Πλαταμώνας: αποκαλύφθηκαν νεκροταφείο και οικισμός με αψιδωτά κτήρια. Cemetery and settlement with apsidal buildings

Άποψη της ανασκαφής στη θέση «Ρέμα Ξυδιάς» (περιοχή Πηγή Αρτέμιδος) του Πλαταμώνα (φωτ. Εφορεία Αρχαιοτήτων Πιερίας). View of the excavation at the “Rema Xydias” in Platamonas (Pieria, Greece). Photo: Ephorate of Antiquities of Pieria. 

Η σωστική ανασκαφική έρευνα που διενεργεί η Εφορεία Αρχαιοτήτων Πιερίας, στο πλαίσιο κατασκευής της νέας εθνικής οδού ΠΑΘΕ –τμήμα Μαλιακός-Κλειδί Ημαθίας–, αποκάλυψε πρόσφατα στη θέση «Ρέμα Ξυδιάς» (περιοχή Πηγή Αρτέμιδος) του Πλαταμώνα νεκροταφείο και οικισμό της Ύστερης Εποχής Χαλκού (μέσα 2ης χιλιετίας π.Χ.).

Όπως αναφέρεται στην ανακοίνωση της αρχαιολόγου της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πιερίας Σοφίας Κουλίδου:

Δεκαεννέα κιβωτιόσχημοι τάφοι αποκαλύφθηκαν στη διάρκεια σωστικής ανασκαφής στη θέση «Ρέμα Ξυδιάς» (περιοχή Πηγή Αρτέμιδος) του Πλαταμώνα (φωτ. Εφορεία Αρχαιοτήτων Πιερίας). Nineteen cist graves came to light at the site “Rema Xydias” in Platamonas (Pieria, Greece). Photo: Ephorate of Antiquities of Pieria

«Η θέση χρησιμοποιήθηκε κατ’ αρχήν ως νεκροταφείο με μέχρι στιγμής δεκαεννέα αποκαλυμμένους κιβωτιόσχημους τάφους. 

Αγγείο από τάφο που αποκαλύφθηκε στη διάρκεια σωστικής ανασκαφής στη θέση «Ρέμα Ξυδιάς» (περιοχή Πηγή Αρτέμιδος) του Πλαταμώνα (φωτ. Εφορεία Αρχαιοτήτων Πιερίας). Vessel from a grave revealed during the rescue excavation at the “Rema Xydias” in Platamonas (Pieria, Greece). Photo: Ephorate of Antiquities of Pieria

Μεταλλικό αντικείμενο από τάφο που αποκαλύφθηκε στη διάρκεια σωστικής ανασκαφής στη θέση «Ρέμα Ξυδιάς» (περιοχή Πηγή Αρτέμιδος) του Πλαταμώνα (φωτ. Εφορεία Αρχαιοτήτων Πιερίας). Metal object from a grave revealed during the rescue excavation at the “Rema Xydias” in Platamonas (Pieria, Greece). Photo: Ephorate of Antiquities of Pieria

Αρκετοί περιείχαν πλούσια κτερίσματα, όπως αγγεία (χειροποίητα και τροχήλατα μυκηναϊκού ρυθμού), χάλκινους κρίκους, οστέινες χάντρες, πήλινα “σφονδύλια” ή βαρίδια, χάλκινα μαχαίρια, έναν σφραγιδόλιθο κ.ά. 

Άποψη του νεκροταφείου που αποκαλύφθηκε στη διάρκεια σωστικής ανασκαφής στη θέση «Ρέμα Ξυδιάς» (περιοχή Πηγή Αρτέμιδος) του Πλαταμώνα (φωτ. Εφορεία Αρχαιοτήτων Πιερίας). View of the cemetery revealed during the rescue excavation at the “Rema Xydias” in Platamonas (Pieria, Greece). Photo: Ephorate of Antiquities of Pieria. As explained in the announcement by Sofia Koulidou, archaeologist at the Ephorate of Antiquities of Pierie: The site had been initially used as a cemetery, where until now 19 cist graves have been revealed. Several of them contained rich grave goods, such as vessels (handmade and wheel-made, of Mycenaean style), bronze rings, bone beads, clay spindle whorls and loom weights, bronze knives, a seal stone etc. Some of the graves were small, and probably contained child burials.

Κάποιοι από τους τάφους είχαν ιδιαίτερα μικρό μέγεθος και προφανώς περιείχαν παιδικούς ενταφιασμούς.

