Το διαστημόπλοιο Rosetta έπειτα από 10 χρόνια φθάνει στον κομήτη 67P. Rosetta spacecraft after 10 years reaches the comet 67P

1η Αυγούστου 2014: Τo διαστημικό σκάφος Rosetta φωτογραφίζει από απόσταση περίπου 1.026 χιλιομέτρων τον κομήτη 67P/Churyumov-Gerasimenko. Full-frame NAVCAM image taken on 1 August 2014 from a distance of about 1026 km from comet 67P/Churyumov-Gerasimenko. Credits: ESA/Rosetta/NAVCAM

Εκτοξεύθηκε τον Μάρτιο του 2004, περιπλανήθηκε στο Διάστημα για 10 χρόνια και την επόμενη Τετάρτη, 6 Αυγούστου, θα φτάσει τελικά στον προορισμό του – τον κομήτη 67P/Τσουριούμοφ-Γκερασιμένκο (67P/Churyumov-Gerasimenko). Ο λόγος για το διαστημόπλοιο Rosetta της Ευρωπαϊκής Διαστημικής Υπηρεσίας (ESA), το οποίο θα μελετήσει τον κομήτη για έναν ολόκληρο χρόνο, ακολουθώντας τον από κοντινή απόσταση στο ταξίδι του. Με κέρδος, όπως ελπίζουν οι υπεύθυνοι της ESA, πολύτιμα επιστημονικά δεδομένα τα οποία θα ρίξουν περισσότερο «φως» στις πρώτες φάσεις δημιουργίας του ηλιακού μας συστήματος, αλλά και στην προέλευση της ζωής στη Γη.

Eπεξεργασμένο τμήμα της προηγούμενης εικόνας του κομήτη 67P/Churyumov-Gerasimenko, που δείχνει τον πυρήνα του. Crop from the 1 August processed image of comet 67P/Churyumov-Gerasimenko, to focus on the comet nucleus. Credits: ESA/Rosetta/NAVCAM

«Πρόκειται για μια αποστολή-ορόσημο για τα διαστημικά χρονικά, αφού ποτέ άλλοτε δεν έχει μελετηθεί ένας κομήτης για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα και με τόση λεπτομέρεια» λέει ο Ξενοφώντας Μουσάς, καθηγητής Φυσικής Διαστήματος και διευθυντής του Αστεροσκοπείου του Πανεπιστημίου Αθηνών. Με διαστάσεις 5Χ3 χιλιόμετρα, ο 67P/Churyumov-Gerasimenko είναι μία «μπάλα» από πάγο, σκόνη και οργανικά υλικά, που ολοκληρώνει μια πλήρη περιστροφή γύρω από τον Ήλιο κάθε 6,5 χρόνια.

Shape model of comet 67P/C-G based on 14 July images. Credits: ESA/Rosetta/MPS for OSIRIS Team MPS/UPD/LAM/IAA/SSO/INTA/UPM/DASP/IDA

Όπως και τα υπόλοιπα ουράνια σώματα της κατηγορίας του, αποτελεί απομεινάρι του σχηματισμού του ηλιακού συστήματος, με συνέπεια να έχει παραμείνει αναλλοίωτο για 4,6 δισεκατομμύρια χρόνια. Έτσι, οι επιστήμονες πιστεύουν ότι θα ανακαλύψουν καινούργιες λεπτομέρειες για τα πρώτα στάδια σχηματισμού των πλανητών και των υπόλοιπων ουράνιων σωμάτων που περιφέρονται γύρω από την Ήλιο, όπως η «Στήλη της Ροζέτας» έδωσε τη δυνατότητα αποκρυπτογράφησης των αιγυπτιακών ιερογλυφικών. «Παρόλο που γνωρίζουμε πλέον αρκετά για το πώς το ηλιακό σύστημα απέκτησε τη σημερινή μορφή του, ένα μεγάλο ερώτημα που απομένει είναι πώς ακριβώς δημιουργήθηκαν τα πρώτα συσσωματώματα ύλης από το νέφος σκόνης και αερίου που περιέβαλε τον “νεαρό” τότε Ήλιο, από τα οποία προήλθαν τελικά οι “κάτοικοι” του ηλιακού μας συστήματος» προσθέτει ο κ. Μουσάς.

