Arts Universe and Philology

Arts Universe and Philology
The blog "Art, Universe, and Philology" is an online platform dedicated to the promotion and exploration of art, science, and philology. Its owner, Konstantinos Vakouftsis, shares his thoughts, analyses, and passion for culture, the universe, and literature with his readers.

Τετάρτη 19 Ιουνίου 2019

Απόλυτη ησυχία επικρατεί «εκεί έξω». It's quiet out there: scientists fail to hear signals of alien life

Breakthrough Listen: Οι στενές επαφές τρίτου τύπου μπορούν να περιμένουν. Breakthrough Listen project found no evidence of alien civilisations on 1,327 stars. Researchers used ground-based telescopes such as the Green Bank telescope in West Virginia. Photograph: Jim West/REX/Shutterstock

Ησυχία συνεχίζει να επικρατεί «εκεί έξω», καθώς το πρόγραμμα αναζήτησης εξωγήινης νοημοσύνης Breakthrough Listen ανακοίνωσε ότι, παρόλο που έστρεψε τα συνεργαζόμενα μεγάλα επίγεια ραδιοτηλεσκόπιά του στη γειτονιά 1.327 άστρων σε απόσταση έως 160 ετών φωτός από τη Γη, δεν κατάφερε τελικά να βρει κανένα ηλεκτρομαγνητικό ίχνος ή «τεχνο-υπογραφή», που να παραπέμπει σε κάποιο μηχάνημα ή τεχνολογία εξωγήινου τεχνολογικού πολιτισμού. Οπότε οι στενές επαφές τρίτου τύπου μπορούν να περιμένουν.

Επρόκειτο για την πιο εκτεταμένη και φιλόδοξη αναζήτηση εξωγήινων μέχρι σήμερα, αλλά αποδείχθηκε ακόμη μια φορά ότι δεν είναι καθόλου εύκολο πράγμα να αναζητάς βελόνα στα άχυρα, αν φυσικά υποθέσουμε ότι όντως υπάρχει βελόνα (δηλαδή εξωγήινοι). Τρία χρόνια παρατηρήσεων από το πρόγραμμα Breakthrough και δεκαετίες αναζητήσεων από το παλαιότερο πρόγραμμα SETI, που συνεχίζεται ακόμη, έχουν καταλήξει με άδεια χέρια.

Η τελευταία αναζήτηση με τη βοήθεια των μεγάλων ραδιοτηλεσκοπίων «Γκριν Μπανκ» στη Δυτική Βιρτζίνια των ΗΠΑ και «Παρκς» στην Αυστραλία έφερε στο φως κάποια ύποπτα σήματα, που τελικά αποδείχθηκε ακόμη μια φορά ότι ήταν γήινης προέλευσης (κινητά τηλέφωνα, δορυφόροι κ.ά.).

«Δεν βρήκαμε καθόλου ενδείξεις για τεχνητά σήματα εξωγήινης προέλευσης, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει νοήμων ζωή εκεί έξω. Μπορεί απλώς να μην έχουμε ακόμη ψάξει στο σωστό μέρος ή όχι αρκετά σε βάθος για να πιάσουμε αχνά σήματα» δήλωσε ο αστρονόμος Ντάνι Πράις του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στο Μπέρκλεϊ.

Οι επιστήμονες του προγράμματος «ακρόασης» Breakthrough Listen έκαναν δύο ανοιχτές δημοσιεύσεις με τα αποτελέσματα της αναζήτησής τους στο περιοδικό αστροφυσικής The Astrophysical Journal και προσκαλούν κάθε ενδιαφερόμενο να ψάξει και μόνος του τα στοιχεία, μήπως βρει κάτι που έχει διαφύγει την προσοχή.

Η πρωτοβουλία Breakthrough δημιουργήθηκε από τον ρωσικής καταγωγής δισεκατομμυριούχο Γιούρι Μίλνερ και έχει θέσει ως στόχο να ψάξει για σημάδια εξωγήινων πολιτισμών σε ένα εκατομμύριο κοντινά άστρα στον δικό μας και σε άλλους γαλαξίες, τόσο με ραδιοτηλεσκόπια όσο και με οπτικά τηλεσκόπια.

