Ελλάδα-Βρετανία: Τι κρύβουν οι «υποσχετικές» για συνεργασία στην υλοποίηση των εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων;

 

Στη πρόσφατη συνάντηση της Υπουργού Παιδείας Νίκης Κεραμέως με τον Υπουργό Παιδείας της Βρετανίας δόθηκαν υποσχετικές για συνεργασία των δυο Υπουργείων για την υλοποίηση εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων. Ας δούμε τι συμβαίνει εκεί όπου βασιλεύουν οι δείκτες που τόσο αγαπά το υπουργείο Παιδείας. Teachers feeling sorry for Ofsted? Illustration: Ros Asquith

Στο πλαίσιο της επίσκεψής της στη Σκωτία για τη συμμετοχή της ως εκπροσώπου της Ευρώπης στη θεματική «Εκπαίδευση και Κλιματική Δράση» της Διεθνούς Διάσκεψης του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή - COP26, η Υπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων Νίκη Κεραμέως  είχε συνάντηση με τον Βρετανό ομόλογό της κ. Nadhim Zahawi, με τον οποίο συμφώνησαν να προβούν σε κοινές δράσεις σε επίπεδο υπουργών για την προώθηση διμερών στρατηγικών συνεργασιών μεταξύ ελληνικών και βρετανικών ΑΕΙ στην μετά-Brexit εποχή, στο πλαίσιο του σχετικού προγράμματος που υλοποιείται από το Υ.ΠΑΙ.Θ., τη Βρετανική Πρεσβεία και το British Council.

Με την ευκαιρία της συνάντησης αυτής της Υπουργού Παιδείας της χώρας μας με τον Υπουργό Παιδείας της Βρετανίας και της πρότασης για συνεργασία για την υλοποίηση εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων είναι σκόπιμο να δούμε ορισμένα χαρακτηριστικά του συστήματος της αξιολόγησης στην Αγγλία.

Τι συμβαίνει εκεί όπου βασιλεύουν οι δείκτες που τόσο αγαπά το υπουργείο Παιδείας

Το Εθνικό Εκπαιδευτικό Συνδικάτο στην Αγγλία και την Ουαλία έστειλε τη Δευτέρα 11 Οκτωβρίου 2021 επιστολή αλληλεγγύης στους Έλληνες εκπαιδευτικούς, επικροτώντας τις κινητοποιήσεις εναντίον της αξιολόγησης που προωθεί το υπουργείο Παιδείας. Στην επιστολή του το Εθνικό Εκπαιδευτικό Συνδικάτο σημειώνει ότι έχει μακρά και πικρή εμπειρία από το είδος των αντιεκπαιδευτικών μέτρων «στα οποία αντιδράτε με τη σημερινή σας απεργία. (...)

Το δρακόντειο σύστημα της βαθμολόγησης και των πινάκων κατάταξης που επιβάλλεται εδώ από αυτό που ονομάζεται Ofsted (και στην Ουαλία ESTYN) -ένα σύστημα αστυνόμευσης των εκπαιδευτικών- έχει αποβεί επιζήμιο για την εκπαίδευση των παιδιών μας, για την επαγγελματική μας αυτονομία και για την εκπαίδευση ως δημόσιο αγαθό και συλλογικό δικαίωμα». Και συνεχίζει: «Σας συγχαίρουμε που πήρατε θέση πριν αυτή η ζημιά γίνει στην ελληνική εκπαίδευση, όπως έγινε στην Αγγλία και την Ουαλία. Και σας ευχόμαστε τη μεγαλύτερη δυνατή επιτυχία».

‘I will leave this country with my creative spirit crushed, my ability to make lessons fun diminished and my confidence lost.’ Photograph: Alamy

Στη Μ. Βρετανία οι εκπαιδευτικοί είναι πια είδος υπό εξαφάνιση και οργανώνονται διαφημιστικές καμπάνιες για προσέλκυση υποψηφίων! Εκεί όπου βασιλεύουν χρόνια τώρα οι δείκτες ποιότητας, η «αξιοκρατία» και η αξιολόγηση. Εκεί όπου κάθε πτυχή της σχολικής ζωής είναι μετρήσιμη και ελεγχόμενη. Παλιότερο ρεπορτάζ από την εφημερίδα Guardian ανέλυε τις συνθήκες εργασίας των εκπαιδευτικών στην Αγγλία, πολλοί εκ των οποίων εξαναγκάζονται σε παραίτηση, με τέτοιο ρυθμό που τα κενά στα σχολεία είναι περισσότερα από ποτέ.

Amanda Spielman, the chief inspector of education and Ofsted boss (Pictured), compares school ratings to Michelin stars to explain why number of top-rated schools could drop to one in 10.

Αυτά, σε μια πανίσχυρη οικονομικά χώρα, όπου η εκπαίδευση έχει πάψει να αποτελεί ευθύνη του κεντρικού κράτους. Τα σχολεία έχουν γίνει «αυτοδύναμα» και λειτουργούν επίσημα ως επιχειρήσεις με μειωμένη χρηματοδότηση (μέσω της αξιολόγησης) και καταθέτουν προϋπολογισμούς με σκοπό να πιάσουν τους οικονομικούς και όχι τους μαθησιακούς στόχους, όπως θα ήταν το σωστό με βάση τις ανάγκες των μαθητών τους. Έτσι, τα σχολεία έχουν κατηγοριοποιηθεί σε «καλά» και «κακά», αναλόγως των οικονομικών τους, με αποτέλεσμα τα λεγόμενα «κακά» να έχουν τις χειρότερες εργασιακές και μαθησιακές συνθήκες.

Στην Αγγλία την ευθύνη της «αξιολόγησης» έχει ο περιβόητος OFSTED, υπάγεται απευθείας στο Στέμμα και έχει την ευθύνη της οργάνωσης επιθεώρησης των σχολείων, του καθορισμού των κριτηρίων «αξιολόγησης», παίρνει ειδικά μέτρα για τα «μη αποτελεσματικά σχολεία», όπως συχνή επιθεώρηση, αλλαγή διευθυντή ή κλείσιμο σχολικής μονάδας και της δημοσίευσης των αποτελεσμάτων, ενημερώνοντας μαθητές και γονείς.

Από το 2010, συντάσσεται ετήσια έκθεση με τη συμμετοχή γονέων και μαθητών για τα λεγόμενα «κακά» σχολεία, ενώ τα «καλά» σχολεία έχουν αυτή την υποχρέωση κάθε πέντε χρόνια.

Σύμφωνα με το μέλος του ΔΣ της ΟΛΜΕ Ανδρέα Καργόπουλο, η «αξιολόγηση» διεξάγεται σε τέσσερις άξονες:

Α) Μαθησιακά επιτεύγματα. Στην Αγγλία είναι αρκετά διαδεδομένο το «flight path», η προσδοκία δηλαδή που υπάρχει για τις επιδόσεις του μαθητή στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, με βάση τα αποτελέσματα των εξετάσεων στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση SATs (Γλώσσα, Μαθηματικά και σε κάποιες περιπτώσεις Φυσικές Επιστήμες).

Β) Ποιότητα διδασκαλίας.

Γ) Ηγεσία και διοίκηση.

Δ) Συμπεριφορά και ασφάλεια μαθητών.

Κατά τη διαδικασία της εξωτερικής «αξιολόγησης», ο OFSTED ειδοποιεί μια μέρα πριν το σχολείο, το οποίο είναι υποχρεωμένο να στείλει όλα τα αρχεία και τις προηγούμενες εκθέσεις «αξιολόγησης».

Οι επιθεωρητές παίρνουν συνέντευξη από τον διευθυντή, το προσωπικό και επιλεκτικά από μαθητές και γονείς, γίνεται επί τόπου παρατήρηση της διδασκαλίας, ελέγχονται τα τετράδια των μαθητών στα οποία πρέπει να φαίνονται οι ειδικοί διδακτικοί στόχοι για κάθε μαθητή, αλλά και ο «διάλογος» του καθηγητή με τον μαθητή για την επίτευξη αυτών των στόχων. Γίνεται έλεγχος κατά πόσο τηρούνται οι εφημερίες και η ασφάλεια κατά την είσοδο και την έξοδο των μαθητών.

Τα αποτελέσματα κοινοποιούνται στο Διοικητικό Συμβούλιο του σχολείου, στον διευθυντή, στους γονείς, στην τοπική αρχή που συχνά είναι και ο χρηματοδότης και δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα του OFSTED.

Η εσωτερική «αξιολόγηση» στοχεύει στον υψηλό βαθμό αυτονομίας, καθορίζει τους ετήσιους στόχους και μετρά την επίδοση. Διεξάγεται μέσω ηλεκτρονικής φόρμας αξιολόγησης προόδου με βάση τα κριτήρια του OFSTED, στην οποία φαίνονται οι αδυναμίες και οι δράσεις του σχολείου. Ανά πάσα στιγμή μπορεί να γίνει αιφνιδιαστική παρατήρηση του μαθήματος και έλεγχος των τετραδίων των μαθητών από τον διευθυντή, τον υποδιευθυντή και τον υπεύθυνο μαθήματος (π.χ. Head of Science).

Ofsted is being accused of being stuck with a 1960s mindset over teaching.

Αυτός ο έλεγχος γίνεται προγραμματισμένα μία φορά το τρίμηνο. Στην έκθεση του σχολείου πρέπει να περιγράφονται τα χαρακτηριστικά του, οι απόψεις των μαθητών και των γονέων, τα επιτεύγματα των μαθητών, με ιδιαίτερο βάρος στις επιδόσεις τους στο Εθνικό Απολυτήριο (GCSE), η ποιότητα των παροχών και η αποτελεσματικότητα της διοίκησης.

Αυτό το σκληρό σύστημα οδηγεί και στα πιο σκληρά αποτελέσματα. Η ταξική διαφοροποίηση των σχολείων στην Αγγλία είναι εμφανέστατη στα αναλυτικά προγράμματα, στα βιβλία, στα φύλλα αξιολόγησης. Για παράδειγμα, στα σχολεία των φτωχών διδάσκονται οι Φυσικές Επιστήμες ως ενοποιημένο μάθημα (science), συνήθως σε βασικό επίπεδο (Foundation Tier), ενώ στα σχολεία των πλουσίων διδάσκονται διακριτά μαθήματα Φυσικών Επιστημών κυρίως σε υψηλό επίπεδο (Higher Tier). Αυτός ο διαχωρισμός αντανακλάται στις επιδόσεις των μαθητών στις εξετάσεις. Για παράδειγμα, οι μαθητές που δικαιούνται σχολικά γεύματα (Free School Meals) και έχουν επίδοση στις εξετάσεις του GCSE από A έως C*, είναι 27% λιγότεροι από τον μέσο όρο των μαθητών.

Οι μαθητές που προέρχονται από την εργατική τάξη έχουν 2,2 φορές λιγότερες πιθανότητες να παρακολουθήσουν το SEM Α’ Level, το προπαρασκευαστικό δηλαδή διετές πρόγραμμα που οδηγεί στις πανεπιστημιακές σχολές Μηχανικών, Ιατρικής, Οικονομικών και Φυσικών Επιστημών.

