Arts Universe and Philology

Arts Universe and Philology
The blog "Art, Universe, and Philology" is an online platform dedicated to the promotion and exploration of art, science, and philology. Its owner, Konstantinos Vakouftsis, shares his thoughts, analyses, and passion for culture, the universe, and literature with his readers.

Σάββατο 9 Φεβρουαρίου 2013

Αλέξανδρος ο Μέγας, ο Μακεδών. Alexandre Le Grand, Le Macédonien

Ντοκιμαντέρ 2011 συμπαραγωγής της ΕΡΤ, του Μουσείου του Λούβρου, του Γαλλικού Κέντρου Κινηματογράφου και του τηλεοπτικού καναλιού ΑRTE και παραγωγής της εταιρείας «Les Films du Tambour de Soie». Το σενάριο και τη σκηνοθεσία υπογράφει ο Bernard George.

Με την ευκαιρία της μεγάλης έκθεσης στο Μουσείο του Λούβρου, η ταινία αναδεικνύει μέσα από μία νέα οπτική τα ίχνη του υλικού και καλλιτεχνικού πολιτισμού του βασιλείου του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Φωνή και εικονογραφία συμμετέχουν στη φανταστική αναδημιουργία της ιστορίας και του κύριου πρωταγωνιστή της.





Αφετηρία και επίκεντρο της ταινίας είναι η Μακεδονία. Η ταινία προσφέρει ένα ταξίδι στους τόπους που γαλούχησαν τον Αλέξανδρο. Συντηρητές και αρχαιολόγοι μιλούν για την εμβέλεια των ανακαλύψεών τους, αναλύοντας το υλικό και πολιτισμικό περιβάλλον μέσα στο οποίο μεγάλωσε ο Αλέξανδρος: Το τεράστιο ανάκτορο της Πέλλας όπου γεννήθηκε ο Αλέξανδρος. Τα Στάγειρα, γενέτειρα του δασκάλου του, του Αριστοτέλη, ο οποίος δίδαξε την τέχνη της Λογικής και ενίσχυσε την αγάπη του για τον Πολιτισμό. Ο αρχαιολογικός χώρος της Βεργίνας, οι αρχαίες Αιγές, πρώτη πρωτεύουσα του βασιλείου της Μακεδονίας, όπου ήρθε στο φως ο τάφος του βασιλιά Φίλιππου του Β', πατέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Το Δίον, μία από τις τρεις πολιτείες όπου έκανε θυσία πριν την εκστρατεία του και διέταξε την κατασκευή ενός μεγαλοπρεπούς ναού αφιερωμένου στον Δία. Τα Λευκάδια με τον θαυμάσιο τάφο των Ανθεμίων, η Αμφίπολις όπου η αρχαιολογική σκαπάνη φέρνει στο φως ένα καινούριο αρχαιολογικό χώρο και τέλος το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης που φιλοξενεί μερικά από τα πιο όμορφα «ίχνη» (κοσμήματα, χειροτεχνήματα) της εποχής.

Παράλληλα με αυτές τις αφηγήσεις, ακούγεται και η δραματοποιημένη φωνή του ίδιου του Μεγάλου Αλεξάνδρου, όπως τη φαντάστηκε ο συγγραφέας Laurent Gaude - βραβείο Goncourt 2004, στο θεατρικό του έργο, Ο Μπλε Τίγρης του Ευφράτη -, που μας μεταφέρει στα πιο διάσημα επεισόδια του έπους του: τη συνάντηση με τον Βουκεφάλα, τη δολοφονία του πατέρα του, Φίλιππου του Β', τις μάχες στα Γαυγάμηλα και τον Υδάσπη ποταμό και το θάνατό του στη Βαβυλώνα.






Το πρώτο «κλάμα» νεογέννητων άστρων, How LRLL 54361 flashes like a strobe light


On the left, an infrared image from the NASA Spitzer Space Telescope shows LRLL 54361 inside the star-forming region IC 348 located 950 light-years away. The Spitzer Space Telescope discovered the unusual flashing protostar here.

In the centre: This Hubble image resolves the detailed structure around the protostar, consisting of two cavities that are traced by light scattered off their edges above and below a dusty disk. The cavities were likely blown out of the surrounding natal envelope of dust and gas by an outflow launched near the central object.