Άλλοι δύο κοντινοί εξωπλανήτες

Teegarden’s star (in red) and its two planets are located 12.5 light years from our solar system. Photograph: Courtesy of Institute for Astrophysics/University of Göttingen

Στο μεταξύ, αστρονόμοι ανακοίνωσαν ότι βρήκαν σε σχετικά κοντινή απόσταση 12,5 ετών φωτός, γύρω από το μικρό και αχνό άστρο Teegarden, δύο εξωπλανήτες που φαίνεται να μοιάζουν με τη Γη, ενώ δεν αποκλείουν να υπάρχει και άλλος.

Και οι δύο πλανήτες εκτιμάται ότι είναι βραχώδεις και περιφέρονται σε τέτοια απόσταση από το μητρικό άστρο τους, που θα μπορούσαν να έχουν συνθήκες φιλόξενες για ζωή, μεταξύ άλλων νερό σε υγρή μορφή.

The two planets are located within the habitable zone around Teegarden’s star. Photograph: Courtesy of Institute for Astrophysics/University of Göttingen

Το άστρο Teegarden, που ανακαλύφθηκε το 2003 και είναι αντικείμενο παρατήρησης εδώ και τρία περίπου χρόνια, έχει τη μισή φωτεινότητα και το ένα δέκατο της μάζας του Ήλιου, θερμοκρασία μόνο 2.700 βαθμών Κελσίου και είναι το 24ο κοντινότερο στη Γη.

Οι δύο πλανήτες διαγράφουν μια πλήρη περιφορά γύρω από το άστρο τους σε πέντε και 11 μέρες αντίστοιχα (οι διάρκειες του έτους τους), ενώ φαίνεται να είναι βαρυτικά «κλειδωμένοι», δηλαδή -όπως συμβαίνει και με τη Σελήνη σε σχέση με τη Γη- δείχνουν προς το άστρο τους μόνιμα μόνο τη μία πλευρά τους.

Ο επικεφαλής ερευνητής, Ματίας Τσεχμάιστερ του Ινστιτούτου Αστροφυσικής του γερμανικού Πανεπιστημίου του Γκέτινγκεν, εκτίμησε ότι ο πιο εσωτερικός πλανήτης έχει μέση θερμοκρασία περίπου 20 βαθμών Κελσίου. «Αν έχει ατμόσφαιρα, θα μπορούσε να είναι κατοικήσιμος» είπε ο ίδιος.

Η σχετική δημοσίευση των επιστημόνων έγινε στο περιοδικό αστρονομίας και αστροφυσικής Astronomy & Astrophysics. Το πλανητικό σύστημα του άστρου Teegarden θεωρείται πλέον βασικός στόχος των τηλεσκοπίων, επίγειων και διαστημικών.





Νέα ευρήματα από την υποβρύχια έρευνα στη Σαλαμίνα. New finds from underwater research on Salamis

Σαλαμίνα, Όρμος Αμπελακίου. Η κεφαλή μαρμάρινου αγάλματος, όπως βρέθηκε στο κύριο αρχαιολογικό στρώμα, στην περιοχή του δημοσίου κτηρίου. © Χ. Μαραμπέα. Salamis, Ampelakia Bay. Head of marble statue, found in the main archaeological layer near the public building. © C. Marabea. 

Κατά τον Ιούνιο-Ιούλιο του 2018 συνεχίστηκε, για τρίτο κατά σειρά χρόνο, η υποβρύχια διεπιστημονική έρευνα στην περιοχή της χερσονήσου Κυνόσουρα και στον Όρμο Αμπελακίου Σαλαμίνος, δηλαδή στο χώρο συγκέντρωσης του κύριου μέρους του ελληνικού στόλου την παραμονή της μεγάλης Ναυμαχίας του 480 π.Χ.

