας περίπου 175 χιλιάδες ψήφους, σχεδόν διπλάσιες από τον δεύτερο Κέρβερο. Βέβαια θα πρέπει να σημειωθεί ότι το Ήφαιστος επικράτησε μετά τη δημόσια παρέμβαση του διάσημου ηθοποιού Ουίλιαμ Σάτνερ που δήλωσε ότι αυτό είναι το ιδανικό όνομα για έναν από τους δύο δορυφόρους.

Ο Σάτνερ έγινε γνωστός με τον ρόλο του «Κάπτεν Κερκ» στη θρυλική διαστημική σειρά Σταρ Τρεκ και μάλιστα την Κυριακή έκανε εμφάνιση - έκπληξη στα Όσκαρ συμμετέχοντας σε αυτά ως Κάπτεν Κερκ. Ο Σάτνερ υποστήριξε το όνομα Ήφαιστος (Vulcan στα λατινικά) όχι μόνο επειδή του άρεσε, αλλά και επειδή ο έτερος πρωταγωνιστής του Σταρ Τρεκ, ο μίστερ Σποκ, είχε γεννηθεί στον πλανήτη Vulcan.

Θα πρέπει να σημειωθεί πάντως ότι την τελική επιλογή για το όνομα των δύο δορυφόρων (όπως και για κάθε διαστημικό όνομα) έχει η Διεθνής Αστρονομική Ένωση τα μέλη της οποίας μπορούν να επιλέξουν άλλα ονόματα.





Τρίτη 26 Φεβρουαρίου 2013

Η ιστορία ενός θαύματος - Οι Έλληνες. The Greeks - Crucible of Civilization

Παρακολουθήστε το ντοκιμαντέρ: Η ιστορία ενός θαύματος - Οι Έλληνες:

A documentary, narrated by actor Liam Neeson, that chronicles the rise and fall of the civilization of ancient Greece.

Κάτω από τον Μαυρίκιο κρύβεται μια αρχαία ήπειρος, The long-lost continent found hidden beneath the paradise beaches of Mauritius


Στον Ινδικό Ωκεανό ανάμεσα στη Μαδαγασκάρη και την Ινδία υπήρχε κάποτε μια μεγάλη λωρίδα γης, μια μικροήπειρος που βυθίστηκε και πάνω από αυτή βρίσκεται σήμερα ο Μαυρίκιος. The coloured track (left colour scale) west of Reunion is the calculated movement of the Reunion hotspot. The black lines with yellow circles and the red circle indicate the corresponding calculated track on the African plate and the Indian plate, respectively. The numbers in the circles are ages in millions of years. The areas with topography just below the sea surface are now regarded as continental fragments.

Ερευνητική ομάδα από τη Νορβηγία εντόπισε στοιχεία στο νησί του Μαυρίκιου τα οποία τους οδηγούν στη διαπίστωση ότι σε αυτή τη θαλάσσια περιοχή υπήρχε κάποτε μια μεγάλη λωρίδα ξηράς. Οι ερευνητές κάνουν λόγο για μια χαμένη «μικροήπειρο».

 Το αρχαίο ζιρκόνιο


Land on Earth was once gathered together in a supercontinent known as Rodinia, shown here as it was during its break-up 750 million years ago. Now scientists believe they have found a fragment of it buried under the Indian Ocean.

Επιστήμονες του Πανεπιστημίου του Όσλο εξερεύνησαν τον Μαυρίκιο, τον νησιωτικό παράδεισο που βρίσκεται ανατολικά της Μαδαγασκάρης. Σύμφωνα με τη κρατούσα θεωρία, η ξηρά της Γης πριν από 1.1 δις-750 εκ. έτη ήταν ενωμένη σε μια υπερήπειρο, τη Ροντίνια. Την εποχή της Ροντίνια η Ινδία συνόρευε με τη Μαδαγασκάρη.

Οι ερευνητές ανέλυσαν δείγματα άμμου  από τις παραλίες του Μαυρίκιου και διαπίστωσαν ότι το ζιρκόνιο που υπάρχει εκεί ήταν πανάρχαιο και πάντως πολύ παλαιότερο από την ύπαρξη του νησιού. Ο Μαυρίκιος και τα γύρω νησιά πιστεύεται ότι είναι προϊόν ηφαιστειακής δραστηριότητας που έλαβε χώρα πριν από περίπου εννέα εκατομμύρια έτη.

Όμως το ζιρκόνιο που εντόπισαν οι ερευνητές έχει ηλικία πολλών εκατοντάδων εκατομμυρίων ετών. Οι ερευνητές δεν μπορούν να προσδιορίσουν ακόμη με ακρίβεια την ηλικία του ζιρκόνιου που εντόπισαν αλλά την τοποθετούν σε ένα χρονικό πλαίσιο πριν από δύο δισ. - 600 εκατομμύρια έτη.

Η χαμένη γη

Κάτω από τον Μαυρίκιο κρύβεται μια αρχαία ήπειρος.

Οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ανάμεσα στην Ινδία και τη Μαδαγασκάρη υπήρχε μια μεγάλη μακρόστενη λωρίδα ξηράς η οποία υποστηρίζουν ότι είναι μια χαμένη ήπειρος ή καλύτερα μια χαμένη «μικροήπειρος» όπως έχουν ονομαστεί αυτού του είδους οι ξηρές. Οι ερευνητές την ονόμασαν Μαυρίτια και εκτιμούν ότι βρίσκεται πλέον δέκα χιλιόμετρα κάτω από τον Μαυρίκιο.


Once land started to drift towards their current positions, Mauritia was no more.

