Arts Universe and Philology

Arts Universe and Philology
The blog "Art, Universe, and Philology" is an online platform dedicated to the promotion and exploration of art, science, and philology. Its owner, Konstantinos Vakouftsis, shares his thoughts, analyses, and passion for culture, the universe, and literature with his readers.

Τετάρτη 29 Ιανουαρίου 2014

Τελετές ανθρωποθυσίας στα Μινωικά Χανιά. Possible evidence of human sacrifice at Minoan Chania

Η θυσία της Πολυξένης. (Αττικός μελανόμορφος αμφορέας, περί το 550 π.Χ., Βρετανικό Μουσείο. The sacrifice of Polyxena by the triumphant Greeks (Attic black-figure Tyrrhenian amphora, ca. 570-550 BC).

Η σύγχρονη πόλη των Χανίων, η αρχαία Κυδωνία των προϊστορικών και ιστορικών χρόνων, κρύβει πολλά στα αρχαία της χώματα. Ενίοτε και στοιχεία για τελετουργίες που έγιναν χιλιάδες χρόνια πριν και οι οποίες περιλάμβαναν θυσίες όχι μόνον ζώων, αλλά και ανθρώπων.

Η σύγχρονη πόλη των Χανίων θεωρείται ότι είναι ιδρυμένη πάνω στη μινωική Κυδωνία ή ku-do-ni-ja των πινακίδων της Γραμμικής Β΄ γραφής. Η παράδοση αναφέρει ότι ήταν μία από τις τρεις πόλεις που ίδρυσε ο Μίνως στην Κρήτη (Διόδωρος V, 78.2). Οι ανασκαφές των τελευταίων τριάντα χρόνων έχουν φέρει στο φως αρκετά λείψανα του μινωικού οικισμού στον παραλιακό λόφο "Καστέλλι" και στην γειτονική συνοικία "Σπλάντζια", σε δύο σημεία στην καρδιά της Παλιάς Πόλης. Excavations at the Minoan palatial centre of Kydonia in the in Kastelli-quarter in Chania, Crete. The soil beneath the modern city of Chania, Crete, the ancient city of Kydonia, hides many secrets, including human sacrifices it seems. This is, at least, what is indicated by the skull of a young girl dating from around 1280 BC, which was found in pieces, alongside skulls of animals, during an excavation at the Kastelli Hill, in the Old City of Chania. Primary finds from the dig on the site were brought to light back in 2007, while news on the subject first appeared in press in 2010. However, a general ‘image’ of the site begins to emerge only now. Credit: Moonik.WikiCommons

Αυτό τουλάχιστον μαρτυρά το κρανίο ενός νεαρού κοριτσιού, που χρονολογείται γύρω στα 1280 π.Χ. και το οποίο βρέθηκε διαμελισμένο, μαζί με άλλα κρανία ζώων, στον λόφο του Καστελιού στην Παλιά Πόλη των Χανίων. Τα πρώτα ευρήματα είδαν το φως το 2007, ενώ η είδηση πρωτοεμφανίστηκε δειλά το 2010. Ωστόσο η εικόνα μόλις τώρα αρχίζει να ξεκαθαρίζει.

Κατά την κηδεία του Πάτροκλου ο Αχιλλέας έσφαξε πάνω στον τάφο του δώδεκα Τρώες αιχμαλώτους. (Όμηρος, Ιλιάδα, Ψ΄175-176).  Η εικόνα της θυσίας προέρχεται από ετρουσκική τοιχογραφία. Human Sacrifice Offered by Achilles to the Shade of Patroklos. From an Etruscan wall-painting.

