Ο Carl Sagan γράφει για τον Stephen Hawking. Carl Sagan writes about Stephen Hawking

The Last Supper with scientists: Galileo Galilei, Marie Curie, J. Robert Oppenheimer, Isaac Newton, Louis Pasteur, Stephen Hawking, Albert Einstein, Carl Sagan, Thomas Edison, Aristotle, Neil deGrasse Tyson, Richard Dawkins and Charles Darwin. O πρόλογος του Carl Sagan στην πρώτη έκδοση του βιβλίου του Stephen Hawking «Tο χρονικό του Χρόνου»:

«Περνάμε την καθημερινή μας ζωή χωρίς να καταλαβαίνουμε σχεδόν τίποτε για τον κόσμο. Ελάχιστα προβληματιζόμαστε για την κοσμική μηχανή που παράγει φως και κάνει δυνατή την ύπαρξη ζωής• για την βαρύτητα που μας κρατάει πάνω σε έναν περιστρεφόμενο πλανήτη, έναν πλανήτη που αν δεν υπήρχε η βαρύτητα θα μας εκσφενδόνιζε στο Διάστημα• για τα άτομα που μας αποτελούν και από την σταθερότητά τους εξαρτιόμαστε.

Εκτός από τα παιδιά (όσα δεν έχουν μάθει ακόμη να μην κάνουν έξυπνες ερωτήσεις), πολύ λίγοι από εμάς διαθέτουν κάποιο χρόνο απορώντας γιατί η Φύση είναι έτσι που είναι• αν δημιουργήθηκε ο Κόσμος ή αν υπήρχε από πάντα• αν ο χρόνος κάποια μέρα θα αρχίσει να ρέει αντίθετα και τα αποτελέσματα θα προηγούνται από τις αιτίες• αν υπάρχουν όρια στη δυνατότητα να γνωρίσουμε τον Κόσμο.

Υπάρχουν παιδιά, και έχω γνωρίσει αρκετά από αυτά, που θέλουν να μάθουν πως μοιάζει μια μαύρη τρύπα• ποια είναι τα μικρότερα κομμάτια της ύλης• γιατί θυμόμαστε το παρελθόν, αλλά όχι το μέλλον. Πως από το χάος που υπήρχε, δημιουργήθηκε η τάξη που βλέπουμε σήμερα• και γιατί τελικά υπάρχει το Σύμπαν.

Στην κοινωνία μας είναι ακόμη συνηθισμένο φαινόμενο σε τέτοια ερωτήματα οι γονείς και οι δάσκαλοι να σηκώνουν τους ώμους ή να επικαλούνται κάποια μισοξεχασμένα θρησκευτικά διδάγματα. Πολλοί δεν αισθάνονται άνετα με αυτά τα θέματα, γιατί αγγίζουν τα όρια της ανθρώπινης γνώσης. Αλλά ένα μεγάλο μέρος από την φιλοσοφία και την επιστήμη οδηγήθηκε από την έρευνα αυτών των θεμάτων. Ένας συνεχώς μεγαλύτερος αριθμός ενηλίκων θέλουν να υποβάλλουν ανάλογα ερωτήματα, και κάποτε μένουν έκπληκτοι από τις απαντήσεις. Απέχοντας το ίδιο από τα άτομα και τα άστρα, διευρύνουμε τους ορίζοντες των απαντήσεων για να περιλάβουν και το πολύ μικρό και το πολύ μεγάλο.

Την άνοιξη του 1974, περίπου δύο χρόνια πριν από την προσεδάφιση του διαστημοπλοίου “Viking” στον Άρη, συμμετείχα σε ένα συνέδριο στην Αγγλία• γινόταν με την ευθύνη της Βασιλικής Εταιρίας του Λονδίνου, και είχε θέμα του την έρευνα για εξωγήινη ζωή. Σε κάποιο διάλειμμα διαπίστωσα ότι σε μια γειτονική αίθουσα γινόταν μια πολύ μεγαλύτερη συγκέντρωση. Μπήκα γεμάτος περιέργεια. και τότε έγινα μάρτυρας μιας αρχαίας τελετουργίας, της ανακήρυξης νέων μελών της Βασιλικής Εταιρείας (ενός από τα παλαιότερα ακαδημαϊκά ιδρύματα του πλανήτη).