Teachers should be prepared to ‘sacrifice their lives’, says Sir Michael Wilshaw ex-Ofsted head. Photograph: Antonio Olmos/The Observer

Τέλος, τα αποτελέσματα στις εργασιακές σχέσεις των εκπαιδευτικών είναι τραγικά: Επαγγελματική εξουθένωση, εντατικοποίηση, πρακτικά κανένας εκπαιδευτικός που διδάσκει στα λαϊκά σχολεία δεν μπορεί να «πιάσει» τους δείκτες «αξιολόγησης».

Η διοίκηση τους οδηγεί στην απόλυση και στη θέση τους προσλαμβάνονται νέοι εκπαιδευτικοί, αρκετοί εκ των οποίων μετανάστες. Χαρακτηριστικό είναι ότι όποιος εγκαταλείπει την Εκπαίδευση στην ηλικία των 40 – 45 χρόνων, αλλάζει επάγγελμα!

Εκπαιδευτικός αναλύει πως η αξιολόγηση παρέλυσε τα σχολεία

Yorkshire teacher Alan Hemsworth is retiring after 40 years at the same school, putting him in a unique position to offer views on an education system in flux. Teacher Alan Hemsworth began his career at King James’s School in Knaresborough, Yorkshire, in September 1971. Photograph: Andy Hall for the Observer

Ας διαβάσουμε την εξαιρετικά ενδιαφέρουσα και διαφωτιστική επιστολή ενός συνταξιούχου πλέον Βρετανού εκπαιδευτικού που εργάστηκε στην εκπαίδευση της χώρας του 40 χρόνια. Την επιστολή είχε δημοσιεύσει και πάλι η εφημερίδα Τhe Guardian πριν λίγα χρόνια.

Απογοήτευση και ανησυχία

Στο άρθρο του ο συνταξιούχος εκπαιδευτικός, δείχνει την μεγάλη του απογοήτευση και την ανησυχία του για τις επιπτώσεις που έχει σε εκπαιδευτικούς και μαθητές το σύστημα αξιολόγησης και μέτρησης των επιδόσεων που από το άρθρο του εκπαιδευτικού καταλαβαίνουμε ότι είναι αμείλικτο.

Επιπτώσεις που επεκτείνονται στις σχέσεις μεταξύ τους, αλλά και στο πώς αντιλαμβάνονται το ρόλο του σχολείου οι μαθητές.

Εγκατέλειψα το σχολείο μου με αισθήματα θλίψης. Τα τελευταία χρόνια διαπίστωσα μια υπονόμευση για το τι είναι ουσιαστικά ένα σχολείο, μια κοινότητα.

Τα παιδιά (και το προσωπικό) μετρούνται και αξιολογούνται σε βάρος της ανθρώπινης υπόστασής τους. Κατά τα τελευταία χρόνια διδασκαλίας μου κάποιοι εξαιρετικοί, ταλαντούχοι, χαρισματικοί εκπαιδευτικοί εξαφανίστηκαν. Ποιος μπορεί να αντέξει αυτό για μεγάλο χρονικό διάστημα; Οι καθηγητές είναι εξαντλημένοι από αυτή τη διαδικασία της διαχείρισης των επιδόσεων. Από την άλλη η παρακολούθηση και διαχείριση της απόδοσης, δεν είναι πάντα μια ακριβής επιστήμη, δεν δείχνει την πραγματικότητα για τον εκπαιδευτικό.

Πολλές φορές μαθητές παρηγορούν και στηρίζουν τους εκπαιδευτικούς που είναι αναστατωμένοι με την αξιολογική διαδικασία. Πρόκειται για μια γελοία κατάσταση, πραγματική αντιστροφή ρόλων. Οι μαθητές παρηγορούν τους εκπαιδευτικούς, αλλά όμως αυτό λέει και πολλά για τις σχέσεις μαθητών και εκπαιδευτικών.

Εξουθένωση και αβεβαιότητα

Σε όλα αυτά πρέπει να προστεθεί το κλίμα αβεβαιότητας, το οποίο είναι εξουθενωτικό για το προσωπικό και υπονομεύει την εμπιστοσύνη των παιδιών στο σχολείο ως μονάδα υποστήριξης. Ο μεγάλος μου ανιψιός ήρθε στο σπίτι για τα Χριστούγεννα από την πρώτη του χρονιά στο δημοτικό σχολείο αναστατωμένος γιατί δεν είχε επιτύχει αυτά που κατόρθωσε ο καλύτερος φίλος του. Η απόδειξη είναι το ίδιο το βιβλίο και οι στόχοι για των μαθητή που περιέχει. Έτσι στο βιβλίο του υπήρχε η παρατήρηση: «Ο Ben απέτυχε να μάθει τις αναμενόμενες λέξεις κλειδιά»      (όπως θα περιγράφονταν στο βιβλίο).

Είναι εξοργιστικό το γεγονός σε αυτή την ηλικία ένα παιδί να νιώθει ότι κάτι δεν έχει εκτελέσει σωστά. Δεν υποστηρίζω ότι όλα ήταν καλά στο παρελθόν. Αλλά διαπιστώνω ότι τα τελευταία πέντε χρόνια έχει γίνει μια στροφή στην κουλτούρα των σχολείων κουλτούρα που τα έχει παραλύσει.

Στη δεκαετία του 1970 υπήρχε ένα αίσθημα κοινότητας μεταξύ μαθητών και εκπαιδευτικών. Σήμερα, οποιαδήποτε περιοχή αδυναμίας ή αποτυχίας του σχολείου στοχεύεται. Αυτό ισχύει τόσο για τους μαθητές όσο και για τους εκπαιδευτικούς. Θέλω τα σχολεία να γίνουν όπως ήταν όταν άρχισα την καριέρα μου: προσωποκεντρικά, χωρίς αποκλεισμούς σχολείων, χωρίς μετρήσεις επιδόσεων διότι αν συνεχίσουμε έτσι θα έρθει η εκπαιδευτική πτώχευση, που δεν είναι κάτι που τα παιδιά μας χρειάζονται ή αξίζουν.

Του Χρήστου Κάτσικα

Πηγές: https://www.theguardian.com/education/2010/jul/25/teacher-remembers-40-years - https://www.theguardian.com/teacher-network/2015/nov/14/secret-teacher-cant-bear-ofsted-going-teach-australia - https://www.tes.com/news/ofsted-halving-outstanding-schools-realistic - https://www.alfavita.gr/ekpaideysi/362477_ellada-bretania-ti-kryboyn-oi-yposhetikes-gia-synergasia-stin-ylopoiisi-ton?fbclid=IwAR05nPNkPTtGynhagz_h9IIVCTmnJTD52oVvWH_ddcirSPkzMaX04flt_vU

 

Τηλεκπαίδευση μόνο στην περίπτωση κρουσμάτων εποχικής γρίπης...

Το νέο πρωτόκολλο διαχείρισης κρουσμάτων που ανακοίνωσε το υπουργείο Παιδείας (τεστ, 50%+1 κρούσματα κ..ο.κ.), θέτει τέλος στην διδασκαλία μέσω τηλεκπαίδευσης.

Άλλωστε σύμφωνα με τα επίσημα δεδομένα συγκρίνοντας κρούσματα, διασωληνωμένους και απώλειες σε σχέση με πέρυσι (αρχές Σεπτεμβρίου του 2020) βλέπουμε ότι φέτος η κατάσταση είναι κατά πολύ ‘βελτιωμένη’:

Στις 3 Σεπτεμβρίου 2021 καταμετρήθηκαν 2728 κρούσματα. Συγκριτικά, πέρυσι την ίδια μέρα ήταν 241. Παρατηρούμε δηλαδή μια ‘μικρή’ αύξηση 1032% περίπου.

Στις 3 Σεπτεμβρίου 2021 ανακοινώθηκαν 364 διασωληνωμένοι. Πέρυσι την ίδια μέρα ήταν 39. Εδώ παρατηρείται επίσης ‘μηδαμινή’ αύξηση περίπου 834%.

Στις 3 Σεπτεμβρίου 2021 καταγράφηκαν 35 απώλειες συνανθρώπων μας λόγω κορωνοϊού. Πέρυσι την ίδια μέρα ήταν 5, οπότε έχουμε μια αύξηση ‘μόνο’ 600%.

Αφού λοιπόν τα επιδημιολογικά δεδομένα για τον COVID-19 είναι τόσο ‘αισιόδοξα’ υπάρχουν μηδαμινές πιθανότητες να κλείσουν σχολεία και πανεπιστήμια ή να εφαρμοστεί κάποιο μεικτό σύστημα με τηλεκπαίδευση. Το μόνο που ανησυχεί τους επιδημιολόγους στην Ελλάδα φαίνεται να είναι η εποχική γρίπη. Αν και φαίνεται απίθανο προς το παρόν, ίσως σε περίπτωση έξαρσης κρουσμάτων εποχικής γρίπης τον χειμώνα να προτείνουν στην εκπαιδευτική κοινότητα να επιστρέψει στην τηλεκπαίδευση.

Πηγές: https://physicsgg.me/2021/09/04/ - https://covid19.gov.gr/covid19-live-analytics/

 

 

Εξ αποστάσεως εκπαίδευση: Η κυβέρνηση χωρίς ίχνος ντροπής μοιράζει «καθρεφτάκια σε ιθαγενείς»

Michael Owl, School of fish

Μεγάλος θόρυβος και υπερπροβολή της λεγόμενης «Εξ αποστάσεως εκπαίδευσης» γίνεται από την κυβέρνηση αυτές τις ημέρες. Εν μέσω μιας ιδιαίτερα κρίσιμης κατάστασης, όπως έχει διαμορφωθεί από τον κορονοιό που εξαπλώνεται και ένα διαλυμένο δημόσιο σύστημα υγείας που αδυνατεί να αντιμετωπίσει τις επιπτώσεις του, οι υπεύθυνοι του Υπουργείου και της κυβέρνησης φωτογραφίζονται σε πιλοτικές εκπαιδευτικές τηλεδιασκέψεις ευχαριστώντας τις εταιρείες παρόχους. Ο κος Πατούλης και άλλοι ιθύνοντες των Περιφερειών προχωρούν ακόμη παραπέρα και απευθύνονται απευθείας σε εταιρείες για την παροχή «εκπαιδευτικών υπηρεσιών».

Pawel Kuczynski, Propaganda 

Πανέτοιμο δηλώνει το υπουργείο παιδείας να έρθει σε επαφή και να εκπαιδεύσει εξ αποστάσεως και για όσο χρειαστεί τους μαθητές όλων των σχολείων. Μάλιστα η κ. Κεραμέως δήλωσε προκλητικά ότι το υπουργείο παιδείας ανταποκρίθηκε αστραπιαία στις εκπαιδευτικές ανάγκες και εμφάνισε την αγωνία των εκπαιδευτικών για τη δημόσια εκπαίδευση και τους μαθητές τους, αυτές τις κρίσιμες ώρες, ως αγκάλιασμα της κυβερνητικής πρωτοβουλίας. Την ίδια στιγμή η υπουργός δηλώνει μη ενημερωμένη για την τύχη των γευμάτων που μοιράζονταν στους μαθητές μέσω των σχολικών μονάδων, όταν οι οικογένειες όπως και τα παιδιά που δυσπραγούν αναμένεται να αυξηθούν εξαιτίας των οικονομικών επιπτώσεων της πανδημίας. Η λογική «αφού δεν έχουν ψωμί ας φάνε παντεσπάνι» αναπτύσσεται ξανά σε όλο της το μεγαλείο. 