«Θεωρούμε ότι πρόκειται για μια τελετή με θυσίες ζώων και μιας γυναίκας, τα οστά των οποίων βρέθηκαν διαμελισμένα κάτω από πέτρες. Ακόμα δεν έχουμε καταλήξει στα τελικά συμπεράσματα γιατί χρειάζεται πολύ προσεκτική μελέτη των οστών, καθώς τα τελευταία ευρήματα, όπως το κρανίο της κοπέλας που ανασυνθέτουμε τώρα, προέκυψαν πολύ πρόσφατα. Μελετάμε τα συμπεράσματα για να είναι έτοιμα τον Οκτώβριο, οπότε θα συμμετάσχουμε στο συνέδριο που θα γίνει στο Μιλάνο και θα έχει ως θέμα τις ανθρωποθυσίες. Εκεί το εύρημα των Χανίων θα αποτελεί την κύρια ομιλία», δηλώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Μαρία Ανδρεαδάκη - Βλαζάκη, διευθύντρια Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, ανασκαφέας του εντυπωσιακού ευρήματος στον λόφο Καστέλι των Χανίων, θέση που μαζί με τη γειτονική συνοικία Σπλάντζια αντιπροσωπεύουν όλες τις χρονολογικές φάσεις του μινωικού πολιτισμού. Εκεί ανακαλύπτεται και το σημαντικότερο μινωικό ανακτορικό κέντρο της δυτικής Κρήτης.

«Τα Χανιά είναι μια σύγχρονη πόλη, χτισμένη πάνω σε μινωικό ανακτορικό κέντρο, εφάμιλλο της Κνωσού, της Φαιστού, των Μαλίων, της Ζάκρου. Το κέντρο όμως αυτό δεν μπορεί να αναδειχτεί, όπως συμβαίνει με τα υπόλοιπα ανάκτορα που βρίσκονται σε ελεύθερους χώρους. Ωστόσο, έχει κι αυτό τη γοητεία του», συμπληρώνει για τα Χανιά, μια από τις αρχαιότερες πόλεις της Ευρώπης, ο αστικός ιστός της οποίας ξεκινάει ήδη από την 4η χιλιετία π. Χ. «Οι αρχαιότητες των Χανίων είναι γνωστές σε εμάς τους Κρητικούς, όχι όμως και στον πολύ τον κόσμο. Ξεκίνησαν να βλέπουν το φως κυρίως μετά τα μέσα του 20ού αιώνα και ειδικά προς τις τελευταίες δεκαετίες, με τη στενή παρακολούθηση όλων των εκσκαφών και των δημοτικών έργων από την Αρχαιολογική Υπηρεσία. Μάλιστα, σε ένα από αυτά τα έργα βρέθηκαν πινακίδες Γραμμικής Β γραφής με αναφορές στον Δία και στον Διόνυσο, που πιστοποίησαν για πρώτη φορά τη λατρεία του Διονύσου στη μινωική Ελλάδα», εξηγεί.

Από τη μινωική εγκατάσταση στην πόλη των Χανίων (αρχαία Κυδωνία). Πηγή: Φωτογραφικό αρχείο ΚΕ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων (φωτ. ΑΠΕ-ΜΠΕ).

Στοιχεία για τα παραπάνω, καθώς και όλα τα άλλα θαυμαστά που κρύβει η γη των Χανίων, έδωσε η ίδια πρόσφατα με τη διάλεξή της «Τα Χανιά στα Μινωικά Χρόνια», που πραγματοποιήθηκε στον Σύλλογο των Ελλήνων Αρχαιολόγων. Όπως αναφέρθηκε, η εύρεση των οστών, ανθρωπίνων και μη, σε τμήμα εξωτερικής αυλής, που από ό,τι φαίνεται γειτνίαζε με ανακτορικό συγκρότημα της Κυδωνίας στη μορφή που είχε στη μυκηναϊκή περίοδο (1375-1200 π.Χ.), ήταν από τις πιο εντυπωσιακές στιγμές της συστηματικής ανασκαφής, η οποία συνεχίζεται από το 2005 από την ΚΕ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, σε συνεργασία με το Σουηδικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο και το Ινστιτούτο της Δανίας.

