Αρχαιοελληνικά έργα τέχνης πρωταγωνιστούν σε εκθέσεις σε Ελλάδα και Ιταλία, Ancient artworks shown in exhibitions in Greece and Italy

Πήλινο ειδώλιο Κενταύρου (10ος αιώνας π.Χ.). Αρχαιολογικό Μουσείο Ερέτριας (φωτ. ΑΠΕ-ΜΠΕ).

Δύο ενδιαφέρουσες εκθέσεις με «πρωταγωνιστές» αρχαιοελληνικά έργα τέχνης ξεκινούν άμεσα στην Ελλάδα, αλλά και στην Ιταλία. Η πρώτη αφορά στην περιοδική έκθεση με τίτλο «Εορτές στην αρχαία Αθήνα: Λατρεία, πολιτική και οργάνωση», που θα διαρκέσει από τον Νοέμβριο ως και τον Δεκέμβριο στο Επιγραφικό Μουσείο, το οποίο και τη συνδιοργανώνει μαζί με το Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.

Στο ημερολόγιο των θυσιών του Θορικού, που χρονολογείται πριν από το 420 π.Χ., αναγράφονται οι θυσίες που έπρεπε να τελούνται κατά μήνα, καθώς και οι κανόνες για το είδος, την ηλικία, το χρώμα και το φύλο του θύματος ή την τιμή του. Σε μερικές περιπτώσεις ορίζεται και η ακριβής ημέρα για την τέλεση των θυσιών, που γίνονταν προς τιμήν διαφόρων θεών, όπως η Αθηνά, ο Απόλλων, η Κουροτρόφος, ο Ζευς Μειλίχιος, η Ήρα, ο Διόνυσος, η Άρτεμις και η Δήμητρα, η οποία σύμφωνα με κάποιο μύθο έφτασε στην Αττική μέσω του Θορικού. Επίσης, γίνονταν και εορτές προς τιμήν των Διοσκούρων, της Ελένης, του Ηρακλή και της Αλκμήνης, καθώς και τοπικών ηρώων, όπως ο Κέφαλος και η σύζυγός του Πρόκρις, κόρης του Ερεχθέως, που ζούσαν στην περιοχή ή ο τοπικός ήρωας Θορικός. Detail of Religious Calendar of Thorikos (Greek, 440-430 BC) - Listing sacrifices and offerings to be made each month. E.g., in Anthesterion (February) a tawn or black baby goat is to be sacrificed to Dionysos. (AP Photo/Kostas Tsironis)

Πρόκειται για μια αναφορά στις γιορτές της αρχαίας Αθήνας μέσα από το θρησκευτικό και πολιτικοοικονομικό πλαίσιο της εποχής, έτσι όπως τεκμηριώνεται μέσα από το πλούσιο επιγραφικό υλικό του μουσείου. Τιμητικά ψηφίσματα χορηγών, οργανωτών και νικητών μεγάλων εορτών, χορηγικά μνημεία και αναθέσεις και πολλές ακόμα επιγραφές εμπλουτίζουν την έκθεση, που θα πραγματοποιηθεί στο μεγαλύτερο μέρος της στην αίθουσα 9, όπου βρίσκονται και οι περισσότεροι σχετικοί λίθοι. Από τα πιο σημαντικά εκθέματα που θα την πλαισιώνουν είναι το «Ημερολόγιο θυσιών του Θορικού», που χρονολογείται λίγο πριν από το 420 π.Χ. και το οποίο επαναπατρίστηκε πέρσι από το Μουσείο Γκετί.

Οι τρεις ενότητες της έκθεσης αναφέρονται στις δράσεις της πόλης για τη διοργάνωση των γιορτών, στα οικονομικά θέματα που άπτονται στο συγκεκριμένο θέμα και στην επιβίωση εορτών στους ύστερους χρόνους.

Φανταστικά πλάσματα

Eρυθρόμορφο πινάκιο με παράσταση Πήγασου (420 π.Χ.), Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Αθήνα (φωτ. ΑΠΕ-ΜΠΕ).