Tim O’Brien, The Vampire Economy

Όπως και στη δημόσια υγεία, έτσι και στη δημόσια εκπαίδευση, αφού πέρασαν από πάνω της τον οδοστρωτήρα της λιτότητας, της αδιοριστίας και της αντιδραστικής αναδιάρθρωσης προς όφελος του κέρδους και της αγοράς, αφού και την ύστατη στιγμή της αναγκαίας γενναίας κρατικής χρηματοδότησης και στήριξης περί άλλων τυρβάζουν, τώρα «μοιράζουν και καθρεφτάκια στους ιθαγενείς» made by εταιρεία… Γιατί πώς αλλιώς μπορεί να ιδωθεί όλη αυτή η ιστορία, την κρίσιμη περίοδο που περνάμε! Οι μαθητές μας και οι οικογένειές τους, όπως και όλοι μας, περνούν και θα περάσουν ακόμη πιο έντονα μια πολυδιάστατη δοκιμασία με ευρύτερες συνέπειες –υγείας, οικονομικές, κοινωνικές, ψυχολογικές- και με απροσδιόριστη έκβαση.

Chaïm Soutine, Melanie, a school teacher, 1924

Όλη η μαχόμενη εκπαίδευση, δάσκαλοι και καθηγητές, και τώρα όπως και πάντα, εφευρίσκουν τρόπους να στέκονται δίπλα στους μαθητές τους, να στηρίζουν τους πιο ευάλωτους, να εκφράζουν την αλληλεγγύη και τη συμπαράστασή τους σε όλα τα επίπεδα. Ήδη από τις πρώτες μέρες κλεισίματος των σχολείων, αρκετοί εκπαιδευτικοί απέδειξαν τη διάθεσή τους, μέσα στις κρίσιμες στιγμές που ζούμε να είναι σε επικοινωνία και να προσφέρουν κάθε  δυνατή στήριξη στους μαθητές τους αξιοποιώντας και τις όποιες δυνατότητες τους  παρέχει η σύγχρονη τεχνολογία.

Pawel Kuczynski, Flying Wings

Μπορεί να βοηθήσει στοιχειωδώς σε όλη αυτή την προσπάθεια η εξαγγελλόμενη εξ αποστάσεως εκπαίδευση, που έφεραν ως άλλοι τρεις μάγοι, οι τρεις ιδιωτικές εταιρείες πάροχοι που ευχαρίστησε η κ. Κεραμέως; Αρκετοί μαχόμενοι εκπαιδευτικοί, όπως και σε κάθε κρίσιμη κατάσταση ιστορικά, παραμένουν ενεργοί και θα ήθελαν να επικοινωνήσουν με όλους τους μαθητές τους, έστω μέσω τηλεδιάσκεψης αφού απαγορεύεται εκ των πραγμάτων η δια ζώσης επικοινωνία. Να ξαναπιάσουν το νήμα της μορφωτικής και πολιτιστικής διαδικασίας του σχολείου έστω κι έτσι λόγω του έκτακτου των συνθηκών. Έστω και για στοιχειώδη πράγματα, αφού ξέρουν καλά ότι δεν μπορούν τα εργαλεία της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης να αντικαταστήσουν τη ζώσα εκπαιδευτική διαδικασία.

Pawel Kuczynski, Book

Το συγκεκριμένο σύστημα που προτείνει το Υπουργείο δεν μπορεί να βοηθήσει στην παραπάνω κατεύθυνση. Δεν ευθύνεται γι' αυτό το έκτακτο των συνθηκών, αλλά ο τρόπος που το διαχειρίζεται η κυβέρνηση που αποκαλύπτει ότι κάτι τέτοιο δεν είναι καν στις προθέσεις της ούτε σε βάθος χρόνου. Αυτό απεικονίζεται όταν η κυβέρνηση μιλά για τεράστια συμμετοχή, αναφερόμενη σε μερικές χιλιάδες μαθητές, τη στιγμή που το σύνολο των μαθητών της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης ανέρχεται σε  655.867 (στοιχεία ΕΛΣΤΑΤ 2017-18, στην έκδοση «Η Ελλάδα με αριθμούς» του 2019) σε σύνολο περίπου 1,5 εκατομμυρίου. Αποτελεί κίνηση εντυπωσιασμού τόσο όσο χρειάζεται για τις φωτογραφίες των στελεχών της κυβέρνησης και τις αναφορές στα δελτία ειδήσεων. Πρόκειται ταυτόχρονα για χείρα βοηθείας στις επιχειρήσεις πληροφορικής. Δηλαδή αξιοποίησης της κρίσης προς όφελος της τσέπης και της αύξησης του πελατολογίου των εταιρειών και σε βάρος των εκπαιδευτικών και εργασιακών δικαιωμάτων.

Ας δούμε ορισμένα ζητήματα πιο συγκεκριμένα.

Tim O’Brien, Organization Kid

Δεν υπάρχουν οι τεχνικές προϋποθέσεις για την εφαρμογή ανάλογου συστήματος εξ αποστάσεως ηλεκτρονικής μάθησης για όλους τους μαθητές, τους εκπαιδευτικούς και τα σχολεία αλλά και δεν θεωρείται ότι πρέπει να δημιουργηθούν. Είναι χαρακτηριστική η απάντηση της υπουργού ότι όσοι δεν έχουν διαδικτυακή σύνδεση ας συμμετέχουν μέσω σταθερού τηλεφώνου με αστική χρέωση(!). Ειδικότερα η τακτική Πατούλη να απευθύνεται απευθείας σε επιχειρήσεις που έχουν λογισμικά κλειστού κώδικα και συνδρομητικό χαρακτήρα, όχι μόνο είναι παροχή διαφήμισης προς άγρα συνδρομητών (όταν θα περάσει η διάρκεια της δωρεάν δοκιμής) αλλά αναιρεί ακόμη κι αυτή την αρχή ότι στο σύστημα της Δημόσιας Εκπαίδευσης οφείλουμε να χρησιμοποιούμε λογισμικά ελεύθερα, δωρεάν και ανοικτού κώδικα. Σύγχρονοι ηλεκτρονικοί υπολογιστές, γρήγορη σύνδεση internet, κάμερα, μικρόφωνο ακουστικά ή ηχεία λείπουν από πολλά νοικοκυριά. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ (2019) το 21,5% των οικογενειών δεν έχει αξιόπιστη σύνδεση στο διαδίκτυο ενώ αντίστοιχο ποσοστό των μαθητών δεν έχει ηλεκτρονικό εξοπλισμό. Αλλά ακόμη και γι' αυτούς που στοιχειωδώς τα διαθέτουν, η Ελλάδα έχει ταχύτητα σύνδεσης στο διαδίκτυο πολύ μικρότερη του παγκόσμιου μέσου όρου (92η θέση). Το Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο σέρνεται ή βγαίνει εκτός λειτουργίας, όταν μπαίνουν πολλοί χρήστες. Στην πλειοψηφία τους τα σχολεία έχουν παλιό ή καθόλου ηλεκτρονικό εξοπλισμό. Η χρήση των συστημάτων των παρόχων, που προτείνει το Υπουργείο για την εξ αποστάσεως εκπαίδευση, απαιτούν σημαντικούς υπολογιστικούς πόρους που θα αυξάνονται συνεχώς με κάθε επιπλέον χρήστη που θα συνδέεται, ώστε να μην υπάρχουν δυσλειτουργίες. Η έλλειψη αυτών των πόρων είναι γνωστή στην κυβέρνηση. Εν ολίγοις το Υπουργείο εξ αρχής απευθύνεται σε λίγους παρά τις περί του αντιθέτου διακηρύξεις του.

Pawel Kuczynski, Perfect Garden

Ένα κρίσιμο χαρακτηριστικό όμως κάθε δημόσιου αγαθού είναι η καθολικότητα του, δηλαδή η δυνατότητα να έχουν πρόσβαση όλοι σε αυτό. Το υπουργείο γνωρίζει την παραπάνω κατάσταση, δεν την αντιμετωπίζει, αλλά την προσπερνά εύκολα θεωρώντας δεδομένο ότι δεν θα είναι για όλους αυτή η εκπαίδευση αλλά για όσους μπορέσουν! Κάτι τέτοιο δεν γίνεται μόνο τώρα –όπου η κυβέρνηση εύκολα επιστρατεύει το επιχείρημα των έκτακτων συνθηκών. Ούτε έτυχε. Είναι αποτέλεσμα της πολιτικής όλων των κυβερνήσεων που θεωρούν την εκπαίδευση ως πεδίο αγοράς και κερδοφορίας των επιχειρήσεων πληροφορικής και εδώ και είκοσι χρόνια έχουν χρησιμοποιήσει σκανδαλωδώς περίσσεια δις από το δημόσιο χρήμα γι' αυτόν τον σκοπό και δευτερευόντως για τον εξοπλισμό των σχολείων, για παραγωγή συστημάτων εξ αποστάσεως και του ανάλογα προσαρμοσμένου εκπαιδευτικού υλικού αλλά και την ουσιαστική επιμόρφωση των εκπαιδευτικών. Τα παραδείγματα είναι αποκαλυπτικά. Το 2008 κάθε μαθητής της Α' Γυμνασίου πήρε ένα κουπόνι 400 ευρώ με μοναδική δυνατότητα να το εξαργυρώσει στις μεγάλες εταιρείες πληροφορικής προκειμένου να πάρει ένα netbook, χαμηλότερης αξίας και να ξεφορτώσει τα στοκ των επιχειρήσεων εν όψει της εισβολής στην αγορά των tablet. Ο εξοπλισμός των σχολείων έμεινε λειψός και απαρχαιωμένος παρά τα εκατομμύρια που εξανεμίστηκαν στο παραπάνω πρότζεκτ. Την περίοδο 2010-2011 μπήκαν διαδραστικοί πίνακες σε όλες τις τάξεις της Β' Γυμνασίου, που «αγοράστηκαν» από τις εταιρείες, χωρίς καμιά πρόβλεψη παραγωγής αντίστοιχου υλικού, ενσωμάτωσής του στα όποια Αναλυτικά Προγράμματα και επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών. Το αποτέλεσμα, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες αρκετών εκπαιδευτικών, είναι σήμερα να χάσκουν στην πλειοψηφία τους χαλασμένοι και χωρίς συντήρηση -αφού τα σχολεία δεν έχουν χρήματα για τα στοιχειώδη- ενώ έχουν χρησιμοποιηθεί ελάχιστα ή καθόλου.

