Καλλιόπη Εξάρχου, «Ιαχή πολέμου»

Edgar Degas. Reclining Nude, c.1885.

Μια νύχτα 

που δεν θα με πιάνει 

ο ύπνος

θα  ξεδιπλώσω

τη στραγγισμένη σάρκα 

σαν νάταν σπάργανο

θα την βαφτίσω

στην κοίτη του ποταμού

μέχρι να ξεπροβάλλουν

προτεταμένα τα στήθη 

και ύστερα θα περιμένω

την πρώτη κραυγή

σαν ιαχή πολέμου

πριν την επιστρέψω 

«αποσυνάγωγη»

στον τόπο του εγκλήματος.

Edgar Degas. Melancholy, 1874.

                         (Καλλιόπη Εξάρχου, 2014)                           

Ο διωγμός του γέλιου στην Αρχαία Ελλάδα. The persecution of laughter in Ancient Greece

Η τιθάσευση της διακωμώδησης και του γέλιου δεν άρχισε στο χριστιανικό Μεσαίωνα. This is a statue of a kouros in Parian marble. It was removed from the grave of Kroisis and liberated from France in 1934. The inscription on the memorial to this young man reads as follows: “Stop and mourn at the grave of dead Kroisis whom the raging Ares destroyed when he fought among the defenders.” Circa 530BC. We have all heard at school about the archaic smile and we have seen it in museums on Kouroi and Korai. Yet, we very rarely see laughter depicted in ancient Greek sculpture, while in other cultures we come across laughing representations of gods (for instance, the laughing Buddha).

Η απόλαυση του χιούμορ και του αυθόρμητου, κεφάτου γέλιου είναι κατάφωρα αντίθετη με την προσπάθεια να κρατηθεί υπό έλεγχο συνολικά η ζωή, προσπάθεια, η οποία παρατηρείται μεταξύ των πυθαγορείων, των σπαρτιατών και των ασκητών χριστιανών.

Portrait of Chrysippus of Soli, Greek stoic philosopher. Marble, Roman copy of the Imperial Period (2nd century CE ?) after a Greek Hellenistic original. One ancient account of the death of Chrysippus, the 3rd century BC Greek Stoic philosopher, tells that he died of laughter after he saw a donkey eating his figs; he told a slave to give the donkey neat wine to drink to wash them down with, and then, '...having laughed too much, he died' (Diogenes Laertius 7.185).

Δεν πρέπει να προκαλεί έκπληξη το γεγονός, ότι ένα σύνολο ανθρώπων, το οποίο προσπαθούσε να διατηρεί υπό έλεγχο κάθε είδος σωματικής έκφρασης, όπως το φαγητό, τον ύπνο και τη σεξουαλικότητα, εναντιωνόταν και στο γέλιο. Η ελεύθερη απόλαυση του χιούμορ και του γέλιου αποτελεί ένδειξη χαλαρής και ανοιχτής κοινότητας κι όχι ασκητικής ιδεολογίας.

Part of a sculpture from the Temple of Aphaia on Aegina Island. Circa 500BC. We know that laughter is abundantly present in Attic comedy, yet even there comic masks are at least ambiguous and only occasionally clearly express laughter (see Stephen Halliwell's Greek Laughter: a Study of Cultural Psychology from Homer to Early Christianity, forthcoming October 2008, Cambridge University Press and in particular Appendix 2 entitled "Gelastic Faces in Visual Art"). We have exaggerated and distorted features, but it is not clear that we have depiction of laughter. (Aristotle in his Poetics characterizes the comic mask as "ugly and distorted" (5.1449a35)). What is more, when actors move on stage, they were probably displaying different aspects of the masks which may have been then expressing conflicting emotions.

