Τα
άλογα είναι από τα πιο όμορφα είδη ζώων που υπάρχουν, ενώ νέα έρευνα
αποκαλύπτει ότι εξημερώθηκαν πριν 4.200 χρόνια στις στέπες Πόντου και Κασπίας
του Βόρειου Καύκασου. About 4,200 years ago, horseback riding allowed people
to travel farther and faster than ever before, spurring migration throughout
Europe and Asia. Horses gallop during a cultural demonstration at a breeding
center in West Ujimqin Banner in Inner Mongolia. PHOTOGRAPH BY PENG YUAN/XINHUA
VIA GETTY
Ένα
από τα πιο επίμονα μυστικά της προϊστορίας φαίνεται ότι αποκαλύφθηκε επιτέλους
και αφορά τα άλογα. Μια διεθνής επιστημονική ομάδα, με επικεφαλής Γάλλους
επιστήμονες, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα σύγχρονα άλογα εξημερώθηκαν περίπου
το 2200 π.Χ. στις στέπες της Δυτικής Ευρασίας, γνωστές και ως στέπες Πόντου –
Κασπίας, κοντά στους ποταμούς Βόλγα και Ντον της σημερινής Ρωσίας, από όπου
μετά εξαπλώθηκαν στον υπόλοιπο κόσμο.
Horse mandible
excavated from the Ginnerup archaeological site, Denmark, June 2021. (This site
was included in the study "The origins and spread of domestic horses from
the Western Eurasian steppes" led by Ludovic Orlando, CNRS). Credit: © Lutz Klassen, East Jutland Museum.
Οι
162 ερευνητές από πολλές χώρες και με πολλές ειδικότητες (γενετιστές,
αρχαιολόγοι, γλωσσολόγοι κ.α.), με επικεφαλής τον παλαιογενετιστή καθηγητή
Λουντοβίκ Ορλάντο του Πανεπιστημίου της Τουλούζης ΙΙΙ-Πολ Σαμπατιέ και του
Εθνικού Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών (CNRS) της Γαλλίας, οι οποίοι έκαναν τη
σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Nature», ανέλυσαν DNA από τα απομεινάρια 273
αρχαίων αλόγων από διάφορες περιοχές (Ιβηρική, Ανατολία, Δυτική Ευρασία,
Κεντρική Ασία), τα οποία είχαν ζήσει πριν από 50.000 έως 2.200 χρόνια.
Όπως
ανέφερε ο Ορλάντο, «τελικά βρήκαμε πού και πότε τα άλογα εξημερώθηκαν». Η
εξημέρωση των αλόγων υπήρξε ένα καθοριστικό γεγονός, καθώς έφερε επανάσταση στα
ταξίδια, στις μεταφορές, στους πολέμους και σε άλλες δραστηριότητες.
Έως
τώρα, υπήρχαν αρχαιολογικές ενδείξεις για μια αρχαιότερη εξημέρωση των αλόγων,
στην περιοχή Μποτάι της Κεντρικής Ασίας περί το 3500 π.Χ., όμως εκείνα τα
αρχαία άλογα δεν σχετίζονται με τα σύγχρονα εξημερωμένα άλογα. Η νέα έρευνα
τοποθετεί την «πατρίδα» του συγχρόνου αλόγου στην Ποντική στέπα, η οποία
αποτελεί το δυτικό τμήμα της ευρύτερης Ευρασιατικής στέπας και πιο συγκεκριμένα
στις λεκάνες των ποταμών Βόλγα και Ντον, ανατολικά του ποταμού Δνείπερου.
Η
ίππευση των αλόγων και η πρόσδεση σε αυτά πολεμικών αρμάτων με τροχούς
διευκόλυνε την εξάπλωση των πρόσφατα εξημερωμένων αλόγων, με αποτέλεσμα μέσα σε
περίπου 500 χρόνια από την εξημέρωση τους, οι νέες εξημερωμένες ράτσες αλόγων
να αντικαταστήσουν όλους τους πληθυσμούς αλόγων στην Ευρασία.
Η
δραματική αλλαγή
The modern horse
was domesticated around 2200 years BCE in the northern Caucasus. In the
centuries that followed it spread throughout Asia and Europe. An international
team of 162 scientists collected, sequenced and compared 273 genomes from
ancient horses scattered across Eurasia to come up with this finding. Rosa
Bonheur, The Horse Fair, 1852–55.
Courtesy The Metropolitan Museum New York.
Οι
ερευνητές βρήκαν ότι μολονότι η Ευρασία κάποτε διέθετε γενετικά
διαφοροποιημένους πληθυσμούς αλόγων, μια δραματική αλλαγή συνέβη μεταξύ του
2000 και του 2200 π.Χ. Σταδιακά επικράτησε από την Ανατολία έως τη Σιβηρία ένα
μοναδικό γενετικό «προφίλ» στα άλογα, το οποίο προηγουμένως εντοπιζόταν μόνο
στις στέπες του Πόντου στον βόρειο Καύκασο. Μέσα σε λίγους αιώνες όλοι οι
πληθυσμοί άγριων αλόγων από τον Ατλαντικό μέχρι τη Μογγολία είχαν
αντικατασταθεί από αυτά τα εξημερωμένα άλογα.
Παράλληλα,
σύμφωνα με τον Ορλάντο, «όπως δείχνουν τα γενετικά δεδομένα, υπήρξε μια
δημογραφική έκρηξη στα άλογα, που όμοια της δεν είχε υπάρξει τα τελευταία
100.000 χρόνια. Αυτή συνέβη όταν οι άνθρωποι αναλάβαμε τον έλεγχο της
αναπαραγωγής του αλόγου και τα παρήγαμε σε αστρονομικούς αριθμούς».
Αυτή
η ταχεία αύξηση των αλόγων οφείλεται και στο ότι, χάρη στις μεταλλάξεις που
υπέστη το DNA τους, έγιναν από τη μια πιο υπάκουα στους ανθρώπους και από την
άλλη πιο ανθεκτικά από άποψη σκελετού. Σύμφωνα με τη νέα μελέτη, δύο γονίδια (GSDMC
και ZFPM1) που κάποια στιγμή επικράτησαν στα άλογα των στεπών της δυτικής
Ευρασίας, έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στο να υπάρξουν σημαντικές εξελικτικές
προσαρμογές και αλλαγές συμπεριφοράς στα ζώα, από άποψη αντοχής τους,
ικανότητας μεταφοράς μεγαλύτερου βάρους, υπακοής στους ανθρώπους κ.α.
Πάντως,
σύμφωνα με τους ερευνητές, οι διαδοχικές μεταναστεύσεις Ινδο-Ευρωπαϊκών
πληθυσμών και Ινδο-Ιρανικών γλωσσών από τις στέπες προς την Ευρώπη στη διάρκεια
της τρίτης χιλιετίας π.Χ. δεν μπορεί να βασίστηκαν στα άλογα, καθώς η εξημέρωση
και η εξάπλωση τους συνέβη αργότερα.
Πηγές: Librado,
P., Khan, N., Fages, A. et al. The origins and spread of domestic
horses from the Western Eurasian steppes. Nature, 2021
DOI: 10.1038/s41586-021-04018-9 - https://www.nationalgeographic.com/animals/article/do-we-finally-know-where-horses-evolved
- https://www.tovima.gr/2021/10/21/science/aloga-pote-kai-pou-eksimerothikan-nea-apokalyptiki-ereyna/
