Arts Universe and Philology

Arts Universe and Philology
The blog "Art, Universe, and Philology" is an online platform dedicated to the promotion and exploration of art, science, and philology. Its owner, Konstantinos Vakouftsis, shares his thoughts, analyses, and passion for culture, the universe, and literature with his readers.

Τρίτη 9 Δεκεμβρίου 2014

Στον βυθό αρχαίας αρειανής λίμνης βρίσκεται το Curiosity. Curiosity Rover Finds Clues to How Water Helped Shape Martian Landscape

Καλλιτεχνική απεικόνιση μιας μερικώς γεμάτης λίμνης νερού στον κρατήρα Gale του Άρη, εκεί όπου καταλήγει το λιωμένο χιόνι από το βόρειο τμήμα του κρατήρα. This illustration depicts a lake of water partially filling Mars' Gale Crater, receiving runoff from snow melting on the crater's northern rim. Evidence of ancient streams, deltas and lakes that NASA's Curiosity Mars rover mission has found in the patterns of sedimentary deposits in Gale Crater suggests the crater held a lake such as this more than three billion years ago, filling and drying in multiple cycles over tens of millions of years. Image Credit: NASA/JPL-Caltech/ESA/DLR/FU Berlin/MSSS

Ο Κρατήρας Γκέιλ στον Άρη, τον οποίο εξερευνά εδώ και 2,5 χρόνια το ρομπότ Curiosity, πρέπει να ήταν κάποτε μια βαθιά λίμνη που παρέμενε γεμάτη νερό για εκατομμύρια χρόνια, ανακοίνωσαν ερευνητές της NASA.

Το Curiosity και οι προηγούμενες ρομποτικές αποστολές της NASA έχουν δείξει σχεδόν πέρα από κάθε αμφιβολία ότι ο Άρης δεν ήταν πάντοτε η παγωμένη έρημος που βλέπουμε σήμερα. Παραμένει όμως άγνωστο αν ο πλανήτης ήταν υγρός και φιλόξενος για καιρό, ή αν είχε νερό στην επιφάνειά του μόνο περιστασιακά.

Μακρόβιες λίμνες και ποτάμια

Αλλεπάλληλα στρώματα διακρίνονται σε αυτόν τον ιζηματογενή βράχο, ο οποίος δεν μπορεί παρά να δημιουργήθηκε μέσα σε νερό. This view from the Mast Camera (Mastcam) on NASA's Mars rover Curiosity shows an example of cross-bedding that results from water passing over a loose bed of sediment. The cross-bedding -- evident as layers at angles to each other -- reflects formation and passage of waves of sand, one on top of the other. These are known as ripples, or dunes. The direction of migration of these small ripples and dunes was toward the southeast. That direction is toward Mount Sharp and away from the area where Curiosity found evidence of delta deposits where a stream entered a lake. The directional flows recorded in the sediments are interpreted to have formed by currents moving down the deltas and into deeper lake water. Image Credit: NASA/JPL-Caltech/MSSS

Οι τελευταίες παρατηρήσεις του τροχοφόρου ρομπότ υποδεικνύουν ότι ο Άρης διέθετε κάποτε μακρόβιες λίμνες, μέσα στις οποίες δεν αποκλείεται να είχε εμφανιστεί μικροβιακή ζωή.

To Curiosity είδε βράχους που δημιουργήθηκαν από αλλεπάλληλα στρώματα ιζημάτων, τα οποία μεταφέρθηκαν από ποτάμια μέσα στον κρατήρα. Τα ιζήματα αυτά πρέπει να αποτέθηκαν σε κύματα στα αρχικά στάδια της εξέλιξης του Άρη, πριν από περίπου 3,8 δισεκατομμύρια χρόνια.

Επιπλέον, ο ρομποτικός γεωλόγος παρατήρησε επίπεδους ιζηματογενείς βράχους με κεκλιμένη επιφάνεια,  η οποία πρέπει να αντιστοιχεί στην κατηφορική κοίτη ή το δέλτα ενός αρχαίου ποταμού.

