Βρέθηκε ο «ψευτοξάδερφος» του Τυραννόσαυρου. Meet Gualicho shinyae, the puny-armed distant relative of T. rex

Το νέο σαρκοβόρο είδος που εντοπίστηκε στην Αργεντινή είχε επίσης μικρά άνω άκρα αλλά δεν είχει στενή συγγένεια με τον «βασιλιά» των δεινοσαύρων. Καλλιτεχνική απεικόνιση του Gualicho shinyae, στην οποία φαίνονται τα μικρά του... χεράκια με μόνο δυο δάχτυλα. A 90-million-year-old species of meat-eating dinosaur, with tiny arms the size of a human child’s, has been discovered by fossil-hunters in Argentina. An artist’s impression of a pair of Gualicho dinosaurs pursuing prey. Photograph: Jorge Gonzalez and Pablo Lara/PA

Ένα νέο είδος σαρκοβόρου δεινόσαυρου με χαρακτηριστικά που παραπέμπουν στον T. rex, εντόπισε διεθνής ομάδα επιστημόνων στην Αργεντινή. Το προϊστορικό αρπακτικό ονομάστηκε Gualicho shinyae και όπως αναφέρουν οι ειδικοί με δημοσίευσή τους στην επιθεώρηση «PlosOne», δεν φαίνεται τελικά να είχε στενή συγγένεια με τον «βασιλιά» των δεινοσαύρων γεγονός που σημαίνει ότι τα ασυνήθιστα άνω άκρα του μάλλον εξελίχθηκαν μεμονωμένα.

Δεινόσαυρος-«μωσαϊκό»

Top: reconstruction of skeletal remains of Gualicho shinyae. Left: forelimb elements of Gualicho shinyae – left humerus in (A) anterior, (B) posterior, (C) proximal, and (D) distal views; left ulna and attached semilunate distal carpal in (E) lateral, (F) posterior, and (G) anterior views; left radius in (H) lateral, and (I) medial views. Abbreviations: dpc – deltopectoral crest; ics – intercondylar sulcus; it – internal tuberosity; msh – scar for insertion of m. scapulohumeralis; olp – olecranon process base; sdc – semilunate distal carpal. Right: left manual digits of Gualicho shinyae – digit I phalanges in (A, D) medial, (B, E) lateral, and (C, F) dorsal views; digit II phalanges in (G-I) medial, (J-L) lateral, and (M-O) dorsal views. Abbreviations: clp – collateral ligament pit; ft – flexor tubercle; t – tuber. Image credit: Jorge Gonzalez / S. Apesteguia et al / Sci-News.com.

Σύμφωνα με τους επιστήμονες, το ηλικίας 90 εκατ. ετών νέο είδος από την βόρεια Παταγονία είχε μήκος σχεδόν οκτώ μέτρων και βάρος ενός τόνου – όσο περίπου μια πολική αρκούδα. Όπως και ο T. rex έτσι και ο Gualicho shinyae άνηκε στα θηριόποδα. Ωστόσο, η θέση που έδωσαν στον Gualicho οι ειδικοί στο γενεαλογικό δέντρο των θηριόποδων δείχνει ότι μάλλον ανέπτυξε τα μικρά του άνω άκρα ανεξάρτητα από τους υπόλοιπους σαρκοβόρους δεινόσαυρους, που εμφάνιζαν το ίδιο χαρακτηριστικό.

Παρά το σχετικά μεγάλο του μέγεθος, ο δεινόσαυρος είχε άνω άκρα αντίστοιχα με τα χεράκια ενός μικρού παιδιού ενώ είχε μόνο δύο δάχτυλα.

«Ο δεινόσαυρος Gualicho είναι κάτι σαν μωσαϊκό: συνδυάζει δηλαδή χαρακτηριστικά που έχουμε εντοπίσει σε διάφορα άλλα θηριόποδα» εξηγεί ο δρ Πίτερ Μακόβικι από το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Φιλντ του Σικάγο και ένας εκ των συγγραφέων της μελέτης.

