Διεθνής
μελέτη αποκαλύπτει τις προτιμήσεις των κατοίκων της χώρας πριν από οκτώ
χιλιάδες έτη. Oι κάτοικοι της Ελλάδας στην λίθινη εποχή προτιμούσαν όπως
φαίνεται το κρέας από τα γαλακτομικά προϊόντα. Το χρυσό κύπελλο Νο. 1758 από
τον θολωτό τάφο του Βαφειού Λακωνίας με έκτυπες παραστάσεις καταδίωξης και
σύλληψης ταύρων. Πρώτο μισό 15ου αιώνα π.Χ. Πρόκειται για δύο αριστουργήματα
της κρητομυκηναϊκής μεταλλοτεχνίας, που βρέθηκαν μαζί με άλλα πολύτιμα
αντικείμενα στο θολωτό τάφο του Βαφειού και σώζουν δύο από τις ωραιότερες
σκηνές σύλληψης ταύρων. Έχουν το χαρακτηριστικό σχήμα του μόνωτου κυπέλλου των
πρώιμων μυκηναϊκών χρόνων και φέρουν έκτυπες παραστάσεις, που καλύπτουν
ολόκληρη την επιφάνειά τους. Στην παράσταση του ενός κυπέλλου η σύλληψη του
ζώου γίνεται χωρίς τη χρήση βίας: τρεις ταύροι βόσκουν, ενώ ένας άνδρας δένει
το πόδι άλλου ταύρου την ώρα που αυτός ερωτοτροπεί με αγελάδα. Στο δεύτερο
κύπελλο, η σκηνή πλαισιώνεται από ταινία στο χείλος και στη βάση του αγγείου.
Ένας από τους ταύρους εικονίζεται παγιδευμένος σε δίχτυ, άλλος επιτίθεται στους
δύο κυνηγούς, και ένας τρίτος καταφέρνει να διαφύγει. Οι δύο σκηνές αποδίδονται
φυσιοκρατικά και οι λεπτομέρειές τους έχουν χαραχθεί με αιχμηρό εργαλείο μετά
τη σφυρηλάτηση. Θεωρούνται έργο του ίδιου τεχνίτη, αν και το πρώτο φαίνεται ότι
κατασκευάσθηκε με μεγαλύτερη επιμέλεια.
Η
παραγωγή και η χρήση γαλακτοκομικών προϊόντων ήταν εξαπλωμένη σε όλη τη βόρεια
πλευρά της Μεσογείου από την Ανατολία έως την Ισπανία - με εξαίρεση την Ελλάδα,
όπου η κτηνοτροφία έδινε έμφαση περισσότερο στο κρέας. Αυτό είναι το συμπέρασμα μιας νέας διεθνούς
επιστημονικής έρευνας με ελληνική συμμετοχή.
Η
χαρτογράφηση
Οι
επιστήμονες και αρχαιολόγοι «χαρτογράφησαν» την εμφάνιση και την επέκταση της
παραγωγής γαλακτοκομικών προϊόντων στην περιοχή της Μεσογείου και της Εγγύς
Ανατολής (Λεβάντε), αναλύοντας οργανικά υπολείμματα λιπιδίων σε 567 κεραμικά
θραύσματα από σκεύη μαγειρέματος, καθώς και οστεο-αρχαιολογικά δεδομένα από
εξημερωμένα ζώα που βρέθηκαν σε 82 περιοχές, μεταξύ των οποίων αρκετές στην
Ελλάδα. Όλα τα ευρήματα χρονολογούνταν μεταξύ της έβδομης και της πέμπτης
χιλιετίας προ Χριστού.
Μια
βασική διαπίστωση ήταν ότι ενώ τόσο στη δυτική όσο και στην ανατολική Μεσόγειο
βρέθηκαν σαφή στοιχεία για την παραγωγή και χρήση γάλατος, δεν ίσχυε στον ίδιο
βαθμό κάτι τέτοιο στη βόρεια και στην κεντρική Ελλάδα, όπου η συχνή ανεύρεση
οστών χοίρων δείχνει μια μεγαλύτερη εξάρτηση από την παραγωγή και την
κατανάλωση κρέατος παρά γάλατος.
