Καραβάκια στο Αιγαίο... από την 3η π.Χ. χιλιετία. Ships in the Aegean ... from the 3rd BC millennium

Βραχογραφία της 3ης π.Χ. χιλιετίας με παράσταση πλοίου στην Αστυπάλαια.

Στους βράχους των Κυκλάδων σχεδίαζαν την εικόνα των πλοίων τους προφανέστατα γεμάτοι υπερηφάνεια για τα επιτεύγματά τους, έτσι ώστε να τα βρούμε εμείς σήμερα. Στον Άγιο Βασίλειο κοντά στην Σπάρτη ο εντοπισμός πινακίδων της Γραμμικής Β Γραφής συνεχίζεται κι ένα κτίριο μόλις αποκαλύπτεται.

Φωλεόσχημο αγγείο από τη Ζώμινθο. Αριστερά, μεγάλος λίθος όπως έπεσε και έσπασε από τον σεισμό.

Στην Ζώμινθο του Ψηλορείτη το μινωικό οικοδόμημα που έρχεται στο φως κρύβει πολύτιμους θησαυρούς. 

Εντυπωσιακή λίθινη τράπεζα για την μέτρηση εμπορευμάτων από την Αγορά της αρχαίας Μεσσήνης.

Και στην αρχαία Αγορά της Μεσσήνης μία λίθινη τράπεζα μέτρησης στερεών και υγρών εντυπωσιάζει με την αρτιότητά της.

Παρά την κρίση που μαστίζει και τον τομέα των αρχαιολογικών ερευνών, το έργο της Αρχαιολογικής Εταιρείας, όπως το παρουσίασε ο γενικός γραμματέας της, ακαδημαϊκός κ. Βασίλειος Πετράκος είχε εξαιρετικά σημαντική και ποικιλόμορφη απόδοση κατά τη χρονιά που πέρασε.

Αίσθηση άλλωστε προκάλεσαν και οι παρατηρήσεις του ακαδημαϊκού για την κατάσταση της χώρας:

«Σήμερα λέγεται ότι αγωνιζόμαστε και υποφέρουμε για να ζήσουν καλύτερα οι επίγονοί μας, σε 20, 30 ή 40 χρόνια. Είναι παραπάνω από όσα έζησαν οι γονείς των μεγαλυτέρων εδώ μέσα και περιλαμβάνω και τον εαυτό μου. Βρισκόμαστε και ζούμε, εκτός από το οικονομικό, και σε ένα ηθικό και πολιτικό αδιέξοδο, όπως τις παραμονές του 1922. Όπως τότε μωροί οδήγησαν σε ανεπανόρθωτη καταστροφή, έτσι και σήμερα εκείνο που χωρίς σκέψη άρχισε το 1980 οδηγεί σε μία άλλη καταστροφή εξίσου μεγάλη, της οποίας ζούμε την προετοιμασία και συμβάλλουμε στην πραγματοποίησή της χωρίς συναίσθησή της», ανέφερε ο κ. Πετράκος.

Πέραν αυτού:

Βραχογραφίες, μήκους 70 εκατοστών που απεικονίζουν πλοία αλλά και κατακόρυφα εγχειρίδια και σπείρες αποκάλυψε ο αρχαιολόγος, επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων κ. Ανδρέας Βλαχόπουλος στο Βαθύ της Αστυπάλαιας. Βρίσκονται σε τρεις διαμορφωμένες ατραπούς που κατέληγαν σε πυλίδες εισόδου προς την πρωτοκυκλαδική ακρόπολη του νησιού και χρονολογούνται στην 3η π.Χ. χιλιετία.

 Χαλανδριανή Σύρου. Συστάδα τάφων του πρωτοκυκλαδικού νεκροταφείου.

Τα πλοία είναι κωπήλατα και τρία από αυτά έχουν στην πλώρη τους ψάρια και άλλα διάφορα θέματα ενώ το σημαντικό είναι, ότι βρίσκονται σε απόλυτη αντιστοιχία με αυτά που απεικονίζονται στα τηγανόσχημα σκεύη της προϊστορικής ακρόπολης της Χαλανδριανής Σύρου και σε βραχογραφίες της Νάξου. Της ίδιας τυπολογίας ήταν και οι βραχογραφίες που εντοπίσθηκαν σε άλλα σημεία της Αστυπάλαιας και όπως είπε ο κ. Πετράκος πρόκειται για ευρήματα που «επεκτείνουν τη γεωγραφική έκταση του πρωτοκυκλαδικού πολιτισμού».

