Ξηρασία η αιτία της πτώσης πολιτισμών της Ανατολικής Μεσογείου; Environmental Roots of the Late Bronze Age Crisis

Μυκήνες, η Πύλη των Λεόντων.

Η κατάρρευση του Μυκηναϊκού και άλλων σημαντικών πολιτισμών της Ανατολικής Μεσογείου πριν από περίπου 3.200 χρόνια καλύπτεται με πέπλο μυστηρίου και διάφορες εξηγήσεις έχουν προταθεί γι’ αυτή την εξαφάνιση, μεταξύ των οποίων οι αλλαγές στο κλίμα και το περιβάλλον. Μια νέα επιστημονική γαλλο-βελγική έρευνα υποστηρίζει την άποψη ότι η κλιματική αλλαγή και συγκεκριμένα μια παρατεταμένη ξηρασία διάρκειας περίπου 300 ετών ήταν κυρίως υπεύθυνη για την κατάρρευση των Μυκηναίων, των Χετταίων της Ανατολίας και άλλων πολιτισμών της Ύστερης Εποχής του Χαλκού.

Map of Cyprus with an overview of the Larnaca Salt Lake (Hala Sultan Tekke) in the Larnaca Bay. Core B22 is indicated by a red star in the modern salty area. High concentrations of Posidonia oceanica fibers are highlighted in the corer, and in lower samples. doi:10.1371/journal.pone.0071004.g001

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον αρχαιολόγο Ντέιβιντ Κανιέβσκι του Πανεπιστημίου Πολ Σαμπατιέ της Τουλούζης, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό PLoS ONE, μελέτησαν υπολείμματα γύρης και πλαγκτού, που βρέθηκαν σε διαδοχικά ιζήματα του βυθού μιας αρχαίας λίμνης στη Λάρνακα της Κύπρου, η οποία κάποτε ήταν λιμάνι, αλλά μετά (γύρω στο 1350 π.Χ.) περικλείστηκε από την ξηρά.

This is the region where the study was performed (Salt Lake and the Hala Sultan Tekke in the background). (Credit: Geological Survey of Belgium/ David Kaniewski)

Μέσω της ανάλυσης των στοιχείων που βρήκαν στη λίμνη, οι ερευνητές δημιούργησαν μια εικόνα για τις διαχρονικές μεταβολές του κλίματος που συνέβησαν στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής. Το βασικό συμπέρασμά τους είναι ότι η κλιματική αλλαγή και κυρίως η χρόνια ξηρασία μετά τον 13ο αιώνα π.Χ. προκάλεσαν μια σειρά από πολέμους, λιμούς και εσωτερικές αναταραχές, που με τη σειρά τους επέφεραν την κατάρρευση κάποτε ισχυρών και ένδοξων πολιτισμών, μεταξύ των οποίων αυτού που ανθούσε στην προϊστορική Ελλάδα, του Μυκηναϊκού.

Radiocarbon-based archaeology, climate and agricultural productivity from Gibala-Tell Tweini, Northwest Syria. The pollen-derived climatic and agricultural proxies are plotted against time (1500–500 cal. BC). Radiocarbon dates for the ca. 300 year dry event are indicated with red stars. The time-window of the invasions at the Bronze-Iron Age boundary is framed by radiocarbon dates from the destruction layer (blue). At the top, the cross-correlogram shows the correlation between the pollen-derived proxy of moisture availability from Hala Sultan Tekke and that from Gibala-Tell Tweini. doi:10.1371/journal.pone.0071004.g006 

Οι μεταβολές στα ισότοπα άνθρακα και στα είδη φυτών που βρέθηκαν στη λίμνη δείχνουν ότι βαθμιαία το κλίμα έγινε ολοένα πιο ξηρό και άνυδρο λόγω της σημαντικής μείωσης των βροχών, με συνέπεια οι γεωργικές καλλιέργειες να καταστραφούν.