Η θεωρία της ζωής από εξωγήινους βράχους

Teeming with traces of life? A controversial scientist claims this two-inch meteor fragment is packed with the fossils of extraterrestrial life similar to algae found in Earth's oceans.

Για να ανακαλύψει στοιχεία για τον σχηματισμό των πλανητών, το βάρους 3 τόνων Rosetta δεν θα βασισθεί μόνο τα δικά του μετρητικά όργανα, αλλά και στο Philae, ένα σκάφος 100 κιλών που μεταφέρει μαζί του και το οποίο θα προσεδαφισθεί στον κομήτη, ώστε με το τρυπάνι του να ανακτήσει υλικό που βρίσκεται κάτω από την επιφάνεια και να το αναλύσει. Οι χημικές αναλύσεις είναι σχεδόν βέβαιο πως θα αποκαλύψουν απλές μορφές υδρογονανθράκων. Ωστόσο, οι υπεύθυνοι της ESA υποστηρίζουν πως στο υπέδαφος του 67P/Churyumov-Gerasimenko είναι πιθανό να κρύβονται και αμινοξέα, τα οποία είναι βασικό συστατικό της ζωής, καθώς συνθέτουν τις πρωτεΐνες των έμβιων οργανισμών. «Με δεδομένο ότι αμινοξέα έχουν εντοπισθεί και σε έναν ακόμη κομήτη πριν από μερικά χρόνια, μια τέτοια ανακάλυψη θα ήταν ένα ακόμη σημαντικό επιχείρημα υπέρ της θεωρίας της πανσπερμίας, σύμφωνα με την οποία οι “δομικοί λίθοι” της ζωής στον πλανήτη μας προήλθαν από εξωγήινους βράχους», τονίζει ο Έλληνας επιστήμονας.

The halo – coma – of Rosetta's target comet as seen with the OSIRIS wide-angle camera. The image spans 150 km and was taken on 25 July 2014 with an exposure time of 330 seconds. The greyscale relates to the particle density in the coma, with highest density close to the nucleus, becoming more diffuse further away. The hazy circular structure on the right is an artefact. The nucleus is also overexposured. The specks and the streaks in the background are attributed to background stars and cosmic rays. Credits: ESA/Rosetta/MPS for OSIRIS Team MPS/UPD/LAM/IAA/SSO/INTA/UPM/DASP/IDA

Για το διαστημόπλοιο Ροζέτα χρειάστηκαν 1 δισ. ευρώ και εκατοντάδες επιστήμονες και τεχνικοί, οι οποίοι ανέπτυξαν και κατασκεύασαν το σκάφος, αλλά και σχεδίασαν την αποστολή. «Η επιλογή του 67P/Τσουριούμοφ-Γκερασιμένκο έγινε επειδή η τροχιά του κομήτη είναι αρκετά βολική για να τον επισκεφθεί το σκάφος και να παραμείνει κοντά του». Ακόμη κι έτσι, για να φτάσει στον προορισμό του, το Ροζέτα χρειάστηκε να κάνει περίπλοκους ελιγμούς, περνώντας για παράδειγμα 3 φορές από τη «γειτονιά» της Γης και 1 από τον πλανήτη Άρη. Μάλιστα, πέρασε τους 31 μήνες από το 10χρονο ταξίδι του σε «χειμερία νάρκη», βάζοντας σε αδράνεια τα όργανά του ώστε να εξοικονομήσει ενέργεια. Το διαστημόπλοιο «ξύπνησε» με επιτυχία στις 20 Ιανουαρίου, θέτοντας ξανά σε λειτουργία τους κινητήρες του, για να προσεγγίσει τον κομήτη.