«Βρήκαμε ιζηματογενή πετρώματα που αντιστοιχούν σε μικρά, αρχαία δέλτα ποταμών που σχηματίστηκαν το ένα πάνω στο άλλο» λέει ο Σάντζιβ Γκούπτα του Imperial College στο Λονδίνο, μέλος της επιστημονικής ομάδας του ρομπότ. «Το Curiosity διέσχισε ένα όριο από ένα περιβάλλον στο οποίο κυριαρχούσαν τα ποτάμια σε ένα περιβάλλον όπου κυριαρχούσαν οι λίμνες» συνεχίζει.

Η δημιουργία του όρους Σαρπ

Μια πανοραμική εικόνα της περιοχής γύρω από το όρος Sharp στον πλανήτη Άρη – μια σύνθεση φωτογραφιών που έβγαλε το ρομποτικό όχημα Curiosity. Η διάταξη των στρωμάτων ψαμμίτη οδηγεί τους επιστήμονες να συμπεράνουν ότι εκεί υπήρχε ποταμός. This image taken by the Mast Camera (Mastcam) on NASA's Curiosity Mars rover just north of the "Kimberley" waypoint shows beds of sandstone inclined to the southwest toward Mount Sharp and away from the Gale Crater rim. The inclination of the beds indicates build-out of sediment toward Mount Sharp. These inclined beds are interpreted as the deposits of small deltas fed by rivers flowing down from the crater rim to the north and building out into a lake to the south, where Mount Sharp is now. Image Credit: NASA/JPL-Caltech/MSSS

Οι τελευταίες παρατηρήσεις του πυρηνοκίνητου ρομπότ προσφέρουν εξάλλου μια εξήγηση για το πώς δημιουργήθηκε το Όρος Σαρπ, ένα βουνό ύψους πέντε χιλιομέτρων που βρίσκεται στο κέντρο του Κρατήρα Γκέιλ.

Η εικόνα που προκύπτει είναι ότι ο κρατήρας γέμισε αρχικά με ιζήματα ποταμών σε μεγάλο βάθος. Όταν το νερό που περιείχε εξατμίστηκε, ο άνεμος διέβρωσε τα πετρώματα ανάμεσα στο κέντρο και το χείλος του κρατήρα και άφησε πίσω του έναν κεντρικό σχηματισμό, το Όρος Σαρπ.

Καθώς το Curiosity ανηφορίζει στις πλαγιές του όρους, θα μπορούσε να βρει ενδείξεις για μεταγενέστερους κύκλους απόθεσης ιζημάτων. Και αυτό θα σήμαινε ότι ο Άρης παρέμεινε υγρός και φιλόξενος δια δεκάδες εκατομμύρια χρόνια, διάστημα που ίσως αρκούσε για την εμφάνιση μικροσκοπικών μορφών ζωής.

Πικάντικο χοιρινό, αβγά και θαλασσινά έτρωγαν οι Ρωμαίοι. Spicy pork, shellfish and a side dish of eggs: Diet of ancient Romans revealed after archaeologists rifle through Pompeii's toilets

Φρούτα και καρποί απεικονίζονται στις τοιχογραφίες της Πομπηίας, οι μελέτες των σκουπιδιών της αρχαίας πόλης αποκαλύπτουν όμως ότι η διατροφή των κατοίκων της δεν περιοριζόταν μόνο σε αυτά. Nature morte au compotier, 74x114 cm, IVe Style, Pompéi, Maison de Julia Felix.

Χοιρινό κρέας με άφθονα μπαχαρικά, αβγά κότας και χήνας, κοχύλια που σήμερα ακόμη είναι παρόντα στην ιταλική γαστρονομία, ψάρια και ψωμί ήταν μόνο μερικά από τα εδέσματα που περιλαμβάνονταν στο καθημερινό διαιτολόγιο των αρχαίων Ρωμαίων. 