Δύο αψιδωτά κτήρια και μνημειακοί τοίχοι (ίσως περίβολοι) αποκαλύφθηκαν στη θέση «Ρέμα Ξυδιάς» (περιοχή Πηγή Αρτέμιδος) του Πλαταμώνα (φωτ. Εφορεία Αρχαιοτήτων Πιερίας). Two apsidal buildings and monumental walls (precincts?) were revealed during the rescue excavation at the “Rema Xydias” in Platamonas (Pieria, Greece). Photo: Ephorate of Antiquities of Pieria

Δύο αψιδωτά κτήρια και μνημειακοί τοίχοι (ίσως περίβολοι) αποκαλύφθηκαν στη θέση «Ρέμα Ξυδιάς» (περιοχή Πηγή Αρτέμιδος) του Πλαταμώνα (φωτ. Εφορεία Αρχαιοτήτων Πιερίας).

»Μετά την ταφική χρήση και ίσως παράλληλα με αυτήν κατασκευάστηκαν στην ίδια θέση αρχιτεκτονήματα τα οποία φέρνει τώρα στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη. Πρόκειται για δύο αψιδωτά κτήρια και μνημειακούς τοίχους (ίσως περιβόλους) που πιθανόν οριοθετούν τον οικιστικό χώρο. 

Το πρώτο αψιδωτό κτήριο σώζεται στο επίπεδο των λίθινων θεμελίων του (φωτ. Εφορεία Αρχαιοτήτων Πιερίας). The first apsidal building (stone foundations preserved). Photo: Ephorate of Antiquities of Pieria.

Το πρώτο αψιδωτό κτήριο σώζεται στο επίπεδο των λίθινων θεμελίων του (φωτ. Εφορεία Αρχαιοτήτων Πιερίας). The first apsidal building (stone foundations preserved). Photo: Ephorate of Antiquities of Pieria

Το πρώτο αψιδωτό κτήριο σώζεται στο επίπεδο των λίθινων θεμελίων του και έχει μήκος περίπου 10 μ. 

Επέκταση του αψιδωτού κτηρίου με την προσθήκη κτηρίου ορθογώνιας κάτοψης με μεσοτοιχία (φωτ. Εφορεία Αρχαιοτήτων Πιερίας). Expansion of the apsidal building by a rectangular structure with partition wall. Photo: Ephorate of Antiquities of Pieria

Η ανωδομή του θα ήταν κατασκευασμένη από πλιθιά, ίχνη των οποίων διατηρήθηκαν στο στρώμα καταστροφής του. Κατά τη διάρκεια της χρήσης του το αψιδωτό κτήριο επεκτάθηκε με την προσθήκη κτηρίου ορθογώνιας κάτοψης με μεσοτοιχία. 

Στο εσωτερικό των κτηρίων εντοπίστηκαν, μεταξύ άλλων, αγγεία, χειροποίητα αλλά και τροχήλατα μυκηναϊκού ρυθμού (φωτ. Εφορεία Αρχαιοτήτων Πιερίας). In the interior of the buildings Mycenaean style, handmade and wheel-made vessels were revealed among other finds. Photo: Ephorate of Antiquities of Pieria

Στο εσωτερικό των κτηρίων εντοπίστηκαν οι πασσαλότρυπες των πασσάλων που στήριζαν τη στέγη, ίχνη από πήλινες χρηστικές κατασκευές, πληθώρα αγγείων, χειροποίητων αλλά και τροχήλατων μυκηναϊκού ρυθμού, καθώς και λίθινα και πήλινα τέχνεργα. 

Πιθάρι που βρέθηκε στο εξωτερικό των κτηρίων (φωτ. Εφορεία Αρχαιοτήτων Πιερίας). Pithos found in the interior of the building. Photo: Ephorate of Antiquities of Pieria

Εξωτερικά τους εντοπίστηκαν δύο πιθάρια που σώθηκαν τοποθετημένα στη θέση τους.

Μνημειακοί τοίχοι-περίβολοι με αδιευκρίνιστη μέχρι στιγμής χρήση (φωτ. Εφορεία Αρχαιοτήτων Πιερίας). Monumental walls (precincts?). Their use remains unidentified. Photo: Ephorate of Antiquities of Pieria. The two buildings at Xydias are rare examples of settlement architecture in an area where Late Bronze Age settlement remains are scarce. In addition to that, their correlation with an abundance of Mycenaean style pottery confirms once more the integration of the area in the Thessalian-Euboian cultural context. The findings reveal information about life and death of the Late Bronze Age in the area. The new discoveries offer a great opportunity for the study of social structures during a period (beginning of the Late Bronze Age – mid-2nd millennium BC), where settlement architecture reflects the gradual formation of social hierarchy – compared to the Middle Helladic period, where no distinct social differentiation is noticed. Moreover, if the apsidal buildings prove to correlate to the cist graves, archaeologists will be able to draw important conclusions about the burial practices of the mid-2nd millennium BC.

