Χαλκιδική. Chalkidiki

© Κωνσταντίνος Ε. Βακουφτσής

Παράξενο πλάσμα 500 εκατομμυρίων ετών. Bizarre 500-Million-Year-Old Creature Unearthed

Καλλιτεχνική απεικόνιση του παράξενου θαλάσσιου πλάσματος που ζούσε πριν από 500 εκατομμύρια έτη. During the Cambrian explosion, the diversity of life exploded and bizarre sea creatures such as the Helcocystis moroccoensis flourished. CREDIT: Andrew Smith

Ανακαλύφθηκε στην οροσειρά του Αντι-Άτλαντος στο Μαρόκο και στη θέα του οι λάτρεις της δημοφιλούς τηλεοπτικής σειράς «Game of Thrones» θα αναφωνούσαν ότι βρέθηκε ένα αβγό… δράκων. Στην πραγματικότητα πρόκειται για ένα παράξενο θαλάσσιο πλάσμα, ένα πρωτόγονο είδος εχινόδερμου που ζούσε πριν από 500 εκατομμύρια έτη.

Η συμμετρία

Το απολίθωμα του Heliocystis moroccoensis. In 2012, researchers unearthed a 520-million year old fossilized creature that is one of the earliest known echinoderms with fivefold symmetry. Credit: Andrew Smith, Proc. Royal Soc. B

Τα πρώτα απολιθώματα του παράξενου πλάσματος εντοπίστηκαν από ερευνητική ομάδα στην οροσειρά του Μαρόκου το 2012. Μετά από έναν χρόνο προσπαθειών ανακαλύφθηκε το σύνολο των απολιθωμάτων και ολοκληρώθηκε η μελέτη τους. Οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι πρόκειται για ένα από τα πρώτα είδη εχινόδερμων με πέντε σημεία συμμετρίας. Τα σύγχρονα εχινόδερμα έχουν πέντε σημεία συμμετρίας - οι αστερίες για παράδειγμα έχουν πέντε βραχίονες.

Ονόμασαν το παράξενο πλάσμα Heliocystis moroccoensis και εκτιμούν ότι ζούσε πριν από περίπου 500 εκατομμύρια έτη στην υπερήπειρο Γκοντβάνα, την εποχή της λεγόμενης «έκρηξης της ζωής» στην Κάμβριο Περίοδο. Πρόκειται για μια εποχή κατά την οποία οι κλιματικές και γεωλογικές συνθήκες στη Γη επέτρεψαν την εμφάνιση μεγάλου αριθμού νέων ειδών χλωρίδας και πανίδας στον πλανήτη.

«Πούρο που αλλάζει μέγεθος»

Το H.moroccoensis είχε κυλινδρικό σχήμα και το μήκος του έφτανε τα 4 εκατοστά. Ο σκελετός του αποτελούνταν από ασβεστίτη ενώ το στόμα του βρισκόταν στην κορυφή του σώματός του. «Το πλάσμα αυτό είχε σχήμα πούρου και μπορούσε να διαστέλλει ή να συστέλλει το σώμα του. Κάποιες φορές είχε κοντόχοντρη εμφάνιση και κάποιες φορές μακρόστενη» αναφέρει ο Άντριου Σμιθ, παλαιοντολόγος του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας του Λονδίνου που ήταν μέλος της ερευνητικής ομάδας.

Η ανακάλυψη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Proceedings of the Royal Society B». Θα πρέπει να σημειωθεί ότι στην ίδια περιοχή που εντοπίστηκε το H.morrocoensis έχουν εντοπιστεί απολιθώματα και άλλων παράξενων εχινόδερμων με εντελώς ασύμμετρα σώματα ή με σώματα αμφίπλευρης συμμετρίας.

10.000 ουράνια σώματα κοντά στη Γη. Ten Thousandth Near-Earth Object Unearthed in Space

Ο αστεροειδής 2013 MZ5 όπως φαίνεται από το τηλεσκόπιο PanSTARR-1 στο Πανεπιστήμιο της Χαβάης. Asteroid 2013 MZ5 as seen by the University of Hawaii's PanSTARR-1 telescope. In this animated gif, the asteroid moves relative to a fixed background of stars. Asteroid 2013 MZ5 is in the right of the first image, towards the top, moving diagonally left/down. Image credit: PS-1/UH

Τα 10.000 έφθασαν πλέον τα ουράνια σώματα -αστεροειδείς και κομήτες- που έχουν ανακαλυφθεί ότι περνούν κοντά από τη Γη. Το ιστορικό ορόσημο επιτεύχθηκε με την ανακάλυψη του αστεροειδούς 2013 MZ5, όπως ανακοίνωσε η NASA, η οποία διαθέτει το ειδικό πρόγραμμα παρακολούθησης διαστημικών αντικειμένων κοντινών στη Γη (Near – Earth Object Program ή εν συντομία ΝΕΟ).

