Θα
καταφέρουμε να αποφύγουμε το «Μεγάλο Φίλτρο»; Ένα παράδειγμα χρονοδιαγράμματος
πιθανής διάρκειας ζωής για ευφυή ζωή στον γαλαξία. Δεν υπάρχει μοτίβο για το
πότε μπορεί να εμφανιστεί η ζωή, αν και υποθέτουμε ότι διάφορα «φίλτρα» όπως
φαίνεται στις κάθετες γραμμές μπορεί να έχουν προκαλέσει μαζική εξαφάνιση άλλων
πολιτισμών. Ο Ήλιος μας και η κίτρινη γραμμή, είναι μια αναπαράσταση του χρόνου
που η ανθρωπότητα κατάφερε να επιβιώσει μέχρι σήμερα. Η ζωή στη Γη έχει ήδη
ξεπεράσει τα γεγονότα φιλτραρίσματος, ωστόσο το Μεγάλο Φίλτρο βρίσκεται μπροστά
και είναι άγνωστο αν θα μπορέσουμε να επιβιώσουμε ώστε να γίνουμε πολιτισμός
Τύπου Ι ή πέρα από αυτόν (πράσινες κάθετες γραμμές). Υπενθυμίζεται ότι ένας
πολιτισμός Τύπου I
μπορεί να χρησιμοποιήσει το σύνολο της ενέργειας του μητρικού άστρου που φτάνει
στον πλανήτη του (την ηλιακή ενέργεια στην περίπτωση της Γης), τα ορυκτά
καύσιμα, τα βιο-καύσιμα, την πυρηνική ενέργεια, την γεωθερμική, θαλάσσια και
αιολική ενέργεια. Επίσης μπορεί να ελέγχει την θερμοκρασία του πλανήτη, τα
έντονα καιρικά φαινόμενα, τη σεισμική και την ηφαιστειακή δραστηριότητα. The
Great Filter theory states that many other civilisations have existed during
the history of the universe, but they all wiped themselves out before they got
a chance to make contact. This graphic depicts intelligent civilizations as stars.
The vertical lines represent Great
Filters that civilizations do or don’t survive. This
graphic depicts Earth’s human population (the yellow “star”) approaching its
own Great Filter. How would we surpass it, and keep going? Image via NASA/ arXiv.
Το 1950 ο φυσικός Enrico Fermi με το διάσημο ερώτημά του «που βρίσκονται;» επεσήμανε το θεμελιώδες παράδοξο σχετικά με τους εξωγήινους. Μόνο στον δικό μας Γαλαξία υπάρχουν δισεκατομμύρια εξωπλανήτες – και ακόμα κι αν ένα πολύ μικρό ποσοστό τους μοιάζει με τη Γη, εξακολουθούν να υπάρχουν πάρα πολλοί στους οποίους θα μπορούσε να έχει εμφανιστεί ζωή. Όμως, δεν έχουμε ενδείξεις για ύπαρξη ζωής οπουδήποτε αλλού. Οι ουρανοί παραμένουν σιωπηλοί, στο διάστημα δεν συνωστίζονται πανέξυπνες εξωγήινες συσκευές, και τα λιγοστά μέρη που έχουν επισκεφτεί οι δικές μας διαστημικές συσκευές δείχνουν άγονα.