Θραύσματα αγγείου που αποκαλύφθηκε στη θέση «Ρέμα Ξυδιάς» (περιοχή Πηγή Αρτέμιδος) του Πλαταμώνα (φωτ. Εφορεία Αρχαιοτήτων Πιερίας). Vessel fragments revealed during the rescue excavation at the “Rema Xydias” in Platamonas (Pieria, Greece). Photo: Ephorate of Antiquities of Pieria

Θραύσματα αγγείου που αποκαλύφθηκε στη θέση «Ρέμα Ξυδιάς» (περιοχή Πηγή Αρτέμιδος) του Πλαταμώνα (φωτ. Εφορεία Αρχαιοτήτων Πιερίας). Vessel fragments revealed during the rescue excavation at the “Rema Xydias” in Platamonas (Pieria, Greece). Photo: Ephorate of Antiquities of Pieria

Θραύσμα αγγείου που αποκαλύφθηκε στη θέση «Ρέμα Ξυδιάς» (περιοχή Πηγή Αρτέμιδος) του Πλαταμώνα (φωτ. Εφορεία Αρχαιοτήτων Πιερίας). Vessel fragment revealed during the rescue excavation at the “Rema Xydias” in Platamonas (Pieria, Greece). Photo: Ephorate of Antiquities of Pieria. South of these buildings, at a distance of just a few meters, two monumental walls, or precincts, came to light. The use of these structures remains unidentified. The walls are connected to an abundance of fine wheel-made, Mycenaean style pottery and fragments of pithoi.

»Δεύτερο αψιδωτό κτήριο εντοπίστηκε δίπλα στο πρώτο και παράλληλα προς αυτό. Σώζεται επίσης στο επίπεδο των λίθινων θεμελίων του, ενώ συνεχίζεται η αρχαιολογική διερεύνησή του. Σε απόσταση λίγων μέτρων νότια των κτηρίων αποκαλύφθηκαν δύο μνημειακοί τοίχοι-περίβολοι με αδιευκρίνιστη μέχρι στιγμής χρήση οι οποίοι σχετίζονται με πληθώρα καλής ποιότητας τροχήλατης μυκηναϊκού ρυθμού κεραμικής και τμημάτων πιθαριών.

»Ο αψιδωτός τύπος κτηρίου (οικία;) έχει καταγωγή από τη Μέση Εποχή του Χαλκού (αρχή 2ης χιλιετίας π.Χ.) και δεν έχει εντοπιστεί μέχρι σήμερα στην περιοχή του μακεδονικού Ολύμπου. Το παράδειγμα του ρέματος Ξυδιά αποτελεί πιθανώς τοπική επιβίωση του τύπου στην Ύστερη Εποχή Χαλκού, όταν στους γνωστούς οικισμούς της ηπειρωτικής Ελλάδας κυριαρχεί πλέον ο ορθογώνιος μακρόστενος τύπος κτηρίου (“μέγαρο”).

»Τα αψιδωτά κτήρια του ρέματος Ξυδιά αποτελούν σπάνιο δείγμα οικιστικής αρχιτεκτονικής σε μία περιοχή όπου σπανίζουν τα οικιστικά κατάλοιπα της Ύστερης Εποχής Χαλκού (1600-1050 π.Χ.). Επιπλέον, ο συσχετισμός τους με πληθώρα κεραμικής μυκηναϊκού τύπου και ρυθμού επιβεβαιώνει για μία ακόμη φορά την ένταξη της περιοχής στον θεσσαλικό-ευβοϊκό πολιτιστικό κύκλο. Με την αποκάλυψη αυτή εμπλουτίζονται και συμπληρώνονται οι πληροφορίες για τη ζωή και τον θάνατο κατά την Ύστερη Εποχή Χαλκού στην περιοχή, οι οποίες είχαν πρόσφατα αποκτηθεί από τις ανασκαφές κυρίως νεκροταφείων στο πλαίσιο των μεγάλων εθνικών έργων της σιδηροδρομικής γραμμής και του αυτοκινητόδρομου.

»Τέλος οι νέες αυτές ανακαλύψεις αποτελούν μία σπουδαία ευκαιρία για τη μελέτη των κοινωνικών δομών σε μία χρονολογική περίοδο (αρχή της Ύστερης Εποχής Χαλκού/μέσα 2ης χιλιετίας π.Χ.) κατά την οποία η οικιστική αρχιτεκτονική αρχίζει να αντικατοπτρίζει τον σταδιακό σχηματισμό μίας κοινωνικής ιεραρχίας – σε αντιπαραβολή με τη μεσοελλαδική περίοδο που δεν διαφαίνεται η ύπαρξη σαφών κοινωνικών διαφοροποιήσεων. Στην περίπτωση μάλιστα που τα αψιδωτά κτήρια συνδέονται λειτουργικά με τους παρακείμενους κιβωτιόσχημους τάφους, είναι δυνατόν να εξαχθούν σημαντικά συμπεράσματα για τις ταφικές πρακτικές των μέσων της 2ης χιλιετίας π.Χ.».