«Η ανακάλυψη 10.000 αντικειμένων κοντά στη Γη αποτελεί σημαντικό ορόσημο», δήλωσε ο εκπρόσωπος του προγράμματος ΝΕΟ Λίντλεϊ Τζόνσον. «Όμως, υπάρχουν τουλάχιστον δεκαπλάσια αντικείμενα που απομένει να εντοπιστούν πριν καθησυχαστούμε ότι έχουμε βρει οποιοδήποτε αντικείμενο θα μπορούσε να πέσει στη Γη και να προξενήσει σημαντική ζημιά στους πολίτες του πλανήτη μας», πρόσθεσε.

Το 98% των κοντινών στη Γη αντικειμένων έχουν ανακαλυφθεί από παρατηρητήρια της NASA. Ο Νο 10.000 στη σχετική λίστα, ο αστεροειδής 2013 MZ5, έχει μήκος περίπου 300 μέτρων και η τροχιά του δεν πλησιάζει πολύ τον πλανήτη μας, οπότε δεν θεωρείται δυνητικά απειλητικός. Ανακαλύφθηκε στις 18 Ιουνίου με το τηλεσκόπιο Pan-STARRS-1 στη Χαβάη.

A new Web site that will provide a centralized resource for information on near-Earth objects -- those asteroids and comets that can approach Earth. The new Asteroid Watch site is online at: http://www.jpl.nasa.gov/asteroidwatch. (Credit: Image courtesy of NASA/Jet Propulsion Laboratory)

Αντικείμενα ΝΕΟ (Near – Earth Objects) θεωρούνται οι αστεροειδείς και κομήτες που, κατά την περιφορά τους, πλησιάζουν τη Γη σε απόσταση μικρότερη των 45 εκατ. χιλιομέτρων. Οι διαστάσεις τους ποικίλουν από λίγα μέτρα έως 41 χιλιόμετρα για τον μεγαλύτερο αστεροειδή, τον 1036 Γανυμήδη.

Το πρώτο αντικείμενο ΝΕΟ ανακαλύφθηκε το 1898 και για τον επόμενο αιώνα δεν είχαν ανακαλυφθεί πάνω από 500 ακόμα. Όμως, όταν μετά το 1998 η NASA έθεσε σε εφαρμογή το Πρόγραμμα ΝΕΟ, με επικεφαλής τον Ντον Γιέομανς, ο αριθμός των ανακαλύψεων αυξήθηκε κατακόρυφα για να φθάσει πλέον τις 10.000. Σήμερα, οι κυριότερες ομάδες παρατήρησης ΝΕΟ (υπό την εποπτεία της NASA) είναι το Catalina Sky Survey, το Pan-STARRS του πανεπιστημίου της Χαβάης και το LINEAR του πανεπιστημίου ΜΙΤ.

Από τα 10.000 ήδη γνωστά σώματα ΝΕΟ, περίπου το ένα στα δέκα (ποσοστό 10%) είναι μεγαλύτερα από ένα χιλιόμετρο. Αυτό το μέγεθος κρίνεται αρκετό για να προκαλέσει παγκοσμίου επιπέδου καταστροφές, ακόμα και πλήρη εξαφάνιση του ανθρώπινου πολιτισμού, αν πέσει στη Γη. Ευτυχώς, σύμφωνα με τη NASA, κανένα από αυτά τα μεγάλα σώματα προς το παρόν δεν φαίνεται να αποτελεί άμεση απειλή, αν και εκτιμάται ότι μερικές δεκάδες μεγάλα σώματα δεν έχουν ανακαλυφθεί ακόμα.

Η μεγάλη πλειονότητα των ΝΕΟ είναι μικρότερα από ένα χιλιόμετρο- όσο μικρότερο το μέγεθός τους, τόσο μεγαλύτερος ο αριθμός τους. Έτσι, εκτιμάται ότι υπάρχουν περίπου 15.000 σώματα με μέγεθος 140 μέτρων (περίπου όσο ένα γήπεδο) και πάνω από ένα εκατομμύριο με μέγεθος 30 μέτρων. Για να προκληθεί σημαντική καταστροφή σε μια κατοικημένη περιοχή, πρέπει να πληγεί από σώμα τουλάχιστον 30 μέτρων. Περίπου το 30% των σωμάτων μεγέθους 140 μέτρων και μόνο το 1% των σωμάτων μεγέθους 30 μέτρων έχουν βρεθεί, συνεπώς πολλά ακόμα πρέπει να ανακαλυφθούν για να κοιμόμαστε πιο ήσυχοι.