Η προϊστορία της Αθήνας και της Αττικής. Athens and Attica in Prehistory

Από την αφίσα του συνεδρίου. When was Attica first inhabited? To what extent did the coastline change? How was everyday life in the 3rd and the 2nd millennium BC? How did the sea affect the economy and contacts with other regions? Was Athens really the centre of Mycenaean Attica? Detail from the conference poster.

Πότε πρωτοκατοικήθηκε η Αττική; Πόσο άλλαξαν οι ακτογραμμές της από τότε; Πώς ζούσαν οι άνθρωποι της 3ης και της 2ης χιλιετίας π.Χ.; Τι ρόλο έπαιζε η θάλασσα στη οικονομία και τις επαφές με άλλες περιοχές; Ήταν η Αθήνα το κέντρο της μυκηναϊκής Αττικής;

The deeds of Theseus, on an Attic red-figured kylix, c. 440–430 BCE (British Museum). Les combats de Thesée: Minotaure centre ; autour, en partant du haut et dans l'ordre des aiguilles d'une montre, Cercyon, Procuste, Sciron, le taureau de Marathon, Sinis, la laie de Crommyon. Kylix attique à figures rouges, 440-430 av. J.-C. Provenance: Vulci.

Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα που θα διερευνηθούν στο διεθνές συνέδριο «Η προϊστορία της Αθήνας και της Αττικής», που διοργανώνεται μεταξύ 27 και 31 Μαΐου 2015 από την Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών, το Πανεπιστήμιο Αθηνών και το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, σε συνεργασία με τις Εφορείες Αρχαιοτήτων Αττικής του Υπουργείου Πολιτισμού, Παιδείας και Θρησκευμάτων.

The importance of Athens and Attica for ancient Greek history is well-known. Archaeologists and historians have studied thoroughly social and cultural life in the Athenian state of the Classical and Archaic periods. By contrast, the prehistory of the region is still poorly known. Although important discoveries have been made over the past two decades, a comprehensive synthesis of prehistoric periods is still lacking. Equally elusive is our appreciation of the profound natural advantages of Attica and their significance both for the earliest habitation of the region and for the rise of complex polities, e.g. during the Mycenaean era. Theseus and the Minotaur on 6th-century black-figure pottery.

Το απώτατο παρελθόν αποτελούσε σημείο αναφοράς για τους Αθηναίους των ιστορικών χρόνων. Αυτό μαρτυρούν οι πολυάριθμοι μύθοι τους για ήρωες που συνδέονται με την Εποχή του Χαλκού (π.χ. η εξόντωση του Μινώταυρου και άλλοι άθλοι του Θησέα, ο λεγόμενος «συνοικισμός» της Αττικής κ.ά.) και ο σεβασμός που έδειχναν σε πανάρχαια ταφικά μνημεία. Σήμερα, ωστόσο, η έρευνα για τις προϊστορικές περιόδους επισκιάζεται από τη λάμψη των κλασικών μνημείων.

Το συνέδριο θα επιχειρήσει να φωτίσει αυτές τις παραμελημένες περιόδους. Οι εκτεταμένες ανασκαφές που έγιναν τις τελευταίες δεκαετίες, σε συνδυασμό με την ανάπτυξη νέων μεθόδων ανάλυσης των υλικών καταλοίπων, έχουν φέρει στο φως σημαντικά στοιχεία για τη Νεολιθική εποχή και την Εποχή του Χαλκού. Ταυτόχρονα, γεωφυσικές έρευνες αποκαλύπτουν αλλαγές στο αττικό τοπίο κατά τη διάρκεια των τελευταίων 10.000 ετών. Η σύνθεση των δεδομένων αναμένεται να πλουτίσει τις γνώσεις μας για την προϊστορία της Αττικής και να καταδείξει την άρρηκτη σχέση που είχαν οι τοπικές κοινωνίες με το πλούσιο αλλά εύθραυστο φυσικό περιβάλλον τους – ένα περιβάλλον που σήμερα κινδυνεύει από την αλόγιστη οικιστική και τουριστική «ανάπτυξη».

The conference ‘Athens and Attica in Prehistory’, which will take place May 27-31, 2015, aims at filling this gap. The presentations are expected to bring together old and new excavation data and place it into a wider archaeological context. Theseus carries off the willing Helen, on an Attic red-figure amphora, c. 510 BCE. From Vulci.