Στην πρώτη σειρά ένας νεαρός κύριος, καθισμένος σε μια αναπηρική πολυθρόνα, υπέγραφε πολύ αργά σε ένα βιβλίο• σε προηγούμενες σελίδες του ίδιου βιβλίου υπήρχε η υπογραφή του Ισαάκ Νεύτωνα. Όταν τελείωσε, στην αίθουσα έγινε πανδαιμόνιο.

Ο Stephen Hawking ήταν από τότε ένας μύθος.

Σήμερα ο Hawking κατέχει την έδρα των μαθηματικών στο Πανεπιστήμιο του Cambridge, την ίδια έδρα που κατείχε πρώτα ο Νεύτων και αργότερα ο P. A. M. Dirac – δυο λαμπροί εξερευνητές του πολύ μεγάλου και του πολύ μικρού. O Hawking είναι ο άξιος διάδοχός τους. Αυτό είναι το πρώτο του βιβλίο για τους μη ειδικούς, ένα από τα πλουσιότερα εκλαϊκευμένα βιβλία. Παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον και γιατί περιέχει ένα ευρύ φάσμα θεμάτων αλλά και γιατί αποκαλύπτει τον τρόπο σκέψης του συγγραφέα του. Μας αποκαλύπτει με σαφήνεια τα σύνορα της φυσικής, της αστρονομίας, της κοσμολογίας και του θάρρους.

Ακόμη είναι ένα βιβλίο για το Θεό … ή ίσως για την απουσία του Θεού. Η λέξη «Θεός» γεμίζει τις σελίδες του. Ο Hawking αναζητά την απάντηση στην περίφημη ερώτηση του Αϊνστάιν, αν ο Θεός είχε κάποια ελευθερία επιλογής στη δημιουργία του Σύμπαντος. ¨όπως ο ίδιος δηλώνει, προσπαθεί να καταλάβει τη σκέψη του Θεού. Και τα συμπεράσματα της προσπάθειάς του είναι όλο και πιο αναπάντεχα: ένα Σύμπαν χωρίς όρια στο χώρο, χωρίς αρχή ή τέλος στο χρόνο• ένα Σύμπαν που δεν χρειάζεται ένα Δημιουργό.»

Astronomer Carl Sagan was the "most famous U.S. scientist of the 1980s and early 1990s." Sagan testified at a congressional hearing in 1985 on the climatic, biological, and strategic effects of nuclear war. PHOTOGRAPH BY KARL SCHUMACHER, TIME LIFE PICTURES/GETTY

Carl Sagan, Πανεπιστήμιο Cornell, Νέα Υόρκη.

Πρόλογος στην πρώτη έκδοση του βιβλίου του Stephen Hawking «Το χρονικό του Χρόνου» εκδόσεις κάτοπτρο, 1988, μετάφραση Κωνσταντίνος Χάρακας.

Οι Νεάντερταλ έκαναν μπάρμπεκιου με πιτσουνάκια! I'll have the roast pigeon please, I'm a Neanderthal

Οι Νέαντερταλ κυνηγούσαν περιστέρια και τα έτρωγαν... ψητά. According to scientists, Neanderthals were catching, butchering and cooking wild pigeons as much as 67,000 years ago. Photo: Rex

Τα τελευταία χρόνια σειρά ευρημάτων έχει ανατρέψει την εικόνα των πολύ δυνατών μυϊκά αλλά αδύναμων νοητικά Νεάντερταλ. Όλα τα νέα στοιχεία δείχνουν ότι οι κοντινοί μας συγγενείς είχαν αυξημένη νοημοσύνη αλλά και σειρά δεξιοτήτων παρόμοιων με τις δικές μας. Το τελευταίο εύρημα που ενισχύει την εικόνα των έξυπνων και ικανών Νεάντερταλ σχετίζεται με τη διατροφή τους. Όπως φαίνεται μπορούσαν να κυνηγούν αποτελεσματικά περιστέρια.