Γρύπες, σφίγγες, σειρήνες, γοργόνες, φτερωτά άλογα και πολλά ακόμα «φανταστικά πλάσματα» έχουν την τιμητική τους στην ομώνυμη έκθεση («Fantastic creaures») που αρχίζει στις 17 Δεκεμβρίου 2013 και ολοκληρώνεται την 1η Ιουνίου 2014 στο Museo Nazionale Romano – Palazzo Massimo alle Terme.

Από τα 11 αρχαία έργα που ζήτησε το ιταλικό μουσείο από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου και τις Γ΄, Ζ΄, ΙΑ΄, ΙΗ΄, ΚΣΤ΄ Εφορείες Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, τελικά θα ταξιδέψουν εννιά και όχι όλα όσα ζήτησαν. Τα ελληνικά μουσεία δεν έφεραν αντίρρηση για αντικείμενα που μπορούν να μετακινηθούν, αλλά δεν συναίνεσαν σε εκθέματα ευαίσθητα και μοναδικά, όπως η αναθηματική ασπίδα με παράσταση γοργούς από το Μουσείο της Ολυμπίας, το υψηλής καλλιτεχνικής αξίας πήλινο ειδώλιο Κενταύρου από το Αρχαιολογικό Μουσείο Ερέτριας και ο μνημειακός μηλιακός κρατήρας με παράσταση Απόλλωνα σε άρμα με φτερωτά άλογα και Αρτέμιδος ως Πότνιας Θηρών. Αντ’ αυτών, έγιναν κάποιες άλλες προτάσεις που δέχτηκε το ιταλικό μουσείο, όπως το ερυθρόμορφο πινάκιο με παράσταση Πηγάσου (420 π.Χ.) από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.

Η περιοδική έκθεση στο Επιγραφικό Μουσείο και ο προσωρινός δανεισμός των έργων στο ιταλικό μουσείο απέσπασαν την ομόφωνη θετική γνωμοδότηση των μελών του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου.

Σκοτεινά φωτόνια και σκοτεινή ύλη. Connecting the visible universe with dark matter

Does the visible photon have a counterpart, a dark photon, that interacts with the components of dark matter? Illustration by Sandbox Studio, Chicago

Σύμφωνα με όσα γνωρίζουμε σήμερα, το Σύμπαν που παρατηρούμε γύρω μας (το ορατό Σύμπαν), αντιστοιχεί σε ένα 5% περίπου από ό,τι πιστεύουμε πως υπάρχει εκεί έξω, με το υπόλοιπο 95% να αντιστοιχεί στη σκοτεινή ύλη και τη σκοτεινή ενέργεια οι οποίες αποκαλούνται σκοτεινές καθώς δε γνωρίζουμε τι είδους σωματίδια τις απαρτίζουν.

SOURCE: R. ESSIG, STONYBROOK UNIV.

Για τη μελέτη των «σκοτεινών» αυτών φαινομένων, και ειδικότερα της σκοτεινής ύλης, ορισμένοι επιστήμονες στρέφονται προς μία νέα κατεύθυνση και το σχεδιασμό ενός νέου πειράματος στο εργαστήριο Jefferson στις ΗΠΑ.

Jefferson Lab laser accelerator operators threaded an electron beam through a small tube the size of a coffee stirrer inside this apparatus to show that the DarkLight experiment was possible. DarkLight will search for dark photons, which are particles that interact with both dark matter and visible matter. Courtesy of: Jefferson Lab

Γνωρίζουμε πως το φως απαρτίζεται από φωτόνια, τα οποία αλληλεπιδρούν με την ορατή ύλη, αλλά δεν έχουν καμία αλληλεπίδραση με τη σκοτεινή ύλη. Υπάρχει όμως περίπτωση να υπάρχει ένα «σκοτεινό» αντίστοιχο του φωτονίου, το οποίο να αλληλεπιδρά με το σκοτεινό κόσμο; Την απάντηση στο παραπάνω ερώτημα θα προσπαθήσει να δώσει μια συνεργασία φυσικών, που ονομάζεται DarkLight.

In this particular hidden valley model, six particles are created, all indicated by color. The dark photons are shown in yellow. For the other particles, those indicated in light pink will be observed in the detector, while the ones marked with dark pink will escape entirely undetected. If observed, these darkinos might be the dark matter for which astronomers search.

