Οδυσσέας Ελύτης, “Μελαγχολία του Αιγαίου”. Odysseus Elytis, “Aegean Melancholy”

Frederic Edwin Church, Aegean Sea, c. 1877, Metropolitan Museum of Art.

Ποιός ειρμός ψυχής στις αλκυόνες του απογέματος!

Ποιά νηνεμία στις φωνές της μακρινής στεριάς!

Ο κούκος μες στων δέντρων το μαντίλι

Κι η μυστική στιγμή του δείπνου των ψαράδων

Κι η θάλασσα που παίζει με τη φυσαρμόνικα

Το μακρινό μαράζι της γυναίκας

Της ωραίας που γύμνωσε τα στήθη της

Όταν η θύμηση μπήκε στις φωλιές

Κι οι πασχαλιές ράντισαν με φωτιά τη δύση!

Απόσπασμα από την  τοιχογραφία του στόλου. Δυτική οικία Ακρωτηρίου.

Με το καΐκι και με τα πανιά της Παναγίας

Έφυγαν κατευόδιο των ανέμων

Οι εραστές της ξενιτιάς των κρίνων

Αλλά η νύχτα πώς εδώ κελάρυσε τον ύπνο

Με γάργαρα μαλλιά στους φεγγερούς λαιμούς

Ή στις μεγάλες άσπρες παραλίες

Και πώς με το χρυσό σπαθί του Ωρίωνα

Σκόρπισε και ξεχύθηκε ψηλά

Η σκόνη από τα όνειρα των κοριτσιών

Που ευωδίασαν βασιλικό και δυόσμο!

Η λεγόμενη "Μυκηναία". Απόσπασμα πομπής γυναικών, από το Θρησκευτικό κέντρο των Μυκηνών. Fragment unique de fresque comprenant la figure féminine de la Mycénienne - La «Dame de Mycènes». L'expression sérieuse et pensive de la déesse révèle la solennité du moment, alors qu'elle accepte une offrande — un collier qu'elle tient serré dans sa main droite. Elle porte un corsage à manches courtes sur un chemisier qui souligne sa poitrine. Sa coiffure complexe retient l'attention de même que ses riches bijoux — bracelets et colliers. Musée archéologique national, Athènes.

Στα τρίστρατα όπου στάθηκεν η αρχαία μάγισσα

Καίοντας με ξερό θυμάρι τους ανέμους

Οι λυγερές σκιές αλαφροπερπατήσανε

Μ’ ένα σταμνί γεμάτο αμίλητο νερό στο χέρι

Εύκολα σα να μπαίναν στον Παράδεισο

Κι από την προσευχή των γρύλων που άφρισε τους κάμπους

Οι όμορφες ξεπροβάλανε με δέρμα φεγγαριού

Για να χορέψουνε στο μεσονύχτιο αλώνι...

Τοιχογραφία από τη μινωική έπαυλη της Αμνισού, όπου εικονίζονται λευκά κρίνα σε κόκκινο βάθος. Η έπαυλη χτίστηκε γύρω στο 1600 και καταστράφηκε μετά το 1500 π.Χ.

Ω σημάδια που περνάτε μες στο βάθος

Του νερού που κρατάει έναν καθρέφτη

Εφτά κρινάκια που λαμποκοπάτε

Αναπαράσταση σκηνής ταυροκαθαψίων από το ανάκτορο της Πύλου.

Όταν ξαναγυρίσει το σπαθί του Ωρίωνα 

Θά ’βρει φτωχό ψωμί κάτω από το λυχνάρι

Αλλά ψυχή στη χόβολη των άστρων

Θά ’βρει μεγάλα χέρια διακλαδωμένα στο άπειρο

Έρημα φύκια στερνοπαίδια του γιαλού

Χρόνια πετράδια πράσινα

Τμήμα τοιχογραφίας με παράσταση γυναικείας μορφής (προσκυνήτρια) από την μεγάλη πομπή γυναικών από το νεότερο ανάκτορο της Τίρυνθας π.1300 π.Χ. Είναι εμφανής η επιρροή της μινωικής Κρήτης σε ότι αφορά το σχέδιο και τα χρώματα. Το σχέδιο είναι δισδιάστατο και επίπεδο, χωρίς φωτοσκίαση και προοπτική, η κόμμωση, η πλούσια ενδυμασία, τα χαρακτηριστικά του προσώπου που είναι σε κατατομή και τα μάτια κατενώπιον. Η γυναικεία μορφή είναι χρωματισμένη άσπρη και η διακόσμηση στο επάνω μέρος της τοιχογραφίας, με ρόδακες και φύλλα κισσού θυμίζουν μινωικές τοιχογραφίες. Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών.

Ω πράσινο πετράδι – ποιός θυελλομάντης είδε

Να σταματάς το φως στη γέννηση της μέρας

Το φως στη γέννηση των δυό ματιών του κόσμου!

Από τη συλλογή: «Προσανατολισμοί» (1940).

Από το βιβλίο: Οδυσσέας Ελύτης, «Ποίηση», Ίκαρος, Αθήνα 2002, σελ. 63-64.