Μια αχιβάδα με υπολείμματα σκόνης από κοκκινάδι προφανώς χρησίμευε ως «πουδριέρα» της εποχής. Archaeologists got a new insight into the varied diets of Romans by picking through latrines, sewers, cesspits and rubbish dumps at Pompeii and Herculaneum, which were preserved by hot ash when Mount Vesuvius erupted and destroyed life in the Roman cities in 79 AD. The discovered remains such as this scallop shell, which contains traces of rouge, hinting it may have been used as a make-up compact. (AP Photo/Mark Robinson/Oxford University Museum of Natural History) (The Associated Press)

Αυτό δείχνουν υπολείμματα που έχουν διασωθεί στις τουαλέτες, στους υπονόμους και στους σκουπιδότοπους της Πομπηίας και του Ηρακλείου στην Ιταλία, θαμμένα επί αιώνες κάτω από τη λάβα του Βεζούβιου. Τα σπάνια κατάλοιπα αναλύονται από επιστήμονες προσφέροντας για πρώτη φορά μια τόσο ενδελεχή «ματιά» στις διατροφικές συνήθειες των ρωμαϊκών χρόνων.

Μάρτυρας η τουαλέτα

Μελέτες στους υπονόμους και στις χωματερές της Πομπηίας αποκαλύπτουν άγνωστες πτυχές της διατροφής τους. Food was often hurled down latrine holes in Roman cities. This image shows a latrine entry shaft into a sewer with calcium phosphate build-up on the side.

Τα αποφάγια που άφηναν οι αρχαίοι κάτοικοι της Πομπηίας και του Ηρακλείου στα πιάτα τους πετάγονταν στους σκουπιδότοπους και στις χωματερές, ενώ τα συστατικά των τροφών που δεν μπορούσαν να χωνέψουν κατέληγαν στις αποχετεύσεις των ιδιωτικών και δημόσιων αποχωρητηρίων τους.

The city of Pompeii (pictured) is an invaluable resource to historians because so many tiny details of daily life, from food to objects in houses, were preserved by hot ash when Mount Vesuvius destroyed the city.

Οι εγκαταστάσεις αυτές δεν ξέφυγαν από την τύχη των δύο πόλεων και καλύφθηκαν με λάβα από την έκρηξη του Βεζούβιου το 79 μ.Χ. Μελετώντας σήμερα το καλοδιατηρημένο περιεχόμενό τους οι περιβαλλοντικοί αρχαιολόγοι έχουν αρχίσει να ανασυνθέτουν το «μενού» όχι μόνο των ελίτ αλλά και των μεσαίων και κατώτερων στρωμάτων των κοινωνιών της εποχής.

Ένα θερμοπώλιο, δηλαδή εστιατόριο που αποτελούσε πρόδρομο του σημερινού «take away» κυρίως για τους φτωχούς, στο Ηράκλειο.

Τα βασικά συμπεράσματα που παρουσιάστηκαν πρόσφατα σε συνέδριο στη Ρώμη από τις διάφορες ερευνητικές ομάδες που έχουν αναλάβει τις μελέτες του είδους δείχνουν πως το διαιτολόγιο των αρχαίων Ρωμαίων παρουσίαζε μεγαλύτερη ποικιλία από ό,τι φανταζόμαστε, ενώ φτωχοί και πλούσιοι έτρωγαν σε γενικές γραμμές τα ίδια φαγητά. Ορισμένα «εξωτικά» εδέσματα μάλιστα δεν αποτελούσαν αποκλειστικό προνόμιο των ανώτερων τάξεων - αντιθέτως, όπως μαρτυρούν τα σκουπίδια, τα απολάμβαναν οι λιγότερο ευκατάστατοι στα εστιατόριά τους. «Έχουμε αποκτήσει μόνο μικρές "ματιές" στο περιβάλλον της εποχής, μερικές από αυτές είναι όμως αρκετά παράδοξες» δήλωσε ο Μαρκ Ρόμπινσον, καθηγητής Περιβαλλοντικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, περιγράφοντας τα ευρήματα του ιδίου και της ομάδας του στους συνέδρους.