Παράσταση πομπής πλοίων στον κεντρικό προμαχώνα του τείχους του Στρόφιλα.

Βραχογραφίες σε πυκνή διάταξη φανερώθηκαν και στην ανασκαφή που διενεργεί στον Στρόφιλα της Άνδρου Χριστίνα Τελεβάντου. Πρόκειται για καλλιτεχνήματα της νεολιθικής εποχής, είναι δηλαδή αρχαιότερα από εκείνα της Αστυπάλαιας. «Η πληθώρα των απεικονίσεων πλοίων στον Στρόφιλα, οι οποίες είναι πλέον των εκατό, καταδεικνύει ότι αποτελεί το κυρίαρχο σύμβολο ενός οικισμού με ναυτικό χαρακτήρα, μιας θαλάσσιας δύναμης στην περιοχή» ανέφερε χαρακτηριστικά ο κ. Πετράκος.

Πέρα από το Αιγαίο, στον Άγιο Βασίλειο Λακωνίας η αρχαιολόγος κυρία Αδαμαντία Βασιλογάμβρου συνεχίζοντας την έρευνά της ανέσκαψε ένα ακόμη δωμάτιο στο κτήριο της Μινωικής εποχής που έχει έρθει στο φως και κατά την ίδια πρόκειται για δύο στοές με μία κεντρική αυλή ανάμεσά τους. Μαζί εξάλλου αποκαλύφθηκε και θραύσμα πινακίδας Γραμμικής Β - το έκτο κατά σειρά - το οποίο φέρει επάνω του, το σύμβολο του διπλού πελέκεως.

Χάλκινο ειδώλιο του 1600 π.Χ. στην τελετουργική "στάση του αποσκοπείν", τη στιγμή που ήρθε στο φως στη Ζώμινθο.

Χάλκινο μινωικό ειδώλιο, κύπελλα διαφόρων τύπων, κυρίως κωνικά, ένα χάλκινο κύπελλο που βρέθηκε σε θραύσματα, κύλικες με αστραγάλους και κέρατο αιγοειδούς είναι μερικά μόνον από τα ευρήματα της αρχαιολόγου κυρίας Εφης Σαπουνά - Σακελλαράκη στη Ζώμινθο.

Λίθινη πλάκα ορθοστάτη με ανάγλυφο λέοντα από την αρχαία Μεσσήνη.

Στα «Αστέρια» της Γλυφάδας η αρχαιολόγος κυρία Κωνσταντίνα Καζά ανέσκαψε πρωτοελλαδικό νεκροταφείο ερευνώντας μερικώς προϊστορικό λιθοσωρό, πιθανώς δημιούργημα απορριμμάτων εργαστηρίου λιθοτεχνίας ενώ ερεύνησε επίσης θαλαμωτό τάφο. Και στην Θήβα ο αρχαιολόγος κ. Βασίλειος Αραβαντινός ανασκάπτει την συνέχεια του κεντρικού μυκηναϊκού, ανακτορικού συγκροτήματος, που αποτελούσε ανέκαθεν τον αντικειμενικό στόχο των ερευνών.

Διπλή κεφαλή Εκαταίου από την αρχαία Μεσσήνη με πολλές αποκρούσεις στην επιφάνεια του λίθου.

Μια επιγραφή του 1ου μ.Χ. αιώνα, που έφερε στο φως ο καθηγητής κ. Πέτρος Θέμελης κατά την αποχωμάτωση της βόρειας στοάς της αγοράς αναφέρει τις επισκευές που είχαν γίνει στο σημείο εκείνο με χρηματοδότηση ενός εύπορου μεσσήνιου πολίτη. Ανάμεσα στα ευρήματα εξάλλου υπήρξαν μέλη του δεύτερου ορόφου της στοάς, που είχε καταπέσει αλλά και μία λίθινη τράπεζα αγορανόμου - η τρίτη που εντοπίζεται - για τη μέτρηση στερών και υγρών.

Η Αρχαία Θουρία της Μεσσηνίας.