There are certain poems that enliven the soul. These are the poems that readers develop a personal relationship with, returning time and again to re-enter the mystery that first attracted the reader to the poem. For me, Odysseus Elytis’ “Aegean Melancholy” is such a poem. Lawrence Durrell writes of Elytis that he has “insisted that at the bottom poetry is not simply craft or skill but an act of divination” and “Aegean Melancholy” proves this statement true. Elytis enters the mind of the poem in wonderment, and grows that wonderment by bringing together several of the major Western myths that have defined our culture. The poem becomes increasingly elusive and jubilant, even as the speaker laments the loss of the very myths he celebrates. Charting the transition in Western culture from a Pagan reality to a Christian reality, Elytis has created a poem that evades the mind’s desire to understand such a transition concretely. This poem is meant to inspire the imagination and reconnect the reader to her Western origins, thereby “divining” the past into the present.

The title of the poem, “Aegean Melancholy” serves to place the poem in the Aegean sea, specifically the Greek islands, and to also beckon to the time when Greek mythology was the dominate system of belief. The poem begins:

Το γαλάζιο πουλί, απόσπασμα τοιχογραφίας από την Οικία των τοιχογραφιών. Υστερομινωική ΙΑ περίοδος, π. 1550 π.Χ. Κνωσσός (ανάκτορο, "σπίτι των τοιχογραφιών"). σωζόμενο ύψος 60 εκ. Ηράκλειο Αρχαιολογικό Μουσείο. Η τοιχογραφία αυτή είναι από τις αρχαιότερες και σημαντικότερες της μινωικής Κρήτης. Μέσα στη φύση που οργιάζει, με τις φωτεινές κίτρινες αγριοτριανταφυλλιές, τα γαλάζια μπιζέλια, τα κρινάκια και άλλα φυτά σε διαφορετικά χρώματα βάθους ( κόκκινο, κίτρινο, γαλάζιο), δεσπόζει σε λευκό βάθος το γαλάζιο πουλί καθισμένο σε βράχο. Ελευθερία στην πινελιά, ξεφάντωμα της φύσης, ανάπαυση του βλέμματος χαρακτηρίζουν το απόσπασμα αυτής της ξεχωριστής τοιχογραφίας, που θα πρέπει να ανήκε σε ένα λαμπρό σύνολο που καταστράφηκε. Πηγή από το βιβλίο: Ελληνική Τέχνη - Η Αυγή της Ελληνικής Τέχνης - Εκδοτική Αθηνών.

What linking of soul to the halcyons of the afternoon!

What calm in the voices of the distant shore!

The cuckoo in the trees’ mantilla,

And the mystic hour of the fisherman’s supper,

Ending with exclamation points, the first two lines plunge the reader into the speaker’s wonderment for the Greece. “Halcyons” refers to a bird named after Alcyone, a woman who, according to Ovid’s rendering in The Metamorphoses, threw herself off a cliff and became a bird after learning her husband had died at sea. The gods, taking pity, turned her husband into a halcyon as well. According to myth, Alycone’s metamorphosis is marked each winter solstice by a period of seven days of calm, bringing us to the second line of the poem: “what calm in the voices in the distant shore”. “Voice” is a metaphor for history and memory entering the present in a mystical way: while the voices are audible, their distance impedes clear understanding. The voices are calm because they are in the halcyon period, on another day might they be enraged?

The next line, “The cuckoo in the trees’ mantilla” sounds as though nature is breaking into speech. Describing the trees’ leaves as “mantilla” is a way of giving the trees a female personification. The line between human and non-human is increasingly blurred. The last line, “And the mystic hour of the fisherman’s supper” can refer to Christ and the Last Supper, however it is more interesting if we let “fisherman” refer to both a common man and a god. Such a reading contributes to the poem’s impulse to see divinity in the prosaic, to essentially see both as part and parcel of each other.

While the landscape is certainly real, Elytis uses myth to make the land adopt a level of surrealism. The only way to describe the unnamable beauty of the land is to imbue it with mythological memory. Though I have given a literal break down of the first four lines of the poem, as much as possible at any rate, as the poem moves forward it becomes more squirrelly, almost impossible to pin down:

Herbert James Draper, Halcyone, 1915.

The long lament of the woman,

The lovely woman who bared her breasts

When memory found the cradles

And lilac sprinkled the sunset with fire!

This is where the ambiguity of the poem begins to be intriguing, and several myths begin to collide. “The woman” could refer to Alcyone mourning her husband’s death, it could refer to Mary (if we are to maintain that the fisherman refers to Jesus), or it could refer to Diana. The end stop after “the woman” is followed by two enjambed lines, lending them a breathless, urgent quality, so that the exclamation point at the end comes with maximum impact. The last two lines of the stanza evade interpretation. Yes, “cradle” can be linked to baby Jesus, and lilacs can be symbolic of a funeral . . . but some kind of magic happens if we do not try to force a literal interpretation. It is better to let these lines manipulate our imaginations, rather than try to manipulate the images. We live in a culture that shuns the unbelievable and that demands rationalism, but in his Nobel lecture Elytis stated:

“it is in the inside of this world that the other world is contained, that it is with the elements of this world that the other world is recombined, the hereafter, that second reality situated above the one where we live unnaturally. It is a question of a reality to which we have a total right, and only our incapacity makes unworthy of it.”

Elytis is using myth and imagery to invoke that “other world,” which is no less real than the tangible world. We live “unnaturally” in this world because we try so hard to square the mysteries. It is so easy to want to rationalize the mind of the poem, and yet by doing so, we destroy the experience of the poem and reveal our incapacity to live with that which is indefinable.