Τα σημαντικότερα ευρήματα ήλθαν στο φως μόλις στην ανασκαφή του 2012, όταν οι έρευνες προχώρησαν και σε ανεξερεύνητες περιοχές. «Σιγά-σιγά άρχισαν να αποκαλύπτονται οι πρώτοι λίθοι σε δύο μεγάλες συστάδες που υποδήλωναν την ύπαρξη οστών από κάτω. Με την αφαίρεσή τους, εμφανίστηκαν τα πρώτα οστά σε πυκνή συγκέντρωση, γεγονός που σήμαινε ότι βρισκόμαστε στην καρδιά της απόθεσης. Αρχικά στο δυτικό τμήμα ήρθαν στο φως πολλά οστά από αίγαγρους, νεαρούς χοίρους, αιγοπρόβατα και αγελάδα. Στο ανατολικό τμήμα, κάτω από τους τοποθετημένους λίθους, αποκαλύφθηκε αυτό που αναμέναμε, χωρίς να το πιστεύουμε ότι πράγματι θα το βρούμε: το κρανίο της νεαρής κοπέλας, ανάμεσα σε κρανία ζώων, όχι όμως ακέραιο. Ήταν διαμελισμένο όπως όλα τα υπόλοιπα οστά: ανοιγμένο ακριβώς από τις ραφές, με ισχυρό χτύπημα στο μέτωπο και διασκορπισμένο», σημείωσε η κ. Βλαζάκη.

Charles Le Brun, The Sacrifice of Polyxena, 1647

Η ίδια θεωρεί ότι το εύρημα δεν πρέπει να μας παραξενεύει. «Η ελληνική μυθολογία διαθέτει πολλά παραδείγματα εξαγνιστικών θυσιών παρθένων, σε μια προσπάθεια της κοινωνίας να αντιμετωπίσει μεγάλη συμφορά, σε περιόδους λοιμών και λιμών ή πριν από μία πολεμική σύρραξη», επισημαίνει. Σύμφωνα μάλιστα με τον τοπικό μύθο, το ίδιο συνέβη και στην κόρη του ιδρυτή της πόλης Κύδωνα, την Ευλιμένη, η οποία θυσιάστηκε ως παρθένα στους ήρωες της χώρας.

Όσο για την πρώτη «ανάγνωση» του ευρήματος, η ανασκαφέας επιχειρεί μια ερμηνεία, γνωρίζοντας καλά, όπως λέει, ότι μπορεί να διαψευστεί, όπως συμβαίνει συχνά στην αρχαιολογική επιστήμη. «Η εκτεταμένη καταστροφή που παρατηρείται σε κρητικές θέσεις την ίδια ακριβώς εποχή, συνδέεται συχνά με ισχυρό σεισμό.

Στη συγκεκριμένη περίπτωση, τα εμφανή ίχνη ενός μεγάλου σεισμού, που κατέστρεψε και έκαψε το ανακτορικό συγκρότημα αλλά και που ταυτόχρονα διέσωσε μέχρι σήμερα τις αρχαιότητες, φαίνεται να συνδέονται με τελετουργίες προς τους χθόνιους θεούς σε μια προσπάθεια να τους εξευμενίσουν και να προλάβουν το κακό για το οποίο είχαν προμηνύματα, αλλά που δεν το απέφυγαν τελικά», καταλήγει.