Αυτό
το μικρό σε έκταση αλλά πυκνό σε σημασίες δοκίμιο σηματοδοτεί μια μεγάλη στροφή
στο έργο του Φρόυντ. Γραμμένο λίγο μετά το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και
επηρεασμένο, ενδεχομένως, από τις δυνάμεις καταστροφής που αυτός αποδέσμευσε,
θα εγκαταλείψει την καθιερωμένη μέχρι τότε ψυχαναλυτική αντίληψη ότι τα ψυχικά
φαινόμενα κυριαρχούνται από την παντοδυναμία της αρχής της ευχαρίστησης,
εισάγοντας μια έννοια περισσότερο πρωτόγονη, περισσότερο καθοριστική,
περισσότερο ζοφερή, την ενόρμηση του θανάτου. Ο Φρόυντ μελετά φαινόμενα όπως
αυτό της ψυχαναγκαστικής επανάληψης και αναζητά έρεισμα στη βιολογία και στη μελέτη
των στοιχειωδών μορφών ζωής, για να υποστηρίξει ότι κάθε οργανική ζωή διέπεται
από την επιστροφή σε μια προγενέστερη κατάσταση και, σε τελευταία ανάλυση, στην
ηρεμία της ανόργανης ύλης. Έχοντας πλήρη επίγνωση για την παράτολμη εικοτολογία
του, ο συγγραφέας θα μετασχηματίσει κάθε προηγούμενη αντίθεση που διέπει την
ψυχική ζωή σ? αυτήν των δυνάμεων του Έρωτα και του Θανάτου και θα υποστηρίξει
το «παράδοξο» ότι τελικός σκοπός της ζωής, αυτόν που υπηρετεί και η ίδια η αρχή
της ευχαρίστησης, είναι ο ίδιος ο θάνατος. Θεωρώντας δεδομένη την ενόρμηση του
θανάτου, ο Φρόυντ κατηύθυνε τους αναλυτές να αντιλαμβάνονται την επιθετικότητα
ως μια καθαυτή ενόρμηση. Μετά το δοκίμιο αυτό η ψυχική σύγκρουση άρχισε πλέον
να θεωρείται ότι προέρχεται από έναν θεμελιώδη ανταγωνισμό ανάμεσα στον Έρωτα
και τον Θάνατο, την ενόρμηση της ζωής και την ενόρμηση του θανάτου, τη λίμπιντο
και την επιθετικότητα.
Θα
έχει και η ανθρωπότητα την ίδια τύχη; Μήπως τελικά επικρατεί το «ένστικτο του
θανάτου»; (την πιθανή ύπαρξη του οποίου πρότεινε ο Φρόυντ μετά τον Α΄ Παγκόσμιο
Πόλεμο, στο βιβλίο του «Πέραν της αρχής της ηδονής», απογοητευμένος από την
εξέλιξη της ανθρώπινης ιστορίας).
Ένα
παράδειγμα χρονοδιαγράμματος πιθανής διάρκειας ζωής για ευφυή ζωή στον γαλαξία.
Δεν υπάρχει μοτίβο για το πότε μπορεί να εμφανιστεί η ζωή, αν και υποθέτουμε
ότι διάφορα «φίλτρα» όπως φαίνεται στις κάθετες γραμμές μπορεί να έχουν
προκαλέσει μαζική εξαφάνιση άλλων πολιτισμών. Ο Ήλιος μας και η κίτρινη γραμμή,
είναι μια αναπαράσταση του χρόνου που η ανθρωπότητα κατάφερε να επιβιώσει μέχρι
σήμερα. Η ζωή στη Γη έχει ήδη ξεπεράσει τα γεγονότα φιλτραρίσματος, ωστόσο το
Μεγάλο Φίλτρο βρίσκεται μπροστά και είναι άγνωστο αν θα μπορέσουμε να
επιβιώσουμε ώστε να γίνουμε πολιτισμός Τύπου Ι ή πέρα από αυτόν (πράσινες
κάθετες γραμμές). Υπενθυμίζεται ότι ένας πολιτισμός Τύπου I μπορεί να
χρησιμοποιήσει το σύνολο της ενέργειας του μητρικού άστρου που φτάνει στον
πλανήτη του (την ηλιακή ενέργεια στην περίπτωση της Γης), τα ορυκτά καύσιμα, τα
βιοκαύσιμα, την πυρηνική ενέργεια, την γεωθερμική, θαλάσσια και αιολική
ενέργεια. Επίσης μπορεί να ελέγχει την θερμοκρασία του πλανήτη, τα έντονα
καιρικά φαινόμενα, τη σεισμική και την ηφαιστειακή δραστηριότητα.