Δεν ήταν ο Απ. Παύλος, ο Κλήμης, ο Ωριγένης, οι Πατέρες της Εκκλησίας κ.λ.π. χριστιανοί θεωρητικοί, που πρώτοι αντιτάχτηκαν στο χιούμορ. Η αρχή είχε γίνει στην αρχαία Ελλάδα:

This bronze head of a boxer was found at Olympia. He was a champion and they, the museum powers that be, believe that it belonged to Satyros of Elis, who was the Muhammad Ali of his day. The sculptor was Silanion. Circa 330-320BC. We also find laughter in Homer, in the Iliad and in the Odyssey, among mortals and among the gods who appear in a scene where "unquenchable laughter arose" (Iliad, I 599). Plato, however, in the Republic, referring explicitly to Homer, says that "if anyone represents men of worth as overpowered by laughter we must not accept it, much less if gods" (388e9-389a1).

Oι φύλακες στο ιδανικό πολίτευμα του Πλάτωνα απαγορεύεται να παραδίνονται στα γέλια. («Αλλά μην ουδέ φιλογέλωτας γε δει είναι. Σχεδόν γαρ όταν τις εφιή ισχυρώ γέλωτι, ισχυράν και μεταβολήν ζητεί το τοιούτον», «Πολιτεία», 388e).

Αγαλματίδιο του Ηρακλή που συχνά παρωδείται από την κωμωδία, 250-150 π.Χ., από την Σικελία (22 x 15 εκ.). Parco Archeologico di Cava d’Ispica, Modica.

Αυτή η έμφαση για αυτοσυγκράτηση στο γέλιο του Πλάτωνα έρχεται πάλι στο προσκήνιο λίγο πιο κάτω στην «Πολιτεία», όταν πραγματεύεται την ποίηση (606). Εδώ ο Πλάτων απορρίπτει τα καραγκιοζιλίκια στην κωμωδία, επειδή μπορεί να κάνει κάποιους να τα μιμηθούν κατ' ιδίαν.

Και στους «Νόμους», ένα πολύ συντηρητικό έργο, ο Πλάτωνας ζητάει ακόμα και την κατάργηση της κωμωδίας και προτείνει να ανατεθούν «τα γελοία» σε δούλους ή σε έμμισθους ξένους (816-17).

Πλάτων: αντίγραφο προτομής από τον Σιλανίωνα. Plato. Luni marble, copy of the portrait made by Silanion ca. 370 BC for the Academia in Athens. From the sacred area in Largo Argentina, 1925.

Σύμφωνο με την αντίθεση του Πλάτωνα στο γέλιο είναι και το γεγονός, ότι στη σχολή του, την Ακαδημία, το γέλιο ήταν απαγορευμένο κι ότι στην αθηναϊκή κωμωδία τον παρίσταναν σκυθρωπό.

Διαβάστε για τον Πλάτωνα, το συμπόσιο και το γέλιο: H. D. Rankin: «Laughter, humor and related topics in Plato», Classica et Medievalia 27 (1966), σελ. 186-213. M. Mader: «Das Problem des Lachens und der Komödie bei Platon (Stuttgart, 1977). G. J. de Vries: «Laughter in Plato», Mnemosyne IV, 38 (1985), σελ. 378-81. M. Tecusan, «Logos Sympotikos: patterns of the irrational in philosophical drinking: Plato outside the Symposium» στο Murray, Sympotica σελ. 238-60. Z. Stewart: «Laughter and the Greek philosophers: a sketch» στο Jäkel και Timonen: «Laughter down the Centuries», σελ. 29-36. Αιλιανός: «Ποικίλη Ιστορία», 3.35. Grouch: «Άμφις», απ. 12.       

Donato Bramante. Crying Heraclitus and laughing Democritus, from a 1477 Italian fresco, Pinacoteca di Brera, Milan.

Ο Πυθαγόρας είχε τη φήμη, ότι δεν γελούσε ποτέ, όπως αναφέρεται από τον πυθαγορίζοντα τύραννο των Συρακουσών, Διονύσιο Β’, καθώς και από την πληρέστερη πηγή για τον αρχαίο πυθαγορισμό, τον φιλόσοφο τού τέταρτου αιώνα Αριστόξενο. Οι οπαδοί του Πυθαγόρα χλευάζονταν από την αθηναϊκή κωμωδία για τη μονίμως σκυθρωπή τους έκφραση.