Pawel Kuczynski, Control

Ο επόμενος ανασταλτικός παράγοντας λειτουργίας της λεγόμενης εξ αποστάσεως εκπαίδευσης είναι ότι, ακόμη και τεχνική αρτιότητα για τηλεδιασκέψεις να υπήρχε, λείπει τόσο το κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό όσο και η απαραίτητη επιμόρφωση, εξοικείωση μαθητών και εκπαιδευτικών. Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση ή ηλεκτρονική μάθηση δεν είναι εκπαίδευση με την έννοια ενός συγκεκριμένου αυτοτελούς μοντέλου αλλά περισσότερο ένα εργαλείο, ένα εκπαιδευτικό μέσο που μπορεί να εφαρμοστεί σε διάφορα μοντέλα. Η εκπαίδευση δεν μπορεί παρά να είναι μια δια ζώσης διαδικασία μαζί με άλλους κι όχι ατομική στην οποία εμπλέκονται πολύ περισσότερα πράγματα από κάποια πακέτα πληροφοριών ή μεθόδων. Είναι διαδικασία προσέγγισης της επιστημονικής γνώσης, καλλιέργειας διανοητικών ικανοτήτων και πολύπλευρης προσωπικότητας, ανακάλυψης κλίσεων, καλλιέργειας σωματικής, αισθητικής, κοινωνικής των αυριανών υποκειμένων της ιστορίας. Αυτή η ουσιαστική εκπαίδευση, όσο νοσεί και απαξιώνεται από τις κυρίαρχες πολιτικές, αντιδραστικοποιείται κάτω από την επίδραση των δυνάμεων της αγοράς και της επιδίωξης μέγιστου κέρδους και υποταγής από το κεφάλαιο, θα αδυνατεί να ενσωματώσει δημιουργικά άλλα εργαλεία ή επιστημονικές ανακαλύψεις και καινοτομίες. Ως εκ τούτου για την αξιοποίηση της ηλεκτρονικής μάθησης προτεραιότητα έχει η επιστημονική και παιδαγωγική προσέγγιση και μετά γίνεται η επιλογή των κατάλληλων εργαλείων κι όχι το ανάποδο. Το ανάποδο απλά αποδεικνύει ότι προέχει η πώληση συγκεκριμένων προϊόντων των εταιρειών και οι ανάγκες διαφήμισής τους απαιτούν και λίγο από εκπαιδευτικό λόγο και κοινωνική ευαισθησία ως promotion. Απαιτείται η διαμόρφωση εκπαιδευτικού υλικού, δηλαδή ο επανασχεδιασμός και η επαναδιαμόρφωση ενός διδακτικού αντικειμένου, ώστε η εξ αποστάσεως εκπαίδευση να ενταχθεί στην εκπαιδευτική διαδικασία στοιχειωδώς και να παίξει κάποιο ρόλο. Είναι χαρακτηριστικό ότι η όποια επιμόρφωση των εκπαιδευτικών μέχρι τούδε αφορά τον εκπαιδευτικό ως χρήστη των συστημάτων και σχεδόν καθόλου δεν αναφέρονται στον διδακτικό σχεδιασμό. Επιπλέον μαθητές και εκπαιδευτικοί πρέπει να έχουν χρόνο να εξοικειωθούν με τη λειτουργία και τη διαδικασία των ΤΠΕ. Είκοσι και πλέον χρόνια αναρτάται αμφιβόλου αποτελεσματικότητας και αρκετές φορές και ποιότητας εκπαιδευτικό υλικό, τυχαία και χωρίς να εντάσσεται στο όποιο Αναλυτικό Πρόγραμμα και κυρίως στο τι θα διδάξει ο εκπαιδευτικός, αλλά απλά ως ένα παράδειγμα του πώς θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί η ηλεκτρονική μάθηση. Είναι χαρακτηριστικά τα ευρήματα μελετών, όπως αυτή που παρουσιάστηκε στο 10ο Διεθνές Συνέδριο για την ανοικτή και εξ αποστάσεως εκπαίδευση (Νοέμβριος 2019), όπου για την αξιοποίηση των ψηφιακών μαθησιακών αντικειμένων στο Εθνικό Αποθετήριο «Φωτόδεντρο», οι καθηγητές είπαν ότι ελάχιστα το χρησιμοποιούν όχι μόνο λόγω έλλειψης διδακτικού χρόνου αλλά και λόγω της δαιδαλώδους μορφής του και των μη ικανοποιητικών τεχνικών χαρακτηριστικών τους. Ταυτόχρονα τα προγράμματα ΕΣΠΑ, που μόνο μέσω αυτών γίνεται μια στοιχειώδης επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στη χρήση νέων τεχνολογιών στην εκπαίδευση (τα γνωστά σεμινάρια Β Επιπέδου) είτε υπολειτουργούν είτε αντιμετωπίζονται τυπικά ως απαραίτητα παραδοτέα που εξασφαλίζουν τη χρηματοδότηση των προγραμμάτων.

Judson Guus, Education

Το Υπουργείο Παιδείας ασχολείται για ακόμη μια φορά με το «φαίνεσθαι» θέλοντας να κρύψει την αντιδραστική πολιτική του για το «είναι» της εκπαίδευσης. Φιλοδοξεί απλά να φανεί ότι ανταποκρίνεται στοιχειωδώς στην ανάγκη για εκπαίδευση των μαθητών σε έκτακτες συνθήκες όπου τα σχολεία οφείλουν να παραμένουν κλειστά, αδιαφορώντας να βρει τρόπους και δρόμους να καλύψει το τεράστιο κενό που δημιουργείται και έχει άγνωστη διάρκεια. Από τη μια η κυβέρνηση προσπαθεί να μας πείσει ότι μας προστατεύει και το πολιτικό σύστημα ότι πρέπει να είμαστε ενωμένοι κάτω από τις «στοργικές φτερούγες» της «συντεταγμένης πολιτείας», ενώ από την άλλη στηρίζεται στα μαύρα χάλια που υπάρχουν στις υποδομές υγείας, εκπαίδευσης κ.λπ. εξαιτίας της πολιτικής τους και προετοιμάζει αντιδραστικές αλλαγές. Μην έχουμε καμιά αμφιβολία ότι το εφιαλτικό τοπίο που ανέφερε ο πρωθυπουργός στο διάγγελμά του απευθυνόταν  κυρίως στον κόσμο της εργασίας που για μια ακόμη φορά θα κληθεί να πληρώσει τα σπασμένα της πολύπλευρης κρίσης που είμαστε ακόμη στην αρχή της.

Pawel Kuczynski, Blinkers

Η κυβέρνηση εξαγγέλλει με τυμπανοκρουσίες ένα σύστημα εκπαίδευσης από απόσταση, ανέξοδο για αυτήν, γνωρίζοντας όλες τις παραπάνω παραμέτρους. Γνωρίζει εκ των προτέρων την αμφίβολη αποτελεσματικότητά του για τα στοιχειώδη. Μόνο μειδίαμα θα μπορούσε να προκαλέσει -αν δεν ήταν τόσο κρίσιμη η κατάσταση- ο ενθουσιασμός της υπουργού ότι το εν λόγω σύστημα θα είναι αποτελεσματικό γιατί όσοι εκπαιδευτικοί εμπλακούν θα εφαρμόζουν εύκολα την ησυχία στην  ψηφιακή τάξη(!). Το φόρτωμα της αποτυχίας του είναι σίγουρο ότι θα πέσει για μια ακόμη φορά στις πλάτες των εκπαιδευτικών και η ενοχοποίησή τους θα έρθει πάλι στην ημερήσια διάταξη των ΜΜΕ και της αξιολόγησης.

Pawel Kuczynski, Dinner

Το καπιταλιστικό κράτος και κάθε κυβέρνηση θιασώτης του κεφαλαίου και των προτεραιοτήτων του βρίσκει αφορμή μέσα σε κρίσεις να παραβιάζει ή να αφαιρεί δικαιώματα των εργαζόμενων ή να προχωρά σε αντιδραστικές αλλαγές ιδίως στα δημόσια αγαθά. Μην ξεχνάμε ότι ο τυφώνας Κατρίνα που ισοπέδωσε όλα τα δημόσια σχολεία ήταν η αρχή για την πλήρη ιδιωτικοποίηση της εκπαίδευσης στη Ν. Ορλεάνη.  Ενώ δεν μπορεί λοιπόν παρά να προσφέρει ελάχιστα η συγκεκριμένη εξ αποστάσεως εκπαίδευση, παρά στην καλή εικόνα της κυβέρνησης, η αστική πολιτική επιχειρεί να κατοχυρώσει δια της πράξης επικίνδυνες αλλαγές. Όπως ότι η εκπαίδευση μπορεί να υποκαθίσταται από τέτοιες μορφές ιδίως όταν λείπουν εκπαιδευτικοί, σε απομακρυσμένες περιοχές κι όχι μόνο σε έκτακτες καταστάσεις αντί να διορίζει μόνιμους εκπαιδευτικούς. Ότι η παρεχόμενη εκπαίδευση δεν μπορεί να είναι δημόσια και ίδια για όλους. Ότι τα σχολεία στα παραπάνω πλαίσια μπορούν να λειτουργούν με διαφοροποίηση και αυτονομία, αναζητώντας χορηγούς και το αποτέλεσμα θα αναδεικνύει τα «καλύτερα» από αυτά, όπως και τους «άξιους» εκπαιδευτικούς. Και κυρίως ότι οποιαδήποτε χρήση συστημάτων πληροφορικής και νέων τεχνολογιών στην εκπαίδευση, οποιαδήποτε ένταξη ανοικτής και εξ αποστάσεως ηλεκτρονικής  μάθησης στο δημόσιο σχολείο θα συνεχίσει να γίνεται «εικονικά», αποσκοπώντας επί της ουσίας να είναι η εκπαίδευση πεδίο κερδοφορίας και αγοράς για τα προϊόντα των εταιρειών.

John Keane, Fear Not, 2013

Μπροστά στη νέα κρίση που σοβεί όλοι οι εργαζόμενοι, οι μαθητές μας και οι οικογένειές τους όπως και το δημόσιο σχολείο χρειάζεται στήριξη κι όχι εικονική πραγματικότητα. Οι μαχόμενοι εκπαιδευτικοί οφείλουμε ότι παλεύουμε μέσα στην τάξη για να οικοδομήσουμε γνώση, πολιτισμό, αντίσταση και αυτοπεποίθηση να συνεχίσουμε να το κάνουμε και τώρα, με ό,τι πρόσφορο μέσο έχουμε. Όχι υποτασσόμενοι στον σχεδιασμό και τις επιδιώξεις της κυβέρνησης, του αστικού κράτους και στον κυρίαρχο λόγο τους. Αλλά στον αντίποδα της «γενοκτονίας» που εξασφάλισαν με την μέχρι τώρα πολιτική τους και επιχειρούν να συνεχίσουν με σύμμαχο το φόβο, την καθήλωση και τον εγκλεισμό. Με απαίτηση τώρα για ενίσχυση της δημόσιας υγείας και υλοποίηση των μέτρων που προτείνουν οι συνάδελφοί μας γιατροί και νοσηλευτές των δημόσιων νοσοκομείων, που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της μάχης. Με αιτήματα ενίσχυσης της δημόσιας εκπαίδευσης αλλά και άμεσης ανακούφισης, όπως μέτρα δραστικής μείωσης ύλης και εξετάσεων για τη Γ' Λυκείου, αλλά και τις υπόλοιπες τάξεις που θα απομειώνουν τον φόβο, το άγχος και την ανασφάλεια των μαθητών. Με αιτήματα και συλλογικές διεκδικήσεις για περίθαλψη, φαγητό, υγιεινή, τροφή, στέγη και δουλειά για όλους και πρώτα και κύρια για τα παιδιά. Με ευρύτερα αιτήματα διαγραφής του χρέους και των χρεών των μισθωτών, έκτακτης φορολόγησης του κεφαλαίου για να ζήσει ο λαός, μέτρων ενίσχυσης των εργαζόμενων και των ανέργων, ανυπακοής στις επιταγές της ΕΕ και του κεφαλαίου, με όλα τα πλεονάσματα για την υγεία, την παιδεία και τους εργαζόμενους, ανέργους, νέους κι όχι για τα κέρδη των επιχειρήσεων. Η δική μας προτεραιότητα απέναντι στην κυβερνητική κοροϊδία και επίθεση είναι να παραμείνουμε δρώντες και ενεργοί μαζί με όλη τη μαχόμενη κοινωνία. Να μην μάθουμε να κυκλοφορούμε σε όλη μας τη ζωή με τη μάσκα του φόβου και της ανέχειας. Να μείνουμε όρθιοι για να αντιμετωπίσουμε την επίθεση της κυβέρνησης ενάντια σε εκπαιδευτικά και εργασιακά δικαιώματα, στο νέο τοπίο ζόφου που διαμορφώνουν, απαιτώντας τα δημόσια αγαθά που μας αξίζουν. Αλλά και μια άλλη κοινωνία που θα έχει παρόν για μας και μέλλον για τα παιδιά μας.