Έχει διαπιστωθεί ότι πριν από 85 εκατομμύρια έτη η Ινδία άρχισε να απομακρύνεται από τη Μαδαγασκάρη και να κινείται προς την περιοχή που βρίσκεται σήμερα. Τότε η Μαυρίτια άρχισε να διασπάται και τελικά βυθίστηκε κάτω από γιγάντια κύματα που δημιουργούνταν από τις έντονες γεωλογικές διεργασίες της εποχής. Πιθανολογούν όμως ότι κάποιο μικρό μέρος της μικροηπείρου εξακολουθεί να υπάρχει και υποδεικνύουν ως επικρατέστερο υποψήφιο τις Σεϋχέλλες.  Η μελέτη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Nature Geoscience».







Τρία λουτρά είχε το ανάκτορο της Κνωσού. Minoan Engineering - Plumbing and Heatiing

The Queen's Room at Knossos, also called the Queen's Bathroom.

Από σιντριβάνια και φίλτρα νερού, μέχρι πέτρινες τουαλέτες, όπου «πηγαίνει και η βασίλισσα μόνη της». Τόσο οργανωμένο και περίπλοκο υδρευτικό και αποχετευτικό δίκτυο για τα απόβλητα διέθεταν οι Μινωίτες, που θα μπορούσε να συγκριθεί κάλλιστα μ' αυτά που καθιερώθηκαν το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα στις ευρωπαϊκές και αμερικανικές πόλεις.

Μινωική δεξαμενή συλλογής κι αποθήκευσης νερού.

Βασικές αρχές υδραυλικών και τεχνικών έργων ήταν γνωστές από το 3200 π.Χ., δηλαδή κατά την πρωτομινωική περίοδο, ως το 2000 π.Χ., μας εξηγεί ο Ανδρέας Ν. Αγγελάκης, μηχανικός υδατικών πόρων, συνταξιούχος ερευνητής του Ελληνικού Γεωργικού Οργανισμού «Δήμητρα» στο Ηράκλειο Κρήτης.

Παρ' όλα αυτά αρχαιολογικές μαρτυρίες της επόμενης περίοδου, δηλαδή της μέσης μινωικής περιόδου, 2000-1600 π.Χ., αποδεικνύουν ότι τότε εφαρμόστηκαν προχωρημένες υδραυλικές και υγιειονομικές τεχνικές στη διαχείριση του νερού των μινωικών οικισμών. Τεχνικές οι οποίες ξαφνιάζουν ακόμη και σήμερα τους επιστήμονες που τις μελετούν, αφού αποδεικνύεται ότι οι Μινωίτες υδρολόγοι και μηχανικοί ήταν γνώστες βασικών αρχών των επιστημών υδατικών πόρων και περιβάλλοντος.

Και για αναψυχή

Crete was the Paradise for plumbers. Cretans invented plumbing. The sewer system with ducts leading waste bath water outward. Cretans used terracota drain pipes. The diameter of these terracotta drain pipes were 4 - 6 inches.


Είναι η περίοδος που αξιοποιείται και αποθηκεύεται το βρόχινο νερό, κατασκευάζονται λουτρά και τουαλέτες, υλοποιούνται κι άλλες κατασκευές υγιεινής, συστήματα αποχέτευσης και διάθεσης ομβρίων υδάτων και υγρών αποβλήτων, ενώ το νερό χρησιμοποιείται ακόμη και για λόγους αναψυχής!

Οι υδροτεχνολογίες που αναπτύχθηκαν την περίοδο αυτή επηρεάστηκαν τόσο από τις τοπικές υδρογεωλογικές συνθήκες όσο και από τις κλιματικές.

Μινωικό πηγάδι στο ανάκτορο της Ζάκρου.

Από τις σημαντικότερες υδροδοτικές και υγειονομικές πρακτικές και τεχνολογίες των Μινωιτών ήταν: υδραγωγεία, στέρνες, πηγάδια, δίκτυα ύδρευσης και αποχέτευσης.

Το νερό έπαψε να χρησιμοποιείται μόνο για λόγους πρακτικούς, δηλαδή ύδρευσης, άρδευσης, αποχέτευσης και χρησιμοποιείται ακόμη και για λόγους αναψυχής. Το γεγονός, τονίζει ο κ. Αγγελάκης, αποδεικνύεται από τμήμα αναπαράστασης που ανακαλύφθηκε στην «Οικία των τοιχογραφιών» στην Κνωσό, που παριστάνει πίδακα νερού κι εκτίθεται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου.

Clay sewer pipe from Knossos.


Οι τεχνολογίες αυτές εξελίχθηκαν περισσότερο με την πάροδο του χρόνου, κατά τη διάρκεια των ελληνιστικών χρόνων και κυρίως κατά τη ρωμαϊκή περίοδο.

Οι βασικές μινωικές τεχνολογίες και πρακτικές ύδρευσης που εφαρμόστηκαν, σημειώνει ο κ. Αγγελάκης, με βάση και τις μελέτες που έχουν γίνει και από ξένους επιστήμονες, διακρίνονται σε τρεις κατηγορίες:

Τμήμα αποχετευτικού συστήματος από το ανάκτορο της Φαιστού.

* Στη Φαιστό, στο Χαμέζι, στον οικισμό Μύρτου-Πύργου, στην ανατολική Κρήτη, δηλαδή όπου δεν υπήρχαν διαθέσιμοι πόροι νερού (αστικές περιοχές με μεγάλο υψόμετρο), λόγω έλλειψης υπόγειων υδροφορέων κι άλλων πηγών νερού, η υδατική οικονομία βασιζόταν κυρίως στη συλλογή και αποθήκευση σε υπόγειες δεξαμενές επιφανειακών απορροών κατά την περίοδο των βροχοπτώσεων. Γι' αυτό, σε ανοιχτούς χώρους, αυλές, πλατείες, κατασκεύασαν ειδικούς αύλακες συλλογής και πήλινους αγωγούς.