Διαβάστε για την αντίθεση των πυθαγόρειων στο γέλιο: Αιλιανός: «Ποικίλη Ιστορία», 8.13 (Αριστόξενος), 13.18 (Διονύσιος). W. Burkert: «Lore and Science in Ancient Pythagoreanism», (Cambridge, MA, 1972). J. Bremmer: «Religiοus secrets and secrecy in classical Greece» στο H. Kippenberg και G. Stroumsa (επιμ.), «Secrecy and Concealment», (Leiden, 1995), σελ. 61-78.          

         Statue de Pythagore à la Cathédrale de Chartres.

Οι ομοιότητες μεταξύ πυθαγορείων, σπαρτιατών και χριστιανών οδήγησαν σε αμοιβαία επιρροή κατά την όψιμη αρχαιότητα. Κατά τον εθνικό φιλόσοφο Ιάμβλιχο στο βιβλίο του «Περί του Πυθαγορικού βίου» (25), ο Πυθαγόρας είχε επισκεφθεί τη Σπάρτη για να μελετήσει τους νόμους της, ενώ το χωρίο από το έργο του Μεγάλου Αθανασίου «Βίος και πολιτεία του οσίου πατρός ημών Αντωνίου» (14), στο οποίο παρατηρούσε, ότι ο άγιος δεν γελούσε και δεν θρηνούσε ποτέ, είχε ληφθεί σχεδόν κατά λέξη από το έργο «Πυθαγόρου Βίος» (25) του Πορφύριου. 

Ουσιαστικά, τόσο στις συνήθειες όσο και στις βιογραφίες αγίων, οι πυθαγόρειοι και οι πρώτοι χριστιανοί είχαν πολύ περισσότερες ομοιότητες απ’ όσες θα ήθελαν να παραδεχθούν. (Βλ. J. Bremmer: «Symbols of marginality from early Pythagoreans to late antique monks», «Greece and Rome» 39 (1992), σελ. 205-14 και M. van Uytfanghe: «L’ Hagiographie: ub ‘‘genre’’ chrétien ou antique tardif?», «Analecta Bollandiana» 111 (1993), σελ. 135-88).

Rembrandt. The Young Rembrandt as Democritus the Laughing Philosopher (1628-1629).

Όσον αφορά στο γέλιο, αυτή η μικτή κληρονομιά επρόκειτο να επηρεάσει επί μακρόν την παράδοση της Εκκλησίας - μάρτυρας οι απαγορεύσεις και οι περιορισμοί του γέλιου στους μεσαιωνικούς μοναστικούς κανόνες.

Βιβλιογραφία:

Jan Bremmer: «H πoλιτισμική ιστoρία τoυ χιoύμορ», Πολύτρoπoν, Aθήνα, 2005.

Stephen Halliwell: “Greek Laughter. A Study of Cultural Psychology from Homer to Early Christianity.“ Cambridge University Press.

Πηγή: Ελεύθερη Έρευνα 

Στέλνουμε selfie στους… εξωγήινους! Will first contact with aliens come in the form of a selfie? Esa plans to send 10 videos of people to the edge of the universe

Η ESA θα μεταδώσει στο Διάστημα δέκα βίντεο απλών πολιτών. Esa is sending 10 video selfies into deep space via a transmission from a tracking station in Spain. This will include the entry from Ellinogermankiki Agogi Primary School in Greece, pictured, which won the 'Rosetta Wake Up' competition with 10,508 votes.

Το διαστημικό σκάφος Rosetta κυνηγά ένα κομήτη και για ένα διάστημα ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος (ESA) είχε θέσει το σκάφος σε ένα είδος «χειμερίας νάρκης» για να γλιτώσει ενέργεια.

Η «αφύπνιση» του σκάφους ήταν προγραμματισμένη για τον περασμένο Ιανουάριο και στο πλαίσιο αυτής της διαδικασίας η ESA οργάνωσε ένα χάπενινγκ. Ζήτησε από τους φίλους του Διαστήματος να φτιάξουν και να της στείλουν βίντεο με τον εαυτό τους, ένα video-selfie δηλαδή.