Της Γιώτας Ιωαννίδου

Πηγή: https://selidodeiktis.edu.gr/2020/03/18/%CE%B5%CE%BE-%CE%B1%CF%80%CE%BF%CF%83%CF%84%CE%AC%CF%83%CE%B5%CF%89%CF%82-%CE%B5%CE%BA%CF%80%CE%B1%CE%AF%CE%B4%CE%B5%CF%85%CF%83%CE%B7-%CE%B7-%CE%BA%CF%85%CE%B2%CE%AD%CF%81%CE%BD%CE%B7%CF%83%CE%B7/

Mary Compton, «Γιατί οι Άρχοντες του Σύμπαντος φοβούνται τους εκπαιδευτικούς»

Ουιλιάμ-Αντόλφ Μπουγκερώ, Δάντης και Βιργίλιος, 1850. Ο πίνακας περιγράφει με ζοφερά χρώματα μια σκηνή εμπνευσμένη από την Κόλαση της Θείας Κωμωδίας του Δάντη. Ο θεατής είναι μάρτυρας μιας πολύπλοκης σκηνής, της οποίας επίκεντρο είναι ένα στιγμιότυπο της ανελέητης πάλης δύο καταραμένων ψυχών, του Καπότσιο που αμάρτησε γιατί ήταν αιρετικός και επιδίδονταν στην αλχημεία, και του Τζιάννι Σκίκκι, ο οποίος προκειμένου να σφετερισθεί την κληρονομιά ενός νεκρού δεν δίστασε να καπηλευθεί την ταυτότητά του. Ο Δάντης με τον Βιργίλιο στέκουν στα αριστερά παρακολουθώντας με φρίκη, ενώ ο Τζιάννι Σκίκκι επιτίθεται με μανία στον Καπότσιο συνθλίβοντας και σχεδόν ξεσκίζοντάς τον. Ένας νεκρός κείτεται στο χώμα, ενώ στα παρασκήνια διαδραματίζονται άλλες τρομακτικές σκηνές. Ένας δαίμονας πετάει στον αέρα σαρκάζοντας.

Γιατί τόσο δηλητήριο ενάντια στους εκπαιδευτικούς;

Ένας λόγος είναι ότι η παγκόσμια δυσφήμιση των εκπαιδευτικών είναι επίθεση στην ίδια τη δημόσια εκπαίδευση κι ένας χρήσιμος τρόπος για την προώθηση της ιδιωτικοποίησης της εκπαίδευσης. Πιστεύω όμως ότι υπάρχει κι άλλος λόγος. Οι κυρίαρχες τάξεις που ελέγχουν τον κόσμο μας φοβούνται.

Μπαρτολομέ Εστέμπαν Μουρίγιο, Ο μικρός ζητιάνος, 1645–1650

Υπήρξαμε πάντα σημαντικοί παράγοντες στην αναπαραγωγή των αξιών της κοινωνίας, υπεύθυνοι για την πειθάρχηση των παιδιών και για την προετοιμασία τους για μια ζωή εργασίας και υπακοής στις νόρμες της κοινωνίας. Υπάρχουν όμως κι άλλες δυνατότητες. Μπορούμε και πράγματι βοηθάμε τα παιδιά να σκέφτονται κριτικά για τον κόσμο στον οποίο ζουν και τις κοινωνικές σχέσεις που οδηγούν στη φτώχεια και στην καταπίεση, μέσα στα οποία πολλά από αυτά ζουν.

Επιπλέον, η μοναδική μας θέση στις τοπικές κοινωνίες σημαίνει ότι οι εκπαιδευτικοί βρίσκονται συχνά στην ηγεσία κοινωνικών κινημάτων που προσβλέπουν στην αλλαγή του τρόπου με τον οποίο ο κόσμος είναι οργανωμένος. Κι αυτή είναι η πραγματικότητα στον Παγκόσμιο Νότο, στην Τυνησία, στο Μεξικό ή στη Νιγηρία, όπως είναι και στο Σικάγο, στο Λονδίνο ή στην Αθήνα.

Vincent van Gogh, The Poor and Money, 1882. 'DRAWING FOR NATIONAL LOTTERY TODAY', says the sign on the wall. Many people have showed up for the event. Vincent wrote to his brother Theo that he saw this scene on a rainy day in The Hague. He was moved by the vain hope of these shabbily dressed 'poor souls'. Would the hard-earned money they spent on lottery tickets gain them anything at all? This thought inspired the title The Poor and Money. Vincent had commented on portraying groups in an earlier letter: 'how hard it is to get life and movement into it, and to get the figures in place and separate from each other.

Όμως οι Άρχοντες του Σύμπαντος έχουν δίκιο να μας φοβούνται. Γιατί σε τελική ανάλυση, η διδασκαλία και η μάθηση είναι μια αμοιβαία ανθρώπινη σχέση, που φτάνει πίσω στις απαρχές του χρόνου. Κανένας βαθμός δυσφήμισης και καμιά τεχνολογική εφαρμογή ή λειτουργικό σύστημα, όσο ιδιοφυής και κερδοφόρα κι αν είναι, δεν μπορεί να καταστρέψει αυτή την ανθρώπινη σχέση. Και ο μεγαλύτερος κίνδυνος για τις κυρίαρχες τάξεις είναι ότι μπορούμε να δείξουμε ο ένας στον άλλον ότι ένας άλλος κόσμος είναι στα αλήθεια εφικτός, ότι η ανισότητα με βάση την οποία οι 85 πιο πλούσιοι άνθρωποι στον κόσμο κατέχουν τόσο πλούτο όσο τα πιο φτωχά 3,5 δισεκατομμύρια, δεν είναι θεόσταλτη ούτε αναπόφευκτη.

Εάν υποφέρετε λοιπόν από βάναυσες και σκληρές αξιολογήσεις, εάν προσβάλλεστε από συχνές δυσφημίσεις, μην αποθαρρύνεστε. Το φταίξιμο δεν είναι δικό σας. Είναι γιατί οι κυρίαρχες τάξεις που κυβερνούν τον κόσμο σας φοβούνται.

Mary Compton served as president of of the National Union of Teachers in 2004

Της Mary Compton, πρώην προέδρου της Εθνικής Ένωσης Εκπαιδευτικών Μεγάλης Βρετανίας.

Πηγή: https://www.alfavita.gr/ekpaideysi/292350_giati-toso-dilitirio-enantia-stoys-ekpaideytikoys

Δημήτρης Λιαντίνης, «Ιδέ ο δάσκαλος»

Bernardo Strozzi, Eratosthenes Teaching in Alexandria, c. 1635 

Εν αρχή ην ο δάσκαλος. Μη ο δάσκαλος η φύση θα ήταν, δε θα ήταν όμως οι κοινωνίες. Θα υπήρχε ο χρόνος, αλλά δε θα υπήρχε η ιστορία. Και στο βασίλειο των ζωντανών ήχων θα άκουγε κανείς την κραυγή, τα χουγιαχτά, τα συνθήματα. Δε θα άκουγε όμως ούτε θα 'βλεπε τη φωνή, τα γράμματα της γραφής, τις συμφωνίες και τους χορούς.

Γιατί; Απλά, γιατί ο δάσκαλος είναι που μεταμορφώνει τον εγκέφαλο του ζώου σε νου του ανθρώπου. Αυτός κατορθώνει ώστε η ματιά του καθένα μας να μη μένει βλέμμα βοδιού, αλλά να γίνεται βιβλίο ανοιχτό να το διαβάζεις. Επεξεργάζεται το πετσί της κεφαλής μας και δημιουργεί πρόσωπο. Η δουλειά του δάσκαλου είναι ο αθέρας της βυρσοδεψίας. Και στο τέλος-τέλος ο δάσκαλος θωπεύει και μαλάζει έτσι το σώμα και την ψυχή μας, ώστε από τη στέρησή μας αποστάζεται το κλάμα, και από την πλησμονή κορφολογιέται το γέλιο μας.

Τα ζώα και τα φυτά δε γελούν ούτε δακρύζουν. Γιατί τους λείπει ο δάσκαλος. Έτσι δεν έμαθαν ποτές ότι στον ενόργανο κόσμο πέρα από τη σφαίρα του βιολογικού ανοίγεται ο φωτεινός ορίζοντας του πνεύματος. Ο θυμός, δηλαδή οι επιθυμίες, τα πάθη, η φαντασία, ο λόγος.

Ο δάσκαλος είναι ο φυτουργός και ο σπορέας του λόγου. Εκείνου του λόγου που το τέταρτο Ευαγγέλιο τον αναφέρει στο θεό.

Magritte, La Durée poignardée, 1938

Χωρίς το δάσκαλο ο λόγος θα σάπιζε άχρηστος μέσα στο έλος του κρανίου μας. Όπως σαπίζει άχρηστο το τραίνο που ρεμίζαρε για πάντα στο σταθμό. Και το καράβι, το GLORIA MUNDI ή το ANCA, αν δεν το ταξιδέψει ο καπετάνιος του. Και όπως σκεβρώνει άφτουρη η νύφη που έμεινε αγεώργητη από τον άντρα. Ο ιερός τρόμος της παρθενίας της σιγά-σιγά κακοβολεί, ωσόπου στο τέλος γίνεται ένα τεφρό δίχτυ αράχνης.

Μ’ ένα λόγο, ο δάσκαλος είναι ο ποιητής του ανθρώπου. Με την ίδια κυριότητα που ο ποιητής του κόσμου είναι ο θεός. Χωρίς το δάσκαλο το πνεύμα που πνέει (1) θα παραπόμενε άψυχος άνεμος. Γαρμπής, δηλαδή, πουνέντες σοροκάδα και παγωμένος Σκίρωνας. Και θα φυσούσε μάταια στις άκριες των βουνών στις φυλλωσιές, στα συστήματα των υδάτων.

Αν έλειπαν οι δάσκαλοι, η γη μας θά ‘ταν τυφλή. Και το σύμπαν ανυπόστατο.

Μια θεωρία των κοσμολόγων, εντελώς σύγχρονη, μιλάει για την περίφημη ανθρωπική αρχή (anthropical principle). Ο μόνος σκοπός που δημιούργησε τον κόσμο, λέει, και το μόνο νόημα που έχουν οι άπειροι χώροι των άστρων, των γαλαξιών και των αντισυμπάντων είναι με την εξέλιξη να οδηγηθούν τα όντα εκεί, ώστε από την ευγλήνη τα μαλάκια και τα χορδωτά να υψωθούν στον άνθρωπο της Αλταμίρας. Και από τον πρωτόγονο των σπηλαίων στον αστροφυσικό και τον κοσμολόγο. Για να σπουδάσουν οι τελευταίοι το σύμπαν, να το φωτίσουν, και να το εξηγήσουν. Οσόπου μια μέρα να φτάσουμε στο σημείο να ειπούμε:

Αυτός είναι ο κόσμος. Και ο νους του ανθρώπου έφτασε να τον κατανοήσει. Με την κατανόηση αυτή συντελέστηκε ταυτόχρονα του σύμπαντος ο καταξιωμός και η δικαίωση.