Στη Θουρία εξάλλου δίπλα στη Μεσσήνη ολοκληρώθηκε κατά τον περασμένο χρόνο από την αρχαιολόγο κυρία Ξένη Αραπογιάννη η αποκάλυψη του δωρικού ναού που ήταν αφιερωμένος στον Ασκληπιό και την Υγεία. Εντοπίσθηκε όμως και ο ορθογώνιος βωμός του από πωρόλιθο, ένα τμήμα του οποίου βρίσκεται κάτω από τα θεμέλια της εκκλησίας της Παναγίτσας, μαζί με έναν άλλο μικρότερο και λίθινο, κυλινδρικό βωμό.

Tριάντα χρόνια από την ανίχνευση του μποζονίου Ζ, Thirty years of the Z boson

Η εικόνα λήφθηκε κατά τη διάρκεια του πειράματος UA1 στο CERN στις 30 Απριλίου 1983 και αργότερα επιβεβαιώθηκε ότι πρόκειται για την πρώτη ανίχνευση ενός σωματιδίου Ζ. Η χαρακτηριστική ένδειξη ήταν η διάσπαση του σωματιδίου σε ένα ηλεκτρόνιο και ένα ποζιτρόνιο, τα οποία απομακρύνονταν μεταξύ τους με μεγάλη ταχύτητα. This image taken by the UA1 experiment at CERN on 30 April 1983 was later confirmed to be the first detection of a Z particle (Image: UA1/CERN)

Tην 1η Ιουνίου του 1983 (σαν σήμερα πριν από 30 χρόνια) οι φυσικοί στο CERN ανακοίνωσαν ότι πραγματοποίησαν την άμεση παρατήρηση του μποζονίου Ζ.

Η ανακάλυψη αυτή επιβεβαίωσε την ηλεκτρασθενή θεωρία, τον ακρογωνιαίο λίθο του Καθιερωμένου Προτύπου των στοιχειωδών σωματιδίων, που είχε αναπτυχθεί στην δεκαετία του 1970.

Παρά το γεγονός ότι οι φυσικοί που εργάζονταν στον θάλαμο φυσαλίδων Gargamelle στο CERN, είχαν παρουσιάσει μια πρώτη έμμεση απόδειξη ύπαρξης του μποζονίου Ζ, μια δεκαετία νωρίτερα, η πρώτη οριστική επιβεβαίωσή του προέκυψε από τις έρευνες του επιταχυντή Super Proton Synchrotron (SPS) στο CERN.

Carlo Rubbia, head of the UA1 collaboration, and Herwig Schopper, CERN director general, announce the discovery of the Z boson. Photo: CERN

Στα τέλη της δεκαετίας του 1970 οι φυσικοί Carlo Rubbia, Peter McIntyre και David Cline υπέδιξαν την αναβάθμιση του SPS από έναν επιταχυντή μιας δέσμης σωματιδίων σε επιταχυντή δυο δεσμών. Με την σύγκρουση δυο δεσμών σωματιδίων – μιας πρωτονίων και μιας αντιπρωτονίων – γινόταν ενεργειακά δυνατή η παραγωγή σωματιδίων Ζ, καθώς επίσης και μποζονίων W.

Δύο ανιχνευτές, oι UA1 και UA2, είχαν τοποθετηθεί σε διαφορετικά σημεία γύρω από τον επιταχυντή για να συλλέξουν τα σωματίδια – προϊόντα από τις συγκούσεις υψηλών ενεργειών. Οι πειραματικοί φυσικοί άρχισαν να ψάχνουν στα δεδομένα του πειράματος το 1981, και μετά από δυο χρόνια βρήκαν τις πρώτες σαφείς αποδείξεις του μποζονίου Ζ.

Η ανακάλυψη του σωματιδίου Ζ (και W) έβγαλε στο προσκήνιο τη θεωρία του Higgs. Η ηλεκτρασθενής θεωρία έχει νόημα μόνο εάν υπάρχει ο μηχανισμός Higgs ή κάτι παραπλήσιο.