The videos were part of a competition celebrating the end of the Rosetta spacecraft's 31-month hibernation on its way to study comet 67P/Churyumov-Gerasimenko (artist's illustration shown). The spaececraft will enter orbit around the comet this month and will drop a lander, Philae, onto the surface later this year.

Το Rosetta αφυπνίστηκε και ξεκίνησε εκ νέου το κυνήγι του κομήτη και αφού όλα πάνε καλά στην αποστολή οι επιτελείς της ESA αποφάσισαν να αξιοποιήσουν τα video-selfies. Αποφάσισαν να τα μεταδώσουν στο Διάστημα και να τα αφήσουν να ταξιδέψουν στα πέρατα του Σύμπαντος. Αν κάποιος νοήμον πολιτισμός τα εντοπίσει η πρώτη επαφή που θα έχουν οι εξωγήινοι μαζί μας θα είναι λοιπόν ένα… selfie.

To ταξίδι

On 15 May, ESA’s 35m deep-space tracking station located at Cebreros, 77 kms west of Madrid, Spain, will transmit a 35MB archive file containing the Top 10 video selfies submitted during the Rosetta Wake Up campaign. (If you’d like, you can download the actual file that will be transmitted here.) Cebreros is part of our Estrack network and is normally used to send telecommands to, and receive scientific data from, missions such as Mars Express, Venus Express, Rosetta and Gaia. In the future, it will be used for missions like BepiColombo, ExoMars and Juice, that are going to Mercury, Mars and Jupiter, respectively.

H ESA θα μεταδώσει τα video-selfie από την πολύ ισχυρή κεραία ραδιοσημάτων που έχει εγκαταστήσει στον σταθμό Cebreros στην Ισπανία. Οι επιστήμονες της ESA μάλιστα υπολόγισαν το ταξίδι των video-selfies στο Διάστημα.

The Cerberos station is situated near Madrid, Spain. It is one of the world's most sophisticated and technically advanced tracking stations used for satellite control, and is capable of communicating with missions orbiting as far away as Jupiter.

Σε ένα δευτερόλεπτο τα selfies θα έχουν φτάσει στη Σελήνη, σε πέντε λεπτά στον Ερμή και σε 21 λεπτά στην κύρια ζώνη αστεροειδών του ηλιακού μας συστήματος. Σε 4 ώρες θα έχουν ξεπεράσει τον Ποσειδώνα και σε περίπου 15 ώρες θα έχουν βγει από το ηλιακό μας σύστημα. Σε ένα έτος θα έχει βγει από το τοπικό διαστρικό νέφος στο οποίο ανήκει ο Ήλιος. Σε 300 έτη τα selfie θα βγουν από την σπείρα του Ωρίωνα στην οποία βρίσκεται το ηλιακό μας σύστημα. Σε 20 χιλιάδες έτη θα εγκαταλείψουν τον γαλαξία μας και σε 2.5 εκ. έτη θα φτάσουν στον γαλαξία της Ανδρομέδας. Σε 10 εκ. έτη θα εγκαταλείψουν το τοπικό σμήνος γαλαξιών στο οποίο ανήκει ο και ο δικός μας. 

Compilation of some of the 218 video entries and messages received as part of the "Wake up, Rosetta!" video shout-out contest.

Θα έχει σίγουρα τεράστιο ενδιαφέρον το αν τα selfie θα τα δουν κάποιοι εξωγήινοι και ακόμη περισσότερο αν αποφασίσουν να απαντήσουν με… τον ίδιο τρόπο.