The next stanza again resumes the Alcyone myth, tempting the reader to again rationalize the poem:

Ακρωτήρι Θήρας - Η τοιχογραφία του μινωϊκού στόλου 16ος αιώνας π.Χ. Akrotiri - Island of Santorini - Fresco of minoan fleet 16th Century BC.

With caique and the Virgin’s sails

Sped by the winds they are gone,

Lovers of the lilies’ exile;

These lines can be read as Alcyone and her husband disappearing into the winds, “lovers of the lilies’ exile.” The first line clearly references a sailboat—perhaps the boat that Alcyone’s husband went down in? The punctuation is again subdued, allowing Elytis to again build momentum later on into the stanza. The next lines return to a heightened surrealism:

Ενήλικη κροκοσυλλέκτρια, λεπτομέρεια τοιχογραφίας της Kροκοσυλλογής στην «Ξεστή 3» του Ακρωτηρίου.

But how night here attends on sleep

With murmuring hair on shining throats

Or on the great white shores;

“Sleep” informs the reader that Elytis is consciously returning the poem to a dream like state. The line “With murmuring hair on shining throats” could refer to any woman, even the reader. But while the woman is sleeping and defenseless, the land remains powerful: sleep attends “on the great white shores,” suggesting that while humans are inherently impermanent, land is inherently lasting. Land evolves over time, and is witness to the memories of the world. Next the poem shifts to another myth, and this time the poem exitss the land and enters the cosmos:

Ανήλικη κροκοσυλλέκτρια, λεπτομέρεια τοιχογραφίας. Τέλη Μεσοκυκλαδικής περιόδου, π.1650 π.Χ. Θήρα, Ακρωτήρι (Ξεστή 3, δωμάτιο 3α).Ύψος 244 εκ. Θήρα, Προϊστορικό μουσείο. Η τοιχογραφία κάλυπτε τον ανατολικό τοίχο του δωματίου στον πρώτο όροφο και αποτελεί τμήμα μεγάλης ενιαίας σύνθεσης που εκτεινόταν και στο βόρειο τοίχο: σε ορεινό, προφανώς το θηραϊκό τοπίο παριστάνονται σκηνές από τη συλλογή κρόκου, δραστηριότητα που φαίνεται πως ήταν μεγάλης σημασίας για τη θηραϊκή κοινωνία. Οι δύο γυναικείες μορφές της εικόνας-μια ώριμη και μια νεανική-παριστάνονται σε στιγμιότυπο αυτής ακριβώς της ασχολίας. Και οι δύο διαθέτουν πλούσια ενδυμασία από περικόρμιο και φούστα και κοσμούνται με πολύτιμα κοσμήματα, ενώτια, περιδέραια, ψέλια, περισφύρια. Η ενήλικη γυναίκα παριστάνεται κατενώπιον και παρατηρεί με ενδιαφέρον τις κινήσεις της νεαρής κοπέλλας, η οποία την ατενίζει με αγωνία προσπαθώντας να μαντέψει την κρίση της: άραγε θα την εγκρίνει να περάσει στις ενήλικες; Προφανώς με την απεικόνιση της σκηνής αυτής, ο καλλιτέχνης θέλησε να δώσει στιγμιότυπο από τη διαδικασία μύησης των νεαρών κοριτσιών. Πρόκειται για έργο μεγάλης πνοής. Πηγή από το βιβλίο: Ελληνική Τέχνη - Η Αυγή της Ελληνικής Τέχνης - Εκδοτική Αθηνών.

And how Orion’s gold sword

Is scattered and spilled aloft

Dust from the dreams of girls

Scented with mint and basil!

According to myth, Diana, prompted by her brother Apollo, accidentally killed Orion while he was swimming. In grief, she placed his body in the stars. “Orion’s gold sword” refers to a vertical cluster of stars beneath Orion’s Belt. “Dust from the dreams of girls” could refer to Diana’s desirous dreams of Orion. “Scented with mint and basil!” is a way of grounding the poem back to the land. And yet, even as I make these declarations, I destroy their mystery, and therefore their purpose. As readers, we don’t really know exactly what is happening in these lines. We are feeling our way through. We intuit the primitive place in our selves to whom the poem speaks; we intuit that the poem is beckoning us to a place and time now lost to us. In this way “Dust from the dreams of girls” is our dust, our dreams. We have only fragments of memory of a world that now eclipses our narrowed imaginations.

The next stanza invokes a fully realized Aegean world where Diana is struggling to retain her identity:

Daniel Seiter, Diane auprès du cadavre d'Orion, Diana next to the corpse of Orion, 1685, Musée du Louvre.