On the right: This artist’s impression represents scientists’ theory for how and why the protostar gives off these regular flashes of light. Astronomers propose that the flashes are due to material in a circumstellar disk suddenly being dumped onto the growing stars and unleashing a blast of radiation each time the stars get close to each other in their orbit. Copyright: NASA, ESA, J. Muzerolle (STScI), E. Furlan (NOAO, Caltech), and R. Hurt (Caltech)

Άλλη μια εντυπωσιακή φωτογραφία από το Σύμπαν έδωσε στη δημοσιότητα η NASA. Η εικόνα απεικονίζει ένα κοσμικό αντικείμενο που οι επιστήμονες έχουν ονομάσει LRLL 54361. Μοιάζει με ένα υπέρλαμπρο νεφέλωμα αλλά οι επιστήμονες της NASA εκτιμούν ότι στην πραγματικότητα αυτό που βλέπουμε είναι ένας πυκνός δίσκος ύλης μέσα στον οποίο βρίσκονται δύο νεογέννητα άστρα. To «ολοκαίνουργιο» δυαδικό αστρικό σύστημα βρίσκεται σε απόσταση 950 ετών φωτός από τη Γη. 


This infrared image from the NASA/ESA Hubble Space Telescope shows an image of protostellar object LRLL 54361 and its rich cosmic neighbourhood, a region called IC 348.The protostar, which is the bright object with fan-like beams of light coming from it, located towards the right of the image, is letting off flashes of light every 25.3 days. Copyright: NASA, ESA, and J. Muzerolle (STScI)

Οι επιστήμονες που παρατηρούν τον δίσκο βλέπουν ότι ανά τακτά χρονικά διαστήματα «αστράφτει» φαινόμενο που εκτιμούν ότι οφείλεται στην αλληλεπίδραση της ύλης του δίσκου με τα δύο άστρα. Τα άστρα απορροφούν και απορρίπτουν ύλη παράγοντας αυτές τις έντονες εκλάμψεις. Επιπλέον κάθε φορά που τα δύο άστρα πλησιάζουν το ένα το άλλο εκπέμπεται έντονη ακτινοβολία. Στο παρελθόν έχουν εντοπιστεί βρεφικά δυαδικά συστήματα αλλά αυτό είναι το πιο «ζωηρό», εκείνο με την πιο έντονη δραστηριότητα από όσα έχουμε εντοπίσει. Οι ειδικοί το χαρακτηρίζουν τον πιο ισχυρό «φάρο» του είδους.

This time-lapse movie from the NASA/ESA Hubble Space Telescope shows a pulse of light emanating from the protostellar object LRLL 54361. Most if not all of this light results from scattering off circumstellar dust in the protostellar envelope. An apparent edge-on disk visible at the centre of the object, and three separate structures are interpreted as outflow cavities. The extent and shape of the scattered light changes substantially over a 25.3-day period.

This is caused by the propagation of the light pulse through the nebula. Astronomers propose that the flashes are due to material in a circumstellar disk suddenly being dumped onto a binary pair of forming stars. This unleashes a blast of radiation each time the stars get close to each other in their orbit. The near-infrared light images in this sequence were taken between 3 December 2010 and 26 December 2010. Credit: NASA, ESA, and J. Muzerolle (STScI)


Ιδού ο προ-προπάππους μας, Researchers Reconstruct the Common Ancestor of Placental Mammals


Καλλιτεχνική απεικόνιση του αρχαιότερου κοινού πρόγονου όλων των θηλαστικών με πλακούντα. Επρόκειτο για ένα μικρό εντομοφάγο ζώο. This is an artists rendering of the hypothetical placental ancestor, a small insect-eating animal. The research team reconstructed the anatomy of the animal by mapping traits onto the evolutionary tree most strongly supported by the combined phenomic and genomic data and comparing the features in placental mammals with those seen in their closest relatives. Credit: Carl Buell

Χαιρετίστε τον προ-προπάππου σας. Ήταν χαριτωμένος, με γούνα, μακριά ουρά και λάτρευε να καταβροχθίζει… έντομα. Μπορεί τα χαρακτηριστικά αυτά να παραπέμπουν σε ένα ζώο που θα είχατε για κατοικίδιο, ωστόσο αυτό το μικρό ον ήταν ο τελευταίος πρόγονος όλων των θηλαστικών με πλακούντα – μιας ομάδας δηλαδή που περιλαμβάνει όλα τα ζώντα θηλαστικά εκτός από αυτά με μάρσιπο και εκείνα που γεννούν αβγά.

Μια εξονυχιστική ανάλυση που συνδύασε γενετικές πληροφορίες καθώς και πληροφορίες που προέρχονταν από απολιθώματα μαρτυρεί ότι ο πρόγονός μας αυτός έζησε μετά την πτώση του αστεροειδή ο οποίος εξαφάνισε από τον χάρτη τους δεινοσαύρους πριν από 66 εκατομμύρια έτη. Οι απόγονοί του εξαπλώθηκαν γρήγορα σε ολόκληρη τη Γη και εξελίχθηκαν σε όλες τις μεγάλες οικογένειες θηλαστικών με πλακούντα – από τις νυχτερίδες ως τις φάλαινες και από τα ποντίκια ως τον άνθρωπο, όπως αναφέρεται σε σχετική δημοσίευση στην επιθεώρηση «Science».