Τα περιστέρια

Νέα ευρήματα επιβεβαιώνουν ότι ήταν είχαν αυξημένη νοημοσύνη αφού κυνηγούσαν περιστέρια. Evidence from Gorham's Cave in Gibraltar suggests savvy Neanderthals caught and ate pigeon relatives. (C. Finlayson)

Η ιβηρική χερσόνησος θεωρείται το τελευταίο καταφύγιο των Νεάντερταλ πριν την μυστηριώδη εξαφάνιση τους. Ερευνητές εντόπισαν στο Γιβραλτάρ 1724 οστά ενός άγριου είδους περιστεριού από το οποίο κατάγονται τα σημερινά «ήμερα» περιστέρια. Οι αναλύσεις έδειξαν ότι τα οστά είχαν ηλικία από 28-67 χιλιάδες έτη και βρέθηκαν σε μια περιοχή όπου έχει διαπιστωθεί ότι εκείνες τις χρονικές περιόδους ζούσαν εκεί αποκλειστικά Νεάντερταλ. Η μελέτη των οστών έδειξε ότι πολλοί εκ των κατόχων τους είχαν αποτελέσει ένα θεσπέσιο γεύμα για τους Νεάντερταλ οι οποίοι αφού τα έπιαναν τα έψησαν στη συνέχεια σε δυνατή φωτιά.

Cut-marked bone of a rock dove specimen from Gorham's Cave. (Ruth Blasco et al., Scientific Reports)

Μέχρι πρόσφατα οι ειδικοί θεωρούσαν ότι τα πτηνά δεν βρίσκονταν στο… μενού των Νεάντερταλ επειδή τα ξαδέρφια μας δεν είχαν την νοημοσύνη και τις ικανότητες για να τα πιάνουν. Όπως φαίνεται μπορούσαν μια χαρά να τα πιάσουν και μάλιστα κυνηγούσαν είδη όπως τα άγρια περιστέρια που έφτιαχναν τις φωλιές τους σε δύσβατα σημεία και για να τα πιάσουν οι Νεάντερταλ θα έπρεπε να σκαρφαλώσουν σε απόκρημνες πλαγιές. Η ανακάλυψη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Scientific Reports».

Τερατώδεις ηφαιστειακές εκρήξεις καταγράφηκαν στην Ιώ. A Hellacious Two Weeks on Jupiter's Moon Io

H υπέρυθρη λάμψη μιας από τις μεγάλες εκρήξεις στην Ιώ, όπως καταγράφηκε στις 29 Αυγούστου 2013 από το επίγειο τηλεσκόπιο Gemini. Image of Io taken in the near-infrared at the Gemini North telescope on August 29. In addition to the extremely bright eruption on the upper right limb of the satellite, the lava lake Loki is visible in the middle of Io’s disk, as well as the fading eruption that was detected earlier in the month by de Pater on the southern (bottom) limb. Image credit: Katherine de Kleer / UC Berkeley / Gemini Observatory / AURA

Η Ιώ, ένα από τα τέσσερα μεγάλα φεγγάρια του Δία, αποδεικνύεται ακόμα πιο βίαιη από ό,τι έδειχνε: τρεις εξαιρετικά λαμπρές και θερμές ηφαιστειακές εκρήξεις που ξέσπασαν σε διάστημα δύο εβδομάδων εκτόξευσαν πίδακες λάβας σε ύψος εκατοντάδων χιλιομέτρων.

Η λάβα που παρήγαγαν οι τρεις εκρήξεις τον Αύγουστο του 2013 θα ήταν αρκετή για να καλύψουν έκταση εκατοντάδων τετραγωνικών χιλιομέτρων, αναφέρει ομάδα αμερικανών ερευνητών. Η λάβα της Ιούς εκτιμάται μάλιστα ότι είναι πολύ θερμότερη από ό,τι στα σημερινά γήινα ηφαίστεια, και ίσως έχει παρόμοια σύσταση με το μάγμα που υπήρχε στη νεογέννητη, θερμή Γη.

Δορυφόρος-ηφαίστειο

Το φεγγάρι του Δία ακόμη πιο οργισμένο και βίαιο από όσο πιστεύαμε μέχρι σήμερα. These images show Jupiter's moon Io obtained at different infrared wavelengths (in microns, μm, or millionths of a meter) with the W. M. Keck Observatory's 10-meter Keck II telescope on Aug. 15, 2013 (a-c), and the Gemini North telescope on Aug. 29, 2013 (d). Credit: Imke de Pater and Katherine de Kleer/UC Berkeley/Gemini/Keck

Η Ιώ, ελάχιστα μεγαλύτερη από τη Σελήνη, είναι το μόνο μέρος στο Ηλιακό Σύστημα όπου υπάρχουν ηφαίστεια όπως στη Γη. Λόγω της ασθενούς βαρύτητάς της, η λάβα των εκρήξεων τινάζεται σε μεγάλο ύψος και πέφτει πίσω στο έδαφος σχηματίζοντας μια πύρινη ομπρέλα.