Το αξιοπερίεργο είναι ότι παράπλευρα από τις δεξαμενές αποθήκευσης φαίνεται πως κατασκευάστηκαν αμμοδιυλιστήρια για την επεξεργασία του νερού πριν από την αποθήκευσή του σε καλαίσθητες, προστατευμένες και πολύ λειτουργικές υπόγειες δεξαμενές. Παραπέμπει μάλιστα στη μελέτη του καθηγητή Μ. Ντέφνερ, ο οποίος περιγράφει πήλινες στενόμακρες κατασκευές, δηλαδή υδραυλικά φίλτρα με μικρές οπές στο ένα άκρο, που πιθανότατα χρησιμοποιούνταν ως μικρά διυλιστήρια κατά την έξοδο του νερού από τα υδραγωγεία.

Ceramic water pipe from Knossos.


* Στο ανάκτορο της Κνωσού, όπου η μεταφορά νερού ύδρευσης γινόταν από την πηγή Μαυροκόλυμπος, αλλά και γενικότερα σε περιοχές με πηγαία νερά, η μεταφορά τους δεν γινόταν μόνο με κτιστούς αγωγούς. Χρησιμοποιούνταν ανοιχτοί αγωγοί, πέτρινοι ή πήλινοι, και κλειστοί σωλήνες, που κατασκευάζονταν με ιδιαίτερη επιμέλεια και συνδέονταν με ειδική συνθετική ύλη.

Ο σχεδιασμός των κωνικών σωλήνων, με τους οποίους γίνεται η διανομή νερού, διέφερε σημαντικά από τους σωλήνες που χρησιμοποιούσαν αργότερα οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι. Είχαν τέλεια στεγανοποίηση αρμών με πηλό και άλλοτε μ' ένα άλλο υλικό, προφανώς για να μπορούν να χρησιμοποιούνται εύκολα στο ανώμαλο ανάγλυφο της Κρήτης και να περιορίζονται οι ζημιές του δικτύου, σε περιπτώσεις που η πίεση του νερού ήταν υψηλή.

* Στο ανάκτορο της Ζάκρου και στην πόλη του Παλαιοκάστρου και γενικά σε περιοχές με υπόγειους υδροφορείς, τονίζει ο κ. Αγγελάκης, έκπληξη προκαλεί ακόμη και σήμερα η τεχνολογία ανόρυξης και άντλησης νερού από πηγάδια.

Stone drainage channels from a villa in Agia Triada.


Το πιο προχωρημένο αποχετευτικό σύστημα, λέει ο κ. Αγγελάκης, ανακαλύφθηκε στη βίλα της Αγίας Τριάδας, δυτικά της Φαιστού. Μάλιστα, ο συγγραφέας Αντζελο Μόσο, διάσημος υγιεινολόγος της εποχής, επισκέφθηκε την Αγία Τριάδα κατά τη διάρκεια μιας έντονης νεροποντής στις αρχές του 19ου αιώνα. Παρατήρησε ότι το αποχετευτικό σύστημα λειτουργούσε τέλεια, εξαιτίας της υδροδυναμικής προώθησης που δημιουργείται από την υψομετρική διαφορά και το σχήμα του αγωγού, και ξαφνιάστηκε πώς κατάφερε να λειτουργήσει 4.000 χρόνια, όταν ο μέσος όρος ζωής τέτοιων έργων κυμαίνεται από 40 ως 50 χρόνια.

Δεξαμενές νερού

Queen's bathroom, Crete. From the Minoan Civilization (3000-100 BCE).

Ιδιαίτερα εντυπωσιακά είναι και τα μινωικά λουτρά, που, σύμφωνα με τον Έβανς, ήταν τρία, στο ανάκτορο της Κνωσού. Τα λουτρά και οι δεξαμενές νερού έπαιζαν σημαντικό ρόλο στο μινωικό πολιτισμό, ως χώροι ιεροί για τις καθάρσεις.

Ο βασικός τύπος λουτρών είναι αυτός που βρέθηκε δίπλα στην τραπεζαρία της βασίλισσας του ανακτόρου της Κνωσού και μοιάζει με τα λουτρά στη Φαιστό και τα Μάλια, με μόνη διαφορά ότι εδώ δεν ήταν στο κατώτερο επίπεδο. Η τουαλέτα μάλιστα μπορούσε να καθαριστεί ακόμη και κατά τη διάρκεια της ξηρασίας το καλοκαίρι, είτε από κάποιον άλλον είτε κι από το χρήστη. Μια δεύτερη τουαλέτα υπήρχε στην Κνωσό στον όροφο, ακριβώς επάνω από το δωμάτιο του λίθινου θρόνου. Μοιάζει μάλιστα πιο πολύ με τις αιγυπτιακές τουαλέτες και όχι μ' αυτήν που βρέθηκε στα ανάκτορα του Μάρι, στην κοιλάδα του Ευφράτη.

Πηγή: Ελευθεροτυπία





Ένα φαράγγι κάτω από την Ερυθρά Θάλασσα. 'Grand Canyon' under the Red Sea mapped


Το φαράγγι στην Ερυθρά Θάλασσα έχει βάθος 250 μέτρα. An underwater 'Grand Canyon' has been captured in a series of spectacular images created by a Royal Navy survey ship. Commander Derek Rae, said the features could be the result of ancient rivers scouring through the rock strata before the Red Sea flooded millennia ago.


Μια αναπάντεχη ανακάλυψη έγινε κατά τη διάρκεια της αποστολής του ερευνητικού σκάφους HMS Enterprise του Βασιλικού Ναυτικού της Βρετανίας. Το σκάφος εξερεύνησε για περίπου εννέα μήνες την Ερυθρά Θάλασσα. Τα ειδικά όργανα (βαθύμετρα, ηχοβολιστικά όργανα) του σκάφους εντόπισαν την ύπαρξη ενός μεγάλου καναλιού, ενός «υποθαλάσσιου φαραγγιού» όπως το ονόμασαν. Το φαράγγι έχει βάθος 250 μέτρα.