Προτίμηση στα ντόπια

Οι τελίνες, τα κοχύλια που κατανάλωναν σε αφθονία οι αρχαίοι Ρωμαίοι, χρησιμοποιούνται ακόμη στην ιταλική κουζίνα: τα Linguine con le telline είναι μόνο ένα από τα δημοφιλή πιάτα.

Τα φαγητά που προτιμούσαν οι κάτοικοι της Πομπηίας και του Ηρακλείου είχαν ως βάση τους κυρίως τοπικά προϊόντα. Για παράδειγμα, τα περισσότερα υπολείμματα οστρακοειδών που ανακαλύφθηκαν στους υπονόμους του Ηρακλείου ήταν από τελίνες (Donax trunculus) που προέρχονταν από τις γειτονικές ακτές. Τα συγκεκριμένα κοχύλια εξακολουθούν να αποτελούν συστατικό της σημερινής ιταλικής κουζίνας - Linguine con le telline και Zuppa di telline είναι μόνο δύο από τα δημοφιλή πιάτα -, γεγονός το οποίο δείχνει μια συνέχεια στις γαστρονομικές παραδόσεις στην ιταλική χερσόνησο. Το ίδιο ισχύει για το χοιρινό κρέας, αγαπημένο των σημερινών Ιταλών αλλά όπως φαίνεται και των αρχαίων Ρωμαίων, αφού οστά χοίρων εντοπίστηκαν σε αφθονία στα σκουπίδια από την Πύλη της Σταβίας («λαϊκή» γειτονιά της Πομπηίας) που ανέλυσε ο Μάικλ Μακ Κίνον από το Πανεπιστήμιο της Γουίνιπεγκ στον Καναδά. Σύμφωνα με τους ειδικούς, οι αρχαίοι Ρωμαίοι προτιμούσαν το χοιρινό τους πικάντικο, με άφθονα μπαχαρικά, όμως το πιπέρι δεν ήταν ντόπιο. Κατά πάσα πιθανότητα προερχόταν από την Ινδία, ενώ τα σιτηρά εισάγονταν μάλλον από την Αίγυπτο. Ευρέως διαδεδομένη τροφή σε πλούσιους και φτωχούς ήταν επίσης τα αβγά της κότας. Οι ελίτ ωστόσο μάλλον δεν περιορίζονταν σε αυτά.

Rubbish heaps dating from the 1st century BC and the 1st century AD in the Pompeii neighborhood of Porta Stabia yielded an abundance of pig bones - a sure sign that pork was popular then, according to Michael MacKinnon from the University of Winnipeg. A human tooth (pictured) was found in a Herculaneum sewer.

Η Έρικα Ρόουαν από το Πανεπιστήμιο του Έξετερ στη Βρετανία ανακάλυψε σε υπόνομο του Ηρακλείου τσόφλια από αβγά χήνας τα οποία θεωρεί ότι είναι υπολείμματα από κάποιο αριστοκρατικό γεύμα. Οι επιστήμονες δεν εντόπισαν ίχνη αλευριού, ωστόσο είναι βέβαιο ότι το χρησιμοποιούσαν για την παρασκευή όχι μόνο καθημερινών γευμάτων και ψωμιού αλλά και άρτων για προσφορές στους θεούς. Υπολείμματα από αλεσμένα σιτηρά βρέθηκαν σε υπόνομο του Ηρακλείου, ενώ λατρευτικά σκεύη μαζί με απανθρακωμένα ψωμάκια - «μπουκίτσες για τους θεούς», όπως χαρακτηριστικά τα περιέγραψε ο καθηγητής Ρόμπινσον - βρέθηκαν μέσα σε έναν φούρνο στην Πομπηία. Όπως πρόσθεσε επίσης ο επιστήμονας, δεν κατέληγαν όλα τα αποφάγια στα σκουπίδια. Ορισμένα φαίνεται ότι «ανακυκλώνονταν»: μεταξύ άλλων οι έρευνες έφεραν στο φως ένα όστρακο αχιβάδας το οποίο έχει στο εσωτερικό του υπολείμματα από κοκκινάδι, γεγονός το οποίο σημαίνει ότι χρησίμευε ως «πουδριέρα» για το ρουζ της εποχής.

