Η
πόλη που, σύμφωνα με τον μύθο, ανέθρεψε τον Οιδίποδα ήρθε στο φως. Τα πρώτα
οικιστικά κατάλοιπα της αρχαίας Τενέας, τα οποία χρονολογούνται στην
ελληνιστική και ρωμαϊκή περίοδο, εντοπίστηκαν για πρώτη φορά στο Χιλιομόδι
Κορινθίας, στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος Αρχαίας Τενέας, με φορέα τη
Γενική Διεύθυνση Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς, υπό τη διεύθυνση της
δρος Έλενας Κόρκα, επίτιμης γενικής διευθύντριας. Ανατολικό τμήμα του ανεσκαμμένου χώρου με
οικιστικά κατάλοιπα. Φωτ.: ΥΠΠΟΑ. Greek
archaeologists have discovered jewelry, dozens of coins and remnants of a
housing settlement affirming the location of an ancient city thought to have
been founded by survivors of the Trojan War in the 12th or 13th century BCE. An
aerial view of the archaeological excavation site near the village of
Chiliomodi, Greece, October 31, 2018. Greek Culture Ministry/Handout via
REUTERS
Οικιστικά
κατάλοιπα της αρχαίας Τενέας εντοπίστηκαν πρώτη φορά στο Χιλιομόδι Κορινθίας,
στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος Αρχαίας Τενέας, με φορέα τη Γενική
Διεύθυνση Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς, υπό την διεύθυνση της δρος
Έλενας Κόρκα, επίτιμης γενικής διευθύντριας.
Οι
εργασίες επικεντρώθηκαν σε δύο κυρίως χώρους: στην περιοχή όπου εκτείνεται
οργανωμένο νεκροταφείο ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων με συνοδά κτίρια και
εγκαταστάσεις και σε έναν δεύτερο χώρο, όπου για πρώτη φορά εντοπίστηκαν και
ανασκάφηκαν οικιστικά κατάλοιπα της αρχαίας Τενέας. Τα τελευταία αποτελούν
πλέον αποδείξεις για τον εντοπισμό της αρχαίας πόλης, η ύπαρξη της οποίας
καταμαρτυρείται μόνο μέσα από ιστορικές πηγές και επιγραμματικές μαρτυρίες παλαιότερων
και σύγχρονων μελετητών. Ταυτόχρονα, διεξήχθη ευρείας κλίμακας επιφανειακή και
γεωφυσική έρευνα.
Δυτικό
τμήμα του ανεσκαμμένου χώρου με οικιστικά κατάλοιπα. Φωτ.: ΥΠΠΟΑ.
Στο
χώρο του νεκροταφείου πραγματοποιήθηκαν τομές περιμετρικά του δίχωρου υπέργειου
ρωμαϊκού ταφικού μνημείου και της υποκείμενης αυτού δεξαμενής ελληνιστικών
χρόνων, που ανασκάφηκαν το 2016 και 2017. Φέτος εντοπίστηκαν επτά νέοι τάφοι.
Τέσσερις από αυτούς χρονολογούνται στους ρωμαϊκούς χρόνους και βρίσκονται
βόρεια του ταφικού μνημείου, εντός των ρωμαϊκών ταφικών περιβόλων. Σε
χαμηλότερο επίπεδο διερευνήθηκαν τρεις τάφοι ελληνιστικών χρόνων, εκ των οποίων
ο ένας επαναχρησιμοποιήθηκε κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους. Από τα οστεολογικά
κατάλοιπα των εννέα ταφών οι δύο σκελετοί ανήκαν σε ενήλικους άνδρες, οι πέντε
σε ενήλικες γυναίκες και οι δύο σε παιδιά. Μάλιστα, σε έναν από τους τάφους
εντοπίστηκε γυναικεία μαζί με παιδική ταφή.
Σιδερένιο δαχτυλίδι ρωμαϊκών χρόνων. Φέρει σφραγιδόλιθο με απεικόνιση Σαράπιδος
καθήμενου σε θρόνο που συνοδεύεται από τον Κέρβερο. Φωτ.: ΥΠΠΟΑ.
Όλες
οι ταφές ήταν πλούσια κτερισμένες με αγγεία, χρυσά, χάλκινα και οστέινα
κοσμήματα, στλεγγίδες, νομίσματα κ.ά. Μεταξύ των ευρημάτων ξεχωρίζει δαχτυλίδι
που φέρει σφραγιδόλιθο με απεικόνιση Σαράπιδος καθήμενου σε θρόνο και πλησίον
του τον Κέρβερο στην παραδοσιακή αναπαράστασή του με τις τρεις κεφαλές, ένας
λύχνος κορινθιακού εργαστηρίου με παράσταση της Υγείας, χρυσή δανάκη, θησαυρός
τριών νομισμάτων που ανήκουν στις πρώτες κοπές της Κορίνθου ως ρωμαϊκής
αποικίας και χρονολογούνται περί το 44-40 π.Χ. καθώς και αρχαϊκά νομίσματα του
ίδιου νομισματοκοπείου, όπως ένας οβολός Κορίνθου του β΄ μισού του 6ου αι. π.Χ.
