Μια
αριστοτεχνική περιγραφή της ιστορίας της επιστήμης, από την αρχαία έως τη
σύγχρονη εποχή, από τον βραβευμένο με Νόμπελ φυσικό Steven Weinberg—ένα προκλητικό και σημαντικό βιβλίο
γραμμένο από έναν από τους πλέον διακεκριμένους επιστήμονες και διανοούμενους
της εποχής μας. A Nobel laureate draws on present-day knowledge to
animate this fine history of science.
Ο Steven Weinberg είναι
περισσότερο γνωστός, όχι τόσο από τη συνεισφορά του στη φυσική των στοιχειωδών
σωματιδίων – για την οποία τιμήθηκε με το νόμπελ φυσικής το 1979 – αλλά κυρίως
μέσα από το βιβλίο του «Τα τρία πρώτα
λεπτά» (“The First Three Minutes:
A Modern View Of The Origin Of The
Universe” , 1η έκδοση 1977) μέσα από το οποίο διδάχθηκαν
για πρώτη φορά την φυσική της θεωρίας της Μεγάλης Έκρηξης, όχι μόνο το ευρύ
κοινό, αλλά και κορυφαίοι επιστήμονες του σήμερα.
Στο
τελευταίο του βιβλίο, με τίτλο «Πως να
εξηγήσουμε τον κόσμο, Το Ταξίδι Για Την Ανακάλυψη Της Σύγχρονης Επιστήμης»
(μετάφραση Αιμιλία-Αλεξάνδρα Κρητικού, εκδόσεις ΡΟΠΗ) ανατρέχει
στην ιστορία της επιστήμης από την ελληνική αρχαιότητα έως τον Νεύτωνα.
Το
βιβλίο χωρίζεται σε 4+2 μέρη. Το 1o
μέρος αναφέρεται στην φυσική της αρχαίας Ελλάδας, το 2o στην αστρονομία της αρχαίας Ελλάδας, το 3o στην επιστήμη του μεσαίωνα, το 4o στην επιστημονική επανάσταση από τον
Κοπέρνικο μέχρι τον Νεύτωνα και κλείνει με τον επίλογο, την μεγάλη αναγωγή.
Επιπλέον, στο παράρτημα του βιβλίου με τίτλο «Τεχνικές σημειώσεις»
περιλαμβάνονται 35 πολύ σύντομες ενότητες για τους αναγνώστες που θα ήθελαν να
κερδίσουν μερικές επιπλέον γνώσεις φυσικής και αστρονομίας.
Το
βιβλίο αυτό διαβάζεται ευχάριστα και άνετα από κάποιον που δεν έχει καμία επαφή
με την φυσική και τα μαθηματικά, αφού προέκυψε από τις σημειώσεις ενός
μαθήματος που δίδασκε ο Weinberg
στο Πανεπιστήμιο του Τέξας, σε φοιτητές χωρίς ιδιαίτερο υπόβαθρο στη φυσική,
την αστρονομία, τα μαθηματικά ή την ιστορία.
Nobel Prize-winning
physicist Steven Weinberg spoke about science and history, drawing from his
book “To Explain the World: The Discovery of Modern Science.”
Professor Weinberg painted a new and compelling picture of the development of
scientific thought and exploration in a conversation moderated by Peabody
Award-winning journalist John Hockenberry.
Ο
Weinberg είναι
θεωρητικός φυσικός και όχι ιστορικός, αλλά όπως παραδέχεται ο ίδιος, με την
πάροδο των χρόνων η ιστορία της επιστήμης του ασκούσε ολοένα και μεγαλύτερη
γοητεία. Είναι φανερό ότι για να γράψει αυτό το βιβλίο έκανε την δική του
ιστορική έρευνα (ανακαλύπτοντας μάλιστα και κάποια σφάλματα από πρωταγωνιστές
της επιστήμης του παρελθόντος, για τα οποία δεν υπάρχει καμία αναφορά από τους
εξειδικευμένους ιστορικούς). Το βιβλίο πέρα από την συνεπέστατη ιστορική του
αφήγηση, έχει και μια επιπλέον αξία διότι πρόκειται για την επιστήμη του
παρελθόντος μέσα από την οπτική ενός από τους κορυφαίους επιστήμονες της εποχής
μας.
Ο
Weinberg προσπαθεί
αφενός μεν να δώσει στον αναγνώστη μια ιδέα σχετικά με ό,τι συνέβη στην ιστορία
των θετικών επιστημών και αφετέρου μια αίσθηση του πόσο δύσκολη υπήρξε όλη αυτή
η πορεία. Δεν ασχολείται μόνο για το πώς φτάσαμε να αποκτήσουμε διάφορες
γνώσεις για τον κόσμο, κάτι που αποτελεί χρέος της ιστορίας της επιστήμης.
Ενδιαφέρεται να αναδείξει «το πώς κατορθώσαμε να μάθουμε τον τρόπο να
γνωρίζουμε τον κόσμο».
…
και μερικές συμπτώσεις
Από
τη μία, το βιβλίο του Weinberg επικεντρώνεται στη φυσική και
στην αστρονομία, τις δυο επιστήμες που (κατά σύμπτωση)
βρίσκονται σε διωγμό από τα σχολεία της μέσης εκπαίδευσης. Και η
μεν αστρονομία έπαψε να διδάσκεται πλέον, η δε φυσική θα βρεθεί σύντομα
στον τάφο της αστρονομίας, αφού με αποφάσεις των μέχρι τώρα υπουργών παιδείας
μειώνονται οι ώρες διδασκαλίας της, καταργούνται οι ώρες των εργαστηρίων,
περιορίζεται η ύλη της κ.ο.κ.
Από
την άλλη, η ελληνική έκδοση του βιβλίου του Weinberg προλογίζεται από τον Κώστα
Γαβρόγλου, καθηγητή της ιστορίας των επιστημών στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, που
(συμπτωματικά) ορκίστηκε ως
ο νέος υπουργός παιδείας. Στον πρόλογό του ο Κώστας Γαβρόγλου, με ένα
ομολογουμένως ασυνήθιστο ύφος για εισαγωγή και παρουσίαση βιβλίου, ασκεί
κριτική στις ιστοριογραφικές επιλογές του Weinberg και υπερασπίζεται με θέρμη
τις αρχές της κοινότητας των ιστορικών και φιλοσόφων της επιστήμης, που
κατά κάποιο τρόπο παραβιάζει ο θεωρητικός φυσικός (μπορείτε να διαβάσετε την
εισαγωγή του ΕΔΩ:
http://www.anixneuseis.gr/?p=153762).
Ίσως
λοιπόν με τον νέο υπουργό παιδείας, έναν καθηγητή της ιστορίας των επιστημών,
ακόμα κι αν η φυσική πάψει να διδάσκεται σε γυμνάσια και λύκεια – όπως συνέβη
με την αστρονομία – θα διδάσκεται τουλάχιστον η ιστορία τους. Από το θαυμάσιο
βιβλίο του Weinberg.