At the cross road where the ancient sorceress stood

Burning the winds with dry thyme, there,

Lightly, holding a pitcher full with the waters of silence,

Given the reference to “virgin” and “Orion”, and now “ancient sorceress,” I think it is safe to assume that “ancient sorceress” refers to Diana, or at the very least, a priestess of a Diana cult. We are at the crossroad between a pagan world view and a Christian world view. A kind of ritual is being performed that involves “burning the winds with dry thyme,” an image unimaginable, yet beautiful. “Thyme” can also double as “time,” making the image that much more elusive. I imagine Diana standing at a literal crossroad summoning an inexplicable power, the winds blowing around her, and also “holding a pitcher full with the waters of silence.” Again, the line eclipses me. Is she holding the future, the time when pagan knowledge will be silenced? Is she attempting to silence the impending Christian view? At any rate, I am left with the impression that she is trying to prevent the loss of her identity. Diana and Mary, representative of monotheism and polytheism, cannot coexist. As the stanza continues, a communion of Diana’s followers is described:

Τοιχογραφία πομπής γυναικών, Υστερομινωική ΙΙ περίοδος, π. 1450 π.Χ. Κνωσσός, Ηράκλειο Αρχαιολογικό Μουσείο.  Από τις πιο διάσημες κνωσιακές τοιχογραφίες και από τις πιο καλύτερα διατηρημένες, αποτελεί τμήμα μιας μεγάλης πομπής με πολλές μορφές δωροφόρων που συγκλίνουν προς μια κεντρική θεά ή ιέρεια. Η γεμάτη σφρίγος ανδρική μορφή αποδίδεται με το συμβατικό για τους άνδρες κόκκινο χρώμα στο σώμα, έντονα καμπυλωμένα μέλη, που δίνουν έμφαση στην ανάταση του σώματος, σταθερό βλέμμα και πλούσια κόμμωση. Φέρει περίτεχνο περίζωμα και κοσμήματα και παριστάνεται αγαλματώδης χωρίς να δηλώνεται καμιά εσωτερική κίνηση. Εντούτοις εκφράζει με ένταση και αποτελεσματικό τρόπο τη σημαντική αποστολή του. Πηγή από το βιβλίο: Ελληνική Τέχνη - Η Αυγή της Ελληνικής Τέχνης - Εκδοτική Αθηνών.

Easily, as though they were entering Paradise,

Supple shadows stepped . . .

And from the crickets’ prayer that fermented the fields

Lovely girls with the moon’s skin have risen

To dance on the midnight threshing floor. . .

This part of the stanza is a celebration of pagan respect for women. Women are honored for their participation in the rites of Diana. The lines are written in the past tense, suggesting that this dream is of a time long past. The cricket’s prayers “fermented the fields” and let the girls resurrect from earth to “dance on the midnight threshing floor. . .”. These images are beautiful and jubilant, and without end stops express the excitement of embracing life. The girls have “moon’s skin,” another reference to Diana, who is goddess of the moon. The ellipses have an interesting affect on the stanza. They create expectation and add to the dream-like quality of the stanza, making the speaker sound like he is imagining the celebration, rather than witnessing the celebration.

The poem has been marked by a tone of reminiscence and celebration, until now, when it transitions into a tone of desperation:

Ο πρίγκιπας με τα κρίνα. Τμήμα τοιχογραφίας. Υστερομινωική ΙΑ περίοδος, π.1500 π.Χ. Κνωσσός (ανάκτορο). Σωζόμενο ύψος π. φυσικό. Ηράκλειο Αρχαιολογικό Μουσείο. Από την τοιχογραφία έχουν διασωθεί τμήμα του επάνω μέρους του σώματος, των ποδιών και των χεριών, της ενδυμασίας και της κορώνας του νεαρού πρίγκιπα, ο οποίος αποδίδεται σε χαμηλό ανάγλυφο. Βαδίζει προς τα αριστερά και ίσως να κρατούσε γρύπα ή σφίγγα. Φοράει περίζωμα με φαρδιά ζώνη, περιδέραιο στο λαιμό και πλούσιο διάδημα με κρίνα και φτερά παγωνιού στο κεφάλι. Πρόκειται για μια πολύχρωμη ζωντανή σύνθεση και στα σωζόμενα τμήματά της διακρίνεται η προσπάθεια του καλλιτέχνη να αποδώσει τη μυολογία. Πηγή από το βιβλίο: Ελληνική Τέχνη - Η Αυγή της Ελληνικής Τέχνης - Εκδοτική Αθηνών.

O signs, you who pass in the depths

Of the mirror-holding water—

Seven small lilies that sparkle—

The speaker is seeking help and lamenting the loss of the Aegean world. He shifts from addressing no one in particular, to speaking directly to inanimate objects, as in “O signs.” Perhaps the signs are seen in the “mirror-holding water,” previously referred to as the “pitcher full of waters of silence.” The future can be foretold in the water, but the future cannot speak for itself. “Mirror” is an interesting word choice because it implies that the future is the reflection of the consequences of human actions. “Seven small lilies that sparkle” probably refers to the seven daughters of Atlas. Orion sought the affection of these seven women, and in distress the women prayed to the gods to change their form. Their prayers answered, they became the constellation of Pleiades. However much we anylize these lines though, they remain somewhat disorienting. The speaker is referencing a reality most readers are no longer identify with, for as Elytis indicts, we are distanced from the “second world.” The stanza continues:

Ταυρομαχία. Υστερομινωική ΙΒ περίοδος, λίγο μετά το 1500 π.Χ. Κνωσσός (ανάκτορο, ανατολική πτέρυγα). Ύψος 70 εκ. Ηράκλειο Αρχαιολογικό Μουσείο. Η τοιχογραφία αυτή που ο Evans ονόμασε "Torreador fresco", διατηρείται επίσης αποσπασματικά. Αναπτυσσόταν σε μετόπες, μια από τις οποίες βρίσκεται στο Μουσείο Ashmolean της Οξφόρδης. Φαρδιές ταινίες που φέρουν σε γαλάζιο βάθος το λεγόμενο "κόσμημα του βράχου" σε λευκό, γαλάζιο και κίτρινο χρώμα, πλαισιώνουν την παράσταση του αγωνίσματος των ταυροκαθαψίων. Καλύτερα διατηρείται ο ταύρος, του οποίου έχουν σωθεί πολλά μικρά κομμάτια. Με τέλεια γραμμή αποδίδεται το κεφάλι με την κυματιστή χαίτη και το αποφασιστικό βλέμμα. Τον ταύρο κρατάει από τα κέρατα γυναικεία μορφή, που αποδίδεται με το λευκό συμβατικό χρώμα των γυναικών και είναι ντυμένη με ανδρικό περίζωμα, ενώ από την άλλη πλευρά μια δεύτερη με υψωμένα χέρια αναμένει να δεχτεί την ανδρική μορφή που βρίσκεται στη δεύτερη φάση του αγωνίσματος, κατακόρυφα πάνω από το κέντρο του σώματος του ζώου. Η μορφή του άντρα με το συμβατικό κόκκινο χρώμα στο σώμα διατηρείται καλύτερα από όλες. Φέρει περίζωμα και τα μακριά μαύρα μαλλιά του ανεμίζουν, ενώ το σώμα σχεδιάστηκε σαν τόξο με μονοκοντυλιά, που αποδίδει όλη την ένταση της προσπάθειάς του. Πηγή από το βιβλίο: Ελληνική Τέχνη - Η Αυγή της Ελληνικής Τέχνης - Εκδοτική Αθηνών.

When Orion’s sword returns

It will find poor bread under the lamp

But life in star’s embers.

The speaker looks forward to a time when we are again able to live with mystery, able to embrace the myths that Western civilization sprung from. “When Orion’s sword returns” suggests that the accidental death of Orion has something to do with the transition from pagan mythology to Christian mythology. Orion was mortal man, so perhaps Elytis is suggesting that “when Orion’s sword returns,” we will be able to return to Aegean values. However, once again this line is meant to stimulate the imagination. It is doubtful the star s will fall from the sky, and yet we are somewhat in empowered by letting ourselves fall into the mystery, by letting ourselves believe the unbelievable. The speaker wants to pull the reader into his mythology, because by doing so the gods will become a little more enlivened. “Poor bread” might refer to the “bread of Christ,” with “poor” implying that our new mythology is less enriching to our souls. However, the speaker wants the reader to know that we can look to the stars to find life, rather, that “second co-existing world” which we so easily deny.

The end of the stanza continues to describe how we must look to the cosmos to discover our Aegean roots:

Τοιχογραφία των δελφινιών (1600 π.Χ.). Η τοιχογραφία των δελφινιών διακοσμούσε τους τοίχους του μεγάρου της βασίλισσας στο παλάτι της Κνωσσού. Λίγα κομμάτια σώζονται από την τοιχογραφία, αρκετά όμως για να αναπαρασταθεί η σύνθεση των δελφινιών που παίζουν στα κύμματα με μικρότερα ψάρια. Γίνεται φανερό ότι η αγάπη των Μινωιτών για τη θάλασσα, που δημιούργησε τόσα αριστουργήματα στην κεραμική, ενέπνευσε και μεγαλύτερες συνθέσεις. (πληροφορίες: Ι. Α. Σακελλαράκης) 

 It will find generous hands linked in space,

Abandoned seaweed, the shore’s last children,

Years, green gems . . .

“When Orion’s sword returns” it will find little but “poor bread” on earth, but looking to the stars it “will find generous hands linked in space.” Those “hands” are then described as “abandoned seaweed,” then described as “the shore’s last children” and finally as “years, green gems.” Elytis is not listing separate entities that will be found in the sky, but is giving different metaphors for the same thing. What exactly that “thing” is remains the most elusive part of the poem. When “Orion’s sword returns” we will find an unnamable, disregarded, abandoned part of our humanity. The discovery will make us more human, and will be reclamation of lost years, as valuable as “green gems.”

The “green gem” takes on even more mystique in the last stanza:

Οι γαλάζιες κυρίες. Συμπληρωμένα κατά το μεγαλύτερο μέρος κομμάτια από μια τοιχογραφία που διακοσμούσε το μεγάλο προθάλαμο της αίθουσας του θρόνου στην ανατολική πτέρυγα του παλατιού της Κνωσσού. Κυρίες της αυλής συνομιλούν, ντυμένες με αφάνταστη κομψότητα  στη μινωική μόδα της εποχής. Η τοιχογραφία συμπληρώθηκε με βάση ανάλογες παραστάσεις. (πληροφορίες: Ι. Α. Σακελλαράκης)

O green gem—what storm-prophet saw you

Halting the light at the birth of day,

The light at the birth of the two eyes of the world!

Suddenly the green gem is held responsible for the death of polytheism. “Green” is suggestive both of fertility and greed, which explains why the green gem is first heralded, and then incriminated. “Green gem” is symbolic of the successes of the Ancient Greeks, and yet also implies that their greed led to their demise. When the speaker asks “what storm prophet saw you” it is as if he feels that the “storm-prophet” could have prevented the fall of polytheism. “Halting the light at the birth of day” indicates that the Greek pagan world was just coming into its own as it was forced to die. The green gem halted the emergence of “the two eyes of the world”, rather the sun and moon, perhaps the eyes of Diana and her brother Apollo, the God of sun.