Oι θεωρητικοί φυσικοί έψαχναν να βρουν το πως θα έπρεπε να φαίνεται το σωματίδιο Higgs αν αυτό παραγόταν σε κάποιον επιταχυντή. Το 1976 οι John Ellis, Mary K. Gaillard και ο δικός μας Δημήτρης Νανόπουλος έγραψαν ένα άρθρο με τίτλο:

“A phenomenological profile of the Higgs boson“, στο οποίο εξηγούσαν πως θα μπορούσε να παραχθεί το σωματίδιο Higgs, σε ποια σωματίδια θα διασπώνταν και ποιές θα ήταν οι πιθανότητες παρατήρησής του σε διαφορετικούς επιταχυντές.

Το άρθρο έδινε επίσης και έναν προσεγγιστικό υπολογισμό του χρόνου ζωής του σωματιδίου Higgs (μεταξύ 600 μικρο-δευτερολέπτων και 0,01 του ενός εκατομμυριοστού του ενός δισεκατομμυριοστού του δισεκατομμυριοστού του δευτερολέπτου!).

Παρότι στο άρθρο ανέφεραν ότι:

” … δεν θέλουμε να ενθαρρύνουμε μεγάλα πειραματικά προγράμματα για το μποζόνιο Higgs, αλλά πιστεύουμε ότι όσοι εκτελούν πειράματα ευαίσθητα στο μποζόνιο Higgs θα πρέπει να γνωρίζουν πως αυτό θα μπορούσε να εμφανιστεί”, το άρθρο αυτό ήταν “οδηγός” για την κατασκευή του επιταχυντή – τον LHC – που θα ανίχνευε τελικά το σωματίδιο Higgs.

Η ανακάλυψη του Ζ ήταν ένας εξαιρετικός τεχνολογικός θρίαμβος που επιβεβαίωσε μια κρίσιμη πτυχή του Καθιερωμένου Προτύπου.

Η επιτυχία αυτή βοήθησε στο να πειστεί η επιστημονική κοινότητα για την κατασκευή του επιταχυντή LEP (Large Electron-Positron), που έκανε ακριβέστατες μετρήσεις των ηλεκτρασθενών αλληλεπιδράσεων μέχρι στις 2 Νοεμβρίου του 2000.

Στη συνέχεια άνοιξε ο δρόμος για την κατασκευή του Μεγάλου Επιταχυντή Αδρονίων LHC (Large Hadron Collider) και την ανίχνευση του μποζονίου Higgs που πραγματοποιήθηκε πριν από έναν χρόνο.

«ΟΡΝΙΘΕΣ» ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗ. The Birds by Aristophanes

Κάρολος Κουν, Γιάννης Τσαρούχης, Μάνος Χατζιδάκις και Ραλλού Μάνου συνεργάστηκαν τον Αύγουστο του 1959 στους Όρνιθες του Αριστοφάνη.

Ήταν μια συνάντηση γιγάντων που έμελλε να μείνει στην ιστορία για τους λάθος λόγους. Η παρθενική παράσταση του Θεάτρου Τέχνης στο Ηρώδειο τον Αύγουστο του 1959 με τους Όρνιθες του Αριστοφάνη συσπείρωσε γύρω από τον σκηνοθέτη Κάρολο Κουν τον Γιάννη Τσαρούχη στα σκηνικά και τα κοστούμια, τον Μάνο Χατζιδάκι στη μουσική, τον Βασίλη Ρώτα στη μετάφραση και τη Ραλλού Μάνου στις χορογραφίες.

 Φωτογραφία από τη παράσταση Όρνιθες, σκηνοθεσία Καρόλου Κουν.

Ο στόχος ήταν ένας Αριστοφάνης που θα διαφοροποιούνταν από την ακαδημαϊκή προσέγγιση του Εθνικού Θεάτρου. Η αλήθεια είναι ότι τη βραδιά της πρεμιέρας τίποτα δεν ήταν πραγματικά έτοιμο. Ούτε τα σκηνικά, ούτε τα κοστούμια, ούτε η διδασκαλία των τραγουδιών. Δεν ήταν αυτό, όμως, που τάραξε το κοινό. Για την ακρίβεια, ένα μικρό μέρος του κοινού εξέφρασε με κραυγές αποδοκιμασίας το μένος του για την προσβολή του θρησκευτικού του αισθήματος, όταν ο ιερέας στη σκηνή της θυσίας εμφανίστηκε με καμιλαύκι ορθόδοξου παπά και ο χορός απαντούσε στις ευχές του λέγοντας «αμήν». Άλλοι φώναζαν «αίσχος -σταματήστε» κι άλλοι «συνεχίστε».

