Arts Universe and Philology

Arts Universe and Philology
The blog "Art, Universe, and Philology" is an online platform dedicated to the promotion and exploration of art, science, and philology. Its owner, Konstantinos Vakouftsis, shares his thoughts, analyses, and passion for culture, the universe, and literature with his readers.

Παρασκευή 5 Ιουλίου 2019

Γενετική έρευνα: Έλληνες ο Γολιάθ και η Δαλιδά; Ancient DNA sheds light on the origins of the Biblical Philistines

Ήταν ο Γολιάθ και η Δαλιδά ελληνικής καταγωγής; Μία νέα μελέτη δείχνει ότι το DNA των Φιλισταίων έμοιαζε με αυτό των Αρχαίων Ελλήνων! The Philistines, epitomised by the original hard man Goliath, originally came from Greece, according to new research. Excavation at the Philistine cemetery of the city of Ashkelon. Credit: Melissa Aja, Leon Levy Expedition to Ashkelon

Είχε ο Γολιάθ ελληνική καταγωγή; Μια νέα διεθνής γενετική επιστημονική έρευνα θεωρεί πιθανό κάτι τέτοιο, αφού κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι Φιλισταίοι, οι μεγαλύτεροι αντίπαλοι των βιβλικών Ισραηλιτών, κατάγονταν από ανθρώπους που είχαν έρθει στην περιοχή της Παλαιστίνης από το Αιγαίο, τη Νότια Ευρώπη και τη Μεσόγειο στην αρχή της Εποχής του Σιδήρου. Ουσιαστικά η γενετική φαίνεται να επιβεβαιώνει τα στοιχεία της αρχαιολογικής σκαπάνης, που είχαν οδηγήσει στη θεωρία ότι οι Φιλισταίοι είχαν μεταναστεύσει από το Αιγαίο, κάτι για το οποίο δεν υπήρχε ομοφωνία έως τώρα.

Fig. 1 Overview of locations and ages of analyzed individuals. (A) Locations of newly reported and other selected published genomes. The newly reported Ashkelon populations are annotated in the upper corner. (B) The range of average ages of the ancient groups is given in thousands of years (ka) BCE. (Feldman et al 2019)

Η συγκριτική μελέτη για πρώτη φορά σύγχρονου και αρχαίου DNA δέκα ανθρώπων που έζησαν πριν από 3.600 έως 2.800 χρόνια στην αρχαία παράκτια πόλη της Ασκελόν (Ασκάλωνας), κοντά στα νότια σύνορα του Ισραήλ με τη Λωρίδα της Γάζας, φωτίζει την καταγωγή των Φιλισταίων, ένα ζήτημα ιδιαίτερα φορτισμένο μέχρι σήμερα από επιστημονική πλευρά, αλλά και με σύγχρονες πολιτικές προεκτάσεις. Η Ασκάλωνα ήταν ένα από τα βασικά κέντρα των Φιλισταίων κατά την εποχή του Σιδήρου και οι σκελετοί από τους οποίους ελήφθησαν τα δείγματα, είχαν ανακαλυφθεί από Ισραηλινούς αρχαιολόγους το 2016.

The Philistines have been traced back to the Aegean. It suggests they descended from migrants who crossed the Mediterranean and reached the shores of modern-day Israel, Palestine and Jordan more than 3,000 years ago. Excavation of the Philistine Cemetery at Ashkelon. Credit: Melissa Aja, Leon Levy Expedition to Ashkelon

Οι ερευνητές, με επικεφαλής την ισραηλινής καταγωγής αρχαιογενετίστρια Μίχαλ Φέλντμαν του γερμανικού Ινστιτούτου Μαξ Πλανκ για τη Μελέτη της Ανθρώπινης Ιστορίας στην Ιένα, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Science Advances», βρήκαν βάσιμες γενετικές ενδείξεις ότι οι πρόγονοι των Φιλισταίων μετανάστευσαν στη Μέση Ανατολή από τα δυτικά και σταδιακά, μέσα στους επόμενους αιώνες, το DNA τους αναμίχθηκε με εκείνο των ντόπιων.

Η κακή φήμη και η Βίβλος

Illustration depicting a Philistine victory over the Israelites. Source: Internet Archive Book Images, Wikimedia Commons

Οι Φιλισταίοι (ένας από τους οποίους ήταν ο Γολιάθ που μονομάχησε με τον Δαβίδ, αλλά και η Δαλιδά που έκοψε κρυφά τα μαλλιά του Σαμψών) απέκτησαν κακό όνομα, επειδή η εβραϊκή Βίβλος τους κατονομάζει ως βασικούς εχθρούς των Ισραηλιτών. Τα αρχαία κείμενα δεν λένε πολλά πράγματα γι’ αυτούς, πέρα από μια κατοπινή αναφορά ότι ήλθαν από την «Καφθόρ» (όνομα της εποχής του Χαλκού για την Κρήτη). Πριν περίπου ένα αιώνα οι Αιγυπτιολόγοι βρήκαν αναφορές σε ιερογλυφικά κείμενα του ύστερου 12ου αιώνα π.Χ. ότι ένας λαός (που ταυτίστηκε πιθανώς με τους Φιλισταίους) ταξίδεψε από «τα νησιά» και εισέβαλε στην Κύπρο και στις ακτές της σημερινής νότιας Τουρκίας, Συρίας και Λιβάνου, με τελικό στόχο την ίδια την Αίγυπτο.