Πηγή: ΑΠΕ – ΜΠΕ

Το αρχαιότερο «κάμπινγκ». 300,000-Year-Old Hearth Found In Qesem Cave; Ancient ‘Campfire’ Sheds Light On Human Culture

H εστία φωτιάς που εντοπίστηκε στο σπήλαιο Qesem και γύρω από την οποία μαζεύονταν οι άνθρωποι πριν από 300 χιλιάδες έτη. An arrow points to the Qesem Cave hearth, where hominins may have tended to fires as early as 300,000 years ago. Credit: Weizmann Institute

Το αρχαιότερο εύρημα κοινωνικής συνάθροισης γύρω από μια φωτιά ανακάλυψαν αρχαιολόγοι σε μια σπηλιά στο Ισραήλ. Η εστία φωτιάς γύρω από την οποία κάθονταν οι μακρινοί μας πρόγονοι έχει ηλικία 300 χιλιάδων ετών και δημιουργεί νέα δεδομένα για την ανάπτυξη των κοινωνικών δεσμών του ανθρώπου.

Η ανακάλυψη

Excavators took a chunk of sediment from the Qesem Cave's 300,000-year-old hearth and cut it into thin slices to examine under a microscope. This scan shows burnt bone and rock fragments within the gray ash residue. Credit: Weizmann Institute

Οι αρχαιολόγοι εντόπισαν την εστία διαμέτρου δύο μέτρων στο σπήλαιο Qesem που βρίσκεται περίπου 20 χλμ ανατολικά του Τελ Αβίβ. Τα ευρήματα που εντοπίστηκαν κοντά στην εστία (εργαλεία) αλλά και τα διαφορετικά στρώματα στάχτης υποδεικνύουν ότι η σπηλιά χρησιμοποιούνταν ως καταφύγιο κυνηγών ή περιστασιακής διαμονής ανθρώπων οι οποίοι περνούσαν χρόνο γύρω από τη φωτιά.

«Τα ευρήματα μας ταξιδεύουν στην εποχή που ο άνθρωπος άρχισε να χρησιμοποιεί τη φωτιά τόσο για να μαγειρέψει όσο και ως σημείο κοινωνικής συνάθροισης. Τα ευρήματα δείχνουν επίσης ότι πριν από 300 χιλιάδες χρόνια η γνωσιακή και κοινωνική ανάπτυξη του ανθρώπου βρισκόταν σε εντυπωσιακά υψηλά επίπεδα» αναφέρει η Ρουθ Σαχάκ-Γκρος, του Ινστιτούτου Επιστημών Weizman, επικεφαλής των ερευνητών. Σύμφωνα με τους ερευνητές η κατασκευή αυτής της εστίας απαιτούσε υψηλό επίπεδο νοημοσύνης.

Η μελέτη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Journal of Archaeological Science» και ανάμεσα στα άλλα εγείρει ζήτημα για την παρουσία του Homo sapiens από τον οποίο καταγόμαστε. Σύμφωνα με τη κρατούσα θεωρία αυτός έκανε την εμφάνιση του στην Αφρική πριν από 200 χιλιάδες έτη. Όμως η παρουσία ανθρώπων με υψηλή νοημοσύνη και κοινωνικότητα 100 χιλιάδες χρόνια νωρίτερα και μάλιστα σε άλλη περιοχή δημιουργεί νέα δεδομένα που χρήζουν απαντήσεων από την επιστημονική κοινότητα.