Σαλαμίνα, Όρμος Αμπελακίου. Θραύσματα ενσφράγιστων λαβών ελληνιστικών εμπορικών αμφορέων και θραύσμα κεράμου με έντυπο γράμμα. © Χ. Μαραμπέα. Salamis, Ampelakia Bay. Fragments of amphora handles with seals and a fragment of pottery with printed letter.© C. Marabea.

Όπως αναφέρεται στην ανακοίνωση που εξέδωσε το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού: «Τα αποτελέσματα της έρευνας του 2018, στο μυχό του Όρμου Αμπελακίου και στο Στενό, κρίνονται ιδιαιτέρως σημαντικά εφόσον: α) εφαρμόστηκε με επιτυχία νέα “αμφίβια” τεχνική διερεύνησης αρχαίων καταλοίπων σε ρηχά ύδατα, β) συνεχίστηκε η αποκάλυψη μεγάλου αρχαίου δημοσίου κτηρίου, από το οποίο προήλθαν δείγματα πρωτότυπων μαρμάρινων έργων της ελληνικής γλυπτικής, και γ) αποκτήθηκαν θαλάσσια ιζηματολογικά δεδομένα, από πυρηνοληψίες, τα οποία θα συμβάλουν, σε συνδυασμό με τα άλλα γεωφυσικά και αρχαιολογικά στοιχεία, στην ανασύσταση της παλαιογεωγραφίας της περιοχής, με ιδιαίτερη αναφορά στη μορφή του Όρμου και του Στενού κατά την εποχή της Ναυμαχίας της Σαλαμίνος.

Σαλαμίνα, Όρμος Αμπελακίου. Άποψη του αφυδατωμένου πεδίου, με τη θεμελίωση του αρχαίου δημοσίου κτηρίου και τον νεότερο μόλο στα αριστερά. © Κ. Κάτρης. Salamis, Ampelakia Bay. View of the drained field, with the foundations of the ancient public building and the later pier on the left. © K. Katris.

»Για την αποτελεσματικότερη διερεύνηση του μεγάλου καταβυθισμένου αρχαίου κτηρίου στη βορειοδυτική πλευρά του μυχού του σημερινού Όρμου του Αμπελακίου, υιοθετήθηκε καινοτόμος τεχνική για τα ελληνικά δεδομένα, με την εγκατάσταση εύκαμπτου υδατοφράκτη από την τεχνική εταιρία “K&P Engineering” των Θ. Κατσέλη και Γ. Πέτροβα, για την αφυδάτωση του θαλασσίου πεδίου, που επέτρεψε τη συνδυασμένη χρήση μεθόδων και τεχνικών μέσων υποβρύχιας και χερσαίας ανασκαφής στην έρευνα της αρχαίας κτηριακής δομής.

Σαλαμίνα, Όρμος Αμπελακίου. Άποψη του χώρου των ερευνών, με τον υδατοφράκτη, στη βορειοδυτική πλευρά του Όρμου, από τα νοτιοανατολικά. © Κ. Κάτρης. Salamis, Ampelakia Bay. Southeast view of the research site with the barrier, on the Bay’s northwest side. © Κ. Κatris.

»Μέσω της “αμφίβιας” ανασκαφικής τεχνικής, προχώρησε η αποκάλυψη νέων τμημάτων της ισχυρής θεμελίωσης (στερεοβάτη;), από μεγάλες λιθοπλίνθους, της μεγάλης κτηριακής κατασκευής, ιερού ή άλλου δημοσίου χαρακτήρα, η οποία πρέπει να ιδρύθηκε σε υστεροκλασικούς/πρώιμους ελληνιστικούς χρόνους και να ήταν σε πλήρη ή μερική λειτουργία μέχρι και τους υστερορωμαϊκούς χρόνους (τον 3ο αι. μ.Χ.).