So what is the reader to make of the collusion of this small handful of myths: Alcyone, Orion, Diana and Mary, and then “the two eyes of the world”? Certainly while the speaker is filled with ebullience for his land, he is also filled with remorse, with “Aegean melancholy” because the magic inherent in his land is overlooked in a contemporary world so desperate for rationalization. He is mourning the transformation of Diana into Mary, and grieving the loss of mystery that resulted from that transformation. By divining the past into the present moment of the poem, Elytis gives us a glimpse into our lost Greek gods and goddesses.

However, my “rational” explanation of the poem falls short of explaining wonderment that Elytis builds into his poem. While some specific truths can be gleamed from the allusion to the myths referenced, the more important role of the myths is to inspire the reader’s imagination and to give an uncontrolled, free-wheeling depiction of the Aegean world. Though the urge to interpret cannot be entirely denied, any urge to somehow make language more manageable reduces the surrealistic affect of the poem. The reader does not have to have in depth knowledge of classical mythology to appreciate “Aegean Melancholy.” The wonderment created through dream-like images speaks to an intuitive place in the reader. Elytis manages to invoke the unreal in the real, thereby making “the second world,” as he calls it, a viable reality.

Essay by Mercedes O'Leary.

Στην αρχή ήταν η Μεγάλη Έκρηξη - ή μήπως όχι; In the beginning was the Big Bang - or maybe not?

Μια νέα θεωρία κάνει στην άκρη τη Μεγάλη Έκρηξη και θέλει το Σύμπαν αέναο. Η ιδέα έρχεται να τραντάξει τα θεμέλια της κοσμολογίας, προτείνοντας μια λύση που ξεπερνά με μαγικό τρόπο όλες τις αυθαιρεσίες της σύγχρονης Φυσικής. According to a new theory, the Big Bang, shown here in an artist's concept, may not have been the beginning of everything. The mysterious dark energy that's driving the universe's accelerated expansion may have its roots in the background "vacuum energy" that pervades all of the cosmos, a new study suggests. "What we think is happening is a dynamic effect of the quantum vacuum, a parameter that we can calculate," co-author Joan Sola, of the University of Barcelona in Spain, said in a statement. "Nothing is more 'full' than the quantum vacuum since it is full of fluctuations that contribute fundamentally to the values that we observe and measure." Credit: Stephen van Vuuren

Η κρατούσα θεωρία για τη δημιουργία του Σύμπαντος είναι αυτή της Μεγάλης Έκρηξης που λίγο-πολύ όλοι έχουμε ακούσει. Το Σύμπαν, ως χώρος και χρόνος μαζί και με το περιεχόμενό του, εμφανίστηκε ξαφνικά πριν από περίπου 14 δισεκατομμύρια χρόνια. Η ιδέα αυτή αντιμετωπίζεται συνήθως με δυσπιστία από τον μέσο αναγνώστη επειδή φαίνεται εντελώς παράλογη - και όχι χωρίς λόγο, αφού το ίδιο «άβολα» νιώθουν γι' αυτήν και οι ειδικοί επιστήμονες. Ο λόγος είναι ότι, πέρα από τις όποιες φιλοσοφικές αντιρρήσεις που σχετίζονται με την εμφάνιση του χώρου και του χρόνου από το τίποτα, υπάρχουν και μερικές «τεχνικές» λεπτομέρειες που δεν έχουν απαντηθεί ικανοποιητικά ως σήμερα.

Μερικές από αυτές είναι προφανείς και σε έναν μη ειδικό, για παράδειγμα το πώς και το γιατί δημιουργήθηκε η Μεγάλη Έκρηξη. Άλλες προκύπτουν από αστρονομικές παρατηρήσεις που δείχνουν ότι το Σύμπαν έχει μερικές απροσδόκητες ιδιότητες, όπως π.χ. η ομογένεια, η ισοτροπία και η επιταχυνόμενη διαστολή, που εξηγούνται μόνο με την επίκληση άγνωστων στην καθημερινή Φυσική δυνάμεων.

Spyros Basilakos Researcher at Academy of Athens. Researcher at Research Center for Astronomy and Applied Mathematics. "Honorable Mention" in 2013 Essay Competition of Gravity Research Foundation.

Πρόσφατα μια διεθνής ομάδα κοσμολόγων πρότεινε μια θεωρία για το Σύμπαν που παρακάμπτει όλες αυτές τις δυσκολίες και η οποία απέσπασε εύφημη μνεία τα δύο τελευταία χρόνια στην ετήσια αξιολόγηση δημοσιεύσεων κοσμολογικού περιεχομένου. Πέρα από το όποιο επιστημονικό ενδιαφέρον της, η θεωρία είναι άξια προσοχής επειδή της διεθνούς ομάδας κοσμολόγων ηγείται ένας Έλληνας.