Πώς σχηματίστηκε



The ship went on its mission to the east of the Egyptian port city of Safaga.

Σύμφωνα με τους ερευνητές η περιοχή στην οποία βρίσκεται το φαράγγι (λίγο έξω από το λιμάνι της Σαφάγκα στην Αίγυπτο) ήταν μια περιοχή όπου το επίπεδο του νερού ήταν κάποτε πολύ χαμηλό. Όπως εκτιμούν η ροή υδάτων από ποταμούς έσκαψε τα πετρώματα δημιουργώντας το φαράγγι το οποίο βυθίστηκε όταν κάποια στιγμή στο πρόσφατο παρελθόν υπήρξαν πλημμύρες που ανέβασαν πολύ τη στάθμη των υδάτων στην Ερυθρά Θάλασσα.



A Grand Canyon-style ocean floor hidden deep under the Red Sea has been discovered by HMS Enterprise and beamed back to land in these incredible images.



The ship used state-of-the-art surveying equipment to reveal the natural wonder during her nine-month mission to improve understanding of the waters east of Suez.

«Είναι πιθανό να υπάρχει ακόμη ροή υπόγειων ρευμάτων που συνεχίζει να σκάβει τα πετρώματα» αναφέρει ο Ντέρεκ Ράε, κυβερνήτης του HMS Enterprise. Οι υπεύθυνοι της αποστολής έδωσαν στη δημοσιότητα μια σειρά από τρισδιάστατες εικόνες του υποθαλάσσιου φαραγγιού.








Δευτέρα 25 Φεβρουαρίου 2013

Η ιερή πορνεία στην Αρχαία Ελλάδα. Sacred prostitution in ancient Greece

Two banqueters and an hetaera sitting on a klinê, detail. Terracotta from Myrina, Mysia, ca. 25 BC. Deux banqueteurs et une hétaïre assis sur une klinê, détail. Terre cuite, v. 25 av. J.-C., provenant de Myrina, Mysie.

«Φιλόξενες κοπέλες, υπηρέτριες της Πειθούς στην πλούσια Κόρινθο, εσείς, που καίτε τις χρυσές στάλες του λιβανιού, οι σκέψεις σας πετούν προς την ουράνια μητέρα των ερωτικών επιθυμιών, την Αφροδίτη, που σας επιτρέπει, κόρες μου, να μαζεύετε στις χαρωπές σας κλίνες τον καρπό της τρυφερής σας νιότης».

Εγκώμιο του Πίνδαρου (“Εγκώμια”, 3), για τις περισσότερες από 1.000 ιερές πόρνες του ναού της Αφροδίτης στην Αρχαία Κόρινθο (Στράβων, “Γεωγραφικά”, VIII, 378).

Η  Κόρινθος είναι το μεγάλο λιμάνι του ελληνικού κλασικού κόσμου, ή καλύτερα τα λιμάνια, αφού η γεωγραφική θέση της πόλης της επιτρέπει να ελέγχει τους δυο κόλπους, απ΄ τη μια και την άλλη μεριά του Ισθμού της. Μέρος συνάντησης εμπόρων και ταξιδευτών Ανατολής και Δύσης, είναι και υποχρεωτικό πέρασμα για όλους εκείνους, που κινούνται ανάμεσα στη βόρειο Ελλάδα και την Πελοπόννησο. Εμπόριο, οικονομικές και λιμενικές δραστηριότητες συμβάλλουν στο να γίνει η Κόρινθος μια πόλη ιδιαίτερα ζωντανή. Τα πλούτη των κατοίκων της, η πολυτελής και διεφθαρμένη ζωή τους είναι φημισμένα σ΄ όλους τους λαούς της Αρχαιότητας και, αν η φήμη της Αθήνας είναι κυρίως πολιτική και πνευματική, της Κορίνθου συνδέεται με την ηδονή και την ακολασία.

Ancient Corinth, urban street.

Όμως, η Κόρινθος αποτελεί κυρίως, για τους αρχαίους και τους συγχρόνους, την πόλη της ιερής πορνείας. Πιθανόν οι εμπορικές σχέσεις, που η πόλη από νωρίς είχε με τις ασιατικές χώρες να εξηγούν την εγκατάσταση ιερόδουλων στην Ακροκόρινθο. Αυτή η συνήθεια, που έκανε διάσημη την Κόρινθο, εξαφανίζεται το 146 π.Χ., όταν η πόλη καταστρέφεται από τα ρωμαϊκά στρατεύματα.

Ιερή πορνεία και ανατολικές θρησκείες

Old Babylonian period Queen of Night relief, often considered to represent an aspect of Ishtar.

Αν υπάρχει κάποιο φαινόμενο στην Αρχαιότητα, που ερεθίζει τη φαντασία των ανθρώπων, αυτό σίγουρα είναι η ιερή πορνεία. Θα ήταν επικίνδυνο να θελήσουμε να διαμορφώσουμε άποψη διαβάζοντας ορισμένα μυθιστορήματα, όπως την Αφροδίτη του Πιερ Λουΐ και θα πρέπει να αναγνωρίσουμε, ότι οι πληροφορίες μας γι΄ αυτό το θέμα είναι λιγοστές.

