Δήμητρα Μήττα, "Υπέρ Κλυταιμνήστρας/Τα Ρολόγια"

Υπέρ Κλυταιμνήστρας

Pierre-Narcisse Guérin. Η Κλυταιμνήστρα διστάζει πριν σκοτώσει τον Αγαμέμνονα, Clytemnestra hesitates before killing the sleeping Agamemnon. On the left, Aegisthus urges her on. Oil on canvas, 1817.

Ηλέκτρα [στην Κλυταιμνήστρα]: Μέχρι να γεράσεις. Εκείνο που με ενδιέφερε ήταν να γεράσεις, να σε δω να γίνεσαι γριά. Τότε δεν θα χρειάζεσαι μεγάλα σαλόνια, θα σου είναι αρκετό ένα δωμάτιο με παράθυρο στον κήπο, μια κουνιστή πολυθρόνα. Θα κάθομαι δίπλα σου και θα σου διαβάζω τα αγαπημένα μου βιβλία, θα ακούμε μουσική, δεν μου αρέσει αυτή που ακούς, θα ακούς τη δική μου. Μην ανησυχείς, δεν θα σ’ αφήσω να αποκτήσεις εκείνη τη μυρωδιά που αποκτούν οι παραμελημένοι ηλικιωμένοι, θα σε πλένω συχνά. Θα σου χτενίζω τα μαλλιά, επιτέλους τα μαλλιά σου θα ασπρίσουν, δεν θα σου τα βάφω, θα γίνεις μια αξιοσέβαστη κυρία, θα σε τιμούν όλοι, έτσι θέλω για τη μάνα μου, να την τιμούν. Θα σε ταΐζω, θα σου δίνω τροφές υγιεινές, δεν τρέφεσαι τώρα σωστά, θα γίνεις δική μου, θα είσαι η κούκλα μου. Θα είσαι παράλυτη κι εγώ θα τοποθετώ ένα ένα τα πόδια σου πάνω στα βοηθητικά στηρίγματα τα αναπηρικής σου καρέκλας. Θα σε βγάζω βόλτα τα δρόμους τα πόλης, δεν θα σκονίζεται το φουστάνι σου. Θα περνάμε και οι πολίτες θα βγάζουν το καπέλο τα, για μένα θα το βγάζουν οι πολίτες, θα ψιθυρίζουν «δεν τα άξιζε τα Κλυταιμνήστρας μια τέτοια προσοχή, μπράβο στην Ηλέκτρα».

John Collier (1850-1934). Η Κλυταιμνήστρα μετά την αισχρή πράξη της, After the murder (1882). Guildhall Art Gallery (London).

Κλυταιμνήστρα: Θα μιλώ;

Frederic Leighton. "Η Ηλέκτρα στον τάφο του Αγαμέμνονα",  ιδιωτική συλλογή. Electra at the Tomb of Agamemnon, c. 1869

Ηλέκτρα: Κι εκεί που κάθεσαι ήσυχη, θ’ ανοίγει η πόρτα και θα ορμούν μέσα τα παιδιά μου φωνάζοντας γιαγιά, γιαγιά… Τα παιδιά μου επιτέλους θ’ αποκτήσουν γιαγιά, θα είσαι η γιαγιά τα, μια γριά μ’ εγγόνια. Γ-γ-γ- ρ-ρρ-ι-ά. Κι όταν πεθάνεις, όταν θα έρθει εκείνη η μέρα, θα σε θάψω με τα τα τιμές, θα σου βάλω το καλό σου φουστάνι –ποιο θέλεις;-, θα σε φροντίσω να είσαι όμορφη, σεβαστή, θα προκηρύξω αγώνες τα τιμή σου, θα ’ρθουν τα αξιότερα παλικάρια να συναγωνιστούν, ή μήπως δεν θα ’ρθει κανένα; Θα ‘ναι μια μεγαλόπρεπη κηδεία, δημόσια, με νεκρόδειπνο μετά. Αλλά μπορεί και να μην ακολουθήσει κανείς, μπορεί τα φαγητά να μείνουν άθιχτα στα τραπέζια. Μήπως να καλέσω τα ζητιάνους τα πόλης τα, τα άστεγους;

Clytemnestra trying to awake the Erinyes while her son is being purified by Apollo, Apulian red-figure krater, 480–470 BC, Louvre. Clytemnestre essayant de réveiller les Érinyes tandis que son fils est purifié par Apollon, cratère apulien à figures rouges, 380-370, Louvre.

