Γονιδιακή «ρωγμή» στην καταγωγή των Βάσκων. Ancient genomes link early farmers to Basques

Ενδιαφέροντα στοιχεία για το παρελθόν των Βάσκων παρουσιάζει η νέα μελέτη. Δεν είναι αυτόχθονες όπως υποστηρίζουν αλλά προϊόν πρόσμιξης με άλλους πληθυσμούς. An international team led by researchers at Uppsala University reports a surprising discovery from the genomes of eight Iberian Stone-Age farmer remains. The analyses revealed that early Iberian farmers are the closest ancestors to modern-day Basques, in contrast previous hypotheses that linked Basques to earlier pre-farming groups. This is an illustration of every day life in the El Portalon cave during the Neolithic and Copper Age. Credit: Artist: María de la Fuente

Οι Βάσκοι της βόρειας Ισπανίας και της νότιας Γαλλίας ανέκαθεν θεωρούσαν τους εαυτούς τους ως έναν ξεχωριστό πληθυσμό, ενώ η μοναδική γλώσσα τους, που είναι άσχετη από τις ινδοευρωπαϊκές αλλά και από οποιανδήποτε άλλη στον κόσμο, πάντα αποτελούσε πονοκέφαλο για τους γλωσσολόγους.

Τώρα, για πρώτη φορά, με τη βοήθεια της ανάλυσης του αρχαίου DNA, αποκαλύπτεται ότι οι Βάσκοι κατάγονται από τους τοπικούς πληθυσμούς των κυνηγών-τροφοσυλλεκτών της Ιβηρικής Χερσονήσου, οι οποίοι αναμείχθηκαν σταδιακά με τους πρώτους γεωργούς που ήλθαν ως μετανάστες από τα ανατολικά. Έτσι, μάλλον καταρρίπτεται ο ισχυρισμός ότι οι Βάσκοι ήταν ένας πληθυσμός καταγόμενος αποκλειστικά από αυτόχθονες κυνηγούς-συλλέκτες, απομονωμένος εδώ και τουλάχιστον 10.000 χρόνια - κάτι που ίσως τους δυσαρεστήσει!

Η μελέτη

The burial was found deliberately sheltered by large limestone blocks and three other blocks carefully protected the child´s head. The grave was scattered with grave goods suggesting a special status of this boy. The burial is covered by different ornaments, such as ceramics fragments of different sizes sealed with a green-like clay, vessel parts, flint flakes, a bone arrowhead, quartzite and, most surprisingly, the boy was left accompanied by an almost complete calf in anatomical position. This child possibly died of malnutrition as evidenced by a series of lesions in his skull and bones indicating the boy suffered from rickets and/or scurvy (Castilla et al, 2014) at different stages of his life. Credit: Eneko Iriarte

Διεθνής ομάδα γενετιστών, με επικεφαλής τον καθηγητή Ματίας Γιάκομπσον του σουηδικού Πανεπιστημίου της Ουψάλα ανέλυσαν δείγματα DNA από οκτώ σκελετούς της λίθινης εποχής, που βρέθηκαν στο σπήλαιο Ελ Πορταγιόν στην Αταπουέρκα της βόρειας Ισπανίας (καρδιά της χώρας των Βάσκων) και ζούσαν πριν από 3.500 έως 5.500 χρόνια, σε μια εποχή που η γεωργία είχε επικρατήσει, άρα ήσαν γεωργοί.

Η ανάλυση συμπέρανε ότι οι στενότεροι γενετικά συγγενείς των σημερινών Βάσκων ήσαν οι εκείνοι οι πρώτοι νεολιθικοί αγρότες της Ιβηρικής και όχι οι μεσολιθικοί αυτόχθονες κυνηγοί-τροφοσυλλέκτες που προηγήθηκαν των γεωργών. Το βασκικό γονιδίωμα έχει μια παρεμφερή ιστορία με τους ανθρώπους της κεντρικής και βόρειας Ευρώπης, οι οποίοι επίσης προήλθαν από ένα ανακάτεμα των ντόπιων κυνηγών-συλλεκτών με τους αγρότες-μετανάστες.