«Ένα τέτοιο σωματίδιο προϋποθέτει την ύπαρξη σωματιδίων σκοτεινής ύλης τα οποία θα πρέπει μέσω κάποιου μηχανισμού να αλληλεπιδράσουν με τα συνηθισμένα σωματίδια», εξηγεί ο καθηγητής του ΜΙΤ Ρίτσαρντ Μίλνερ, εκπρόσωπος της συνεργασίας DarkLight. «Τα σκοτεινά φωτόνια που προτείνουμε κάνουν ακριβώς αυτό», καταλήγει.

Σύμφωνα με τη θεωρία που προτείνει η ομάδα DarkLight, το σκοτεινό φωτόνιο μοιάζει πολύ με το γνωστό μας φωτόνιο, όμως έχει μάζα, και γι’ αυτό πολλές φορές αποκαλείται και βαρύ φωτόνιο ή ακόμη και σωματίδιο Α’. Υπό συνθήκες, υποστηρίζουν οι φυσικοί σωματίδιο Α’ θα αλληλεπιδρά και με τη συνήθη ύλη, ενώ ο καθηγητής Μίλνερ τονίζει πως ίσως να έχουν ήδη υπάρξει ενδείξεις για την ύπαρξή του σε πειράματα σωματιδιακής φυσικής που έχουν γίνει στο παρελθόν.

Ένα από τα πειράματα αυτά είναι το πείραμα Muon g-2, το οποίο έλαβε χώρα το 2001 στο εργαστήριο Brookhaven στις ΗΠΑ, με σκοπό τη μέτρηση ορισμένων ιδιοτήτων μιας κατηγορίας σωματιδίων που ονομάζονται μιόνια. Το αποτέλεσμα του πειράματος δε συμφώνησε εντέλει με τη θεωρία. «Εάν είναι αληθινή, αυτή η ασυμφωνία θα μπορούσε να εξηγηθεί από ένα σκοτεινό φωτόνιο με τη μάζα και τα χαρακτηριστικά τα οποία ψάχνει η ομάδα DarkLight», λέει ο Μίλνερ, ο οποίος προσθέτει πως παρόμοια παράταιρα αποτελέσματα εξάγονται και σε έρευνες αστροφυσικής.

The Jefferson Lab’s Free-Electron Laser is a low-cost option in the bid to discover dark-sector forces. JEFFERSON LAB

Εάν τα βαριά φωτόνια αλληλεπιδρούν με την ύλη, είναι εφικτός και ο σχεδιασμός ενός ειδικού πειράματος για την ανίχνευσή τους. Σύμφωνα με τη DarkLight, τέτοια σωματίδια θα μπορούσαν να προκύψουν από δέσμες φορτισμένων σωματιδίων όπως τα ηλεκτρόνια. Έτσι κατέληξαν στο εργαστήριο Jefferson στη Βιρτζίνια των ΗΠΑ, το οποίο κατέχει το πιο ισχυρό λέιζερ ηλεκτρονίων στον κόσμο, με ισχύ ενός μεγαβάτ, το οποίο θα μπορούσε να αναδείξει για πρώτη φορά την παρουσία σκοτεινών φωτονίων στο Σύμπαν.

Η DarkLight προχώρησε στο λεπτομερή σχεδιασμό του πειράματος, το οποίο εγκρίθηκε και δοκιμάζεται ήδη από τον περασμένο Ιούλιο. Τα πρώτα αποτελέσματα δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό Physical Review Letters, όμως για την ώρα αφορούν στη σωστή λειτουργία της πειραματικής διάταξης. Η ομάδα DarkLight επισημαίνει πως θα χρειαστεί ακόμη πολλή δουλειά προτού ολοκληρωθεί η κατασκευή των ανιχνευτών που θα παγιδεύσουν τα βαριά φωτόνια (εάν υπάρχουν) και τελειοποιηθεί ο σχεδιασμός του πειράματος.

Την ίδια ώρα, στο ίδιο εργαστήριο ετοιμάζονται ακόμη δύο πειράματα με ακριβώς τον ίδιο σκοπό, από διαφορετικές ομάδες, μετατρέποντας το εργαστήριο Jefferson το διεθνές επίκεντρο στην ανίχνευση των σωματιδίων Α.