Σκίτσα του Γιάννη Τσαρούχη για τα κουστούμια της παράστασης…

Την επομένη δημιουργήθηκε τεράστιος σάλος από τον Τύπο και ο υπουργός Προεδρίας της Κυβερνήσεως Κωνσταντίνος Τσάτσος απαγόρευσε τη δεύτερη προγραμματισμένη παράσταση. Η ανακοίνωση του υπουργείου δικαιολόγησε τη διακοπή ως εξής: «Το χθες εμφανισθέν έργον, ατελέστατα προπαρασκευασμένον, απετέλεσε παραμόρφωσιν του πνεύματος του κλασικού κειμένου, ωρισμέναι δε σκηναί αυτού παρουσιάσθησαν κατά τρόπον προσβάλλοντα το θρησκευτικόν αίσθημα του λαού…». Ο Τσάτσος την πλήρωσε επίσης με τη χαρακτηριστική γελοιογραφία του Φωκίωνα Δημητριάδη, που τον αναπαριστούσε ως κότα με λουρί.

Η παράσταση επαναλήφθηκε το καλοκαίρι του 1960 ολοκληρωμένη, με αντικατάσταση της χορογράφου από τη Ζουζού Νικολούδη, η μουσική του Χατζιδάκι έγινε αργότερα χορόδραμα από τον Μωρίς Μπεζάρ και ο Κουν, το 1962, με τους ίδιους ακριβώς Όρνιθες κέρδισε στο Παρίσι το Α’ Βραβείο του Φεστιβάλ των Εθνών. Η παράσταση σήμερα θεωρείται θρύλος.

Αξίζει μια αναδρομή στο παρελθόν..

Ο Ποιητής..

"Ο Αριστοφάνης είναι ο τελευταίος του χορού με τις τέσσερες μεγάλες μορφές του θεάτρου και της δημοκρατίας, τον σεμνόν Αισχύλο, τον μακάριο Σοφοκλή, τον τραγικόν Ευριπίδη και τούτον τον χαριτωμένο, τον πατέρα της κωμωδίας. Αν άφηνε η τύχη και την κληρονομιά τούτη, όπως τόσους άλλους ανεχτίμητους θησαυρούς, να χανόταν, αν δεν έφτανε ως τ' αφτιά μας ο ζωντανός λόγος που λάλησαν αυτές οι εξαίσιες μορφές, πολύ μικρή και σκοτεινήν ιδέα θα μπορούσαμε να σχηματίζαμε, όχι μόνον για κείνη τη χρυσή εποχή, παρά και για τη Ζωή μας την ίδια, τόσο λαμπρό 'ναι το φως που ρίχνουν οι τέσσερες αυτοί στο πνεύμα του κόσμου.

Ο Αριστοφάνης, Αθηναίος, γεννημένος στην Αίγινα από πλούσιο σπίτι, έζησε και πέθανε στην Αθήνα (452-325 π.Χ). Ήταν πνεύμα ανώτερο και γενναίο, κι αφοσιώθηκε στο θέατρο• πίστευε, όπως κι η πολιτεία τότε, στη μεγάλη αποστολή της τέχνης για την προαγωγή της κοινωνίας κι αυτή την απoστoλή υπηρέτησε με τα έργα του (44 κωμωδίες, που σώζονται οι 11). Σατίρισε τις κακίες του καιρού του, τη δημαγωγία, την αργομισθία, τη συκοφαντία, τη σοφιστεία, ακόμα και τις νέες ιδέες, βλέποντας σ' αυτές την αιτία κι όχι το σύμπτωμα της διαφθοράς της κοινωνίας.

Η γλώσσα του είναι καθάρια Αττική, το ύφος του σεμνό, παρ' όλες τις αισχρολογίες του, ο λόγος του μουσικός, ο στίχος του χορευτικός, τα χορικά του απ' τα ωραιότερα δείγματα της λυρικής ποίησης. Γι' αυτές του τις χάρες και την παρρησία του ο Αριστοφάνης αγαπήθηκε απ' τους Αθηναίους, που τον ετίμησαν με το στεφάνι της ιερής ελιάς, που στεφάνωναν τους εθνικούς ήρωες. Αγαπήθηκε απ' όλους τους λαούς κι είναι μέτρο πολιτισμού η εκτίμηση του έργου του.