Το αληθινό…Inception, Researchers Induce Lucid Dreaming with Electrical Brain Stimulation

Αναπτύσσεται τεχνολογία ελέγχου των ονείρων. A team of German researchers has successfully induced lucid dreaming via electrical brain stimulation for the first time. Their method, detailed in today's publication of Nature Neuroscience, could be used to further study the nature of consciousness during sleep or even to reduce the severity of nightmares. Image: Shutterstock

Γερμανοί και Αμερικανοί επιστήμονες ανακάλυψαν ότι η διέγερση του εγκεφάλου με ακίνδυνο ηλεκτρικό ρεύμα μπορεί να βοηθήσει κάποιον, ώστε να ελέγξει τα όνειρά του, δηλαδή όχι μόνο να έχει συνείδηση ότι βλέπει όνειρο, αλλά και να το κατευθύνει κατά βούληση. Η νέα μη επεμβατική τεχνική μπορεί, μεταξύ άλλων, να βοηθήσει μελλοντικά όσους βλέπουν συχνά εφιάλτες, να τους ξεφορτωθούν. Γιατί να διαλέξει κανείς να βλέπει ζόμπι να τον κυνηγούν, αν μπορεί να κάνει ονειρικό… ζάπινγκ και να πετάξει μέχρι μια εξωτική παραλία;

Το «ονειρικό» ρεύμα

The findings are the first to show that inducing brain waves of a specific frequency produces lucid dreaming (Source: agsandrew/iStockphoto)

Τα ελεγχόμενα, συνειδητά ή διαυγή όνειρα (lucid dreaming) αποτελούν μέρος της μαγικής κουλτούρας διαφόρων αρχαίων πολιτισμών, ιδίως σαμανιστικών, όμως τα τελευταία χρόνια άρχισαν να γίνονται αντικείμενο και επιστημονικής έρευνας. Τα όνειρα αυτά («έχω συνείδηση ότι ονειρεύομαι») θεωρούνται μια υβριδική ή ενδιάμεση μορφή συνείδησης, ανάμεσα στον ύπνο (με τα συνήθη μη συνειδητά όνειρα) και στην εγρήγορση («έχω συνείδηση ότι είμαι ξύπνιος»). Ορισμένοι μάλιστα θεωρούν τα συνειδητά όνειρα ως μια «πύλη» για την είσοδο κάποιου σε άλλα πεδία πραγματικότητας.

Ερευνητές, με επικεφαλής την ψυχολόγο Ούρσουλα Βος του Πανεπιστημίου Γκέτε της Φρανκφούρτης και τον καθηγητή Αλαν Χόμπσον της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ πραγματοποίησαν πειράματα με εναλλασσόμενο ηλεκτρικό ρεύμα

Διαπίστωσαν ότι αν διαπεράσει τον εγκέφαλο εναλλασσόμενο ηλεκτρικό ρεύμα δημιουργούνται κύματα συγκεκριμένης συχνότητας στην περιοχή των 40 Hz. Τέτοια κύματα «γάμμα» (η συχνότητα των οποίων δείχνει πόσες φορές ανά δευτερόλεπτο οι νευρώνες συγχρονίζουν την ηλεκτρική δραστηριότητά τους) συνδέονται με τις ανώτερες νοητικές λειτουργίες κατά την εγρήγορση, όπως η λήψη αποφάσεων, και σχεδόν ποτέ δεν συναντώνται στον ύπνο.

Τα πειράματα

"Does lucid dreaming trigger gamma-band activity or does gamma-band activity trigger lucid dreaming?" To answer that query, the researchers brought 27 healthy subjects (15 female, 12 male) who had never lucid dreamed into the sleep laboratory of the Department of Clinical Neurophysiology at the University Medical Center Göttingen in Germany. Over the next four nights, subjects were allowed to sleep until after 3 a.m. Starting at that time, when brain scanners confirmed that they were in REM sleep -- the stage of sleep when dreaming occurs -- researchers applied electrical current to subjects' brains via the scalp at frequencies of either 2, 6, 12, 25, 40, 70 or 100 Hz or "sham" (no current applied at all) for 30 seconds. Subjects were subsequently awakened after a few minutes and extensively questioned about their dreams. The researchers found that applying electrical current in the gamma band at 40 Hz induced lucid dreaming in 77% of subjects. At 25 Hz, 58% of subjects experienced lucid dreams. No other frequencies yielded significant levels of lucid dreaming.