Οι ερευνητές δήλωσαν ότι οι Βάσκοι - αφότου «γεννήθηκαν» από την επιμιξία των ντόπιων νομάδων και των αγροτών μεταναστών- έμειναν σχετικά απομονωμένοι, χάρη και στο δυσπρόσιτο της περιοχής τους, κατά τα τελευταία 5.000 χρόνια, αλλά όχι περισσότερο. Αυτοί οι πρώτοι Βάσκοι κατάφεραν να απομονωθούν από όλες τις κατοπινές μεταναστεύσεις στην Ιβηρική και έτσι να διατηρήσουν μια διακριτή γενετική και πολιτισμική ταυτότητα. Η μελέτη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «PNAS».

Η γλώσσα

Όσον αφορά τη σύγχρονη βασκική γλώσσα, το μυστήριο παραμένει. Μια εκδοχή -την οποία υποστηρίζει η νέα γενετική έρευνα- είναι ότι προήλθε από μια γλώσσα που μιλούσαν οι πρώτοι γεωργοί στην Ιβηρική, προτού επικρατήσει η ινδο-ευρωπαϊκή γλωσσική οικογένεια. Μια εναλλακτική εκδοχή είναι ότι οι ρίζες της βασκικής βρίσκεται σε μια γλώσσα που μιλούσαν οι κυνηγοί-συλλέκτες και η οποία διατηρήθηκε ακόμη και μετά την επικράτηση της γεωργίας στην Ιβηρική. Πολλοί από τους σχεδόν 700.000 Βάσκους από παλιά ζητούν να γίνουν ανεξάρτητο κράτος.

Πηγή: Ancient genomes link early farmers from Atapuerca in Spain to modern-day Basques, PNAS, www.pnas.org/cgi/doi/10.1073/pnas.1509851112

Τρώγαμε κουάκερ πριν από 32 χιλιάδες έτη! Stone-age people were making porridge 32,000 years ago!

Εντυπωσιακά ευρήματα σε σπήλαιο στην Ιταλία. Wall paintings in Grotta Paglicci, Italy (Image: Stefano Ricci).

Ιταλοί επιστήμονες ανακάλυψαν τις αρχαιότερες ενδείξεις κατανάλωσης βρώμης από παλαιολιθικούς νομάδες πριν από 32.000 χρόνια περίπου, δηλαδή σχεδόν 25.000 χρόνια προτού εμφανιστεί η γεωργία και η καλλιέργεια των δημητριακών.

Η ανακάλυψη

Πανάρχαια «λιχουδιά» φαίνεται ότι ήταν η βρώμη για τον σύγχρονο άνθρωπο. Grinding stone from Grotta Paglicci, Italy (Image: Stefano Ricci).

Ερευνητές, με επικεφαλής την Μάρτα Μαριότι Λίπι του Πανεπιστημίου της Φλωρεντίας, έκαναν την ανακάλυψη σε ένα σπήλαιο της νοτιοανατολικής Ιταλίας, όπου ζούσαν κυνηγοί-τροφοσυλλέκτες και το οποίο ήταν γεμάτο με βραχογραφίες αλόγων και εργαλεία της λίθινης εποχής.

Οι επιστήμονες βρήκαν πολλά ίχνη από σπόρους βρώμης πάνω σε ένα λίθινο «γουδί». Σε αυτό μάλλον οι προϊστορικοί άνθρωποι άλεθαν με πέτρες τους κόκκους από τα άγρια φυτά της βρώμης, αφού προηγουμένως τους είχαν εκθέσει σε θερμότητα, πιθανώς για να τους αποξηράνουν (όπως γίνεται και σήμερα πριν την επεξεργασία τους).

Οι ερευνητές ανέφεραν ότι αν και δεν υπάρχουν ακόμη απτές αποδείξεις ότι οι σπόροι βρώμης στη συνέχεια ανακατεύονταν με νερό και βράζονταν ή μαγειρεύονταν με άλλο τρόπο, κάτι τέτοιο μπορεί να θεωρηθεί πιθανό. Οι επιστήμονες δεν αποκλείουν μάλιστα ότι οι πρόγονοί μας κοπάνιζαν και έτρωγαν διάφορα άγρια δημητριακά ακόμη πιο πίσω στο παρελθόν. Η ανακάλυψη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «PNAS».

Πηγή: PNAS, DOI: 10.1073/pnas.1505213112

«Σκαντζόχοιρος» θα εξερευνά πλανήτες και αστεροειδείς. NASA Built a Hedgehog Robot to Explore Comets and Asteroids

Επαναστατικό ρομπότ της NASA θα μπορεί να κινείται σε δύσβατους εξωγήινους κόσμους. The 'hedgehog' rover moves by jumping around, and can fall and roll on almost any terrain.

