Τέχνης Σύμπαν και Φιλολογία

Το ιστολόγιο "Τέχνης Σύμπαν και Φιλολογία" είναι ένας διαδικτυακός τόπος που αφιερώνεται στην προώθηση και ανάδειξη της τέχνης, της επιστήμης και της φιλολογίας. Ο συντάκτης του ιστολογίου, Κωνσταντίνος Βακουφτσής, μοιράζεται με τους αναγνώστες του τις σκέψεις του, τις αναλύσεις του και την αγάπη του για τον πολιτισμό, το σύμπαν και τη λογοτεχνία.

Τετάρτη 25 Δεκεμβρίου 2013

Ο παράξενος δορυφόρος του Άρη, Φόβος. The strange satellite of Mars, Phobos

Mars Express HRSC (High Resolution Stereo Camera) image of Phobos taken on 9 January 2011 at a distance of 100 km with a resolution of 8.1 m/pixel. Use red-blue glasses to fully appreciate this image. Phobos is approximately 27 × 22 × 18 km and orbits Mars at a distance of 6000 km above the planet’s surface, or 9400 km from the centre of the planet. Copyright: ESA/DLR/FU Berlin (G. Neukum)

Στο βίντεο που ακολουθεί βλέπουμε τον δορυφόρο του Άρη, Φόβο, όπως τον φωτογράφησε η κάμερα υψηλής ανάλυσης του Mars Express της ESA. Οι εικόνες λήφθηκαν στο χρονικό διάστημα των δέκα ετών που διαρκεί η αποστολή.

Το πιο εντυπωσιακό χαρακτηριστικό στις εικόνες αυτές είναι οι παράλληλες ρίγες, καθώς επίσης και ο γιγαντιαίος κρατήρας διαμέτρου 9 χιλιομέτρων που κυριαρχεί στην μια πλευρά του δορυφόρου.

The High Resolution Stereo Camera (HRSC) onboard the ESA spacecraft Mars Express took this image of Phobos using the HRSC nadir channel on 7 March 2010, HRSC Orbit 7915. This image has additionally been enhanced photometrically for better bringing features in the less illuminated part. Resolution: about 4.4 meters per pixel. Copyright: ESA/DLR/FU Berlin (G. Neukum)

Σημειώνεται ότι οι διαστάσεις του Φόβου είναι 27 x 22 x 18 χιλόμετρα. Η προέλευση των αυλακώσεων είναι θέμα μεγάλης συζήτησης που δεν έχει ξεκαθαρίσει ακόμη. Το Mars Express, στις 29 Δεκεμβρίου 2013, θα προσεγγίσει τον Φόβο στην ελάχιστη μέχρι τώρα απόσταση – μόλις 45 χιλιόμετρα από αυτόν.

Πόσο μεγάλο είναι το σύμπαν; How Big is the Universe?

Called the eXtreme Deep Field, or XDF, the photo was assembled by combining 10 years of NASA Hubble Space Telescope photographs taken of a patch of sky at the center of the original Hubble Ultra Deep Field. The XDF is a small fraction of the angular diameter of the full Moon. Credit: NASA, ESA, G. Illingworth, D. Magee, and P. Oesch (University of California, Santa Cruz), R. Bouwens (Leiden University), and the HUDF09 Team

Η πρόοδος της επιστήμης και της τεχνολογίας μας έχουν βοηθήσει να προσδιορίσουμε με αρκετά μεγάλη ακρίβεια την ηλικία του Σύμπαντος το οποίο γεννήθηκε με μία Μεγάλη Έκρηξη πριν από περίπου 13.8 δισεκατομμύρια χρόνια.

Τον απόηχο από τη Μεγάλη Έκρηξη τον λαμβάνουμε ακόμη στη μορφή μιας ακτινοβολίας μικροκυμάτων. Το πόσο όμως μεγάλωσε το Σύμπαν στη διάρκεια της ζωής του είναι κάτι που παραμένει άγνωστο στους επιστήμονες αφού εξαρτάται από ένα πλήθος παραγόντων τους οποίους δε μπορούν ακόμη να προσδιορίσουν.

Καθώς το φως ταξιδεύει με τη μεγαλύτερη δυνατή ταχύτητα στο Σύμπαν, γύρω από τον πλανήτη μας δημιουργείται μία νοητή σφαίρα με ακτίνα 13.8 δισεκατομμυρίων ετών φωτός, η οποία αντιστοιχεί στο μέρος του Σύμπαντος που μπορούμε να παρατηρήσουμε.