Το συνέδριο, στο οποίο συμμετέχουν πάνω από 120 Έλληνες και ξένοι επιστήμονες, θα πραγματοποιηθεί στους χώρους της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών, του Πανεπιστημίου Αθηνών και του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης. Για περισσότερες πληροφορίες και το πλήρες πρόγραμμα, μπορείτε να επισκεφθείτε τον δικτυακό τόπο www.prehistoricattica.org.

Οι ομιλίες του συνεδρίου θα μεταδίδονται live-stream στο: 

http://www.ascsa.edu.gr/index.php/about/livestream.

Ερευνητές στα βήματα του… Breaking Bad! Discovery opens door for homemade morphine, painkillers

Albert Matignon, Morphine, 1905. Κατάφεραν να φτιάξουν «σπιτική» μορφίνη και ζητούν η μέθοδος να τεθεί υπό έλεγχο. Scientists have worked out all the steps to make morphine and similar painkillers without using opium poppies. They warn the find opens the door for home-brewed drugs and potential abuse.

Τα φώτα της δημοσιότητας συγκεντρώνει τα τελευταία 24ωρα ένα επιστημονικό επίτευγμα που θυμίζει πολύ το σενάριο της πολυβραβευμένης δραματικής σειράς «Breaking Bad» στην οποία ένας δάσκαλος χημείας λίγο καιρό πριν πεθάνει από καρκίνο αποφασίζει να παράγει μόνος του ναρκωτικά και να τα εμπορευτεί ώστε να εξασφαλίσει χρήματα στην οικογένεια του.

Αμερικανοί και Καναδοί επιστήμονες κατάφεραν να αναπαράγουν στο εργαστήριο τον τρόπο που οι παπαρούνες του οπίου δημιουργούν φυσική μορφίνη. Το επίτευγμα ανοίγει τον δρόμο για την παραγωγή «σπιτικής» μορφίνης (που μπορεί να μετατραπεί σε ηρωίνη) και άλλων αναλγητικών και ναρκωτικών ουσιών. Οι ειδικοί προειδοποιούν ότι η σχετική μέθοδος πρέπει αμέσως να τεθεί υπό έλεγχο, προτού «αξιοποιηθεί» ανεξέλεγκτα από τον οποιονδήποτε, με τον ίδιο τρόπο που μπορεί κανείς να φτιάξει αλκοόλ στο σπίτι του.

Η μαγιά

Albert Matignon, Le vampire de l’opium, 1911. With technology advancing, some point out that there could come a time when brewing morphine may be as simple as brewing beer.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον ειδικό στη βιολογική μηχανική Τζον Ντιούμπερ του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό χημικής βιολογίας  δημιούργησαν μέσω γενετικής τροποποίησης ζυμομύκητα (μαγιά μπίρας) που μπορεί να μετατρέπει τα σάκχαρα σε οπιοειδή.

Είναι η πρώτη φορά που επιτυγχάνεται η τεχνητή απομίμηση όλης της βιοχημικής διαδικασίας μέσω της οποίας το φυτό του οπίου παράγει μορφίνη στη φύση. Οι επιστήμονες κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου ότι στο μέλλον οι παράνομες φυτείες παπαρούνας οπίου μπορεί να αντικατασταθούν από εργαστήρια σε υπόγεια και αποθήκες σπιτιών, όπου θα παράγονται οπιοειδή.

Η Τάνια Μπουμπέλα, καθηγήτρια δημόσιας υγείας του καναδικού Πανεπιστημίου της Αλμπέρτα, δήλωσε ότι «οποιοσδήποτε διαθέτει το σχετικό στέλεχος του ζυμομύκητα, καθώς και βασικές γνώσεις για τη ζύμωση, θα μπορούσε να καλλιεργήσει ζυμομύκητες που παράγουν μορφίνη, χρησιμοποιώντας ένα "σπιτικό κιτ" για την παραγωγή μπίρας».

Μορατόριουμ

Οι επιστήμονες κατάφεραν να «ξεπεράσουν» την παπαρούνα στην κατασκευή οπιούχων ουσιών. Poppy plants have been farmed for centuries for opium, from which morphine is derived.