Παρ΄ ότι αυτή η συνήθεια εντάσσεται πλήρως στη ζωή ορισμένων ελληνικών πόλεων σαν την Κόρινθο, δεν ανήκει στον καθ΄ αυτό ελληνικό πολιτισμό και αντιστοιχεί σε μια σύλληψη της θεότητας, που είναι ξενικής προέλευσης. Εξ άλλου δεν πρέπει να υπερβάλλουμε τη σημασία της στον ελληνικό κόσμο, αφού ασκείται μόνο σε ορισμένους τόπους όπως η Κόρινθος, η Πάφος ή το όρος Έρυξ στη Σικελία.

A statuette of a goddess of love: Researchers in the 20th century eagerly seized on mysterious references of possible temple prostitution in antiquity. Soon it was considered a fact that priests in the Eastern World performed forced defloration. It is said that there was "dowry prostitution" and "sexual copulation at the cult site."

Η πρακτική της ιερής πορνείας επιβεβαιώνεται αντίθετα πολύ περισσότερο στη Μικρά Ασία, στην Περσία ή και στην Αίγυπτο, όπου αποτελεί μέρος της λατρείας σε ορισμένες θεότητες, που αργότερα αφομοιώθηκαν από την Αφροδίτη. Είναι δύσκολο να συλλάβουμε τους βαθύτερους σκοπούς αυτής της ιερής πορνείας, επειδή οι ιστορικοί ή οι γεωγράφοι της Αρχαιότητας, κυρίως Έλληνες, που μιλούν για το θέμα εκπλήσσονται κυρίως από το σκανδαλώδη χαρακτήρα, που παρουσιάζουν παρόμοιες πρακτικές στα αμύητα μάτια τους. Η βαθιά σημασία τού τυπικού πολύ λίγο τους ενδιαφέρει και οι εξηγήσεις που δίνουν σχετικά είναι συχνά φαντασιοπληξίες.

Άλλωστε, ανάλογα με τους λαούς αλλάζουν και οι αιτιολογίες. Στη Λυδία, στην Αρμενία, στη Θήβα της Αιγύπτου αφιερώνονται νεαρές παρθένες στη θεότητα. Όπως οι Ουλέντ - Ναΐλ στην Αλγερία, πρέπει να κερδίσουν την προίκα τους εκδιδόμενες μέχρι το γάμο τους:

An Ouled Nail woman from a French postcard, early 20th century.

«Οι Αρμένιοι λατρεύουν ιδιαίτερα την Αναΐτι και έχτισαν προς τιμήν της πολλούς ναούς, κυρίως στην Ακιλησηνή. Της αφιερώνουν σκλάβους, αγόρια και κορίτσια. Και κάτι που προξενεί πιο μεγάλη έκπληξη είναι, ότι οι πιο εξέχοντες άντρες της χώρας αφιερώνουν τις ακόμα παρθένες κόρες τους: ο νόμος τις θέλει να επιδίδονται στην πορνεία για πολύ καιρό προς όφελος της θεάς, πριν να δοθούν για γάμο, και κανείς δεν κρίνει απρεπές να τις παντρευτεί στη συνέχεια». (Στράβων, “Γεωγραφικά”, ΧΙ, 14,16).

Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, οι κόρες των Λυδών μαζεύουν την προίκα τους με τον ίδιο τρόπο. Σε άλλους λαούς οι ιερόδουλες ή ιερές πόρνες ανήκουν στο διαρκή «κλήρο» της θεότητας και ασκούν όλη τους τη ζωή το επάγγελμά τους στον περίβολο τού ναού της θεάς, στην οποία περιέρχονται τα χρηματικά ποσά, που δίνουν οι «πιστοί».



Detail of ancient Mesopotamian so-called "Ishtar Vase", terracotta with cut, moulded, and painted decoration, from Larsa, early 2nd millennium BC. Shows a representation of the goddess Ishtar (Inana/Inanna), naked, winged and wearing a version of the horned cap or tiara of divinity. The pubic triangle and belly-button are heavily emphasized, while the breasts were crudely scratched in as an afterthought. She is surrounded by birds, fish, a bull and a tortoise (not visible in this crop).

Ο Ηρόδοτος, σε ένα απόσπασμα περισσότερο γραφικό, παρά ακριβές, αναφέρει το τέχνασμα των ιερόδουλων τής βαβυλωνιακής θεότητας Μπελίτ - Ιστάρ, της οποίας το όνομα μετατρέπει σε Μύλλιτα:

This is thought to be the statue of the goddess Mylitta, the Babylonian representation of the Greek Aphrodite.

«Να ποια είναι η πιο επονείδιστη συνήθεια των βαβυλωνίων. Κάθε γυναίκα της χώρας πρέπει μια φορά στη ζωή της να σμίξει με έναν ξένο άντρα στο ιερό της Αφροδίτης. Πολλές απαξιούν να έρχονται σε οποιαδήποτε επαφή με άλλες βαβυλώνιες και τα πλούτη τους τις γέμισαν αλαζονεία: πηγαίνουν στο ιερό με σκεπαστές άμαξες και τις ακολουθούν πολλοί υπηρέτες. Στον περίβολο τού ναού οι γυναίκες κάθονται πολλές μαζί, έχοντας στο κεφάλι ένα στεφάνι από σκοινί. Άλλες έρχονται, άλλες φεύγουν. Ανάμεσα στις γυναίκες, περάσματα σε ευθεία γραμμή προς όλες τις διευθύνσεις επιτρέπουν στους ξένους να κινούνται για να διαλέξουν. Όταν μια γυναίκα καθίσει εκεί, πρέπει να περιμένει ένας άγνωστος να ρίξει χρήματα στα γόνατα της και να σμίξει μαζί της στο εσωτερικό τού ναού. Καθώς της ρίχνει τα χρήματα, ο άντρας πρέπει να πει: “Σε καλώ στο όνομα της θεάς Μύλιττας” - αυτό είναι το ασσυριακό όνομα της Αφροδίτης. Δίνει κανείς όποιο ποσό θέλει και η γυναίκα δεν έχει κανένα δικαίωμα να αρνηθεί τον άντρα, μια και τα χρήματα είναι ιερά και πρέπει να ακολουθήσει τον πρώτο, που της ρίχνει κάτι. Αφού σμίξει με τον άντρα, εκπλήρωσε το καθήκον της απέναντι στη θεά και μπορεί να επιστρέψει στο σπίτι της. Όσες είναι όμορφες και με καλή κορμοστασιά μπορούν γρήγορα να επιστρέψουν σπίτι τους, όμως οι άσχημες είναι υποχρεωμένες να μένουν πολύ καιρό, μια και δεν μπορούν να τηρήσουν το νόμο. Μερικές μένουν και τρία η τέσσερα χρόνια». (“Ιστορίαι”, Ι, 199).