Η κωμωδία του "Όρνιθες" πρωτοπαραστάθηκε στα Μεγάλα Διονύσια το 414 π.Χ. και πήρε το δεύτερο Βραβείο, (πρώτος Αμειψίας με το"Κωμασταί", τρίτος Φρύνιχος με το "Μονότροπος").

Chouette armée, œnochoé des Anthestéries attique à figures rouges, vers 410-390 av. J.-C., musée du Louvre.

Η Αθήνα τότε βρισκόταν στο μεσουράνημά της: η ειρήνη απ' το 421 είχε επουλώσει τις πληγές του πολέμου και ξανανιώσει τη δύναμη και την ορμή και την καταχτητική της όρεξη. Είχε κιόλας ριχτεί στη μεγαλύτερη υπερπόντια επιχείρηση που ξεκίνησε από ελληνικό λιμάνι και που 'γινε η καταστροφή της.

Rider with birds and a winged figure, perhaps Nike (Victory). Lakonian black-figured kylix, ca. 550–530 BC. The Dramatis Personae in ancient comedy depends on interpretation of textual evidence.

Αλλά το κακό δεν είχε γίνει ακόμα όταν παίχτηκαν οι "Όρνιθες". Ο ουρανός χαμογελούσε κι η Αθήνα χαιρόταν τον πλούτο και την προκοπή της, όλη αισιοδοξία κι έξαρση. Η έξαρση αυτή καθρεφτίζεται στην κωμωδία τούτη, όπου συνάμα σατιρίζεται και η υπερβoλή της έξαρσης, η έπαρση.

Ε μωρέ μωρέ, να μην τσιγκλάτε των θεών

τη φοβερήν οργή, μην όλο σας το γένος

το καταχώσει με του Δία το φτυάρι η Δίκη,

σας κατακεραυνώσει και σας κάνει στάχτη

κορμιά και πολυκατοικίες σας συθέμελα...

Η προειδοποίηση τούτη, σε μας σήμερα, που γνωρίζουμε ό,τι ο ποιητής τότε αγνοούσε, φαίνεται προφητική τραγική ειρωνεία.

Ένας Αθηναίος, που λιγώθηκε από την καλοπέραση στην Αθήνα, φεύγει, ανεβαίνει στα πουλιά και τα πείθει να χτίσουν στον αέρα πολιτεία, ν' αποκλείσουν τους θεούς και να εξουσιάσουν τον κόσμο. Μ' αυτή του την υπόθεση ο ποιητής βρίσκει ευκαιρία να βάλει σε κίνηση όλον τον μηχανισμό της σκηνής και με τα φανταχτερά ποικιλόχρωμα πουλιά και τα πετάγματά τους και τα λαλήματά τους να κάνει μια παράσταση φαντασμαγορική, πλούσια σε θέαμα, λυρισμό, γέλιο και πνεύμα."

ΒΑΣΙΛΗΣ ΡΩΤΑΣ - Εισαγωγή του Βασίλη Ρώτα από την μετάφραση - διασκευή του έργου "Όρνιθες" του Αριστοφάνη. Εκδ. Θέατρο/Επικαιρότητα.

Η παράσταση που ανέβασε το Θέατρο Τέχνης στην Επίδαυρο το 1975 με όλο το επιτελείο του εκείνη την εποχή. (Γενική πρόβα 15.8.1975)

Κινηματογραφικά την επιμελήθηκε ο Μίμης Κουγιουμτζής, που είναι γνωστό ότι εκτός από το μεγάλο πάθος του για το θέατρο λάτρευε και τον κινηματογράφο.

Σκηνοθεσία: Κάρολος Κουν

Μουσική: Μάνος Χατζιδάκις

Σκηνικά-Κοστούμια: Γιάννης Τσαρούχης

Χορογραφία: Ζουζού Νικολούδη
Μετάφραση: Βασίλης Ρώτας

«Η αφετηρία και η βάση του θεάτρου, όπως και κάθε μορφής τέχνης, είναι η ποίηση και η μαγεία. Αν λείψουν αυτά, δεν υπάρχει θέατρο» Κάρολος Κουν.

Entance and Attack of the Birds, music by Manos Hadjidakis for Aristophanes' comedy, The Birds.