«Ταξιδέψτε» με τον κομήτη του αιώνα. How to See Comet ISON: New App Points the Way

Amateur astronomer Bruce Gary captured this view of the brightening Comet ISON on Nov. 14, 2013, from Hereford, Ariz. Credit: Bruce Gary

Ο ISON, o λεγόμενος «κομήτης του αιώνα» πλησιάζει με ταχύτητα 377 χιλιομέτρων το δευτερόλεπτο τον Ήλιο. Ο ISON υπολογίζεται ότι θα φτάσει στις 28 Νοεμβρίου στο μητρικό μας άστρο και σύμφωνα με τους ειδικούς τότε θα μπορεί να τον δει κανείς ακόμα και δια γυμνού οφθαλμού. Ο κομήτης είναι πιο ευδιάκριτος από το βόρειο ημισφαίριο, ορατός στον ανατολικό ορίζοντα πριν την ανατολή και στο δυτικό πριν τη δύση του ηλίου.

A new app called Comet Watch aims to help users find Comet ISON in the night sky. Credit: iTunes, Comet Watch

Μια νέα εφαρμογή μέσω της δημοφιλούς υπηρεσίας itunes υπόσχεται στους φίλους του Διαστήματος μια μοναδική εμπειρία. Σύμφωνα με τους δημιουργούς της η εφαρμογή επιτρέπει στους χρήστες της να παρακολουθούν ανά πάσα στιγμή την πορεία του κομήτη και το πιο σημαντικό; Η εφαρμογή ενημερώνει τους χρήστες για το πότε ο κομήτης θα είναι ορατός στην περιοχή την οποία βρίσκονται ώστε αν το επιθυμούν να χρησιμοποιήσουν κάποια όργανα παρατήρησης για να τον δουν.

Σε αυτή την ιστοσελίδα μπορείτε να δείτε την διαδρομή του ISON και σε ποιό σημείο του ουρανού θα βρίσκεται κάθε μέρα μέχρι να φτάσει στον Ήλιο. Δείτε παρακάτω έναν εντυπωσιακό προσομοιωτή που δείχνει την κίνηση του ISON: 

Ο γυάλινος προστάτης της ζωής. Alien Life May Thrive in Impact Craters

A new study says impacts may be deadly at first, but their craters can later provide a habitat for life. Credit: Don Davis/CORBIS

Πολλές φορές μια εντυπωσιακή ανακάλυψη πραγματοποιείται με λιγότερο ή περισσότερο τυχαίο τρόπο αφού οι ερευνητές που την κάνουν κάτι άλλο αναζητούν και τελικά βρίσκονται μπροστά σε κάτι διαφορετικό, το οποίο έχει όμως πολύ μεγαλύτερη αξία και σημασία από αυτό που αρχικά έψαχναν. Κάτι τέτοιο συνέβη και σε ερευνητές οι οποίοι μελετούσαν γυαλί που δημιουργήθηκε από την πτώση ενός μετεωρίτη που έπεσε σε μια περιοχή της Δυτικής Τασμανίας πριν από περίπου 800 χιλιάδες έτη.

Τι έδειξε το γυαλί

Η ανακάλυψη ζωής μέσα σε γυαλί μετά την πτώση μετεωρίτη στηρίζει τη θεωρία της εξωγήινης προέλευσής της.

Η πτώση διαστημικών βράχων στην επιφάνεια της Γης, ανάμεσα στα άλλα, οδηγεί στον σχηματισμό γυαλιού που προκύπτει από τα πετρώματα που λιώνουν κατά τη σύγκρουση. Ερευνητές του Πανεπιστημίου της Τασμανίας θέλησαν να μελετήσουν την κατανομή αλλά και τη σύνθεση του γυαλιού που δημιουργήθηκε από την πτώση. Έκπληκτοι ανακάλυψαν τα απομεινάρια φυτών που παγιδεύτηκαν και διατηρήθηκαν μέσα σε κάποια γυαλιά μετά το συμβάν. Οι παρατηρήσεις με εξειδικευμένο εξοπλισμό (μηχανήματα διάθλασης ακτινών Χ κ.ά.) και οι χημικές αναλύσεις έδειξαν ότι μέσα στα γυαλιά βρίσκονταν φύλλα που ανήκουν σε φυτά τα οποία συνήθως βρίσκονται σε βάλτους. Προηγούμενες μελέτες στην περιοχή έχουν υποδείξει την παρουσία βάλτου εκεί την ίδια περίοδο που εκτιμάται ότι έπεσε ο μετεωρίτης.