Einstein with Edwin Hubble, in 1931, at the Mount Wilson Observatory in California, looking through the lens of the 100-inch telescope through which Hubble discovered the expansion of the universe in 1929. Courtesy of the Archives, Calif Inst of Technology.

Και θυμηθείτε: Ο Νεύτων, ο Χάμπλ, ο Αϊνστάιν και οι άλλοι που μίλησαν στο τηλέφωνο με το θεό ήσαν όλοι τους δάσκαλοι.

Έτσι ορίζεται ο λόγος και η τιμή του δάσκαλου. Το τιμολόγιο όμως με το οποίο κοστολογούν το έργο του οι εξουσίες και οι αρχές πρώτα και ύστερα το άκριτο πλήθος είναι αλλιώτικο. Αλλίμονο! Άχρηστο για τις εφορείες.

Περιγράφω το σημείο που κράτησε η ακηδία, η παραχάραξη, η στρέβλωση, η τυποποίηση, ο ευτελισμός. Και κάμανε το κακό.

Έτσι, ενώ η δουλειά του δάσκαλου είναι να τεχνουργεί ανθρώπους· ενώ αναλώνεται τίμια να ετοιμάζει πλάσματα που θα ζήσουν όχι στη φύση αλλά στον πολιτισμό, όχι στη ζούγκλα αλλά στην πόλη· ενώ όλοι οι άνθρωποι που πλάθει ο δάσκαλος κάνουν ο καθείς το δικό του επάγγελμα, και είναι ο καθείς μία ψηφίδα στο ενιαίο ψηφιδωτό της οικονομίας της αγοράς της πολιτείας, εμείς με τον καιρό εχάσαμε τον ιδρυτικό χαρακτήρα της λειτουργίας του δάσκαλου. Και τη δουλειά του την επήραμε σα μία από τις πολλές δουλειές των ανθρώπων. Ένα επάγγελμα ρουτίνας. Μια μονάδα εργασίας όμοια με τις άλλες βλέπουμε και στο δάσκαλο.

Giovanni Domenico Tiepolo, Head of a Philosopher with a Red Hat. 18th century

Εξεχάσαμε, δηλαδή, ότι στο ψηφιδωτό των επαγγελμάτων ο δάσκαλος δεν είναι η μια ψηφίδα ανάμεσα στις άλλες. Αλλά είναι ο καλλιτέχνης νους ο κοσμητικός και ο επόπτης που φιλοτεχνεί ολόκληρο το ψηφιδωτό.

Δημιουργεί, δηλαδή, ανθρώπους κατά την έννοια ότι τους αποσπά από τη δικαιοδοσία του φυτού και του ζώου. Και τους υψώνει στην οντολογική μοναδικότητα του νοήμονος πλάσματος.

Γιατί αυτή είναι η δουλειά του δάσκαλου. Να δουλεύει το μυαλό, όπως ο καλαντζής δουλεύει το καλάι. Και να παράγει ανθρώπους όπως ο χαλκιάς κατασκευάζει χαλκώματα. Ενώ όλοι οι άλλοι χρησιμοποιούν το μυαλό τους σαν όργανο και παράγουν προϊόντα. Όλα δευτερογενή, και για του βίου τη μηχανή. Βιομηχανία, πες.

Magritte, La Reproduction interdite, 1937

Ετούτη η υποβάθμιση της φύσης και της δουλειάς του δάσκαλου, η πτώση του από τη θεία λειτουργία της αρχικότητας στην ταπεινή χειρωναξία της επανάληψης, σημάδεψε το πρώτο μεγάλο λάθος στην παιδεία. Και μέσα στην ιστορία και τον πολιτισμό αντίστρεψε το νόημα των πραγμάτων.

Εννοώ ότι καταργήθηκε η αυστηρότητα στην επιλογή του υλικού, και η αυστηρότητα στη μέθοδο και στις σπουδές που θα δώσουν τον άξιο δάσκαλο. Από τους παλιούς χρόνους κοιτίδα των παιδαγωγών ήταν η τάξη των απελεύθερων και των δούλων. Και μάλιστα των πονηρών δούλων και των κακών. Τους αγαθούς και τους άξιους δούλους, λέει ο Πλούταρχος, τα αφεντικά τους προόριζαν για τις σπουδαίες δουλειές. Καπετάνιοι, διαχειριστές, οικονόμοι, επιστάτες, σύμβουλοι (2).

Σήμερα φτάσαμε στην αμμοποίηση των βουνών. Δάσκαλος πια ημπορεί να γίνεται ο καθένας, όμοια όπως ο καθένας ημπορεί να γίνεται αρβυλοποιός, αιγογαλακτοπώλης, λεμβούχος, χατζής, μελισσοκόμος, μαγειροϋπάλληλος, αεριτζής, εντεροπώλης, λουλουδάς ή πετροκόπος.

Ξεχάσαμε, δηλαδή, ότι ο δάσκαλος από την άποψη της σπουδαιότητας και της ευθύνης είναι ένας εργάτης στο επίπεδο του νομοθέτη, του φύλακα στρατηγού, του κυβερνήτη, του γιατρού σωτήρα.

Magritte, Le Principe du plaisir, 1937

Ακριβέστερα είναι ένα σκαλί πάνω από όλους αυτούς. Γιατί ο δάσκαλος είναι ο πυρφόρος της γνωστικής συνείδησης. Η λειτουργία που τελεί είναι θεία. Η μόνη θεία λειτουργία σε γη και ουρανό.

Έτσι πορεύτηκαν τα πράγματα με την κοινωνική υποβάθμιση του δάσκαλου. Με την οικονομική απροθυμία, την κατασκευαστική του προχειρότητα, την πλημμελή του συντήρηση.

Άγαλμα του Λυκούργου στο Δικαστήριο Βρυξελλών. Nineteenth-century statue of Lycurgus at the neoclassical Palais de Justice in Brussels, Belgium.

Και με τον τύφο και τον οίκτο, το χάζι και το μώμο, και την κυρίαρχη απρονοησία μας σε όλες τις εποχές και σε όλες τις χώρες. Η μόνη εξαίρεση είναι ο Λυκούργος που έχτισε τη νομοθεσία της Σπάρτης και τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Γιατί ο Λυκούργος στην παιδεία είχε εναποθέσει το Α και το Ω της πολιτείας.

Ωσόπου πια σήμερα έχουμε πλάσει σταθερό το δείγμα του δάσκαλου. Μια αξιοδάκρυτη σώρεψη από μαζώματα, κι ένα ριντίκολο ηχηρό.

Another brick in the wall – Pink Floyd resonating with the learners need for liberty.

Είναι ο σχολαστικός, ο ταβλαδόρος και ο αργόσχολος, ο καματερός στην παραπαιδεία, ο οσφυοκάμπτης, ο ψοφοδεής και ο ληρολόγος, ο δευτεροτριτοβάθμιος και ψιλικανζτής δάσκαλος. Μίζερος και κακομοίρης, με την ομπρέλα και το γιλέκο, και με το ξεβλαστωμένο χαμόγελο. Είναι ο αεί πενόμενος και ο μύωψ, με τα ραιβά σκέλη και τα βρώμικα νύχια, που, όπως είπε κάποιος, ποτέ του δεν είχε ερωμένη ούτε ιδέα.

Οι περήφανοι δάσκαλοι εστάθηκαν πάντα η εξαίρεση. Μιλάμε για τους δυνατούς και τους πόριμους. Τους ικτίνους και τα γεράκια, τους καλουργούς και καλλιτέχνες και καλλικράτες δασκάλους, που κάτω από την ταπεινή καροσσερί της Φάου-Βε κρύβουνε προσεχτικά τη μηχανή της Πόρσε.

Αυτός όμως ο εξαίρετος τύπος του δάσκαλου, που με τα πλούσια κοιτάσματα της φυσικής δωρεάς του πετυχαίνει να σβήνει το κατάδικο κοινωνικό στίγμα της συντεχνίας του, δεν είναι το θέμα μας εδώ. Γιατί ‘ναι η εξαίρεση. Και η εξαίρεση είναι δουλειά της ποίησης. Ενώ της επιστήμης η δουλειά είναι ο κανόνας.

Εκείνοι από μας που ρωτούν για την κακή και ψυχρή μέρα του δάσκαλου είναι οι ίδιοι που ρωτούν και τα άλλα άβολα ερωτήματα:

Nicole Eisenman, The Triumph of Poverty, 2009

Γιατί, λόγου χάρη, τον κόσμο τον κυβερνάει σήμερα αυτό το παγκόσμιο λόμπυ των αλητών; Γιατί σε διαστήματα τακτά οι φτωχοί και οι ανίδεοι άνθρωποι πρέπει να γίνουνται κρέας για τα κανόνια; Γιατί υπάρχουν από δω οι σαρδανάπαλοι και οι άλλοι ασελγομανείς, και από κει οι σκυλόσιτοι που παραμονεύουν το κόκκαλο από την πλούσια τράπεζα του έγκριτου ληστή και του έγκριτου κλέφτη; Γιατί τα πυρηνικά οπλοστάσια; Γιατί οι σφηκοφωλιές πόλεις, οι οχετοί λιμένες, και οι θάλασσες χαβούζες; Γιατί νυστάζουν τα πουλιά; Και γιατί τα λουλούδια πάψανε να μοσχοβολούν στη γυάλα; Γιατί πέθανε ο θεός; Που είπε ο μεγάλος ερημίτης (3).

Ερωτάμε για το παράλογο, γιατί ξεχάσαμε του παραλογισμού τους το λόγο. Ότι φροντίσαμε, δηλαδή, να κατεβάσουμε το δάσκαλο από το φυσικό του πρωτάτο στα στερνά και στα έσχατα της υπόληψης και της ζωής.

Δεν ταξινομείται η παιδεία. Κι όσο τη λογαριάζουμε σαν επένδυση ανάμεσα στις άλλες, έστω και την πιο σημαντική, τόσο θα συνεχίζουμε να τελούμε σε σύγχυση φρενών. Έτσι, ώστε να μπερδεύουμε το ψάρι με τον ψαρά που το ψάρεψε.

Αυτός είναι λοιπόν ο ρεκάζοντας δάσκαλος, ο τσαλαπατημένος από την κοινωνική του μειονεξία. Και από το καπέλωμα των συρμών της εποχής μας, που ορμούν και χύνουνται στην παιδεία όπως ο άνεμος στα σκισμένα πανιά. Και από τις ντιρεκτίβες των κέντρων απόφασης, που μετατρέπουν τα σχολεία σε εργοστάσια μαζικής κατασκευής ανθρωπάριων.

Σα μονάδα ατομική, μέσα στην τάξη που είναι ο διαπιστεμένος του χώρος, τίποτα δεν εμποδίζει το φωτισμένο δάσκαλο να σκορπίζει στους μαθητές του το φως.