»Η μνημειώδης κατασκευή, που σήμερα βρίσκεται μέσα στο βούρκο, φαίνεται να είναι βασικά διευθετημένη στον άξονα Βορράς-Νότος, σε μήκος μέχρι στιγμής 15 μ., με βέβαιες συνέχειες προς τα βόρεια και τα δυτικά. Αποδεικνύεται ότι η θεμελίωση, στην ανατολική πλευρά της, αποτελεί το στιβαρό υπόβαθρο νεότερου μόλου, κατασκευασμένου τουλάχιστον προ 200 ετών, από το οικοδομικό υλικό του αρχαίου κτηρίου.

Σαλαμίνα, Όρμος Αμπελακίου. Εικόνα από τις εργασίες διερεύνησης του αρχαίου δημοσίου κτηρίου. © Γ. Λώλος. Salamis, Ampelakia Bay. Photo of investigation work on the ancient public building © Y. Lolos.

»Το κύριο αρχαιολογικό στρώμα στην ερευνηθείσα έκταση περιείχε, εκτός από μεγάλη ποσότητα κεραμικής των υστεροκλασικών-υστερορωμαϊκών (κυρίως, όμως, των ελληνιστικών) χρόνων, ένα πολύτιμο σύνολο θραυσμάτων μαρμάρινων αγαλμάτων, αρχιτεκτονικών μελών(;), στηλών ή βάθρων, και άλλων αντικειμένων, που συνδέονται προφανώς με την ακμαία λειτουργία του κτηρίου.

Σαλαμίνα, Όρμος Αμπελακίου. Κεφαλή μαρμάρινου αγάλματος νέου (αθλητή ή θεού) του τέλους της Κλασικής περιόδου, πριν από τη συντήρηση. © Χ. Μαραμπέα. Salamis, Ampelakia Bay. Head of marble statue of young athlete or god, before its conservation, from the end of the Classical era. © C. Marabea.

»Από την ομάδα των μαρμάρινων έργων της ύστατης Κλασικής/αρχόμενης Ελληνιστικής περιόδου, ξεχωρίζει ακέραιη κεφαλή αγάλματος νέου, πιθανώς αθλητή ή θεού (Ερμή;). Είναι η πρώτη του είδους που έρχεται στο φως στην ιστορική νήσο. Πρόκειται για πρωτότυπο έργο, εξαίρετο δείγμα της ελληνικής πλαστικής του προχωρημένου 4ου αι. π.Χ., προϊόν ανώτερου εργαστηρίου, που φέρει το αποτύπωμα της μεγάλης τέχνης. Στα επιμέρους στοιχεία του έργου αναγνωρίζονται, ήδη, τεχνοτροπικά χαρακτηριστικά που σχετίζονται με την παραγωγή της Σχολής του Σκόπα ή της Σχολής του Λυσίππου.

»Μετά την έρευνα του 2018, φαίνεται πολύ πιθανόν το “αναδυόμενο” κτήριο να αποτελεί ένα από τα κύρια δημόσια οικοδομήματα στην περιοχή, ή στην παρυφή της Αγοράς, στο χαμηλότερο επίπεδο της αρχαίας πόλης, την οποία είδε και περιγράφει, ως ερειπωμένη, ο περιηγητής Παυσανίας στα μέσα του 2ου αι. μ.Χ. περίπου. Η θέση της, σε άμεση γειτνίαση με το λιμένα της πόλης, παραπέμπει σε άλλες περιπτώσεις παράκτιων δημοσίων συγκροτημάτων, όπως στη Θάσο, στην Άνδρο και στη Δήλο».

Στην υποβρύχια αρχαιολογική και γεωφυσική έρευνα του 2018 είχαν ενεργό συμμετοχή 30 άτομα, διαφόρων ειδικοτήτων, με κύρια συνεργάτιδα τη δρα Χριστίνα Μαραμπέα, ως υπεύθυνη εργασιών πεδίου και τεκμηρίωσης, και τεχνικό υπεύθυνο τον Νικόλαο Γκόλφη.

Πηγές: Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού (Δελτίο Τύπου) - https://www.archaiologia.gr/blog/2019/06/12/ - https://www.archaeology.wiki/blog/2019/06/14/