Μεταξύ 1985-2016 η Αποστολή Λέον Λέβι, ένα πρόγραμμα του Σημιτικού Μουσείου του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ, μελέτησε την καταγωγή των Φιλισταίων στην Ασκάλωνα, μία από τις πέντε «φιλισταϊκές» πόλεις, σύμφωνα με τη Βίβλο. Η αποστολή, ο διευθυντής της οποίας αρχαιολόγος Ντάνιελ Μάστερ συμμετείχε στη νέα γενετική μελέτη, βρήκε στοιχεία ότι τον 12ο αιώνα π.Χ. υπήρξαν σημαντικές αλλαγές στη ζωή της περιοχής (π.χ. έντονη παρουσία κεραμικών ελληνικής τεχνοτροπίας), οι οποίες αποδόθηκαν στην άφιξη των Φιλισταίων. Όμως αρκετοί επιστήμονες είχαν έως τώρα αρνηθεί να δεχθούν ότι επρόκειτο για μια μαζική μετακίνηση ανθρώπων, αλλά επέμεναν ότι ήταν απλώς τοπική μίμηση ξένων (μυκηναϊκών και αιγαιακών) συνηθειών, με τις οποίες είχαν έλθει σε επαφή μέσω εμπορικών και άλλων ανταλλαγών.

Photograph of infant burial at the Philistine Cemetery at Ashkelon. Credit: Ilan Sztulman, Leon Levy Expedition to Ashkelon

Η νέα έρευνα, που αποτελεί το αποκορύφωμα άνω των 30 ετών αρχαιολογικών και γενετικών αναλύσεων, συμπέρανε ότι όντως οι Φιλισταίοι κατέφθασαν μαζικά στο νότιο Λεβάντε από τη Δύση μέσω της θάλασσας κατά τη μεταβατική φάση μεταξύ της εποχής του Χαλκού και του Σιδήρου (12ος αιώνας π.Χ.), μια ταραχώδη περίοδο για όλη την ανατολική Μεσόγειο, στη διάρκεια της οποίας πολλές πόλεις καταστράφηκαν και αυτοκρατορίες κατέρρευσαν.

Οι «Λαοί της θάλασσας»

Reconstruction of a Philistine house from the 12th Century B.C. (Artist Balage Balogh / Courtesy Leon Levy Expedition to Ashkelon)

Η Φέλντμαν δήλωσε ότι η μελέτη παραπέμπει σε καταγωγή των Φιλισταίων από τη Νότια Ευρώπη, συνδέοντας τους πιθανώς με τους λεγόμενους «Λαούς της Θάλασσας», αλλά, όπως είπε, θα χρειασθούν περαιτέρω γενετικές αναλύσεις σε μεγαλύτερο δείγμα για να προσδιορισθούν με μεγαλύτερη ακρίβεια οι συγκεκριμένοι μεσογειακοί πληθυσμοί που ήσαν πρόγονοι των Φιλισταίων. Η ίδια, σύμφωνα με το New Scientist, θεωρεί πολύ πιθανή την καταγωγή τους από την Ελλάδα. Το DNA των Φιλισταίων π.χ. εμφανίζει ομοιότητα 25% έως 70% με το DNA αρχαίων σκελετών από την Κρήτη, ενώ ομοιότητες προκύπτουν επίσης με ανθρώπους της Ιβηρικής και της Σαρδηνίας.

The analysis of ancient genomes indicates that the Philistines descended from humans who migrated across the Mediterranean and reached the shores of the eastern Mediterranean coast at the beginning of the Iron Age. Credit: Max Planck Institute for the History of Mankind

Είναι πάντως αξιοσημείωτο ότι μέσα σε μόνο δύο αιώνες από την άφιξη τους, το γενετικό αποτύπωμα των Φιλισταίων είχε τόσο πολύ «αραιωθεί» λόγω επιμιξιών, που είχε ουσιαστικά εξαφανιστεί. Παρόλο που στα μάτια των εχθρών τους Ισραηλιτών παρέμεναν Φιλισταίοι, στην πραγματικότητα το DNA τους ήταν πια λεβαντίνικο, καθώς είχε χαθεί σχεδόν κάθε ελληνικό ίχνος. «Πιθανώς όλοι οι μετανάστες που ήλθαν, παντρεύτηκαν με τον ντόπιο πληθυσμό, εωσότου αυτή η ξενική καταγωγή εξαφανίστηκε στο DNA», δήλωσε η Φέλντμαν.

«Συνυπολογίζοντας τα γενετικά δεδομένα και τα αρχαιολογικά, ενισχύεται πλέον η άποψη ότι υπήρξε μετανάστευση από τις περιοχές που σήμερα αποκαλούμε Ελλάδα και δυτική Τουρκία», δήλωσε ο Κρίστοφ Μπαχούμπερ του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης.








Ρέα Γαλανάκη, «Ίκαρος»

Jacob Peter Gowy. Η πτήση του Ίκαρου (1635–1637)

Είπε
δεν φτάνει ν’ αγνοήσεις τον πατέρα
πρέπει να παρακούσεις και τη μοίρα
που σου ορίζει θάνατο στο Αιγαίο.

Λένε
τσακίστηκε σε μια χαράδρα.

Felice Casorati. Ίκαρος, 1936

Ρέα Γαλανάκη. 1975. Πλην Εύχαρις. Αθήνα: Ολκός. Και στον συγκεντρωτικό τόμο: Ρέα Γαλανάκη. 2008. Ποιήματα. Οι Τρυφερές. Πλην Εύχαρις. Τα Ορυκτά. Αθήνα: Καστανιώτης.