Και θα φωτίζει με φως φυσικό, για να ιδρύει φυσικούς ανθρώπους, όταν με τη διδασκαλία του χτίζει το αληθινό μέσα στο παιδί, και γκρεμίζει το ψεύτικο. Αυτές είναι οι δύο εντολές που πάνω τους κρέμουνται οι νόμοι και οι προφήτες της παιδείας. Να χτίζεις στο μάρμαρο της γνώσης, και να γκρεμίζεις την αχεροπλιθιά της πρόληψης.

Σωστή παιδεία θα ειπεί να μαθαίνεις στους νέους τη ζωή, και να τους ξεμαθαίνεις τις δεισιδαιμονίες που από νήπια τους περνάει μια παράδοση άρρωστη μέσα από την οικογένεια, την κοινωνία, την πολιτεία, την εκκλησία, τα μέσα ενημέρωσης, και τους άλλους παράγοντες της αγωγής.

Το ένα λοιπόν είναι να ριζώσουμε τον νέο στη ζωή. Το άλλο να ξεριζώσουμε από μέσα του την ψευτιά.

Μαθαίνουμε για τη ζωή. «Discimus vitae», που έλεγε ο Σενέκας, θα ειπεί πως κάθε γνώση που περνάμε στο παιδί, και κάθε δεξιότητα που του αναπτύσσουμε είναι δεμένα με την πραγματικότητα όπως το νύχι με το κρέας. Όχι θεωρίες και λόγια. Όχι τα άψυχα και τα νοερά σκύβαλα των βιβλίων, που ούτε καταπίνουνται ούτε μασιούνται. Ξέρεις, έξω από τον Ρωμανό τον Μελωδό του συναξαριστή, άνθρωπο άλλο που να πήρε κομμάτι χαρτί και να το κατάπιε, για να φωτιστεί και να μάθει; Εγώ δεν ξέρω.

Μάθηση δίκαιη και σωστή, σημαίνει ζωντάνεια, αμεσότητα, σφυγμός μαστιγωμένος, κρούση κατά μέτωπο με τα πράγματα. Σημαίνει να πίνουμε στο ποτήρι το ίδιο μας το αίμα.

Μη λησμονούμε πως ο τελευταίος στόχος κάθε παιδείας είναι να διαπλάσει έτσι τον νέο, ώστε την ορισμένη στιγμή που θα αποδοθεί στο στίβο της ζωής να μπορεί να προσαρμόζεται στην άγρια ανάγκη των πραγμάτων και των ανθρώπων. Ωσάν ξαφνικά να τον πετάξουμε, πες, Ρομβισόνα Κρούσο στο νησί. Και να του ειπούμε:

Τώρα ψάξε να βρεις τον τρόπο για να ζήσεις. Νίκα την πείνα και τη δίψα σου, το κρύο και τη μοναξιά. Νίκα την απειλή του ουρανού και της θάλασσας, και τον αρχέγονο τρόμο της ύπαρξης. Αυτό σημαίνει το «discimus vitae». Ο δάσκαλος νά ‘ναι η δύναμη, πράξη ο μαθητής, και το σχολειό γιορτή.

Αννίμπαλε Καρράτσι, Η εκλογή του Ηρακλή, 1596

Όμως αυτό ακριβώς το σημείο είναι ο κόμπος, και στο δρόμο του Ηρακλή ο σταυρός. Εδώ προβάλλει η ανάγκη θα διαλέξεις ανάμεσα στο σωστό και στο λάθος. Γιατί το πλήθος οι δάσκαλοι δε μαθαίνουν τα παιδιά για τη ζωή και την πράξη, αλλά για το σχολειό και τα βιβλία. Εγώ σου τα λέω, για να τα ειπώ. Και συ μη σώσεις να τα μάθεις!…

Το αντίθετο στο «discimus vitae» είναι το «discimus scholae». Να μαθαίνουμε για το σχολειό. Τι σημαίνει τούτο το παλιό ευαγγέλιο; Τι σημαίνει ο τύπος χωρίς την ουσία;…

Η πρώτη εντολή είναι να χτίζουμε την ψυχή του παιδιού στην πέτρα της ζωής. Η δεύτερη να καθαρίζουμε από μέσα του τη σκουριά των προλήψεων.

Χωρίς να το ξέρουμε και χωρίς να το εννοούμε, από τα γεννοφάσκια του φιδοζώνουμε το παιδί με δεισιδαιμονίες προλήψεις και μαγικούς κατάδεσμους. Και με τα δηλητήρια αυτά πνίγουμε την ψυχή του. Όπως τα ζιζάνια και τα άλλα αγριόχορτα πνίγουν το στάρι.

Λερναία Ύδρα είναι οι προλήψεις. Και Λεβιάθαν που καταπίνει τις θάλασσες. Φορτώνουμε στη ράχη του νέου ανθρώπου την άρρωστη φαντασία μας, τις ψευτιές, την άγνοια, την ηθική μας απολίθωση, τις έντρομες παραστάσεις και όλο τον καταποντισμένο αταβισμό των προγόνων. Και το αναγκάζουμε να σηκώσει στον ώμο αυτό το γιουσουρούμ της αχρηστίας και της οξείδωσης, όπως εσήκωνε ο αρχαίος τιτάνας τον ουρανό.

Ο μύθος του Άτλαντα εδώ βρίσκει την πιο πιστή και την πιο μακάβρια απομυθοποίησή του. Τα καημένα τα παιδιά. Στο όνομα και στο άδικο της μωρίας μας, όλα τους με το φυσερό στο στήθος και τις κνήμες ετοιμόρροπες και πρησμένες, γίνουνται μικροί μάταιοι Άτλαντες.

Kees van Dongen, La Prière du Pape

Στα «Ψηλά Βουνά» του Ζαχαρία Παπαντωνίου χάθηκε στα 1917 ένα παιδί στο δάσος. Και ο Χατζιδάκις, ο σοφός γλωσσολόγος, αγανάχτησε, γιατί ο συγγραφέας του Αναγνωστικού λησμόνησε να το βάλει να προσευχηθεί. Για να κατέβει ο θεός από τα ύψη, να το πιάσει από το χέρι, και να το ξαναφέρει στον καταυλισμό. Μα είναι συλλογισμοί και προτάσεις επιστήμονα αυτές; Ή κοάσματα βατράχου;

Στην Αλβανία του Ελληνικού ’40 η Παναγιά της Ελλάδας πολέμησε τη Μαντόνα των Ιταλών. Την πήρε του κυνηγού και της έδωκε έναν σκοτωμόν, όπως θά ‘γραφε ο Μακρυγιάννης, που ακόμη τρέχει και κλαίει. Ιδού ο τρόπος να ανταγωνιστούμε σήμερα και να συντρίψουμε τη FIAT με τις βιομηχανίες της κουβαρίστρας και της τσατσάρας.

Αυτά είναι δουλειές και καμώματα για τους Βουσμάνους, φίλε. Αυτά και τα άλλα συναφή τους. Βασκανίες ξεματιάσματα, αστρολογία, τσαρλατανιά και λωποδύτες. Ευχές και κατάρες, θεοί διάβολοι άγγελοι και φαντάσματα. Τελώνια τούλπες και δαιμονικά, το χερικό και το ποδαρικό, η μυρωδιά, το θυμίαμα και το λιβάνι. Λιτανείες για την ανεβροχιά, σταυροκοπήματα και μετάνοιες, φυλαχτά γκόλφια, κόκαλα χάντρες νυχτερίδες, και το τετράφυλλο τριφύλλι.

Στον Αη-Γιώργη της Φιλιππιάδας, πάνω ακριβώς από το υδραγωγείο της αρχαίας Νικόπολης υπάρχει ένας τρύπιος βράχος. Φαίνεται από τη δημοσιά που τραβάει για Γιάννενα. Ε, λοιπόν έκαμα έρευνα και βρήκα: Όλοι οι κάτοικοι του χωριού από εβδομήντα και πάνω και όλα τα παιδιά ως τα δώδεκα πιστεύουν ότι το βράχο τον ετρύπησε παλιά ο Αη-Γιώργης, όταν χυμώντας καβαλάρης κυνηγούσε κάποια παγανά. Η πίστη τους έχει την ίδια ασφάλεια με τη γνώση τους ότι η πόλη που βρίσκεται στα δεκαπέντε χιλιόμετρα είναι η Άρτα.

Τέτοιας λογής είναι ο φέροντας σκελετός της πνευματικής οργάνωσης των παιδιών μας. Τα πέλματα και τα πέδιλα, οι κολόνες τα συνάζια και οι δοκοί συνδέσεως της ζωής τους είναι οι δεισιδαιμονίες και οι πρoλήψεις.

Αγωνιζόμαστε να αφαιρέσουμε τη φύση μέσα από το παιδί, και την ανταλλάζουμε με την άρρωστη γνώμη μας.

George Condo, Nun and Priest, 2007  

Και δώστου οι παπάδες με τα θυμιατά στις γωνιές των κοιμητηρίων. Για να βουτάνε τα όβολα των πονεμένων. Σαν το φίδι κοιτάνε πώς να μαγνητίσουν το θύμα. Άσε πια όταν τύχει να τους ιδείς να πιάνουνται σε πρόστυχο καβγά για τον πελάτη. Χάρμα. Και βέβαια ημπορεί να εννοήσει κανείς τη λυσσαλέα τους αντίδραση, όταν χρόνια τώρα ζητούμε να καθιερωθεί και στην Ελλάδα το αποτεφρωτήριο και η προαιρετική καύση των νεκρών. Όπως είναι σε όλες τις φτασμένες χώρες.

Και δώστου οι αγύρτες με τα ωροσκόπια και τους ζωδιακούς σε εφημερίδες και περιοδικά και τελεβίζια. Βλέπεις κάτι χοντρές κυρίες, που σαν αρχίσουν να σου μιλούν για τον Στάχυ της Παρθένου και για τις επιρροές του Αιγόκερου με τα κέρατα στα ερωτικά σου, βουβαίνουν τον Πεντζίας και τον Ουίλσον…

Και δώστου οι προσευχές του Ρήγκαν (κάποιος πρόεδρος της Αμερικής ήταν αυτός) για να πάνε στον παράδεισο οι οχτώ άτυχοι αστροναύτες που χαθήκανε τη στιγμή της εκτόξευσης. Τον πόλεμο των άστρων ήθελε να φτιάξει ο άνθρωπος. Για να καταστραφούν στον Γ’ Παγκόσμιο του Αϊνστάιν όλοι οι λαοί, και να γλιτώσουν μόνο oι Ενωμένες Πολιτείες. Μόνες τους πια στο φρύδι της Γης να κορδεύουνται και να κοκορεύουν πάνω στις στάχτες της ιστορίας.

Και δώστου το τροπάρι για την καλή ψυχή και τα καλά στερνά. Να γίνεις δίκαιος και να γίνεις καλός για τους άλλους. Να πηγαίνεις το δείλι στο παρεθύρι, και να διαβάζεις τη Θεία Γραφή και τη Χαλιμά, που έλεγε της θυγατρός της η «Γυναίκα της Ζάκυθος». Εσύ ν’ αγιάσεις. Και μην προσέχεις που οι άλλοι είναι λύκοι έτοιμοι να σε φάνε. Και προπαντός αυτό: Τα μάτια σου τέσσερα για τον Ουρανό και τη Βασιλεία του.