Το Σύμπαν όμως είναι μεγαλύτερο από τη σφαίρα αυτή, ενώ διαρκώς μεγεθύνεται αφού γνωρίζουμε πως διαστέλλεται και μάλιστα με επιταχυνόμενο ρυθμό. Έτσι, ένα άστρο που βλέπουμε σήμερα στις παρυφές του παρατηρήσιμου Σύμπαντος (13.8 δις έτη φωτός μακριά μας) στην πραγματικότητα απέχει πολύ περισσότερο (46 δις έτη φωτός) εξαιτίας της διαστολής του Σύμπαντος η οποία μπορεί να μεταφραστεί και ως διαστολή των ίδιων των αποστάσεων μεταξύ των αντικειμένων. Καταλήγουμε έτσι σε ένα Σύμπαν που γνωρίζουμε πως έχει διάμετρο τουλάχιστον ίση με 92 δισεκατομμύρια έτη φωτός, αν και δεν υπάρχει κανένας λόγος να μην είναι πολύ μεγαλύτερο.

Ένα ακόμη ερώτημα που σχετίζεται με τον προσδιορισμό του μεγέθους του Σύμπαντος είναι το σχήμα του. Από τη γεωμετρία του που μπορεί να είναι επίπεδη, κλειστή ή ανοικτή προκύπτουν τα αντίστοιχα σχήματα: επίπεδο, σφαίρα ή ένας αρνητικά κυρτωμένος χώρος που μοιάζει με σέλλα.

The detailed, all-sky picture of the infant universe created from nine years of WMAP data. Credit: NASA / WMAP Science Team

Αν και το πιο απίθανο από τα παραπάνω σενάρια είναι ένα επίπεδο Σύμπαν, καθώς απαιτεί μία συγκεκριμένη σταθερά που ονομάζεται παράμετρος πυκνότητας Ω να έχει ακριβώς την τιμή 1, οι τελευταίες ενδείξεις από διαστημικές παρατηρήσεις (WMAP, Planck) υποδεικνύουν πως το Σύμπαν μας είναι μάλλον επίπεδο, με περιθώριο λάθους μόνο 0.4%.

Σχετικό με το σχήμα του Σύμπαντος είναι και το εάν είναι άπειρο ή πεπερασμένο καθώς ένα σφαιρικό Σύμπαν έχει πεπερασμένο μέγεθος (αλλά όχι όρια), ενώ ένα ανοικτό (αρνητικά κυρτωμένο) Σύμπαν είναι άπειρο. Για την ώρα αλλά και για το προσεχές μέλλον λοιπόν παραμένει ανοικτό ακόμη και το ερώτημα του αν θα καταφέρουμε ποτέ να προσδιορίσουμε το μέγεθος του Σύμπαντος και τη σχετική μας θέση μέσα σε αυτό.

Χριστούγεννα στην τέχνη. Christmas in art

Giotto, La Nativité, Détail, 1302-1305

Giotto, La Nativité, 1302-1305

Vitale da Bologna, Nativité, 1345, fragments des fresques de Mezzaratta

Maître Anonyme, Nativité, 1350-1425, Panneau de Polyptyque, 0,33x 0,21 cm

Nativité du Christ, 1401-1500, Détrempe sur bois, Eglise de la Nativité, Zvenigorod Moscou

Ferdinand Georg Waldmüller, A traveling family of beggars is rewarded by poor peasants on Christmas Eve, 1834

Eastman Johnson, Christmas-Time, The Blodgett Family, 1864

Claude Monet, Christmas roses, 1883

Childe Hassam, Street Scene, Christmas Morning, 1892

Jacek Malczewski, Christmas Eve in Siberia, 1892

Paul Gauguin, Nuit de Noël, Christmas Eve, 1894, Huile sur Toile, 72x83 cm, Collection Josefowitz

Alphonse Mucha, Etudes, Couverture pour le numéro de Noël de Paris Illustré, Studies, Cover for the number of Christmas of Illustrated Paris, 1903

József Rippl-Rónai, Christmas, 1903

Edvard Munch, Christmas in the brothel, 1904

Carl Larsson, Detail Of Christmas Eve, 1906

Natalia Gontcharova, Nativité, 1910, Moscou, collection Kroupivnitsky

József Rippl-Rónai, Christmas, 1910

William Glackens, Christmas Shoppers, Madison Square, 1912, Crayon and watercolor on paper, 44.5 x 77 cm (17 1/2 x 31 in.), Museum of Art, Fort Lauderdale, Florida