«Πρόκειται για ένα πραγματικά ασυνήθιστο εύρημα, καθώς το συγκεκριμένο είδος δεν μπορεί να “κολλήσει” σε καμία υπάρχουσα κατηγορία» προσθέτει ο δρ Μακόβικι.

Γεωργία, η «μητέρα» του κρασιού; Wine used in ritual ceremonies 5000 years ago in Georgia, the cradle of viticulture

Τελετουργικά σκεύη ηλικίας 5.000 ετών χρησιμοποιούνταν για «σπονδές οίνου» σε θρησκευτικές τελετές. Το ζωόμορφο αγγείο που βρέθηκε στη Γεωργία χρονολογείται στο 3000 ως 2900 π.Χ. και στο εσωτερικό του έχει γύρη αμπέλου. Georgian-Italian archaeological expedition of Ca’ Foscari University of Venice in collaboration with the Georgian Museum of Tbilisi has discovered vine pollen in a zoomorphic vessel used in ritual ceremonies by the Kura-Araxes population. Discovery of the vessel. Credit: Ca' Foscari

Ένα ζωόμορφο αγγείο που ήρθε στο φως στη Γεωργία φέρει ίχνη από γύρη αμπέλου στο εσωτερικό του, γεγονός το οποίο υποδηλώνει ότι κάποτε περιείχε κρασί. Το σκεύος ανάγεται στην τρίτη χιλιετία π.Χ. και θεωρείται ότι ήταν τελετουργικό. Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους που το ανακάλυψαν, σε συνδυασμό με παλαιότερα ευρήματα από τη Νεολιθική Εποχή, δείχνει ότι το κρασί κατείχε από αρχαιοτάτων χρόνων και διαχρονικά κεντρική θέση όχι μόνο στη ζωή αλλά και στις ιεροτελεστίες στη χώρα που από πολλούς θεωρείται η «μητέρα» του.

Το αρχαιότερο κρασί

Το σκεύος έχει τρία μικρά πόδια και στο πίσω μέρος του σώματός του μια οπή για να χύνεται το περιεχόμενό του. Το κεφάλι δεν έχει σωθεί. The vessel. Credit: Ca' Foscari

Η Γεωργία θεωρείται μια από τις αρχαιότερες οινοπαραγωγικές περιοχές στον πλανήτη. Εδώ έχουν βρεθεί τα παλαιότερα δείγματα παραγωγής κρασιού, τα οποία ανάγονται στη Νεολιθική Εποχή και συγκεκριμένα γύρω στο 6000 π.Χ. - τα αμέσως επόμενα προέρχονται από το Ιράν (περίπου 5000 π.Χ.), την Ελλάδα (περίπου 4500 π.Χ.) και την Αρμενία (περίπου 4100 π.Χ.). Τα νέα ευρήματα χρονολογούνται στο 3000-2900 π.Χ. και προέρχονται από την αρχαιολογική θέση Αραντέτις Οργκόρα (γνωστό και ως Ντεντόπλις Γκόρα), 100 χλμ. δυτικά της πρωτεύουσας Τιφλίδας.

Η συγκεκριμένη θέση είχε ανασκαφεί στη δεκαετία του 1980, όμως εδώ και μερικά χρόνια γίνονται νέες έρευνες στο πλαίσιο μιας συνεργασίας του Πανεπιστημίου Κα' Φόσκαρι της Βενετίας στην Ιταλία, του Πανεπιστημίου της Τιφλίδας και του Εθνικού Μουσείου της Γεωργίας. Στόχος είναι η ανακάλυψη περισσότερων πληροφοριών σχετικά με μια «θολή» περίοδο της Εποχής του Χαλκού στη Γεωργία, τη μετάβαση από τον πολιτισμό του Κύρου-Αράξη στον πολιτισμό του Κουργκάν. Η περιοχή αυτή είναι μια από τις λίγες στις οποίες έχουν βρεθεί κεραμικά και των δύο πολιτισμών, τα οποία μάλιστα υποδηλώνουν μια «συνέχεια» μεταξύ τους. 