Και δώστου τα σακιά το αλεύρι και οι ασπιρίνες. Να στέλνουμε οι πολιτισμένοι στους λιμοκτόνους της Αφρικής και της Ασίας κατά τις σιτοδείες και τις μεγάλες στέγνιες. Τους παίρνουμε το άλογο, κι απέ γενναιόδωρα τους χαρίζουμε το πέταλο. Έχεις ακουστά για το χαλκό της Χιλής, και για το ουράνιο στο πρώην γαλλικό Κογκό;

Και δώστου τα μεγάφωνα του κράτους να γεννάμε αβέρτα παιδιά, μην τύχει και χάσουμε το σόι. Όταν ο πληθυσμός της γης έχει ξεπεράσει πέντε φορές το μέτρο, που χωρίς κίνδυνο θα μπορούσε να σηκώσει ο πλανήτης. Και όταν κινδυνεύουμε να φάμε ο ένας τον άλλο.

Κόκκινο σαν παπαρούνα και κίτρινο σαν τη χολή είναι το αφιονοτόπι της ψευτιάς και των προλήψεων. Η στρατηγική να καταστρέφεται το φυσικό τοπίο του παιδιού με τις προλήψεις είναι σκόπιμη, κατευθυνόμενη, κακουργηματική τρις και τετράκις σε θάνατο, και απάνθρωπη.

Οι έξυπνοι, λίγοι, ασελγούν στο σώμα της συνείδησης των αφελών πολλών. Όπου η αφέλεια των τελευταίων παίζει το ρόλο του μαστρωπού και του ρουφιάνου.

Έτσι, όταν τα παιδιά μας φτάνουν στην ηλικία να δώσουν τον όρκο του άντρα, και όταν οι κοπέλες μας φτάνουν στην ώρα τους, γίνουνται ωραίες -δηλαδή, έχουνε χωριστεί σε δύο τάξεις.

Η μία, που είναι η μάζα σχεδόν του συνόλου, έχει αφομοιώσει το δηλητήριο της ψευτιάς. Και έχει ανοσοποιηθεί στα υδροκυάνια και στα κώνεια, κατά τον τρόπο του παλαιού εκείνου Μιθριδάτη. Είναι η πλαστική στόφα ανθρώπου, τα μηχανημένα νευρόσπαστα, που παραλαβαίνουν τη σκυτάλη των προλήψεων και αναπαράγουν το ίδιο στις νέες γενεές.

Ευγένιος Ντελακρουά, Ο Άμλετ με τον Οράτιο, (Hamlet et Horatio au cimetiere), 1839, Λούβρο.

Η άλλη είναι η τάξη που καταλογογραφεί τους Ελάχιστους. Ετούτοι είναι οι χρηστηριασμένοι από κάποια βούληση, και οι φορτοβαστάκτες της προσωπικής τους ευθύνης. Λίγοι, αλλά όλοι τους, ξανασαρκώνουν τον Ορέστη, τον πρίγκιπα Μύσκιν, τον Τσε Γκεβάρα, τον ποιητή Σέλλεϋ, τον Άμλετ τον Δανό. Καθώς τους μαστιγώνει η οργή της αλήθειας, ο τρόμος της εμορφιάς, και το μεγαλείο του ανθρώπου.

Περνούν και πηγαίνουν να απαντήσουν τη μοίρα τους… Και ζητούν να μάθουν την αλήθεια, έστω κι αν είναι να τους τυφλώσει. Όπως εζήτησε να μάθει την αλήθεια ο Οιδίποδας, και όταν την έμαθε έβγαλε ο ίδιος τα μάτια του.

Κάτω από τυφλωτικές καταλαμπές και θερινές καταιγίδες όλοι αυτοί κρατούν μέσα τους τον άνθρωπο όρθιο και στο φυσικό του ανάστημα. Που πάει να πει: Λεύτερο από ψευτιές και δεισιδαιμονίες.

Είναι οι ανευνούχιστοι, που ο Δάσκαλος τους είπε άγριους των πόλεων. Και είναι οι τρομοκράτες, που ο Ποιητής τους είπε άξεστους των θαυμάτων.

Τόσοι και τέτοιοι είναι οι θρόνοι και οι δυναστείες των προλήψεων. Και γ’ αυτό ο άξιος δάσκαλος και ο δίκαιος που κάνει άξια και δίκαια τη δουλειά του τη μέρα χτίζει και τη νύχτα γκρεμίζει. Από δω, δηλαδή, ξεχερσώνει την ψευτιά και τις προλήψεις και από κει σπέρνει καθαρό το χωράφι του παιδιού με το φως των γνώσεων.

Δάσκαλος που αγνοεί το πρώτο μισό, το χρέος δηλαδή του χαλαστή, δε μορφώνει ανθρώπους. Απλά γιατροπορεύει άρρωστους…

...Στο χώρο της παιδείας ο Δελμούζος είναι το ανάλογο του Ρήγα, του Δημήτρη Υψηλάντη, του Θοδωράκη Κολοκοτρώνη. Και να ιδείς που τα πράγματα οικονόμησαν έτσι τη συγκυρία, ώστε να 'χουμε την πειραματική απόδειξη αυτής της ομοιότητας.

Μιλώ για τη δίκη τ' Αναπλιού (4). Τη δεύτερη μετά τη δίκη του Κολοκοτρώνη. Τότε αδικοκρίθηκε ο πρώτος στη λεβεντιά και το σπαθί. Τώρα αδικοκρίθηκε ο άρχοντας για τα γράμματα και για τα σχολειά.

Ο Δελμούζος, δηλαδή, επιχείρησε να κάμει τη μέσα Επανάσταση. Λευτερωθήκαμε από τον εθνικό δυνάστη, να λυτρωθούμε και από τον πνευματικό τύραννο. Όπως ακριβώς το 'λεγε ο Σολωμός που ταύτιζε, καθώς είναι γνωστό, το λογιότατο και τον τούρκο (5).

Όμως το φως δεν το αντέχει ο μισότυφλος. Θυμηθείτε τους πεδουκλωμένους στην παραβολή της Σπηλιάς του Πλάτωνα. Όταν ο φωτισμένος οδηγητής τους βγάζει από τα σκότη και ζητεί να τους ξαναφέρει εμπροστά στον ήλιο, πονούν τα μάτια τους, φεύγουν το φως, και ξαναγυρίζουν στα σκοτάδια τους…

Πολλές φορές αναρωτήθηκα ποια εικόνα και ποια ιδέα ανθρώπου είχε στο μυαλό του ο Βάρναλης, όταν σκάρωσε το Πρωτοχρονιάτικο. Ακούστε βροντές και αστροπελέκια που είναι δυνατότερα από τα κανόνια του Ναπολέοντα (6).

 ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΤΙΚΟ

Franz Jansen, Masken, 1925

«Σαράντα σβέρκοι βωδινοί με λαδωμένες μπούκλες,

σκεμπέδες σταυροδόλωτοι και βρώμιες ποδαρούκλες,

ξετσίπωτοι, ακαμάτηδες, τσιμπούρια και κορέοι,

ντυμένοι στα μαλάματα κ’ επίσημοι κι ωραίοι.

Σαράντα λύκοι με προβιά (γι’ αυτούς βαρά η καμοπάνα),

καθένας γουρουνόπουλο, καθένας νταμιτζάνα!

Κι απέ ρεβάμενοι βαθιά ξαπλώσανε στο τζάκι

κι αβάσταγες ενιώσανε φαγούρες στο μπατζάκι.

Όξ’ ο κοσμάκης φώναζε:

— Πεινάμε τέτοιες μέρες, γερόντοι και γερόντισσες, παιδάκια και μητέρες.

Κι οι των επίγειων αγαθών σφιχτοί νοικοκυρέοι,

ανοίξαν τα παράθυρα και κράξαν:

— Είστε αθέοι».

Άθεοι είναι οι γερόντοι και οι γερόντισσες που ζητούνε ψωμί. Αλλά και τον Δελμούζο τον άθεο, κοντά στα άλλα εκείνος ο μαύρος δεσπότης τον κατηγόρησε ότι ξεσήκωνε τους φτωχούς ενάντια στους πλούσιους. Εκεί ήταν ο κόμπος.

Ο καλόγερος μαμελούκος, όσο αμβλύνους και νά ‘τανε, την αλήθεια την οσμιζότανε κάπου στον αέρα. Ότι, δηλαδή, το να ξεριζώνεις τις προλήψεις από τα παιδιά είναι όμοιο με το να φέρνεις στις κοινωνίες τη δικαιοσύνη και την τάξη…

Ο Νικόλαος Εξαρχόπουλος (πέμπτος από δεξιά) με συνεργάτες του.

Η ιστορία του Έλληνα δάσκαλου έχει τη δική της Ιερή Εξέταση, και τις Επιτροπείες της. Είναι αυτές που έκαιγαν βιβλία και ανθρώπους. Η φάρα του Εξαρχόπουλου, του Σκιά, του Μεγαρέα, του Οικονόμου, του Κουκουλέ, του Καλλιάφα. Και των άλλων με τη μίζερη βολή και την τετραπέρατη μυωπία. Ο Αμίλκας Αλιβιζάτος μίλησε για δυσώδη εγωισμό και ταπεινά νιτερέσα.

Αντικρύ στους αετούς και τα ύψη χαμοπετάνε και πηδοκοπούν ετούτοι οι κόρακες και οι γύπες. Τη θανάσιμη αλλά και ηρωϊκή αντιπαράθεση την έχει παραστήσει ο Πίνδαρος από τον παλαιό καιρό:

«Κόρακες, με ακράτητη γλώσσα ανόητα γαυριούν,

παραβγαίνοντας τον αετό, το θεϊκό όρνιο του Δία». (7)

Παραπομπές :

1. Το πνεύμα, η πνοή, η αναπνοή, ο άνεμος, ο animus, η anima, η ψυχή, το animal που είναι το έμψυχο ζώο. Το animal educandum είναι το ζώο που μπορεί να γίνει δεκτικό παιδείας μέσω του δασκάλου. Και αυτός είναι ο άνθρωπος.

2. Πλουτάρχου, Περί παίδων αγωγής, 7 (Εκδ. Αθ. Βερτσέτη με εισαγωγή, μετάφραση και σχόλια, Αθήνα 1986).

3. Ο θεός είναι νεκρός, Gott ist tot. Είναι η γνωστή διατύπωση του Νίτσε. (Sämtliche Werke, II, 279, εκδ. K.Schlechta), που περιγράφει μέσα στα πλαίσια του ευρωπαϊκού πολιτισμού την πτώση από το φυσικό και τον αληθινό, στον πλαστικό και στον ψεύτικο άνθρωπο.

4. Η Δίκη του Κολοκοτρώνη στο Ναύπλιο στα 1836 και η Δίκη του Δελμούζου στο Ναύπλιο στα 1914 είναι δυο εθνικές στιγμές τρόμου και κατάπτυξης σχετικά με το κατηγορητήριό τους, σθένους και έξαρσης σχετικά με την ετυμηγορία τους.

5. Σολωμού Δ, Άπαντα, τομ. 2, σελ. 12 (Εκδ. Λ. Πολίτη).

6. Ο Ναπολέων έλεγε ότι μόνο οι κεραυνοί ήσαν δυνατότεροι από τα κανόνια του.

7. Πινδ., Ολυμπ. 2, 86-88

μαθόντες δε λάβροι

παγγλωσίᾳ κόρακες ὣς ἄκραντα γαρυέτον

Διός πρός ὄρνιχα θεῖον.

Πηγή: Αποσπάσματα από το βιβλίο του Δημήτρη Λιαντίνη «Τα Ελληνικά».