Η μεταφορά της ζωής

False-coloured scanning electron microscope image showing organic material in meteorite debris.

Η ανακάλυψη κρίνεται από τους ειδικούς ως εξαιρετικά σημαντική αφού είναι η πρώτη φορά που εντοπίζονται ίχνη ζωής να έχουν καταφέρει να επιβιώσουν από τις συνθήκες μιας πτώσης ενός διαστημικού βράχου. Όταν ένας μετεωρίτης ή ένας αστεροειδής πέφτει στην επιφάνεια της Γης αναπτύσσονται συνθήκες (πίεση, θερμοκρασία κ.τ.λ.) οι οποίες, θεωρητικώς, εξαφανίζουν οποιαδήποτε μορφή ζωής βρίσκεται στην περιοχή του συμβάντος.

Το νέο εύρημα δείχνει ότι είναι πιθανό τελικά να επιβιώσει η ζωή μετά την πτώση ενός διαστημικού βράχου. Αστροβιολόγοι έχουν διατυπώσει εδώ και χρόνια την άποψη ότι απλές μορφές ζωής είναι δυνατόν να επιβιώνουν μέσα σε μετεωρίτες ή αστεροειδείς που ταξιδεύουν στο Διάστημα και, όταν αυτοί πέσουν σε κάποιον πλανήτη, καταφέρνουν να επιβιώσουν και της πτώσης «σπέρνοντας» τη ζωή εκεί.

Η «σπορά»

Perhaps life did not begin on Earth at all, but was brought here from elsewhere in space, a notion known as panspermia. For instance, rocks regularly get blasted off Mars by cosmic impacts, and a number of Martian meteorites have been found on Earth that some researchers have controversially suggested brought microbes over here, potentially making us all Martians originally. Other scientists have even suggested that life might have hitchhiked on comets from other star systems. However, even if this concept were true, the question of how life began on Earth would then only change to how life began elsewhere in space. Credit: © Mark Rasmussen | Dreamstime.com

Έχει εξακριβωθεί ότι η πτώση γιγάντιων διαστημικών βράχων (ή άλλων σωμάτων) στην επιφάνεια ενός πλανήτη εκτοξεύει στο Διάστημα χιλιάδες μικρότερα και μεγαλύτερα κομμάτια του εδάφους του. Τα κομμάτια αυτά ταξιδεύουν στο διαστημικό κενό και συχνά καταλήγουν σε άλλους πλανήτες. Καθώς έχουν εντοπιστεί στη Γη κομμάτια εδάφους που προέρχονται από τον Άρη οι ειδικοί πιστεύουν ότι αντιστοίχως γήινο έδαφος στο οποίο υπήρχαν μικροβιακές μορφές ζωής έχει καταλήξει σε άλλους πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος ή πιθανώς σε κάποιους από τους δορυφόρους τους.

Θιασώτες της θεωρίας της πανσπερμίας βρίσκουν το νέο εύρημα ιδιαίτερα ενδιαφέρον για έναν επιπλέον λόγο, ο οποίος πιστεύουν ότι ενισχύει τη θεωρία αυτή.

Όπως αναφέρουν, η πτώση του μετεωρίτη στον βάλτο της Τασμανίας είναι πιθανό να εκτόξευσε στο Διάστημα κάποια κομμάτια εδάφους που περιείχαν γυαλιά όπως αυτά που εντόπισαν οι ερευνητές, και τα οποία μπορεί να έφεραν μέσα τους οργανικές ύλες ή δομικά συστατικά της ζωής. Το γυαλί, όπως λένε, θα πρέπει να λειτουργεί ως ασπίδα απέναντι στην κοσμική ακτινοβολία και έτσι τα υλικά αυτά θα είναι σώα και αβλαβή όταν τα κομμάτια εδάφους πέσουν κάπου.