Ο καθηγητής Yuval Noah Harari εξηγεί πώς θα αλλάξει ο κόσμος μας τα επόμενα χρόνια από την επανάσταση της τεχνητής νοημοσύνης. Σύνδεσμος δεύτερου μέρους με τις ερωτήσεις του κοινού: https://www.youtube.com/watch?v=fxHJV... Σύνδεσμος αρχικού βίντεο: https://www.youtube.com/watch?v=XOmQq... Μετάφραση στην ελληνική γλώσσα: Άκης Πετρόπουλος. Τελική επιμέλεια: Πολιτισμός Τύπου 1
Σε ένα πρόσφατο άρθρο των Jiang et al με τίτλο ‘Αποφεύγοντας το «Μεγάλο Φίλτρο»: Η Εξωγήινη Ζωή και το Μέλλον της Ανθρωπότητας στο Σύμπαν‘, προτείνονται πολλά πιθανά σενάρια για «το τέλος του πολιτισμού μας», συμπεριλαμβανομένων ανθρωπογενών και φυσικών κινδύνων, τα οποία όμως θα μπορούσαν να αποφευχθούν. Θεωρούν πολλά υποψήφια καταστροφικά σενάρια: πυρηνικό πόλεμο, παθογόνα και πανδημίες, τεχνητή νοημοσύνη, πρόσκρουση αστεροειδών-κομητών και κλιματική αλλαγή.
The Great Filter theory suggests that
all life must overcome certain challenges, and at least one hurdle is nearly
impossible to clear. Pixabay
Σύμφωνα με τους ερευνητές, έχουμε αγνοήσει εδώ και καιρό το «Μεγάλο Φίλτρο» που εξαπλώνεται γρήγορα, παρότι απειλεί να μας καταστρέψει ολοκληρωτικά, αφού ο ρυθμός της τεχνολογικής εξέλιξης του πολιτισμού μας σχετίζεται άμεσα με την δριμύτητα του αφανισμού μας. Απαιτείται λοιπόν μια περίοδος ενδοσκόπησης, ακολουθούμενη από κατάλληλες βελτιώσεις για να προσεγγίσουμε σωστά τη δύσκολη θέση μας και να βρούμε την έξοδο από αυτήν.
Δεν υπάρχει κανένα γνωστό θεωρητικό όριο για το πόσο μακριά θα μπορούσε να προχωρήσει η ανθρωπότητα στο μακρινό μέλλον, λαμβάνοντας υπόψη τα ανεξάντλητα αποθέματα ύλης και ενέργειας που βρίσκονται πέρα από την εύθραυστη ατμόσφαιρα της Γης, σε ένα σύμπαν με πολύ περισσότερο χρόνο μπροστά του από τα μόλις 13,8 δισεκατομμύρια χρόνια, που έχουν ήδη περάσει από την γέννησή του. Η ανθρωπότητα έχει την δυνατότητα να εξελιχθεί σε πολιτισμό Τύπου ΙΙ, ακόμη και σε πολιτισμό Τύπου ΙΙΙ – δεν είναι πέρα από κάθε πιθανότητα.
The Great Filter is so difficult to
identify because, among other reasons, other worlds experience wildly different
environments than Earth. This artist's concept depicts what the view may be
like on a planet in the Trappist-1 system. Credit: NASA/JPL-Caltech
Για να προετοιμάσουμε το ταξίδι μας, μπορούμε πιθανότατα να υπολογίζουμε ότι το εσωτερικό ηλιακό σύστημα θα παραμείνει κατοικήσιμο για ακόμα μερικά δισεκατομμύρια χρόνια, έως ότου ο Ήλιος αρχίζει να διαστέλλεται προς την κατάσταση του ερυθρού γίγαντα. Κι αν η ανθρωπότητα καταφέρει να ξεπεράσει το Μεγάλο Φίλτρο, υπάρχει αρκετός χρόνος να προετοιμαστεί για τις επόμενες προκλήσεις, ώστε να μεταναστεύσει προς τα άστρα βρίσκοντας το νέο σπίτι μας.
Πηγές: https://www.universetoday.com/152113/avoiding-the-great-filter-how-long-until-were-living-across-the-solar-system/ - https://earthsky.org/space/avoiding-the-great-filter-earth-alien-civilizations/ - Robin Hanson: The Great Filter – Are We Almost Past It? - Avoiding the “Great Filter”: Extraterrestrial Life and Humanity’s Future in the Universe - https://physicsgg.me/2022/11/21/