Εύκολα αντιλαμβανόμαστε, ότι στην εξήγησή του ο Ηρόδοτος αναμιγνύει διάφορες μορφές ιερής πορνείας, εκείνη που υπάρχει στους λαούς όπου τα κορίτσια κάθε κοινωνικού στρώματος πρέπει να εκδίδονται, για να συγκεντρώσουν το απαραίτητο για την προίκα τους ποσό και τη συνήθεια των ιερόδουλων. που τάσσονται στην υπηρεσία της θεότητας. Ωστόσο, ως ταξιδιώτης ο Ηρόδοτος σίγουρα επισκέφτηκε αυτή την αχανή «αγορά γυναικών», με την οποία έμοιαζε το ιερό της θεάς Μπελίτ - Ιστάρ. Η ζωηρόχρωμη περιγραφή του μας επιτρέπει να φανταστούμε το παράξενο θέαμα της θορυβώδους οχλαγωγίας στον τεράστιο ναό, τα πήγαιν΄- έλα των ιερόδουλων και των επισκεπτών, τις σειρές των γυναικών των μαντρωμένων σαν τα κτήνη, που φοράνε στο κεφάλι τους ένα σκοινί, που συμβολίζει τη σκλαβιά τους.

«Ου παντός πλειν εις Κόρινθον...»

Placed high on the Acrocorinth overlooking the Gulf of Corinth was a temple dedicated to Aphrodite, the goddess of the Corinthian citadel. And it was here that Aphrodite brought her eastern influence of sacred prostitution to this western port. I was always intrigued at how the ancient Greeks welcomed this eastern goddess into their culture. This article is a quick glimpse into the Corinthian goddess Aphrodite.

«Φιλόξενες κοπέλες, υπηρέτριες της Πειθούς στην πλούσια Κόρινθο, εσείς που καίτε τις χρυσές στάλες του λιβανιού, οι σκέψεις σας πετούν προς την ουράνια μητέρα των ερωτικών επιθυμιών, την Αφροδίτη, που σας επιτρέπει, κόρες μου, να μαζεύετε στις χαρωπές σας κλίνες τον καρπό της τρυφερής σας νιότης». (Πίνδαρος, Εγκώμια, 3).

Έτσι, με χιούμορ και ποίηση, ο Πίνδαρος αναφέρεται στις διασημότατες κατοίκους της Κορίνθου, τις ιερόδουλες της Αφροδίτης και της θεραπαινίδάς της, της Πειθούς. Ιέρειες, σκλάβες και πόρνες μαζί, οι κοπέλες αυτές συμβάλλουν στην ξεχωριστή θέση, που αποκτά η Κόρινθος ανάμεσα στις ελληνικές πόλεις. Αυτή η ιδιαίτερη λατρεία της Αφροδίτης στην Κόρινθο ή στην Κύπρο εξηγείται από τις ανατολικές επιδράσεις, που παρουσιάζονται σημαντικές στις περιοχές αυτές. Πρόκειται για ένα σποραδικό φαινόμενο, που εκμεταλλεύεται κυρίως την κακή φήμη της Κορίνθου.

Breast, votive terracotta, Corinth.

Η σημαντική δραστηριότητα των δύο λιμανιών, ο αυξημένος αριθμός ταξιδιωτών, που μένουν για λίγο στην πόλη για τις υποθέσεις τους ή για ψυχαγωγία, ωφελούν το ναό της Αφροδίτης, που έχει εγκατασταθεί στην κορυφή της Ακροκορίνθου. Πάνε εκεί για να λατρέψουν, σ΄ αυτό το κουρνιασμένο σ΄ ένα απότομο τοπίο ιερό, τη θεά, που παριστάνεται με τη μορφή ενός αγάλματος με πανοπλία και «υπηρετείται» από ιερές πόρνες:

«Το ιερό της Αφροδίτης ήταν τόσο πλούσιο, που είχε περισσότερες από χίλιες ιερές πόρνες, προσφορά στη θεά από άντρες ή γυναίκες. Εξ αιτίας τους η πόλη ήταν πυκνοκατοικημένη και πλούτιζε σημαντικά, επειδή οι ιδιοκτήτες των καραβιών καταστρέφονταν εύκολα σ΄ αυτά τα μέρη, εξ ου και η περίφημη παροιμία: “Δεν μπορούν όλοι να πλευρίζουν στην Κόρινθο”». (Στράβων, “Γεωγραφικά”, VIII, 378).

Αυτές οι ιερές σκλάβες είναι πασίγνωστες σ΄ ολόκληρο τον αρχαίο κόσμο και, όπως εξηγεί ο Στράβων, προσφέρονται από τούς πιστούς στη θεά. Κατά κάποιο τρόπο αποτελούν ζωντανά τάματα!  Κάποιος Ξενοφών ο Κορίνθιος, αθλητής, που νίκησε στους Ολυμπιακούς Αγώνες τού 464 π.Χ., προσφέρει σε ένδειξη ευχαριστίας στην Αφροδίτη της Κορίνθου πενήντα πόρνες και ο Πίνδαρος μνημονεύει το γεγονός:

Aphrodite ihtyphalica before shell. Small marble plastic. Delos. Isn't evident, whether is concerned castback archaic sacral forms (Apfrodite ithyfalike - on Corinth and Cyprus) or Roman pornography.