The first temperature measurements of comet 67P/Churyumov-Gerasimenko were made between 13 and 21 July, when Rosetta closed in from 14 000 km to the comet to just over 5000 km. The observations were made by the spacecraft's visible, infrared and thermal imaging spectrometer, VIRTIS, and revealed an average surface temperature of -70°C. This implies the surface is predominantly covered in dust rather than ice, which would yield a lower temperature. The finding does not exclude localised patches of ice. The observations were made when the comet was roughly 555 million kilometres from the Sun. Credit: ESA

«Ακόμη και η ολοκλήρωση των έως τώρα σταδίων της αποστολής αποτελεί κατόρθωμα για την ESA» σημειώνει ο καθηγητής Φυσικής Διαστήματος. Πάντως, το σκάφος θα χρειασθεί να συνεχίσει τους περίπλοκους ελιγμούς και μετά τις 6 Αυγούστου, αυτή τη φορά γύρω από τον κομήτη για να «χαρτογραφήσει» την επιφάνειά του και έτσι να βοηθήσει τους υπεύθυνους της αποστολής να αποφασίσουν ποιο είναι το κατάλληλο σημείο για την προσεδάφιση του Philae. Η προσεδάφιση αναμένεται να γίνει τον Νοέμβριο, με το Philae να επιστρατεύει τότε δύο ειδικές «άγκυρες» για να στερεωθεί στον 67Ρ, αφού λόγω μικρού μεγέθους η βαρυτική έλξη του βράχου δεν είναι αρκετή για να το κρατήσει στην επιφάνεια.

Αν και ο κομήτης αναμένεται να βοηθήσει να λυθούν αρκετά κοσμικά «αινίγματα», στη πορεία φρόντισε κι εκείνος να βάλει τα δικά του ερωτήματα. Όπως διαπιστώθηκε από φωτογραφίες που τράβηξε το Ροζέτα μέσα στον Ιούλιο, ο 67P/Τσουριούμοφ-Γκερασιμένκο φαίνεται να αποτελείται από δύο ξεχωριστά «εξογκώματα», τα οποία συνδέονται από ένα στενόμακρο τμήμα.

Οι επιστήμονες υποθέτουν πως το σχήμα του μπορεί να οφείλεται στο γεγονός πως ο βράχος αποτελείται από δύο μικρότερους κομήτες, οι οποίοι συγκρούσθηκαν και έτσι συνενώθηκαν. Επίσης είναι πιθανό ο αρχικά ενιαίος και σφαιρικός κομήτης να μορφοποιήθηκε με αυτό τον τρόπο από την ανομοιογενή εξάτμιση υλικού του, στις αμέτρητες φορές που λόγω της τροχιάς του πέρασε κοντά από τον Ήλιο.

Τι έδειξαν οι τρεις προηγούμενες αποστολές

Αν και το διαστημόπλοιο Rosetta είναι το τέταρτο κατά σειρά σκάφος που θα ερευνήσει επιτόπου έναν κομήτη, στις τρεις αποστολές που προηγήθηκαν τα διαστημόπλοια «επισκέφθηκαν» για πολύ σύντομο χρονικό διάστημα το ουράνιο σώμα που μελέτησαν.