Κλυταιμνήστρα: Μου αρέσει η ιδέα. Επικροτώ

Γ. Βακιρτζής. "Ηλέκτρα", 1962. Λάδι σε γιαπωνέζικο χαρτί, επικολλημένο σε χαρτόνι. Διαστάσεις 76,5 X 57cm.  Ζωγραφική για την αφίσα του κινηματογραφικού έργου "Ηλέκτρα" του Μιχάλη Κακογιάννη .

Ηλέκτρα: Θα καταργήσω τα χαρούμενες γιορτές, θα ξαναφέρω πίσω τα γιορτές για τα νεκρούς, τα νεκρούς τα. Θα γεμίσω το σπίτι με παιδιά που θ’ αφήνουν σημάδια στα έπιπλα, δεν θα ’ναι πια γυαλισμένα, θα γράφουν τα τοίχους, θα ζωγραφίζουν, θα καταστρέφουν το παλάτι τα ευτυχίας σου. Δεν θα λένε πια: «Το σπίτι τα Κλυταιμνήστρας». Θα λένε: «Η παιδική χαρά τα Ηλέκτρας». Επιτέλους, θα γιορτάσω την Ανάσταση, ο θεός μου θα πετάξει τα σάβανα και θα τον συναντήσω αναστημένο. Μέχρι τώρα έκαμνα μόνη την περιφορά του Επιταφίου στο ξωκκλήσι του σπιτιού τα·  ακόμα και τη νύχτα τα ανάστασης, όταν τα γιορτάζατε χαρούμενα, εγώ εξακολουθούσα να τριγυρνώ τα δρόμους με τον Επιτάφιο και ν’ ακούω τα θρήνους του θανάτου. Ερχόταν τόσο γρήγορα η ανάσταση και μέσα μου ο θεός μου ήταν ακόμη νεκρός. Πώς να γιορτάσω; Πώς να τον συναντήσω αναστημένο, τον πετύχαινα πάντα σαβανωμένο. Αλλά τώρα…, από δω και πέρα καλή μου Κλυταιμνήστρα, όσο εσύ γερνάς, όσο η μυρωδιά των γηρατειών θα χώνεται τα ζάρες του κορμιού σου, κυρίως κάτω από το πεσμένο στήθος σου –δεν  θα το σηκώνω, όταν θα σε πλένω, δεν μπορώ ν’ αγγίζω τα’ αγγίγματα του Αίγισθου–, όσο καλή μου μητέρα θα γίνεσαι μια συρρικνωμένη ρίζα, εγώ θα γιορτάζω την ανάσταση του θεού, και τη δική μου.

Τα ρολόγια

Άγις [στη γυναίκα του]: Κοιμήσου καλή μου, εγώ είμαι εδώ, ο φύλακάς σου, κανένας δεν θα σε πειράξει, κανένας δεν θα σε πάρει, μην φοβάσαι. Τα πήρες τα φάρμακά σου; Είχα ανησυχήσει κάποια στιγμή –παίρνεις πολλά, κοιμάσαι πολύ, το είπα στον Δημήτρη μας, λάθος μου. Σου έφερε ένα γιατρό, ήθελε να σου τα κόψει, να περιορίσει τη δοσολογία, να σου δώσει, λέει, πιο φυσικά φάρμακα, είδα τον τρόμο στα μάτια σου. Το ξέρω καλή μου, δεν τα μπορείς τα δύσκολα εσύ. Άκου φυσικά φάρμακα… Εσύ τρως το φαγάκι σου, κι ύστερα παίρνεις το χαπάκι για τη χοληστερίνη σου, τρως το γλυκάκι σου, κι ύστερα παίρνεις το χάπι για το ζάχαρο. Γιατί να στερηθείς τις απολαύσεις σου από τη στιγμή που υπάρχουν αντίδοτα; Φοβήθηκα ότι θα τα κατάφερναν και θα σε έκαμναν να νιώθεις καλύτερα, ότι θα άρχιζες πάλι να βγαίνεις έξω, να στέκεσαι στα πόδια σου, να κοιτιέσαι στον καθρέφτη. Τι να κάνεις εκεί έξω; Καλά δεν είμαστε εδώ; Οι δυο μας, δεν έχουμε ανάγκη κανέναν. Βλέπεις πόσο ανάγκη μ’ έχεις; Βλέπεις πόσο καλά είμαστε μαζί; Εγώ το ήξερα και ήμουν σίγουρος ότι κάποια στιγμή θα το καταλάβαινες κι εσύ –ήρθε η ώρα. Το ξέρω ότι είμαι άρρωστος, πολύ άρρωστος. Το ήξερα από την πρώτη στιγμή που με βάλατε στο νοσοκομείο –πάνε είκοσι χρόνια. «Θα πεθάνει», σας είπαν. Όμως εγώ έζησα, δεν μπορούσα να πεθάνω πριν από σένα, ποιος θα σε φρόντιζε; Και ξαναέζησα άλλες πόσες φορές. Αν το σκεφτείς, είναι αστείο. Ο Θάνατος έρχεται κάθε λίγο και λιγάκι για να με πάρει κι εγώ τον στήνω στο ραντεβού. Είμαι σίγουρος πια ότι κάθε φορά παίρνει το κουβαδάκι του, πάει σε μια γωνιά και βάζει τα κλάματα. Λέω να ξαναβαφτιστώ, Λάζαρο να με φωνάζετε. Και θα αναστηθώ όσες φορές χρειάζεται, αρκεί να είμαι κοντά σου και να καταλάβεις πόσο πολύτιμος σου είμαι, δεν το είχες καταλάβει από την αρχή. Ξύπνησες καλή μου; Κοίτα τι σου έχω εδώ, τα λουκούμια που μου ζήτησες. Έλα, έχω εδώ και δροσερό νεράκι. Να σου τινάξω τη ζάχαρη μην λερωθείς; Μπράβο. Είδες πόσο σ’ αγαπάω, δυνατή, όμορφη, ανόητή μου γαζέλα; 