Προς το παρόν, η διαδικασία δεν είναι ιδιαίτερα αποδοτική: χρειάζονται 300 λίτρα μεταλλαγμένων ζυμομυκήτων για να παραχθούν μόλις 30 μιλιγκράμ (χιλιοστόγραμμα) μορφίνης. Οι ερευνητές μόνοι τους σταμάτησαν σκοπίμως ένα μόλις βήμα πριν παράγουν την εργαστηριακή μορφίνη και πήραν την πρωτοβουλία να επιβάλουν στον εαυτό τους «μορατόριουμ» στην περαιτέρω έρευνά τους, εωσότου οι αρμόδιες Αρχές μελετήσουν το ζήτημα.

«Σίγουρα δεν στοχεύουμε στην αγορά παράνομων ναρκωτικών. Αντιληφθήκαμε ότι εισερχόμαστε σε μια θαυμαστή νέα επικράτεια. Οι συνεργάτες μου κι εγώ αισθανθήκαμε ότι πρέπει να κάνουμε διαβουλεύσεις με τις διάφορες ρυθμιστικές Αρχές και να συμφωνήσουμε μια κοινή γραμμή για το πώς θα προχωρήσουμε από εδώ και πέρα» δήλωσε ο Καναδός μικροβιολόγος Βίνσεντ Μάρτιν του Πανεπιστημίου Κονκόρντια του Κεμπέκ.

Τα γονίδια

Les Morphinées, gravure sur bois d'après le tableau de Georges Moreau de Tours, parue dans Le Petit Journal du 21 février 1891. Researchers have hacked the DNA of yeast to mimic poppies.

Η νέα έρευνα αποτελεί το επιστέγασμα μιας έρευνας, εδώ και τουλάχιστον μια δεκαετία, προκειμένου να αναπαραχθούν σε μικροοργανισμούς τα 15 βιοχημικά βήματα που λαμβάνουν χώρα στην παπαρούνα του οπίου. Αυτό κατέστη πλέον εφικτό χάρη στην εισαγωγή γονιδίων από το φυτό του οπίου στο γονιδίωμα του ζυμομύκητα.

Σύμφωνα με τον Ντιούμπερ, είναι πλέον θέμα δύο έως τριών ετών να γίνει πραγματικότητα η αξιόπιστη παραγωγή φαρμάκων, όπως τα αναλγητικά, από ζυμομύκητες που θα τρέφονται με σάκχαρα. Όπως είπε, η σύνθεση οπιοειδών στο εργαστήριο θα δώσει νέες δυνατότητες, ώστε οι ουσίες αυτές να γίνουν πιο ισχυρές, λιγότερο εθιστικές και να διαρκούν περισσότερο.

Το ζήτημα όμως είναι ότι ακριβώς αυτές οι δυνατότητες δεν πρέπει να πέσουν σε λάθος χέρια, γιατί τότε θα είναι δυνατή η ανεξέλεγκτη παραγωγή πιο ισχυρών και πιο εθιστικών οπιοειδών. Σύμφωνα με τους ειδικούς, ο κίνδυνος είναι μεγάλος, επειδή οι μικροοργανισμοί (ζυμομύκητες) είναι εύκολο να καλλιεργηθούν κρυφά και να μεταφερθούν οπουδήποτε, γεγονός που δεν θα περάσει απαρατήρητο από τα παράνομα κυκλώματα των ναρκωτικών. Αναπόφευκτα, η παραγωγή οπιοειδών θα γινόταν πολύ πιο τοπική και αποκεντρωμένη, άρα και πολύ πιο δύσκολο να αστυνομευθεί, γεγονός που θα επιδεινώσει το παγκόσμιο πρόβλημα των ναρκωτικών.

Μία λύση, σύμφωνα με την Μπουμπέλα, θα ήταν η σχετική έρευνα με τους ζυμομύκητες στο μέλλον να διεξάγεται μόνο σε άκρως διαβαθμισμένα επιστημονικά εργαστήρια, με προφυλάξεις ασφαλείας ανάλογες με αυτές που ισχύουν για την ευλογιά ή τον άνθρακα. Σήμερα πολλά εκατομμύρια άνθρωποι κάνουν παράνομη χρήση οπιοειδών, είτε κάνοντας κατάχρηση στις συνταγογραφήσεις των ισχυρών αναλγητικών, είτε κάνοντας χρήση προϊόντων του οπίου, που προέρχεται από χώρες όπως το Αφγανιστάν (80% της παγκόσμιας παραγωγής οπίου), το Λάος και το Μεξικό. Το επίτευγμα δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Nature Chemical Biology».