Οι δίδυμοι μαθουσάλες του Σύμπαντος, Hubble Views Double Quasar QSO 0957+561

Στο κέντρο της εικόνας βρίσκονται τα δύο πανάρχαια κβάζαρ που γεννήθηκαν σχεδόν ταυτόχρονα με το Σύμπαν. In this new Hubble image two objects are clearly visible, shining brightly. When they were first discovered in 1979, they were thought to be separate objects — however, astronomers soon realised that these twins are a little too identical! They are close together, lie at the same distance from us, and have surprisingly similar properties. The reason they are so similar is not some bizarre coincidence; they are in fact the same object. These cosmic doppelgangers make up a double quasar known as QSO 0957+561, also known as the "Twin Quasar", which lies just under 14 billion light-years from Earth. Quasars are the intensely powerful centres of distant galaxies. So, why are we seeing this quasar twice? Some 4 billion light-years from Earth — and directly in our line of sight — is the huge galaxy YGKOW G1. This galaxy was the first ever observed gravitational lens, an object with a mass so great that it can bend the light from objects lying behind it. This phenomenon not only allows us to see objects that would otherwise be too remote, in cases like this it also allows us to see them twice over. Along with the cluster of galaxies in which it resides, YGKOW G1 exerts an enormous gravitational force. This doesn't just affect the galaxy's shape, the stars that it forms, and the objects around it — it affects the very space it sits in, warping and bending the environment and producing bizarre effects, such as this quasar double image. This observation of gravitational lensing, the first of its kind, meant more than just the discovery of an impressive optical illusion allowing telescopes like Hubble to effectively see behind an intervening galaxy. It was evidence for Einstein's theory of general relativity. This theory had identified gravitational lensing as one of its only observable effects, but until this observation no such lensing had been observed since the idea was first mooted in 1936. Image: ESA/Hubble & NASA

Η NASA έδωσε στη δημοσιότητα μια νέα εικόνα που τράβηξε το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble από δύο κβάζαρ που βρίσκονται κυριολεκτικά στην… αρχή του Κόσμου. Σύμφωνα με τους αστρονόμους τα δύο λαμπρά αντικείμενα γεννήθηκαν αμέσως μετά τη γέννηση του Σύμπαντος.

Αρχαία και φωτεινά

Artistic impression of a quasi stellar object. Image credits: Aurore Simonnet

Τα κβάζαρ είναι μακρινά και λαμπρά αντικείμενα του Σύμπαντος, που το καθένα εκπέμπει ενέργεια εκατοντάδες φορές μεγαλύτερη από έναν γιγάντιο γαλαξία. Πρωτοανακαλύφθηκαν το 1960, όταν οι αστρονόμοι έψαχναν για πολύ ισχυρές ραδιοπηγές. Για αυτόν το λόγο ονομάστηκαν QUAsi-stellAR (ημιαστρικές ραδιοπηγές) ή ημιαστέρες.

Σήμερα ξέρουμε πως δεν έχουν καμιά ομοιότητα με τους αστέρες αν και στις φωτογραφίες μοιάζουν. Η μελέτη τους είναι ιδιαίτερα σημαντική λόγω της εικόνας που σχηματίζουμε για τα αρχαιότερα αντικείμενα του Σύμπαντος.

Δημιουργήθηκαν στο αρχέγονο Σύμπαν και η ηλικία τους συγκρίνεται με αυτή του ίδιου του Σύμπαντος. Αν και υπήρχαν πολλές θεωρίες για την προέλευσή τους η κυρίαρχη επιστημονική άποψη είναι πως τα κβάζαρ είναι πυρήνες γαλαξιών που περιέχουν στο κέντρο τους μια μεγάλη μαύρη τρύπα.

Πανάρχαιο δίδυμο

Τα δύο κβάζαρ που βρίσκονται πολύ κοντά το ένα στο άλλο εντοπίστηκαν το 1979. Λόγω του ότι οι ιδιότητές τους είναι όμοιες με εκπληκτικό και ανεξήγητο τρόπο, οι αστρονόμοι καταλήγουν να μιλούν για ένα και μόνο κοσμικό αντικείμενο.

Το δίδυμο των κβάζαρ έχει λάβει την κωδική ονομασία QSO 0957+561 αλλά είναι περισσότερο γνωστό ως «Δίδυμα Κβάζαρ». Οι υπολογισμοί δείχνουν ότι το δίδυμο βρίσκεται σε απόσταση που προσεγγίζει τα 14 δισ. έτη φωτός γεγονός που σημαίνει ότι είναι εκ των πρώτων αντικειμένων που δημιουργήθηκαν στο Σύμπαν. Η κρατούσα θεωρία αναφέρει ότι η Μεγάλη Έκρηξη από την οποία προέκυψε το Σύμπαν συνέβη πριν από 13.8 δισ. έτη.