Το μυστήριο του κοσμικού πληθωρισμού

Figure 01 Cosmic Inflation. According to the latest cosmological model, the universe sprang into being about 14 billion years ago. At birth, the space was likely to have been curved and warped due to quantum effect within the tiny speck and time may be meaningless. After about 10^-35 seconds, there began a brief period of exponentially fast expansion, known as inflation, that ironed out any curves or warps in space and made the universe flat (because it becomes so large). Inflation also predicts a much smaller initial region, which is required for smoothing out the distribution of matter and radiation, only leaving behind tiny quantum fluctuations that match the observed spatial variations in the cosmic microwave background radiation and provide the seeds for galaxy formation. The orange curve in Figure 01 shows the period of inflation from 10^-35 sec to 10^-32 sec after the initial expansion.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1960 υπήρχαν δύο αντιμαχόμενες θεωρίες για τη δημιουργία του Σύμπαντος: η θεωρία της Σταθερής Κατάστασης, που πρέσβευε ότι το Σύμπαν υπήρχε από πάντα, και η θεωρία της Μεγάλης Έκρηξης, που πρέσβευε ότι το Σύμπαν είχε δημιουργηθεί κάποια στιγμή στο παρελθόν. Η παρατήρηση το 1965 της μικροκυματικής ακτινοβολίας υποβάθρου, η οποία προβλέπεται από τη Μεγάλη Έκρηξη αλλά όχι από τη Σταθερή Κατάσταση, έγειρε την πλάστιγγα υπέρ της θεωρίας της Μεγάλης Έκρηξης. Μεταγενέστερες παρατηρήσεις όμως φανέρωσαν ιδιότητες του Σύμπαντος που δεν μπορούσε να εξηγήσει η θεωρία της Μεγάλης Έκρηξης στο πλαίσιο της γνωστής Φυσικής. Έτσι ανέκυψε η ανάγκη εισαγωγής νέων θεωριών, για τις οποίες δεν υπήρχε κανενός είδους πειραματική επιβεβαίωση ή έστω ένδειξη. Για παράδειγμα, η αξιοσημείωτη ομογένεια του Σύμπαντος σε μεγάλες κλίμακες, δηλαδή το γεγονός ότι το Σύμπαν φαίνεται από όλα τα σημεία του το ίδιο, και η αξιοσημείωτη ισοτροπία του, δηλαδή το γεγονός ότι το Σύμπαν φαίνεται το ίδιο προς όλες τις κατευθύνσεις, οδήγησαν στην εισαγωγή της θεωρίας του πληθωριστικού Σύμπαντος.

Astronomers in the 1970s had a problem understanding the early universe. When they probed deep space with radio telescopes, they discovered a faint background glow of microwave radiation. Variations in the density of the microwave signal were interpreted as variations in the density of matter in the early universe. Surprisingly, the background glow of radiation was found to be uniform in every direction. This seemed unreasonable; scientists expected to find regions of space with different densities and temperatures, because these regions seemed too far apart to have evolved together. American physicist Alan Guth proposed an explanation in 1980. He theorized that in the tiny fraction of time just following the Big Bang, the universe underwent extremely rapid expansion. In a flash, its volume increased by a factor of 10^78 (the number 10 followed by 78 zeroes). Almost immediately the universe cooled slightly and the event, called "inflation," was over. The inflationary model explains why the universe appears uniform in all directions: Everything in it evolved together before inflation. It has other staggering implications, too: The part of space that we can see must be just a tiny patch in what must be a vast universe that we can never directly detect. Credit: Map of Cosmic Microwave Background temperature fluctuations from Wilkinson Microwave Anisotropy Probe (WMAP) data; Alan Guth photo via Brookhaven National Laboratory

Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία, μόλις 10^-35 δευτερόλεπτα μετά τη Μεγάλη Έκρηξη (δηλαδή, ένα δισεκατομμυριοστό του τρισεκατομμυριοστού του τρισεκατομμυριοστού του δευτερολέπτου) το Σύμπαν άρχισε να διαστέλλεται επιταχυνόμενο εξαιτίας μια δύναμης πέρα από τις τέσσερις γνωστές δυνάμεις της φύσης στις οποίες βασίζεται η Φυσική που διδάσκουμε.

Figure 02 Unobservable Universe. Figure 02 shows the actual size of the universe after the inflation. Our observable unvierse is only part of the whole thing. The mechanism to drive the inflation is related to a "yet-to-be-discovered" inflaton field, which is thought to be similar to the Higgs fields responsible for the mass of the elementary particles. When the temperature fell below a certain value, a phase transition (similar to the transition of water to ice at 0oC with the release of latent heat) of the inflaton field occurred. The phase transition released energy, which was conversed to hot matter and radiation. It also developed repulsive force to drive the inflation. The inflation stopped when the inflaton field settled down into lower energy state.

Σήμερα δεν είναι πλήρως κατανοητό ούτε γιατί ξεκίνησε αυτή η επιταχυνόμενη διαστολή ούτε πότε και πώς σταμάτησε. Είναι όμως σίγουρο ότι διήρκεσε ένα μικρό κλάσμα του δευτερολέπτου κατά τη διάρκεια του οποίου το μέγεθος του Σύμπαντος αυξήθηκε κατά 10²⁵ (δηλαδή, δέκα τρισεκατομμύρια τρισεκατομμυρίων) φορές. Η ασύλληπτα γρήγορη και ισχυρή διαστολή εξάλειψε όλες τις πιθανές ανομοιογένειες και ανισοτροπίες έτσι ώστε το Σύμπαν να παρουσιάζει την εικόνα της ομογένειας και ισοτροπίας που παρατηρούμε σήμερα. Αλλά δεν φαίνεται να υπάρχει τρόπος να ερμηνευθεί ικανοποιητικά ούτε ο χρόνος έναρξης και διάρκειας του φαινομένου ούτε και η έντασή του, πέρα φυσικά από την αιτία που το προκάλεσε, που είναι και αυτή ένα μυστήριο.

