Οι
Νεάντερταλ μάλλον έτρωγαν χόρτα, όμως οι πρώτες άμεσες ενδείξεις για το
μαγείρεμα φυτών από τον άνθρωπο βρέθηκαν στη Σαχάρα, σε κεραμικά σκεύη ηλικίας
άνω των 10.000 ετών. Scientists have uncovered the earliest direct evidence
of humans processing plants for food found anywhere in the world. Researchers
studied unglazed pottery dating from more than 10,000 years ago, from two sites
in the Libyan Sahara. Rock art painting showing a human figure collecting
plants. Credit: The Archaeological Mission in the Sahara. Sapienza University
of Rome.
Η
αρχαιότερη άμεση ένδειξη για το μαγείρεμα φυτών ώστε να καταναλωθούν ως τροφή
από τους ανθρώπους ανάγεται σε δέκα και πλέον χιλιετίες πριν.
Ανακαλύφθηκε
από διεθνή ομάδα επιστημόνων σε κεραμικά σκεύη που ανασκάφτηκαν στη λιβυκή
Σαχάρα και θεωρείται ότι έρχεται να προσθέσει ένα ακόμη στοιχείο υπέρ της
άποψης που υποστηρίζει ότι το μαγείρεμα αποτέλεσε σημαντική κινητήριο δύναμη
στην ανθρώπινη εξέλιξη.
Τεράστιο
βήμα για τον άνθρωπο
(Image Credit:
Sapienza University of Rome)
Η
επινόηση του μαγειρέματος αναγνωρίζεται εδώ και καιρό από τους επιστήμονες ως
ένα καθοριστικό βήμα στην ανάπτυξη του ανθρώπινου πολιτισμού. Στα τέλη της
περασμένης δεκαετίας μάλιστα ο καθηγητής του Χάρβαρντ Ρίτσαρντ Ράνγκαμ
διατύπωσε τη θεωρία ότι πέρα από την ανάπτυξη του πολιτισμού μας το μαγείρεμα
συνέβαλε και στην εξέλιξή μας, δίνοντας στον εγκέφαλό μας την απαραίτητη
ενέργεια ώστε να γίνει μεγαλύτερος και άρα ικανότερος - μια θεωρία που κερδίζει
διαρκώς έδαφος τα τελευταία χρόνια.
Οι
ειδικοί θεωρούν ότι αρχικά οι άνθρωποι θα πρέπει να μαγείρευαν έναν σχετικά
περιορισμένο αριθμό τροφών - κυρίως το κρέας ζώων που έπιαναν στο κυνήγι -
απευθείας στη φωτιά και ότι το εύρος των υλικών που χρησιμοποιούσαν θα πρέπει
να αυξήθηκε σημαντικά με την επινόηση των κεραμικών σκευών.
Παρ'
όλα αυτά μέχρι σήμερα δεν είχαν βρεθεί άμεσες ενδείξεις για το μαγείρεμα φυτών
σε κεραμικά που προέρχονται από τους πρώιμους προϊστορικούς χρόνους. Για τον
λόγο αυτόν ο εντοπισμός φυτικών καταλοίπων σε κεραμικά ηλικίας 10.000 ετών από
ερευνητές του Πανεπιστημίου του Μπρίστολ στη Βρετανία και του Πανεπιστημίου
Σαπιέντσα της Ρώμης και των Πανεπιστημίων της Μόντενα και του Μιλάνου στην
Ιταλία θεωρείται ένα σημαντικό εύρημα.
Πολλά
φυτά στο τσουκάλι
Exceptionally
preserved archaeobotanical remains from Takarkori rock shelter (Tadrart Acacus,
SW Libya), dating from around 9500 years ago. Credit: The Archaeological
Mission in the Sahara. Sapienza University of Rome.
Οι
ερευνητές εξέτασαν τα κατάλοιπα τροφών που είχαν εισχωρήσει στο σώμα κεραμικών
σκευών χωρίς υάλωμα τα οποία ανασκάφηκαν στην έρημο Σαχάρα στη Λιβύη και είδαν
ότι περισσότερα από τα μισά σκεύη είχαν χρησιμοποιηθεί για την επεξεργασία
φυτών, καθώς είχαν κατάλοιπα φυτικών ελαίων ή κηρών. Η λεπτομερής μοριακή
ανάλυση και η ανάλυση των σταθερών ισοτόπων έδειξε ότι μέσα σε αυτά είχε
μαγειρευτεί μια ευρεία κλίμακα φυτών, από τους σπόρους ως και τα φύλλα χερσαίων
φυτών μέχρι - γεγονός που θεωρείται αξιοσημείωτο - και υδρόβια φυτά.
Η
ερμηνεία των χημικών υπογραφών που έκαναν οι ερευνητές στη μελέτη τους, η οποία
δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση «Nature
Plants», υποστηρίζεται από την αφθονία
υπολειμμάτων φυτών που βρέθηκαν στις ίδιες θέσεις σε εξαιρετικά καλή κατάσταση,
διατηρημένα από το ξηρό περιβάλλον της ερήμου. Οι χημικές υπογραφές
υποδεικνύουν επίσης ότι το μαγείρεμα των φυτών συνεχίστηκε για 4.000 χρόνια,
γεγονός το οποίο υποδηλώνει ότι αποτέλεσαν σημαντική πηγή τροφής για τους
ανθρώπους που έζησαν εκείνη την περίοδο στη Σαχάρα.
«Μέχρι τώρα η σημασία των φυτών στην
προϊστορική διατροφή είχε υποτιμηθεί, όμως αυτή η δουλειά δείχνει ξεκάθαρα πόσο
σημαντικά ήταν ως αξιόπιστος διατροφικός πόρος» δήλωσε σε δελτίο Τύπου η
Τζούλι Νταν, μεταδιδακτορική ερευνήτρια στη Σχολή Χημείας του Πανεπιστημίου του
Μπρίστολ και κύρια συγγραφέας της μελέτης.
«Τα ευρήματα αυτά αναδεικνύουν επίσης το πόσο
εξελιγμένοι ήταν οι πρώιμοι άνθρωποι στη χρήση μιας ευρείας κλίμακας τύπων
φυτών και η ικανότητά τους να τα βράζουν για μεγάλες χρονικά διαστήματα μέσα
στα κεραμικά σκεύη που επινόησαν θα πρέπει να αύξησε σημαντικά την κλίμακα των
φυτών που οι προϊστορικοί άνθρωποι μπορούσαν να φάνε». Όπως επισημαίνουν οι
επιστήμονες, με το μαγείρεμα οι άνθρωποι μπόρεσαν πλέον να αρχίσουν να τρώνε πολλά
φυτά που έως τότε ήταν ακατάλληλα - επειδή π.χ. ήταν πολύ σκληρά ή ακόμη και
τοξικά.
Πηγή: Julie
Dunne, Anna Maria Mercuri, Richard P. Evershed, Silvia Bruni, Savino di Lernia. Earliest
direct evidence of plant processing in prehistoric Saharan pottery. Nature Plants, 2016; 3: 16194 DOI: 10.1038/nplants.2016.194