Οι θεωρίες

Οι μοριακοί βιολόγοι και οι παλαιοντολόγοι εμφανίζονται εδώ και καιρό διχασμένοι σχετικά με την καταγωγή των θηλαστικών με πλακούντα. Επί μακρόν η πιο αποδεκτή θεωρία με βάση τα στοιχεία απολιθωμάτων ανέφερε ότι τα θηλαστικά εξελίχθηκαν μετά την εξαφάνιση των δεινοσαύρων.

Ωστόσο κάποιες πρόσφατες γενετικές αναλύσεις υποστήριξαν ότι ο παλαιότερος πρόγονός μας πρέπει να συνυπήρξε με τους δεινοσαύρους – να έζησε δηλαδή πριν από περίπου 100 εκατομμύρια χρόνια και να διαχωρίστηκε σε περισσότερες από 20 διαφορετικές γενεαλογικές γραμμές στα 35 εκατομμύρια χρόνια που ακολούθησαν.

Ό,τι και αν δείχνουν πάντως οι γενετικές αναλύσεις οι παλαιοντολόγοι δεν έχουν καταφέρει να στηρίξουν αυτή τη θεωρία αφού δεν έχουν ανακαλύψει απολιθώματα θηλαστικών με πλακούντα τα οποία να χρονολογούνται πριν από την πτώση του αστεροειδούς. Το γεγονός αυτό μαρτυρεί ότι ο πρόγονος όλων των ζώντων θηλαστικών εμφανίστηκε μετά την εξαφάνιση των δεινοσαύρων.

Η πιο εξονυχιστική ανάλυση

Τα απολιθώματα ανήκουν σε θηλαστικό του είδους  Ukhaatherium nessovi που έζησε στην Κρητιδική περίοδο και βρέθηκαν το 1994 στην Έρημο Γκόμπι. Τα απολιθώματα αυτά χρησιμοποιήθηκαν μαζί με πολλά άλλα στη νέα εξονυχιστική ανάλυση που έδειξε τον αρχαιότερο κοινό πρόγονο των θηλαστικών με πλακούντα. This shrew-sized Cretaceous-age animal, Ukhaatherium nessovi, which was uncovered in 1994 in the Gobi Desert by the Mongolian Academy and the American Museum of Natural History, is one of the many mammals used in the recent mammal tree-of-life study. When it was discovered, the remarkably well-preserved skeleton of this small creature showed the presence of epipubic bones, attached to both sides of the pubis. In living mammals, these bones occur only in marsupials (mammals like kangaroos that often develop their young in pouches) and monotremes (mammals like platypuses, which lay eggs). But their presence in Ukhaatherium nessovi showed that a close relative of recent placental mammals that lived many millions of years ago also had these bones. Credit: AMNH/ S. Goldberg, M. Novacek

Σε μια προσπάθεια να βάλουν ένα τέλος σε αυτή τη διαμάχη η Μορίν Ο’Λίρι και οι συνεργάτες της από το Πανεπιστήμιο Στόνι Μπρουκ στην πολιτεία της Νέας Υόρκης δημιούργησαν ένα γενεαλογικό δέντρο των θηλαστικών συνδυάζοντας γενετικές πληροφορίες με στοιχεία που αφορούσαν περισσότερα από 4.500 ανατομικά χαρακτηριστικά – τα περισσότερα που έχουν χρησιμοποιηθεί ως σήμερα με αυτόν τον τρόπο – από 46 ζώντα είδη θηλαστικών καθώς και από 40 απολιθώματα θηλαστικών.

Όπως προέκυψε από την εξονυχιστική αυτή ανάλυση, κανένα από τα απολιθώματα που χρονολογείτο πριν από την πτώση του αστεροειδούς δεν μπορούσε να κατηγοριοποιηθεί στα σύγχρονα θηλαστικά με πλακούντα. Το αρχαιότερο απολίθωμα που εντόπισαν οι ειδικοί και το οποίο θα μπορούσε να θεωρηθεί ως σύγχρονο θηλαστικό με πλακούντα έζησε 200.000 ως 400.000 έτη μετά την πτώση του αστεροειδούς. Από την ανάλυση επίσης προέκυψε ότι μετά την εμφάνιση αυτού του κοινού προγόνου ακολούθησε ταχεία εξέλιξη – τα πρώτα μέλη των μεγάλων γενεαλογικών γραμμών των θηλαστικών με πλακούντα, όπως τα πρωτεύοντα είδη και τα τρωκτικά, εμφανίστηκαν περίπου 2 με 3 εκατομμύρια χρόνια αργότερα.