Μπούτι καμηλοπάρδαλης

In January, archaeologists disproved views that rich Romans dined on exported delicacies, while the poor survived on gruel, by revealing that all classes of Pompeians had a rich and varied diet. An inn with holes that held food and wine in Pompeii is pictured.

Τον περασμένο Ιανουάριο ομάδα αρχαιολόγων με επικεφαλής τον Στίβεν Έλις από το Πανεπιστήμιο του Σινσινάτι στις Ηνωμένες Πολιτείες είχε ανακοινώσει μια άλλη ενδιαφέρουσα διατροφική ανακάλυψη από την Πομπηία. Οι επιστήμονες είχαν εντοπίσει υπολείμματα από ένα μαγειρεμένο μπούτι καμηλοπάρδαλης, έναν αχινό καρυκευμένο με μπαχαρικά, αβγά και σιτηρά σε ένα εστιατόριο που βρισκόταν σε μια από τις φτωχές συνοικίες της αρχαίας πόλης. Η μελέτη, η οποία παρουσιάστηκε στο κοινό ετήσιο συνέδριο του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου της Αμερικής και της Αμερικανικής Φιλολογικής Εταιρείας στο Σικάγο, ήταν η πρώτη που ανέτρεψε την ευρέως διαδεδομένη αντίληψη ότι οι πλούσιοι Ρωμαίοι γέμιζαν το τραπέζι τους με εξωτικά εδέσματα, ενώ οι φτωχοί τρέφονταν με χυλό. «Το ότι το συγκεκριμένο οστό αποτελεί την επιτομή του εξωτικού φαγητού υπογραμμίζεται από το γεγονός πως θεωρείται το μοναδικό οστό καμηλοπάρδαλης που έχει καταγραφεί σε αρχαιολογική ανασκαφή στη ρωμαϊκή Ιταλία» είχε τονίσει ο κ. Έλις.

Instead of eating a protein-rich diet like modern athletes, the fighters (illustrated) managed on a diet of grain washed down with a 'sports drink' of vinegar and ash.

Επίσης πριν από σχεδόν δύο μήνες, στα τέλη του Οκτωβρίου, ερευνητές από το Ιατρικό Πανεπιστήμιο της Βιέννης που ανέλυσαν οστά από ένα ρωμαϊκό νεκροταφείο μονομάχων στην αρχαία Έφεσο ανακοίνωσαν ότι, αντίθετα με τους σημερινούς πυγμάχους που προτιμούν την «κρεατοφαγία», οι μαχητές της αρχαίας Ρώμης ήταν χορτοφάγοι. Το διαιτολόγιό τους περιελάμβανε κυρίως δημητριακά, όσπρια και λαχανικά και σπανίως κρέας, ενώ παράλληλα έπιναν ένα «ενεργειακό ποτό» της εποχής με ξίδι και στάχτη. «Προφανώς κατανάλωναν στάχτη από φυτικά υλικά για να ενισχύουν τον οργανισμό τους μετά τη σωματική καταπόνηση και να προάγουν την επούλωση των οστών» είχε εξηγήσει σε δελτίο Τύπου ο Φαμπιάν Καντς, επικεφαλής της μελέτης που δημοσιεύθηκε στη διαδικτυακή επιθεώρηση PLoS ONE. «Ήταν κάτι παρόμοιο με αυτό που κάνουμε σήμερα - παίρνουμε μαγνήσιο και ασβέστιο, για παράδειγμα σε αναβράζοντα δισκία, ύστερα από σωματική κόπωση».