Η ηφαιστειακή δραστηριότητα της Ιούς είναι συνεχής και σχηματίζει ποτάμια και μεγάλες λίμνες λάβας, και ολόκληρο το φεγγάρι είναι κίτρινο από το θειάφι που απελευθερώνουν οι εκρήξεις. Οι πραγματικά μεγάλες εκρήξεις είναι σπανιότερες, ή τουλάχιστον έτσι νομίζαμε ως τώρα: «Στην Ιώ περιμένουμε κανονικά μία έκρηξη κάθε ένα ή δύο χρόνια, και συνήθως δεν είναι τόσο λαμπρές» αναφέρει σε ανακοίνωση της NASA η Ίμκε ντε Πάτερ, καθηγήτρια Αστρονομίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Μπέρκλεϊ.

«Εδώ έχουμε τρεις εξαιρετικά λαμπρές εκρήξεις, κάτι που υποδηλώνει ότι αν κοιτάζαμε την Ιώ πιο συχνά θα βλέπαμε πολύ περισσότερα τέτοια συμβάντα» επισημαίνει. Οι τρεις εκρήξεις του περυσινού Αυγούστου ήταν από τις ισχυρότερες που έχουν καταγραφεί ποτέ -πρέπει να παρήγαγαν δεκάδες κυβικά χιλιόμετρα λάβας, η οποία πρέπει να κάλυψε έκταση εκατοντάδων τετραγωνικών χιλιομέτρων. Συγκριτικά, η έκρηξη του Όρους Πινατούμπο στις Φιλιππίνες το 1991, μια από τις ισχυρότερες του 20ού αιώνα, υπολογίζεται ότι έδωσε 10 κυβικά χιλιόμετρα λάβας.

Κουρτίνες λάβας

Η εξέλιξη της έκρηξης της 29ης Αυγούστου 2013 κατά τη διάρκεια των επόμενων 12 ημερών. Images of Io tracking the evolution of the eruption as it decreased in intensity over 12 days. Due to Io’s rapid rotation, a different area of the surface is viewed on each night; the outburst is visible with diminishing brightness on August 29 & 30 and September 1, 3, & 10. Image credit: Katherine de Kleer / UC Berkeley / Gemini Observatory / AURA

Και οι τρεις τελευταίες εκρήξεις στην Ιώ είναι πιθανό να σχημάτισαν «κουρτίνες λάβας», πίδακες που εκτινάσσονται από σχισμές στην επιφάνεια μήκους πολλών χιλιομέτρων. Μία από τις εκρήξεις, η οποία συνέβη σε μια καλδέρα με την ονομασία Rarog Patera, εκτιμάται ότι παρήγαγε αρκετή λάβα για να καλύψει έκταση 130 τετραγωνικών χιλιομέτρων σε βάθος δέκα μέτρων.

Οι υπολογισμοί βασίζονται σε μετρήσεις της υπέρυθρης ακτινοβολίας των εκρήξεων με μεγάλα επίγεια τηλεσκόπια, όπως το Keck II στη Χαβάη, με κάτοπτρο δέκα μέτρων. Οι ερευνητές επισημαίνουν ότι οι υπέρθερμες εκρήξεις της Ιούς είναι πιθανώς παρόμοιες με αυτές που διαμόρφωσαν την επιφάνεια της Γης και της Αφροδίτης στα νιάτα τους. «Χρησιμοποιούμε την Ιώ ως ηφαιστειακό εργαστήριο για να κοιτάξουμε πίσω στο παρελθόν των βραχωδών πλανητών». Οι τελευταίες ανακαλύψεις παρουσιάζονται σε τρεις δημοσιεύσεις που έχουν γίνει δεκτές στην έγκριτη επιθεώρηση «Icarus». Δύο από αυτές είναι διαθέσιμες ως προδημοσίευση εδώ και εδώ.