Οι
ερευνητές από πολλές χώρες (Βρετανία, Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία,
Ελλάδα), με επικεφαλής τη Μέλανι Ρόφετ-Σαλκ του βρετανικού Πανεπιστημίου του
Μπρίστολ, έκαναν τη σχετική δημοσίευση στην επιθεώρηση «PNAS». Στη μελέτη συμμετείχε η Ντουσάνκα-Χριστίνα Ούρεμ-Κώτσου,
επίκουρη καθηγήτρια προϊστορικής αρχαιολογίας του Τμήματος Ιστορίας και
Εθνολογίας του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης.
Η
στροφή
Αγελάδα
της στεπικής φυλής, με ιστορία χιλιάδων ετών στον Ελληνικό χώρο, όμοια με την
προηγούμενη απεικόνιση στο χρυσό κύπελο.
Οι
επιστήμονες εκτιμούν ότι οι περισσότερες περιοχές της βόρειας (ευρωπαϊκής)
Μεσογείου άρχισαν να εκτρέφουν ζώα για την παραγωγή γάλατος (πρόβατα, κατσίκες,
βοοειδή) μόλις τα εξημέρωσαν μεταξύ του 8500 και του 7000 π.Χ.
Η
στροφή στα γαλακτοκομικά προϊόντα είχε σημαντικές επιπτώσεις στον πολιτισμό,
στη βιολογία και στην οικονομία των πρώιμων νεολιθικών κοινοτήτων, που
αποτελούνταν από γεωργούς-κυνηγούς-βοσκούς. Σταδιακά το DNA των ανθρώπων αυτών
απέκτησε την κατάλληλη μετάλλαξη, ώστε ο οργανισμός τους να μπορεί να
μεταβολίσει την λακτόζη, το βασικό σάκχαρο του γάλακτος (αν και μέχρι σήμερα
ορισμένοι άνθρωποι πάσχουν ακόμη από σχετική δυσανεξία).
Σύμφωνα
με τη μελέτη, οι πρώτες αγροτικές-κτηνοτροφικές κοινότητες στην Ανατολία
(σημερινή Τουρκία) και στην Εγγύς Ανατολή χρησιμοποίησαν τα πρώτα κεραμικά που
δημιούργησαν, για να επεξεργαστούν το γάλα των ζώων τους. Η πρακτική αυτή
επεκτάθηκε προς τα δυτικά κατά μήκος των βόρειων ακτών της Μεσογείου, μαζί με
την μετανάστευση των εξ Ανατολής γεωργών-κτηνοτρόφων.
Όμως
στη βόρεια Ελλάδα παρατηρείται σχετική απουσία τέτοιων καταλοίπων γάλατος μέσα
σε κεραμικά, σε αντίθεση με την αφθονία τους στη βορειοδυτική Μεσόγειο. Αυτό,
κατά τους ερευνητές, σε συνδυασμό με τα συχνά ευρήματα οστών χοίρων και όχι
ζώων που παράγουν γάλα, δείχνει ότι οι νεολιθικές κοινότητες στην περιοχή της
Ελλάδας έδειχναν προτίμηση στην κτηνοτροφία με στόχο την κατανάλωση κρέατος. Το
γιατί μπορεί να συνέβαινε αυτό, δεν είναι σαφές, αλλά οι ερευνητές εκτιμούν ότι
πιθανώς έπαιξαν ρόλο περιβαλλοντικοί και πολιτισμικοί παράγοντες.
Πηγή: Cynthianne
Debono Spiteri et al. Regional asynchronicity in dairy production and
processing in early farming communities of the northern Mediterranean, Proceedings
of the National Academy of Sciences (2016). DOI: 10.1073/pnas.1607810113