και ένα ασημένιο ημίδραχμο του α΄ μισού του 5ου αι. π.Χ.
Ευρήματα
από ταφές ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων. α: Ταφή ελληνιστικών χρόνων. β:
Λύχνος ρωμαϊκών χρόνων με παράσταση Υγείας. γ: Χρυσά ενώτια ρωμαϊκών χρόνων.
δ:Χρυσή δανάκη Σικυώνας. ε: Μικκύλα αγγεία ελληνιστικών χρόνων. Φωτ.:
ΥΠΠΟΑ.
Διαπιστώνεται
ότι, με επίκεντρο τη δεξαμενή και μετέπειτα το ρωμαϊκό ταφικό μνημείο,
εκτείνεται περιμετρικά οργανωμένο νεκροταφείο ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων,
που στο σύνολό του απαριθμεί, από τα μέχρι σήμερα ανασκαφικά στοιχεία, τριάντα
πέντε τάφους πολλοί εκ των οποίων περιλαμβάνουν περισσότερες από μια ταφές. Ο
πλούτος και η ποικιλία των κτερισμάτων πιστοποιεί τη διαχρονική ευμάρεια της
πόλης και των κατοίκων της.
Λεπτομέρειες
και ευρήματα από τον ανεσκαμμένο χώρο με τα οικιστικά κατάλοιπα. α-β:
Λεπτομέρειες του χώρου όπου διακρίνονται θυραία ανοίγματα και πήλινα δάπεδα. γ:
Οστέινο ζάρι ρωμαϊκών χρόνων. δ: Απότμημα μαρμάρινης επιγραφής ρωμαϊκών χρόνων.
ε: Ειδώλιο ζώου. στ: τμήμα ειδωλίου. Φωτ.: ΥΠΠΟΑ.
Βορειότερα
του νεκροταφείου, στον δεύτερο χώρο έρευνας, εντοπίστηκε τμήμα κτιριακών
εγκαταστάσεων. Συγκεκριμένα, σε έκταση 672 τ.μ. ανασκάφηκε τμήμα του οικιστικού
ιστού της πόλης, που διέθετε οργανωμένους χώρους με στέγαση και θυραία
ανοίγματα. Στο εσωτερικό των χώρων αυτών διατηρούνταν σε καλή κατάσταση πήλινα
δάπεδα, καθώς και τμήματα από μαρμάρινα και λίθινα δάπεδα, ενώ κάποιοι από τους
τοίχους ήταν ιδιαίτερα επιμελημένοι και έφεραν επίστρωση κονιάματος. Επιστύλια,
κιονίσκοι και άλλα αρχιτεκτονικά μέλη εντοπίστηκαν καταπεσμένα στο εσωτερικό
των παραπάνω χώρων, καθώς και ένας πυθαμφορέας, ο οποίος βρέθηκε in situ. Στον
ίδιο χώρο, στη θεμελίωση ενός τοίχου εντοπίστηκε εγχυτρισμός με δύο
ταφές εμβρύων. Επιπλέον, σε έναν από τους χώρους, η διερεύνηση του οποίου δεν
ολοκληρώθηκε, αποκαλύφθηκε τμήμα πήλινου αγωγού μήκους 3,5 μ. Από τον ίδιο χώρο
συγκεντρώθηκε μεγάλος αριθμός ψηφίδων. Μόνον από την περιοχή των παραπάνω τομών
προέκυψαν περισσότερα από 200 νομίσματα, τα οποία χρονολογούνται από τους
πρώιμους ελληνιστικούς μέχρι και τους ύστερους ρωμαϊκούς χρόνους. Αρκετά από τα
νομίσματα αυτά ανήκουν στην εποχή του Σεπτιμίου Σεβήρου (193-211 μ.Χ.), ενώ
εντοπίζονται και σπάνιες τοπικές κοπές διαφόρων πελοποννησιακών πόλεων. Τα
νομισματικά ευρήματα δείχνουν ότι ο οικισμός πιθανότατα γνώρισε ιδιαίτερη
οικονομική ανάπτυξη στη διάρκεια της δυναστείας των Σεβήρων. Παρατηρείται
μεγάλη συγκέντρωση κεραμικής χρηστικών κυρίως αγγείων και ανάμεσα στα
ευρήματα ξεχωριστή θέση κατέχει απότμημα επιγραφής Ρωμαϊκής εποχής και
οστέινο ζάρι.