Ποιο θα είναι το μενού στον Άρη; NASA builds menu for planned Mars mission in 2030s

Ένα από τα βασικότερα προβλήματα που έχουν να επιλύσουν οι επιστήμονες όσον αφορά τις μακρινές επανδρωμένες πτήσεις αλλά και την παραμονή σε έναν άλλον πλανήτη είναι το τι θα τρώνε οι αστροναύτες όσο ταξιδεύουν αλλά και όταν φθάσουν στον προορισμό τους. Διαστημικές υπηρεσίες και ιδιωτικές εταιρείες τα τελευταία χρόνια σχεδιάζουν μια επανδρωμένη αποστολή στον Άρη. Μια εταιρεία μάλιστα ανακοίνωσε ότι σκοπεύει να κατασκευάσει μια μικρή αποικία στον Κόκκινο Πλανήτη. Μια σειρά ιδέες, συστήματα και τεχνολογίες αναπτύσσονται ώστε οι διαστημικοί ταξιδιώτες και οι κάτοικοι του Άρη να τρέφονται όσο το δυνατόν πιο σωστά και υγιεινά.

Η αρχική ιδέα των ειδικών έγινε αντικείμενο επεξεργασίας και πριν από δύο χρόνια στο ετήσιο συνέδριο της Αμερικανικής Ένωσης Χημείας η Μάγια Κούπερ, επιστήμονας στο Εργαστήριο Συστημάτων Διαστημικών Τροφών της NASA, ανέφερε ότι εκείνη και οι συνάδελφοι της εξετάζουν την πιθανότητα ανάπτυξης ενός βιοαναγεννητικού συστήματος που ανάμεσα στις διάφορες εφαρμογές και λειτουργίες του θα επιτρέπει την καλλιέργεια λαχανικών και φρούτων εντός του διαστημόπλοιου.

NASA's Advanced Food Technology Project manager Michele Perchonok, right, and Lockeed Martin Sr. Research Scientist Maya Cooper, try a pizza recipe being tested in a kitchen at Johnson Space Center, in Houston, Texas. NASA is currently planning a mission to Mars, which has gravity, so more options for food preparation, like chopping vegetables, are available as opposed to the dehydrated fare of current space missions. (AP Photo/Michael Stravato)

Η αρχική ιδέα των ειδικών έγινε αντικείμενο επεξεργασίας και πριν από δύο χρόνια στο ετήσιο συνέδριο της Αμερικανικής Ένωσης Χημείας η Μάγια Κούπερ, επιστήμονας στο Εργαστήριο Συστημάτων Διαστημικών Τροφών της NASA, ανέφερε ότι εκείνη και οι συνάδελφοι της εξετάζουν την πιθανότητα ανάπτυξης ενός βιοαναγεννητικού συστήματος που ανάμεσα στις διάφορες εφαρμογές και λειτουργίες του θα επιτρέπει την καλλιέργεια λαχανικών και φρούτων εντός του διαστημόπλοιου.

Σύμφωνα με τους ειδικούς, η καλλιέργεια λαχανικών και φρούτων θα έχει πολλαπλά οφέλη για τους αστροναύτες, αφού θα τους παρέχει φρέσκες και υγιεινές τροφές. Το σύστημα θα είναι έτσι σχεδιασμένο ώστε να βελτιώνει την ποιότητα του αέρα εντός του σκάφους, καθώς θα παράγεται οξυγόνο και θα απορροφάται το διοξείδιο του άνθρακα από την ατμόσφαιρα.

Επιπλέον ένα προηγμένο σύστημα καλλιέργειας κρίνεται ιδανικό, αφού θα καταλαμβάνει μικρό χώρο, ενώ δεν θα χρειάζεται ιδιαίτερη φροντίδα ώστε να αποσπάται η προσοχή των αστροναυτών από τις άλλες εργασίες τους.

Οι επιστήμονες της NASA έχουν μάλιστα δημιουργήσει μια λίστα με διάφορα λαχανικά και φρούτα τα χαρακτηριστικά των οποίων είναι συμβατά με την καλλιέργειά τους εντός ενός διαστημικού σκάφους. Ανάμεσά τους είναι τα μαρούλια, το σπανάκι, οι τομάτες, τα καρότα, τα φρέσκα κρεμμύδια, τα ραπανάκια, οι πιπεριές, τα λάχανα και οι φράουλες.