Η αρχή είχε γίνει πάλι από την Ευρώπη, με το μη επανδρωμένο σκάφος Giotto, το οποίο εξασφάλισε στους επιστήμονες τις πρώτες κοντινές εικόνες του κομήτη του Χάλεϊ. Τα μοναδικά στιγμιότυπα αποκάλυψαν πως ο συγκεκριμένος βράχος έχει μήκος 16 χιλιόμετρα και μακρόστενο σχήμα, ενώ κάθε φορά που περνά κοντά από τον Ήλιο εξατμίζονται από αυτόν υδρατμοί, μονοξείδιο του άνθρακα και οργανική ύλη. Τη σκυτάλη πήρε η ΝΑΣΑ και ο βολιστήρας Stardust, ο οποίος τον Ιανουάριο του 2004 προσέγγισε τον Comet Wild 2. Το σκάφος περιείχε μια συσκευή με ένα υλικό σε μορφή αφρού (αερογέλη), στο οποίο παγιδεύτηκαν μερικά σωματίδια από την ουρά του κομήτη. Το δείγμα επέστρεψε στη Γη το 2006 και, από την ανάλυσή του, βρέθηκαν ίχνη γλυκίνης, ενός αμινοξέος που χρησιμοποιούν οι ζωντανοί οργανισμοί για να συνθέσουν πρωτεΐνες.

Η τρίτη και τελευταία αποστολή ανήκει κι αυτή στον αμερικανικό οργανισμό που ασχολείται με την εξερεύνηση του Διαστήματος (ΝΑΣΑ) με το Deep Impact, το οποίο εκτοξεύθηκε τον Ιανουάριο του 2005. Όταν έφτασε στον στόχο του, τον Tempel 1, εκτόξευσε εναντίον του ένα βλήμα βάρους 370 κιλών. Από τα θραύσματα που εκτινάχθηκαν από την πρόσκρουση, οι επιστήμονες βρήκαν πως η σκόνη του κομήτη είναι λεπτότερη απ’ ό,τι αναμενόταν, ενώ ανίχνευσαν αρωματικούς υδρογονάνθρακες και πάγο νερού.

Πηγή: kathimerini.gr

Η Γη έκανε τη Σελήνη… λεμόνι. Mystery of lemon-shaped Moon solved

Οι δυνάμεις της Γης μετέτρεψαν τη Σελήνη σε λεμόνι. Round and round: The shape of the moon deviates from a simple sphere in ways that scientists have struggled to explain.

Για μεγάλο χρονικό διάστημα οι επιστήμονες αναζητούσαν την αιτία για το ολίγον επίμηκες σχήμα της Σελήνης που όπως λένε πολλοί θυμίζει… λεμόνι. Ομάδα ερευνητών με επικεφαλής επιστήμονες του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια Σάντα Κρουζ υποστηρίζουν ότι βρήκαν την απάντηση στο μυστήριο.

Ο συνδυασμός

The highest resolution near-global topographic map of the moon ever created: scientists have now worked out why it is not a perfect sphere.

Η Σελήνη σύμφωνα με τη κρατούσα θεωρία δημιουργήθηκε όταν ένα διαστημικό σώμα μεγέθους περίπου όσο ο πλανήτης Άρης έπεσε πάνω στη Γη πριν από περίπου τέσσερα δισ. έτη. Η κολοσσιαία σύγκρουση εκτόξευσε τεράστιες ποσότητες υλικών στο Διάστημα μέρος των οποίων τέθηκαν σε τροχιά γύρω από τη Γη και προοδευτικά συγκολλήθηκαν δημιουργώντας τον φυσικό μας δορυφόρο.

The early Moon was closer to Earth than today, so its shape may have been changed by the tides.

Σύμφωνα με τη νέα μελέτη όταν σχηματίστηκε η Σελήνη βρισκόταν πιο κοντά στη Γη από ότι σήμερα και έτσι ήταν πολύ πιο ευάλωτη στις βαρυτικές και παλιρροϊκές δυνάμεις του πλανήτη μας. Επιπλέον σύμφωνα με τη νέα μελέτη η Σελήνη αρχικά περιστρεφόταν γύρω από τον άξονα της ταχύτερα από ότι σήμερα. Ο συνδυασμός της ταχύτερης περιστροφής της και των ισχυρών παλιρροϊκών δυνάμεων που δεχόταν από τη Γη μετέβαλε το σχήμα της Σελήνης. Η νέα μελέτη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Nature».