Οι
παραπάνω κτιριακές εγκαταστάσεις χρονολογούνται από τους πρώιμους ελληνιστικούς
έως και τους ύστερους ρωμαϊκούς χρόνους και διαφαίνεται ότι επεκτείνονται προς
όλες τις κατευθύνσεις. Η έρευνα θα συνεχιστεί στους χώρους αυτούς στην επόμενη
περίοδο. Τα κτιριακά κατάλοιπα φανερώνουν συνεχείς παρεμβάσεις και
αναδιαμορφώσεις εξαιτίας της μακράς περιόδου χρήσης τους.
Το
σύνολο των φετινών ανασκαφικών στοιχείων οδηγεί τους ανασκαφείς στην υπόθεση
ότι ο οικισμός ενδεχομένως υπέστη τις συνέπειες της επιδρομής του Αλάριχου στην
Πελοπόννησο το 396-397 μ.Χ. και ότι ίσως εγκαταλείφθηκε στα χρόνια των αβαροσλαβικών
επιδρομών, στα τέλη του 6ου αιώνα μ.Χ.
«Οι
αρχαίοι συγγραφείς, όπως ο Στράβωνας, μιλούν για την Τενέα. Άλλωστε ήδη
αναφέρουν ότι ο Οιδίποδας ανατράφηκε εκεί. Αυτό βεβαίως αυτή τη στιγμή είναι
μύθος, όμως σίγουρα κάτι σημαίνει. Εφόσον αναφέρεται ότι εκεί ήταν τα θερινά
ανάκτορα του βασιλιά της Κορίνθου, σημαίνει ήδη μια επιλογή μιας θέσης και για
το περιβάλλον της και για τη γεωγραφική της θέση, την πολιτική πιθανώς ακόμα,
αλλά σίγουρα ότι εκεί υπήρχε ένα κέντρο πολιτισμού που ανέθρεψε τον Οιδίποδα»,
δηλώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Κόρκα, η οποία διευκρινίζει:
«Και
μόνο ο μύθος ότι ο Αγαμέμνονας εγκατέστησε εκεί τους Τρώες ή τους κατοίκους της
Τενέδου, όλα αυτά δείχνουν τη σημασία της πόλης. Εμείς όμως πρέπει να
περιοριζόμαστε στο τι βρίσκουμε καθαρά και μόνο στην ανασκαφή μας. Και ναι μεν
μπορεί να υπάρχουν λυχνάρια με απεικόνιση του Αινεία που φεύγει από την Τροία ή
που δείχνουν τον ίδιο τον Οιδίποδα και την αντιπαράθεσή του με τη Σφίγγα, αλλά
αυτά ήταν και αγαπητά θέματα. Δεν μπορεί να πει κανείς τίποτα, μέχρι να έχει
ακριβή, ξεκάθαρα τεκμήρια, που του δίνουν το περιθώριο να οδηγηθεί σε μια
υπόθεση», συμπληρώνει η κ. Κόρκα, τονίζοντας ότι «εμείς οι αρχαιολόγοι είμαστε
πάρα πολύ προσεκτικοί σε αυτά. Κάνουμε άλλωστε με την ομάδα μας μια πολύ
εκτεταμένη έρευνα σε αρχεία στην Ελλάδα και στο εξωτερικό για έστω κάποια
καταγραφή από κάποιο περιηγητή και η δημοσίευση που θα πραγματοποιήσουμε θα περιλαμβάνει
και πάρα πολλά στοιχεία γύρω από αυτό».
Ως
προς τη σημασία της ανεύρεσης της αρχαίας Τενέας, η ίδια προσθέτει ότι «όταν
έρχεται στο φως μια καινούργια πόλη δίνει πάρα πολλά καινούργια στοιχεία.
Δηλαδή ποια ήταν τα στοιχεία επίδρασης από τη μητρόπολη, δηλαδή την Κόρινθο, το
πώς λειτουργούσε η πόλη… Το κομμάτι το οποίο εμείς σκάβουμε αυτή τη στιγμή,
δηλαδή τα οικιστικά, εντοπίζονται στα ελληνιστικά και στα ρωμαϊκά χρόνια, όταν
είχε μια τεράστια ευμάρεια η πόλη αυτή, η οποία είχε αρχίσει να διεκδικεί την
ανεξαρτησία της. Νομίζω ότι αυτό είναι που δίνει ‘τροφή' για την επιστήμη, για
τους μελετητές που έχουν να δουν το επιμέρους υλικό».
Πηγές:
Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού (Δελτίο Τύπου) - http://www.kathimerini.gr/994929/gallery/epikairothta/ellada/sto-fws-h-arxaia-tenea---spoydaia-arxaiologika-eyrhmata-fwtografies
- https://www.news247.gr/politismos/ti-simainei-i-anakalypsi-tis-archaias-teneas.6667042.html
- https://www.reuters.com/article/us-greece-archaeology/greece-unearths-remnants-of-ancient-city-of-tenea-idUSKCN1NI25N