«Ω κυρίαρχη της Κύπρου, να, που στο ιερό σου στην Κόρινθο ο Ξενοφών οδήγησε μια ομάδα νεαρών γυναικών, πενήντα σώματα στην υπηρεσία σου, μες στη χαρά του, που είδε όλες του τις ευχές να πραγματοποιούνται». (Πίνδαρος, “ΧΙΙΙ Oλυμπιόνικος”).

Copy of Praxiteles; restorer: Ippolito Buzzi (Italian, 1562–1634), Cnidus Aphrodite. Marble, Roman copy after a Greek original of the 4th century. Marble; original elements: torso and thighs; restored elements: head, arms, legs and support (drapery and jug).

Στη Σικελία, στο όρος Έρυξ, όπου έχει εγκατασταθεί σε μια ιδιαίτερα εντυπωσιακή τοποθεσία στην κορυφή ενός απότομου βράχου ένα ιερό της Αφροδίτης, οι πιστοί κι εκεί με τις προσφορές τους χαρίζουν ιερόδουλες στη θεά:

«Ο ψηλός λόφος του Έρυκα κατοικείται και διαθέτει ένα ναό της Αφροδίτης με την ιδιαίτερη λατρεία του, άλλοτε γεμάτο από ιερές σκλάβες, που οι Σικελοί και οι ξένοι πρόσφεραν μετά από κάποιο τάμα». (Στράβων, “Γεωγραφικά”, VI, 272).

Πόρνες ή ιέρειες;

Πόρνη με πελάτη της. (Αττική πελίκη, 430 π.Χ., Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθήνας). Youth giving a purse to a sitting hetaera (courtesan). Behind her stands a young woman carrying a plemochoe (toilet vase). Attic red-figure pelike (wine-holding vessel) by Polygnotos, ca. 430 BC. From Kameiros, Rhodes. Un jeune offre une bourse à une hétaïre (courtisane) assise. Derrière elle se tient une jeune femme avec une plemochoé. Peliké attique à figures rouges de Polygnotos, vers 430 av. J.-C. Provenance : Rhodes, Camiros. Musée archéologique national, Athènes.

Τι ακριβώς είναι οι ιερόδουλες; Σίγουρα πόρνες, αλλά και ιέρειες, αφού τα δύο λειτουργήματα είναι στενά συνδεδεμένα μεταξύ τους. Όπως οι υπόλοιπες ιέρειες τού ελληνικού κόσμου, συμμετέχουν επίσημα σε όλες τις τελετές, όπου η «ιερή» παρέμβαση τους είναι απαραίτητη. Έτσι, όταν οι Πέρσες εισβάλλουν στην Ελλάδα, ζητείται από τις ιερόδουλες της Κορινθίας Αφροδίτης να προσευχηθούν δημόσια και να προσφέρουν μια θυσία για τη σωτηρία των Ελλήνων. Φαίνεται, ότι οι προσευχές ήταν αποτελεσματικές, αφού ο στρατός και ο στόλος τού Ξέρξη τράπηκαν οριστικά σε άτακτη φυγή από το συνασπισμό των ελληνικών πόλεων κι έτσι οι Κορίνθιοι τοποθετούν στο ναό της Αφροδίτης ένα τάμα, αγάλματα και τον κατάλογο όλων των πόρνων, που ενέπνευσαν τη νίκη.

Ένα επίγραμμα του Σιμωνίδη χαραγμένο ύστερα απ' αυτό τον κατάλογο, αποτίει φόρο τιμής στην αποτελεσματικότητα των ιερόδουλων και της προστάτιδάς τους, Αφροδίτης:

Euphronios as potter (signed), Onesimos as painter, A courtesan ties up her himation (long garment) again while her middle-aged client watches up. The lyre show her to be a musiciancalled for a banquet. Interior from an Attic red-figured kylix, ca. 490. From Vulci.

«Αυτές οι γυναίκες αφοσιώθηκαν για να προσευχηθούν στη θεϊκή Κύπριδα, για χάρη των Ελλήνων και των γενναίων στη μάχη πολιτών τους. Γιατί η θεά Αφροδίτη δε θέλησε η ακρόπολη των Ελλήνων να παραδοθεί στους Πέρσες τοξότες». (“Aθήναιος”, XIII, 573 d).

"Η Φρύνη μπροστά στον Άρειο Πάγο", έργο του Jean-Léon Gérôme, 1861, Hamburg Kunsthalle. A depiction of Phryne, a famous hetaera (courtesan) of Ancient Greece, being disrobed before the Areopagus. Phryne was on trial for profaning the Eleusinian Mysteries, and is said to have been disrobed by Hypereides, who was defending her, when it appeared the verdict would be unfavourable. The sight of her nude body apparently so moved the judges that they acquitted her. Some authorities claim that this story is a later invention.