Τα ρομποτικά οχήματα εξερεύνησης, τα γνωστά rover όπως αυτά που έχουν σταλεί στον Άρη, δεν μπορούν να κινούνται στις συχνά δύσβατες επιφάνειες πλανητών, δορυφόρων και σίγουρα θα έχουν πολύ μεγάλες δυσκολίες να κινηθούν πάνω σε αστεροειδείς.

After pointing itself in the right direction, Hedgehog can either hop long distances using one or two spikes or tumble short distances by rotating from one face to another.

Έτσι ομάδα ερευνητών κατασκεύασε για λογαριασμό της NASA ένα μικρό ρομποτάκι που μοιάζει με κύβο το οποίο διαθέτει εξογκώματα που του επιτρέπουν να κινείται (ουσιαστικά να κυλάει) με άνεση σε κάθε είδους επιφάνεια και να συλλέγει δεδομένα.

Two Hedgehog prototypes -- one from Stanford and one from JPL -- were tested aboard NASA's C-9 aircraft for microgravity research in June 2015.  During one of the experiments on the parabolic flights, the researchers confirmed that Hedgehog can also perform a 'tornado' manoeuvre, in which the robot aggressively spins to launch itself from the surface.

Το ρομπότ κατασκεύασε ομάδα επιστημόνων από τα πανεπιστήμια ΜΙΤ και Στάνφορντ και το εργαστήριο αεριοπροώθησης JPL της NASA. Τα εξογκώματα του ρομπότ του επιτρέπουν στο ρομπότ να κινείται εύκολα παντού και στο εσωτερικό τους περιέχουν διάφορα όργανα και αισθητήρες για να κάνουν μετρήσεις και αναλύσεις του εδάφους και του αέρα. Δείτε ένα βίντεο για τον ρομποτικό «σκαντζόχοιρο» διαστημικής εξερεύνησης:

Οι ερευνητές χαρακτηρίζουν το ρομπότ ως «σκαντζόχοιρο» και αυτό είναι το όνομα με το οποίο παρουσιάζεται από τα ΜΜΕ σε όλο τον κόσμο.

Οι καυτές στήλες του μανδύα της Γης. Broad plumes rooted at the base of the Earth's mantle beneath major hotspots

Το υπολογιστικό μοντέλο δείχνει δεκάδες στήλες καυτών πετρωμάτων να αναβλύζουν από τη βάση του μανδύα. Most of the known volcanic hotspots are linked to plumes of hot rock (red) rising from two spots on the boundary between the metal core and rocky mantle 1,800 miles below Earth’s surface. Image credit: University of California - Berkeley

Ένας τρισδιάστατος χάρτης του γήινου μανδύα, ο οποίος δημιουργήθηκε με προσομοιώσεις και ανάλυση σεισμικών δεδομένων, επιβεβαιώνει την κρατούσα θεωρία για τις στήλες καυτού βράχου που αναβλύζουν από βάθος 2.900 χιλιομέτρων και συχνά γεννούν ηφαίστεια στην επιφάνεια.

Το εσωτερικό της Γης μοιάζει με κρεμμύδι: ο εξωτερικός φλοιός, ο οποίος περιέχει τους ωκεανούς και τις ηπείρους, καλύπτει έναν παχύ μανδύα από θερμό αλλά στέρεο βράχο. Κάτω από τον μανδύα βρίσκεται ο εξώτερος πυρήνας, αποτελούμενος από λιωμένο σίδηρο και νικέλιο, κάτω από τον οποίο κρύβεται ο εσώτερος μανδύας, μια γιγάντια σφαίρα από συμπαγή σίδηρο.

Η θερμότητα του πυρήνα αναγκάζει τα πετρώματα του μανδύα να ανεβαίνουν μέχρι τον φλοιό όπου ψύχονται και αρχίζουν να ξαναπέφτουν προς το κέντρο -το ίδιο συμβαίνει για παράδειγμα με το νερό που θερμαίνεται στη βάση μιας κατσαρόλας.