Η Κίνα, που τα τελευταία χρόνια έχει αναπτύξει ένα πολύ φιλόδοξο διαστημικό πρόγραμμα, προχώρησε ένα βήμα περισσότερο. Ερευνητές προσπαθούν να φτιάξουν ένα σύστημα που θα παρέχει τροφή όχι μόνο στα μέλη των πληρωμάτων μιας επανδρωμένης αποστολής αλλά και σε όσους παραμείνουν στις βάσεις που θα δημιουργηθούν στο μέλλον στη Σελήνη και στον Άρη.

Επιστήμονες στη χώρα ανακοίνωσαν ότι καλλιέργησαν με επιτυχία τέσσερα είδη λαχανικών με ένα «οικολογικό σύστημα υποστήριξης της ζωής», σε μια καμπίνα-θερμοκήπιο μεγέθους 300 κυβικών μέτρων που θα επιτρέψει στους αστροναύτες να δημιουργούν φρέσκο αέρα, νερό και φαγητό τόσο κατά τη διάρκεια του ταξιδιού όσο και κατά την παραμονή τους σε βάσεις.

Εννέα έλληνες επιστήμονες αποφάσισαν να ασχοληθούν με αυτό το ζήτημα και τελικά κατάφεραν πριν από λίγες εβδομάδες να κερδίσουν την πρώτη θέση σε διαγωνισμό της NASA. Πρόκειται για την αποστολή «Popeye on Mars», η οποία βασίζεται στην πρόταση που παρουσίασαν οι έλληνες επιστήμονες και αφορά την ανάπτυξη ενός αεροπονικού και γεωπονικά αυτόνομου θερμοκηπίου στον Κόκκινο Πλανήτη. Στόχος του διαγωνισμού «International Space Apps Challenge 2013» της NASA ήταν οι διαγωνιζόμενοι να αναπτύξουν δομές που θα έχουν τη δυνατότητα να συμπληρώσουν τις προμήθειες τροφίμων, υποστηρίζοντας με αυτόν τον τρόπο παρατεταμένες επανδρωμένες αποστολές στον Άρη.

The main body of the greenhouse consists of:

• cylindrical part of 600mm height, 500mm radius and 50mm thickness made of carbon fiber. This is where the majority of the mechanical parts and growing materials are stored.
• hemispherical part of 500mm radius and 6mm thickness placed on top of the cylindrical part. It is made of optium acrylic material, which is anti-reflective and UV resistant.

Η συγκεκριμένη ιδέα της ελληνικής ομάδας για το αεροπονικό θερμοκήπιο κέρδισε την πρώτη θέση στην κατηγορία «Best Mission Project» του διεθνούς διαγωνισμού «International Space Apps Challenge 2013» της NASA.

Η τελευταία κίνηση της NASA για την επίλυση του ζητήματος της διατροφής των αστροναυτών είναι να επενδύσει στην κατασκευή ενός συστήματος… εκτύπωσης τροφίμων. Η εταιρεία Systems & Materials Research Corporation έλαβε χρηματοδότηση για την ανάπτυξη ενός τρισδιάστατου εκτυπωτή που θα τυπώνει «γευστικό και θρεπτικό» φαγητό.

Στόχος της εταιρείας είναι να κατασκευάσει μια μηχανή στην οποία θα τοποθετούνται διάφορα συστατικά σε μορφή σκόνης που θα μετατρέπονται σε φαγητό. Ως πρώτο εγχείρημα οι ερευνητές αποφάσισαν να προσπαθήσουν να εκτυπώσουν μια… πίτσα.

Και επειδή τόσο οι αστροναύτες όσο και οι κάτοικοι των βάσεων και των αποικιών στο Διάστημα πρέπει να έχουν και στιγμές χαλάρωσης, επιστήμονες της Ρωσικής Διαστημικής Υπηρεσίας δημιούργησαν μια μπίρα που αντί για αλκοόλη περιέχει διάφορες βιταμίνες και μεταλλικά στοιχεία τα οποία θεωρείται ότι βοηθούν στην καταπολέμηση του άγχους. H μπίρα προορίζεται για μέλη του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού, αλλά και γενικότερα για τα μέλη των διαστημικών αποστολών.