Μικρό εντομοφάγο ζώο οπροπάππους

This shows the new evolutionary tree for placental mammals, created by combining phenomic and genomic data. Credit: Stony Brook University/ Luci Betti Nash

Πώς ήταν όμως αυτός ο κοινός πρόγονος; Σύμφωνα με τη μελέτη επρόκειτο για ένα μικρό εντομοφάγο ζώο που ζύγιζε μεταξύ 6 και 245 γραμμαρίων. Σκαρφάλωνε στα δέντρα και είχε μακριά τριχωτή ουρά.

«Δεν έχουμε ιδέα από πού προήλθε αυτό το θηλαστικό ούτε πώς οι απόγονοί του εξαπλώθηκαν σε ολόκληρο τον κόσμο» ανέφερε η δρ Ο’Λίρι και προσέθεσε ότι ενώ η αναπαράσταση του ζώου δείχνει πως μοιάζει με τρωκτικό «τα δόντια του είναι εντελώς διαφορετικά».

Τα θηλαστικά με πλακούντα δεν ήταν τα μόνα θηλαστικά που διαχωρίστηκαν σε διαφορετικές γενεαλογικές γραμμές μετά την πτώση του αστεροειδούς. Το ίδιο συνέβη και με τα μαρσιποφόρα στα οποία εμφανίστηκε μια μικρότερης κλίμακας εξέλιξη μετά το συμβάν που εξαφάνισε τους δεινοσαύρους – στα μαρσιποφόρα μια και μόνο γενεαλογική γραμμή οδήγησε σε όλα τα σύγχρονα είδη της συγκεκριμένης οικογένειας, σημείωσε η Ο’Λίρι.

Οι αντιδράσεις

Στο άκουσμα των νέων αποτελεσμάτων κάποιοι επιστήμονες εμφανίστηκαν ενθουσιασμένοι. Ο Στίβεν Μπρουσάτε από το Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου χαρακτήρισε τη μελέτη «ορόσημο» και συμπλήρωσε ότι «το αρχείο απολιθωμάτων και το μοριακό ρολόι αρχίζουν να συγκλίνουν. Είναι ακριβώς αυτό που θέλαμε».

Ωστόσο ο Μαρκ Σπρίνγκερ από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Ριβερσάιντ ο οποίος είχε διεξαγάγει τη γενετική ανάλυση που μαρτυρούσε ότι οι πρόγονοί μας διαχωρίστηκαν ενόσω οι δεινόσαυροι ζούσαν, εμφανίστηκε σκεπτικός. Όπως είπε τα ευρήματα δεν τον πείθουν ότι ο διαχωρισμός των θηλαστικών με πλακούντα έλαβε χώρα στο Παλαιόκαινο, τα 10 πρώτα εκατομμύρια χρόνια μετά την εξαφάνιση των δεινοσαύρων. «Το δέντρο που βασίζεται στη μορφολογία έρχεται σε μεγάλη αντίθεση με το μοριακό δέντρο» σημείωσε.

Η μόνη οριστική λύση που μπορεί να δοθεί στο θέμα μάλλον θα πρέπει να έλθει μέσα από την ανακάλυψη νέων απολιθωμάτων. Ο Μπρουσάτε και άλλοι ερευνητές αναζητούν αυτή τη στιγμή απολιθώματα θηλαστικών από το Παλαιόκαινο ελπίζοντας να «συλλάβουν» τα πρώτα στάδια της εξέλιξης του αρχαιότερου προγόνου μας.

Δείτε και το σχετικό βίντεο στο οποίο οι συγγραφείς της μελέτης μιλούν για το νέο γενεαλογικό δέντρο των θηλαστικών που δημιούργησαν: 


A tiny, furry-tailed creature was the earliest ancestor of placental mammals -- a widely diverse group of animals ranging from bats to humans -- according to a new study by a team of international scientists, including a core group of Museum researchers. In findings published in the February 8 issue of the journal Science, the researchers analyzed the world's largest dataset of genetic and physical traits to find that placental mammals diversified into present-day lineages much later than is commonly thought: after the extinction event 65 million years ago that eliminated non-avian dinosaurs. This finding, and the visualization of the placental ancestor -- an insect-eating animal that weighed less than a pound -- was made with the help of a cloud-based and publicly accessible database called MorphoBank. Credit: American Museum of Natural History