Οι 27 εθελοντές, 15 γυναίκες και 12 άνδρες ηλικίας 18 έως 26 ετών, που συμμετείχαν στα πειράματα (κανείς από τους οποίους στο παρελθόν δεν είχε κάποιο συνειδητό όνειρο) κοιμήθηκαν σε ένα εργαστήριο ύπνου για διάστημα τεσσάρων ημερών. Συμφώνησαν δε να υποστούν μια χαμηλής έντασης αβλαβή διακρανιακή ηλεκτρική διέγερση, διάρκειας μισού έως δύο λεπτών, στο μέτωπο και στους κροτάφους. Αυτό τους επέτρεψε, ενώ βρίσκονταν στη λεγόμενη φάση REM (Rapid Eye Movement) του βαθιού ύπνου, να εμφανίζουν κύματα «γάμμα» και να έχουν επίγνωση ότι ονειρεύονται, όπως επιβεβαίωσαν οι ίδιοι, όταν οι επιστήμονες τούς ξύπνησαν επίτηδες ύστερα από λίγα δευτερόλεπτα, προκειμένου να μιλήσουν για το τι συνέβαινε στον ύπνο τους.

Αρκετοί εθελοντές (σε ποσοστό πάνω από 70%, δηλαδή σχεδόν τρεις στους τέσσερις) ανέφεραν ότι μπορούσαν να επηρεάζουν κατά βούληση την πλοκή του ονείρου τους ή ένιωθαν ότι παρατηρούσαν τον εαυτό τους «απ' έξω» ή «σαν σε οθόνη», σαν κάποιον τρίτο που ονειρεύεται. Σε ηλεκτρικό ρεύμα με διαφορετικές- υψηλότερες ή χαμηλότερες- συχνότητες (δοκιμάστηκαν διάφορες από τους ερευνητές) δεν υπήρξε καμία αλλαγή στα εγκεφαλικά κύματα των εθελοντών την ώρα του ύπνου τους, ούτε μετά δήλωσαν ότι είχαν ονειρευτεί συνειδητά. Εκτός από τη συχνότητα των 40 Hz, μια μικρότερη επίδραση στην πρόκληση συνειδητών ονείρων φάνηκε να έχει και η συχνότητα των 25 Hz.

Οι μηχανές

The real-life inception headband that lets you control your dreams through an accompanying app, thanks to sounds and LED lights that flash.

Η Βος δεν προβλέπει ότι θα υπάρξει άμεσα κάποια αγορά για «μηχανές συνειδητών ονείρων», ενώ προειδοποίησε ότι μια τέτοια συσκευή θα πρέπει να χρησιμοποιείται υπό ιατρική επιτήρηση. Όμως, όπως εκτίμησε, αν τα ευρήματά της επιβεβαιωθούν και από άλλες έρευνες, η τεχνική θα μπορούσε μελλοντικά να χρησιμοποιηθεί στην ψυχιατρική και να φανεί χρήσιμη σε όσους π.χ. υποφέρουν από μετατραυματική διαταραχή και συχνά βλέπουν τρομακτικά όνειρα, όπου ξαναβιώνουν την παλαιότερη τραυματική εμπειρία τους.

Οι πρωταγωνιστές του Inception εισέβαλαν στα όνειρα ανθρώπων και τα τροποποιούσαν. Η νέα μελέτη δείχνει ότι σε ένα βαθμό τουλάχιστον αυτό μπορεί να γίνει εφικτό.

«Μαθαίνοντας πώς να ελέγχουν τα όνειρά τους και πώς ο εαυτός τους να κρατά αποστάσεις από το όνειρο, οι ασθενείς αυτοί θα μπορούσαν να μειώσουν τις συναισθηματικές επιπτώσεις και να αρχίζουν να θεραπεύονται» δήλωσε η Γερμανίδα ερευνήτρια. Η μελέτη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Nature Neuroscience».