Ιερός χώρος

Τα αγγεία βρέθηκαν σε έναν τετράγωνο χώρο με στρογγυλεμένες γωνίες που οι αρχαιολόγοι θεωρούν ότι ήταν ιερός και φιλοξενούσε θρησκευτικές τελετές. Credit: Ca' Foscari

Το σκεύος για το οποίο γίνεται λόγος προέρχεται από τον πολιτισμό του Κύρου-Αράξη ο οποίος είχε ανθήσει ανάμεσα σε αυτούς τους δύο ποταμούς, τον Κύρο και τον Αράξη, στην προϊστορική Ιβηρία του Καυκάσου. Το τμήμα του που έχει σωθεί έχει σώμα σε σχήμα ζώου με τρία μικρά πόδια και μια οπή στο πίσω μέρος του για να χύνεται το περιεχόμενό του αλλά το κεφάλι λείπει. Βρέθηκε μαζί με ένα δεύτερο παρόμοιο σκεύος και ένα ακόμη αγγείο σαν κανάτι φτιαγμένο με την τεχνοτροπία του πολιτισμού του Κύρου-Αράξη. Τα τρία αντικείμενα εντοπίστηκαν σε καμένο έδαφος, σε έναν μεγάλο τετράγωνο χώρο με στρογγυλεμένες γωνίες, ο οποίος πιστεύεται ότι μάλλον ήταν ιερός και χρησίμευε για δημόσιες τελετές.

Η ανασκαφή έγινε από ομάδα ερευνητών με επικεφαλής την Ελενα Ρόβα, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Κα' Φόσκαρι, και τον Ιουλόν Γκαγκασίτζε από το Εθνικό Μουσείο της Γεωργίας στην Τιφλίδα. Εξετάζοντας το εσωτερικό του η ειδική στην παλυνολογία βιολόγος Ελισό Κβαβάτζε από το Εθνικό Μουσείο της Γεωργίας εντόπισε διατηρημένους πολυάριθμους κόκκους γύρης από άμπελο (Vitis vinifera). Τα ευρήματα σύμφωνα με τους ερευνητές υποδηλώνουν ότι το κρασί κατείχε στρατηγικό ρόλο στις θρησκευτικές τελετές του πολιτισμού του Κύρου-Αράξη.

Παράδοση χιλιετιών

Αν και ελλιπή τα ευρήματα είναι ικανά να δώσουν μια εικόνα στους αρχαιολόγους. «Είναι σημαντικά επειδή το πλαίσιο στο οποίο ανακαλύφθηκαν υποδηλώνει ότι εκείνοι που τα χρησιμοποιούσαν έπαιρναν κρασί από το κανάτι και είτε το πρόσφεραν με τα σκεύη αυτά στους θεούς είτε το έπιναν από κοινού όσοι συμμετείχαν στην τελετή» λέει η Ελενα Ρόβα σε δελτίο Τύπου του Πανεπιστημίου Κα' Φόσκαρι. Ένας άλλος λόγος για τον οποίο η ανακάλυψη είναι σημαντική, προσθέτει, είναι το ότι «συμπληρώνει» χρονικά την παράδοση του κρασιού στη Γεωργία πηγαίνοντάς την πέντε χιλιετίες πίσω, στον πολιτισμό του Κύρου-Αράξη. Σήμερα ακόμη, επισημαίνει, οι Γεωργιανοί εξακολουθούν να διατηρούν την παράδοση των «σούπρα», γλεντιών στα οποία πίνουν κρασί (συχνά σε «ποτήρια» από κέρατα ζώων) ακολουθώντας μια σειρά από τελετουργικές προπόσεις.

Ο πολιτισμός του Κύρου-Αράξη τοποθετείται στο δεύτερο μισό της τέταρτης και στο πρώτο μισό της τρίτης χιλιετίας π.Χ. Αποτελεί τον μόνο πληθυσμό του Νοτίου Καυκάσου που εξαπλώθηκε σε μεγάλες περιοχές της Μέσης Ανατολής, φθάνοντας ως το Ιράν, τη Συρία και την Παλαιστίνη.