Relief from the mortuary temple of Ramesses III at Medinet Habu. Image: Wikimedia

 

Αυτή η εξέλιξη εκτιμάται ότι οδήγησε τους πληθυσμούς της ευρύτερης περιοχής σε αδυναμία διατροφής, σε πολιτικοοικονομικές κρίσεις, μαζικές μεταναστεύσεις, πολέμους και επιδρομές (όπως των αινιγματικών «λαών της θάλασσας» κατά της Αιγύπτου περίπου το 1300 π.Χ.). Η μελέτη της κυπριακής λίμνης δείχνει ότι η γεωργία στην περιοχή είχε εισέλθει σε περίοδο κρίσης έως το 1200 π.Χ. και δεν κατάφερε να ανακάμψει πριν το 850 π.Χ.

Συνδυάζοντας στοιχεία από τη μελέτη των πινακίδων με σφηνοειδή γραφή, καθώς και την αλληλογραφία μεταξύ βασιλιάδων της περιοχής, οι ερευνητές τεκμαίρουν ότι η κρίση της Ύστερης Εποχής του Χαλκού (που ονομάστηκε και «σκοτεινή εποχή») ήταν μια πολύπλοκη διαδικασία, η οποία αρχικά «πυροδοτήθηκε» από την κλιματική αλλαγή και τελικά οδήγησε στο κάψιμο των μεγάλων πόλεων και στον αφανισμό ή το ξερίζωμα πολλών πληθυσμών.

Το Curiosity παρακολουθεί τους Φόβο και Δείμο. NASA Rover Gets Movie as a Mars Moon Passes Another

Σύγκριση των μεγεθών, Δείμου και Φόβου όπως φαίνονται από την επιφάνεια του Άρη και του μεγέθους της Σελήνης όπως φαίνεται από τη Γη. This illustration provides a comparison for how big the moons of Mars appear to be, as seen from the surface of Mars, in relation to the size that Earth's moon appears to be when seen from the surface of Earth. Earth's moon actually has a diameter more than 100 times greater than the larger Martian moon, Phobos. However, the Martian moons orbit much closer to their planet than the distance between Earth and Earth's moon. Credit: NASA/JPL-Caltech/Malin Space Science Systems/Texas A&M Univ. 

Το διαστημικό ρόβερ Curiosity της NASA αυτή τη στιγμή κατευθύνεται προς το όρος Σαρπ. Το ταξίδι αυτό ξεκίνησε πριν από δυο μήνες περίπου και αναμένεται να διαρκέσει ένα χρόνο. Καθώς λοιπόν συνεχίζει την μοναχική του πορεία στην επιφάνεια του κόκκινου πλανήτη, τις νύχτες “σηκώνει το βλέμμα του” στον ουρανό και παρατηρεί τα φεγγάρια του Άρη.

This view of the two moons of Mars comes from a set of images taken by NASA's Mars rover Curiosity as the larger moon, Phobos, passed in front of the smaller one, Deimos, from Curiosity's perspective, on Aug. 1, 2013. Image credit: NASA/JPL-Caltech/Malin Space Science Systems/Texas A&M Univ. 

Έτσι, την 1η Αυγούστου συνέλαβε μερικά μοναδικά στιγμιότυπα. Τον μεγαλύτερο δορυφόρο Φόβο (με διάμετρο 22.2 km – 27×21.6×18.8) να διέρχεται μπροστά από τον μικρότερο δορυφόρο Δείμο (με διάμετρο 12.6 km – 10×12×16).

Iδού η σειρά των διαδοχικών φωτογραφιών που συνέλαβε ο φακός του Curiosity:

This movie clip shows the larger of Mars' two moons, Phobos, passing in front of the smaller Martian moon, Deimos, as observed by NASA's Mars rover Curiosity. The series of 41 images is shown at increased speed. The actual elapsed time is 55 seconds. Image credit: NASA/JPL-Caltech/Malin Space Science Systems/Texas A&M Univ.