Ένα τέτοιο επεισόδιο δείχνει, ότι οι ιερόδουλες κατέχουν μια σεβαστή θέση στον ελληνικό κόσμο και επιτρέπει να καταλάβουμε καλύτερα την αντιφατική στάση, που τηρούν ανέκαθεν οι αρχαίοι απέναντι στην πορνεία. Σίγουρα οι «λαϊκές» πόρνες θεωρούνται αμελητέα ποσότητα. Ωστόσο, η πεποίθηση, ότι οι δραστηριότητές τους εξαρτώνται από τον ιερό χώρο της Αφροδίτης δεν είναι ποτέ εντελώς απούσα. Γι΄ αυτό το λόγο επιτράπηκε και η αθώωση της περίφημης Φρύνης. Το επεισόδιο είναι πολύ γνωστό: με την απειλή να καταδικαστεί σε θάνατο, αφού κατηγορήθηκε για ασέβεια, σώζεται από το δικηγόρο της, το ρήτορα Υπερείδη, που έχει τη φαεινή ιδέα να αποκαλύψει το σώμα της πελάτισσάς του μπροστά στο δικαστήριο. Οι ηλιαστές αθωώνουν τη Φρύνη σίγουρα επειδή η φυσική ομορφιά της νεαρής γυναίκας τούς άγγιξε· όμως σίγουρα κινούνται και από το δεισιδαιμονικό φόβο, ότι καταστρέφουν αυτή την ιέρεια της Αφροδίτης, που το υπέροχο κορμί της φέρει τόσο έκδηλα τη σφραγίδα της θεότητας.

A statuette of Aphrodite holding an apple: Temple sex, according to the "Encyclopedia of Theology and the Church," was a "moral and hygienic plague spot on the body of the people."

Παρ΄ όλο που καμιά πηγή δε μας παρέχει περισσότερες λεπτομέρειες για την οργάνωση της ιερής πορνείας στις ελληνικές πόλεις, είναι εύκολο να φανταστούμε, ότι το κορινθιακό ιερό θα πρέπει να παρουσίαζε πολλές ομοιότητες με εκείνο της Μπελίτ - Ιστάρ στη Βαβυλώνα. Όμως, δε γνωρίζουμε τίποτα για τη ζωή των ιερόδουλων της Κορίνθου. Μένουν στον περίβολο του ναού; Είναι ταμένες για όλη τους τη ζωή ή έχουν τη δυνατότητα να απαλλαχτούν από το λειτούργημά τους εξαγοράζοντας την ελευθερία τους; Οι αρχαίοι, αν ήταν λίγο ομιλητικοί γι΄ αυτές τις υπηρέτριες της Αφροδίτης, δεν ήταν περισσότερο και για τους πελάτες τους. Θα πρέπει να φανταστούμε ομάδες προσκυνητών υπέρ το δέον ευσεβών ή, πιο πεζά, κατά περίσταση ευλαβών, που χαίρονται να συνδυάζουν θρησκευτικά καθήκοντα και απόλαυση;

Η παρουσία αυτού του πλήθους γυναικών των αφιερωμένων στη θεά τού έρωτα συμβάλλει στη φήμη της Κορίνθου ως πόλης των εύκολων απολαύσεων και δεν προκαλεί καθόλου έκπληξη, το ότι η «λαϊκή» πορνεία αποκτά σημαντικές διαστάσεις μέσα στην πόλη. Οι δουλέμποροι οδηγούν σ΄ αυτό το λιμάνι τα πιο όμορφα «εμπορεύματα» τους. Πράγματι ξέρουν, ότι έχουν όλες τις ευκαιρίες να βρουν πλούσιους αγοραστές, που ψάχνουν κορίτσια αρκετά όμορφα για να τα τάξουν στην Αφροδίτη.

Έτσι η Λαΐς, μια από τις πιο φημισμένες εταίρες του τέλους του 5ου π.Χ. αιώνα, παιδάκι ακόμα οδηγείται σαν σκλάβα από τη Σικελία στην Κόρινθο και προσφέρεται στη θεά· το μέλλον της αλλάζει καθοριστικά, όταν συναντά το ζωγράφο Απελλή, που τη «λανσάρει» στους αθηναϊκούς καλλιτεχνικούς και πνευματικούς κύκλους. Η Νέαιρα ξεκίνησε κι εκείνη να δουλεύει στην Κόρινθο.

A fresco painting in Pompeii: What happened behind the temple walls? Tribes from Sicily to Thebes are believed to have indulged in perverse religious customs.

Ως την κατάληψή της από τους Ρωμαίους το 146 π.Χ., η Κόρινθος παραμένει μια από τις πιο επιδεικτικές πόλεις του ελληνικού κόσμου, αφού η απόλαυση και η πολυτέλεια αναπτύχθηκαν πολύ φυσικά σ΄ αυτή την πρωτεύουσα της ιερής ή κοσμικής πορνείας. Καταστρέφεται από τους Ρωμαίους, ανοικοδομείται από τον Καίσαρα, αλλά ποτέ δεν χάνει τη φήμη της ακόλαστης πόλης, ακόμα και μετά την εξάλειψη των ιερόδουλων και της «σκανδαλώδους» λατρείας της Αφροδίτης στην Ακροκόρινθο. Για τους αρχαίους παραμένει πάντα το σύμβολο της διαφθοράς.

Στη τοιχογραφία αυτή, εικονίζεται μια πόρνη σε ερωτικό παιχνίδι με δύο πελάτες, από τη βίλα των μυστηρίων στην Πομπηία.

Ωστόσο, η Κόρινθος δεν είναι ολόκληρη η Ελλάδα και η ιερή πορνεία αποτελεί μια εξαίρεση στον ελληνορωμαϊκό κόσμο. Αν σε ορισμένες πόλεις είναι δυνατό να εντοπίσουμε συνοικίες εξειδικευμένες στην εκμετάλλευση της απόλαυσης, αυτό δεν έχει καμία σχέση φυσικά με τη συγκέντρωση των ιερόδουλων στον περίβολο ενός ναού, η οποία αποτέλεσε και την πρωτοτυπία της Κορίνθου.

Το παραπάνω άρθρο αποτελείται από αποσπάσματα από το βιβλίο της dr. Catherine Salles «Η άλλη όψη της Αρχαιότητας. Ο υπόκοσμος» (έκδ. Παπαδήμα).