Salvador Dali. Désagrégation de la persistance de la mémoire, Disintegration of the persistence of the memory, 1954. Huile sur Toile, 25,4x33 cm, St. Petersburg, Salvador Dali Museum.

Άγις [στον γιο του]: […] εγώ έμεινα ερωτευμένος με τη μάνα σας. Δεν την αγάπησα, δεν γινόταν, δεν είχαμε σχέση –αυτό είναι η αγάπη, σχέση με τον άλλον, όχι με τον εαυτό σου, αυτό είναι έρωτας. Έμεινα ερωτευμένος με την όμορφη, την ανόητή μου γαζέλα. Ένας έρωτας που με ταπείνωνε, με μείωνε, δούλος του ένιωθα, όχι δούλος της, δούλος του, του έρωτα, έπρεπε να την έχω. Βλέπεις, εγώ μπορώ και ξεχωρίζω τον έρωτα από την αγάπη. Μην με κοιτάς έτσι, δεν είμαι τρελός, ερωτευμένος είμαι. Ένας έρωτας που με καθήλωσε. Αν ξέρεις πόσοι ατελείωτοι εσωτερικοί διάλογοι, πόσοι δικαστές με δίκαζαν και με καταδίκαζαν για όλες τις ταπεινώσεις που προκαλούσα στον εαυτό μου… Αλλά τι ξέρουν αυτοί από έρωτα;

Δήμητρα Μήττα, "Υπέρ Κλυταιμνήστρας/Τα Ρολόγια" (αποσπάσματα),  Οι Εκδόσεις των Φίλων, 2013.

Λεύκιος Ανναίος Σενέκας, Στοχασμοί. Philosophical Treatises and Moral Reflections of Seneca

Lucius Annaeus Seneca

Για την απληστία όλη η φύση είναι τόσο μικρή.

Paul Gustave Fischer, In the Train Compartment  (1927)

Το πετυχημένο έγκλημα ονομάζεται αρετή.

Κάθε άνθρωπος προτιμά την πίστη από την άσκηση της κρίσης.

Όπως ένα παραμύθι είναι η ζωή: αυτό που μετράει δεν είναι το μάκρος αλλά η ποιότητά της.

Photo by Robert Doisneau, The Cellist (1957)

Παντού ίσον πουθενά. Όταν ένας άνθρωπος ξοδεύει όλον του τον χρόνο στα ταξίδια, καταλήγει να έχει πολλές γνωριμίες και καθόλου φίλους.

Painting by Mark Tansey, Recourse (2011)

Η ζωή μπορεί να διαιρεθεί σε τρεις περιόδους. Στο παρελθόν, στο παρόν και στο μέλλον. Από αυτές εκείνη που ζούμε τώρα έχει κιόλας φύγει, εκείνη που θα ζήσουμε επαφίεται στο τυχαίο και η μόνη σίγουρη είναι, εκείνη που έχουμε ζήσει.