Το 1971, ο αμερικανός γεωφυσικός Τζέισον Μόργκαν πρότεινε τη θεωρία ότι οι τεκτονικές πλάκες του φλοιού επιπλέουν πάνω από στατικές, ανοδικές στήλες καυτού βράχου, οι οποίες αναβλύζουν από το όριο ανάμεσα στον μανδύα και τον φλοιό. Σε αντίθεση με τις τεκτονικές πλάκες που διαρκώς μετακινούνται, αυτές οι στήλες, γνωστές και ως λοφία, παραμένουν στη θέση τους για εκατομμύρια χρόνια.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα λοφία διαπερνούν τον υπερκείμενο φλοιό που κινείται και δημιουργούν έτσι αλυσίδες ηφαιστειακών νησιών όπως το αρχιπέλαγος της Χαβάης. Μέχρι σήμερα, επισημαίνουν οι συντάκτες της νέας μελέτης, οι ενδείξεις για την ύπαρξη αυτών των στηλών παρέμεναν ανεπαρκείς.

Η νέα έρευνα, η οποία δημοσιεύεται στο περιοδικό Nature, δείχνει τώρα να επιβεβαιώνει τη θεωρία. Οι ερευνητές του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια στο Μπέρκλεϊ ανέλυσαν την πορεία των σεισμικών κυμάτων από 273 ισχυρούς σεισμούς την τελευταία εικοσαετία. Η ταχύτητα και η πορεία των κυμάτων αυτών επηρεάζεται από μεταβολές της πυκνότητας, επιτρέποντας στους ερευνητές να υπολογίσουν τη δομή ολόκληρου του μανδύα.

Supercomputer simulation of plumes of hot rock rising through the mantle to the surface, where they generate volcanic eruptions that form island chains. Animation by Scott French, NERSC & Berkeley Lab; video by Roxanne Makasdjian and Stephen McNally, UC Berkeley.

Το υπολογιστικό μοντέλο που προέκυψε δείχνει δεκάδες λοφία καυτού βράχου να κοχλάζουν κάτω από τον φλοιό. «Μέχρι σήμερα κανείς δεν είχε δει αυτά τα κιονοειδή αντικείμενα που συνεχίζονται από τη βάση του μανδύα μέχρι το ανώτερο τμήμα του» υπερηφανεύεται ο Σκοτ Φρεντς, πρώτος συγγραφέας της δημοσίευσης.

Το εντυπωσιακό είναι πως όλα τα λοφία δείχνουν να πηγάζουν από δύο θερμές περιοχές στη βάση του μανδύα, διαμέτρου 5.000 χιλιομέτρων η καθεμία, οι οποίες βρίσκονται σε αντιδιαμετρικές θέσεις κάτω από την Αφρική και τον Ειρηνικό.

Τρισδιάστατος χάρτης του γήινου μανδύα που δημιουργήθηκε με προσομοιώσεις και ανάλυση σεισμικών δεδομένων. The 1,800-mile thick mantle under the Pacific Ocean contains rising plumes of hot rock that fan out at the surface to stationary hotspots, where they generate island chains as Earth’s crust moves due to plate tectonics. Scott French image.

Σε βάθος 1.000 χιλιομέτρων από την επιφάνεια, τα λοφία έχουν διάμετρο 600 έως 1.000 χιλιόμετρα. Πάνω από αυτό το βάθος αρχίζουν να απλώνονται σαν τα δέλτα των ποταμών. Σε αυτές της περιοχές του φλοιού υπάρχουν συχνά ηφαίστεια, έστω κι αν δεν βρίσκονται ακριβώς πάνω από το λοφίο.

Τα λοφία είναι τουλάχιστον 400 βαθμούς Κελσίου πιο θερμά από τον υπόλοιπο μανδύα και πιθανότατα έχουν ελαφρώς διαφορετική χημική σύσταση, κάτι που αποτυπώνεται και στη σύσταση των ηφαιστείων πάνω από τα λοφία.

Τα λοφία εκτιμάται ότι παραμένουν ενεργά και στάσιμα για πολλά εκατομμύρια χρόνια. Το εντυπωσιακό όμως είναι ότι οι δύο γιγάντιες θερμές περιοχές από όπου αναβλύζουν τα λοφία εκτιμάται ότι παραμένουν στη θέση τους, κάτω από την Αφρική και τον Ειρηνικό, εδώ και 250 εκατομμύρια χρόνια.

Πηγή: news.in.gr – news.berkeley.edu