Η αλήθεια είναι πως κανένας δεν μπορεί να βάλει στη θέση τους τα χρόνια που έχασες και κανένας δεν μπορεί να σου δώσει πίσω τη ζωή σου. Η ηλικία σου θ’ ακολουθήσει τη ροή της όπως ακριβώς ξεκίνησε, χωρίς επιστροφή, ούτε στάση, αθόρυβα και χωρίς τίποτα να μπορεί να επιβραδύνει την ταχύτητα της.

Photo by Alfred Wertheimer, The Kiss (1956)

Το πόσο πολύτιμος είναι ο χρόνος της ζωής τους το καταλαβαίνουν όλοι. Αυτός είναι και ο λόγος που πολλοί άνθρωποι, για να δείξουν τη μεγάλη αγάπη τους σε κάποιους άλλους, δε διστάζουν να τους προσφέρουν ένα κομμάτι της ζωής τους.

Παρατηρώ έκπληκτος τους ανθρώπους να διαθέτουν με ευκολία και απερισκεψία το χρόνο τους σε κάποιους άλλους, μόνο και μόνο επειδή εκείνοι τους ζήτησαν να τους αφιερώσουν λίγη ώρα. Το ωραίο είναι πως ενώ και οι μεν και οι δε διόλου δεν παραλείπουν να εξετάσουν το λόγο για τον οποίο ζητήθηκε αυτός ο χρόνος, κανένας τους δεν εξετάζει το πόσος είναι. Σαν να μην είχε καμιά αξία ούτε και για αυτόν που τον διέθετε. Περιφρονούμε το πιο πολύτιμο πράγμα επειδή ξεγελιόμαστε από το ότι ο χρόνος δεν είναι υλικό αγαθό, μιας και δεν μπορούμε να τον βλέπουμε μπροστά στα μάτια μας, και έτσι θεωρούμε ότι έχει ευτελή αξία, και ότι διατίθεται δωρεάν.

Το βάσανό μας δεν είναι η μικρή διάρκεια της ζωή μας. Εμείς την κάνουμε να φαίνεται σύντομη με την απληστία μας. Ό,τι ακριβώς θα συνέβαινε αν πλούτη βασιλικά τύχαινε να πέσουν σε κακό διαχειριστή. Θα σπαταλιόνταν στο λεπτό. Ενώ, αν πλούτη πολύ λιγότερα, τα είχε πάρει στα χέρια του καλός διαχειριστής θα αβγάτιζαν. Το ίδιο γίνεται και με τα χρόνια της ζωής μας. Αν ξέρει κανείς να τα διαχειριστεί καλά, μπορεί να πετύχει πολλά και σπουδαία πράγματα.

Painting by Jean-Léon Gérôme, The Artist’s Father and Son on the Doorstep of His House (c. 1866)

Ανακάλεσε στη μνήμη σου τα έργα που κατάφερες να πραγματοποιήσεις στη διάρκεια αυτής της μακρόχρονης ζωής, τους ανθρώπους που λεηλάτησαν τη ζωή σου όχι μόνο εν αγνοία σου, αλλά και χωρίς καν να πάρεις είδηση την απώλεια, τι ήταν εκείνο που μια μάταιη λύπη, μια ανόητη χαρά, ένα πάθος, μια συζήτηση γεμάτη κολακείες μπόρεσαν να σου κλέψουν, πόσο φαντάζει μικρό με την πάροδο του χρόνου το λίγο καλό που απέμεινε από όλα αυτά, και θα καταλάβεις ότι πεθαίνεις πρόωρα.

Photo: Self-portrait of photographer Ben Canales (and the Milky Way) on Oregon’s South Sister volcano (2012)

Δεν υπάρχει τίποτα που ν’ απασχολεί τον άνθρωπο λιγότερο από το να μάθει την τέχνη του ζην, όπως επίσης και δεν υπάρχει τίποτα πιο δύσκολο να μάθει. Για τις άλλες τέχνες υπάρχουν παντού ένα σωρό δάσκαλοι. Μερικοί μάλιστα από αυτούς έχουν διαπρέψει από τόσο νωρίς, ώστε κατάφεραν να εξελιχθούν σε δασκάλους της από πολύ μικρά ηλικία. Χρειάζεται όμως ολόκληρη η ζωή μας για να μάθουμε πως να τα ζούμε και, το πιο περίεργο από όλα, χρειάζεται ολόκληρη τη ζωή μας για να μάθουμε πως να πεθαίνουμε.

Πηγή:

από το βιβλίο "Είναι μικρή η ζωή", εκδ. Περίπλους

μετάφραση: Κάτια Χαρικιοπούλου