Οι αριθμοί

In this lecture, the professor first reviewed supernovae Ia and vacuum energy density, then talked about problems of the conventional (non-inflationary) hot big bang model. Instructor: Alan Guth. View the complete course: http://ocw.mit.edu/8-286F13.

14 δισεκατομμύρια χρόνια πριν δεχόμαστε ότι γεννήθηκε το Σύμπαν, μαζί ο χώρος και ο χρόνος

10^-35 δευτερόλεπτα μετά τη Μεγάλη Έκρηξη πιστεύουμε ότι άρχισε να διαστέλλεται επιταχυνόμενο το νεαρό Σύμπαν

2 νέες δυνάμεις χρειάστηκε να προσθέσουμε αυθαίρετα στη Φύση για να ερμηνεύσουμε αυτό το μοντέλο

Γιατί συνεχίζεται η επιταχυνόμενη διαστολή;

Figure 03b Problems with Inflation. In spite of producing predictions in exquisite accord with observations, the theory of inflation is now faulted on theoretical ground. In the April 2011 issue of Scientific American, an article by the theoretical physicist Paul Steinhardt listed three or four shortcomings (as illustrated in Figure 03b) with the theory of inflation and proposed a cyclic universe to resolve the problems.

Η προ δεκαετίας παρατήρηση ότι το Σύμπαν διαστέλλεται και σήμερα με επιταχυνόμενο ρυθμό δημιούργησε ένα άλλο πρόβλημα. Από τις τέσσερις γνωστές και γενικά αποδεκτές δυνάμεις της φύσης μόνο η βαρύτητα ενεργεί σε μεγάλες αποστάσεις και είναι ελκτική. Έτσι όλοι οι γαλαξίες έλκονται μεταξύ τους, σαν να είναι συνδεδεμένοι με ιδιότυπα ελατήρια, πράγμα που σημαίνει ότι η διαστολή του Σύμπαντος θα έπρεπε να επιβραδύνεται. Η παρατήρηση της επιταχυνόμενης διαστολής μας οδήγησε στην υπόθεση της ύπαρξης μιας πέμπτης απωστικής δύναμης, η οποία δρα μόνο σε μεγάλες αποστάσεις και η οποία οφείλεται στην ύπαρξη μιας νέας μορφής ενέργειας που ονομάστηκε σκοτεινή ενέργεια.

The galaxy cluster Abell 1689 is famous for the way it bends light in a phenomenon called gravitational lensing. Study of the cluster has revealed secrets about how dark energy shapes the universe. Dark energy is the name given to whatever is causing the expansion of the universe to accelerate. One theory predicts that an unchanging entity pervading space called the cosmological constant, originally suggested by Albert Einstein, is behind dark energy. But a popular alternative, called rolling scalar fields, suggests that whatever's causing dark energy isn't a constant, but has changed through time. Credit: NASA, ESA, E. Jullo (JPL/LAM), P. Natarajan (Yale) and J-P. Kneib (LAM)

Τη δύναμη αυτή εισήγαγε πρώτος ο Αϊνστάιν στις εξισώσεις της Γενικής Θεωρίας της Σχετικότητας με τη μορφή ενός σταθερού όρου σε αυτές ο οποίος ονομάστηκε κοσμολογική σταθερά. Έτσι καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι για να δεχθούμε το μοντέλο της Μεγάλης Έκρηξης πρέπει να εισαγάγουμε δύο νέες δυνάμεις στη φύση (μία για τις πρώτες στιγμές του και μία για σήμερα), χωρίς να  έχουμε καμία άλλη πειραματική ή θεωρητική ένδειξη για την ύπαρξή τους. Σε κάποιον που έχει ασχοληθεί με την εξέλιξη των ιδεών στη Φυσική η κατάσταση αυτή θυμίζει τη θεωρία του γεωκεντρικού πλανητικού συστήματος του Πτολεμαίου στην οποία, για να ερμηνεύσουμε τις παρατηρήσεις της θέσης των πλανητών υποθέτοντας ότι κινούνται σε κυκλικές τροχιές γύρω από τη Γη, έπρεπε να υποθέσουμε ολοένα και πιο πολύπλοκους νόμους κίνησης - ώσπου ο Κέπλερ διατύπωσε τη θεωρία ότι οι πλανήτες κινούνται σε ελλειπτικές τροχιές γύρω από τον Ήλιο, οπότε όλες οι παρατηρήσεις ερμηνεύθηκαν διαμιάς ως διά μαγείας.

Η θεωρία του αέναου Σύμπαντος

Observations of Planck and other satellites help to solve the equation of the state of dark energy. The quintessence and phantom field hypotheses are based partly on data gathered by NASA's Wilkinson Microwave Anisotropy Probe (WMAP) and the European Space Agency's Planck satellite— spacecraft that have studied the cosmic microwave background, the ancient light that began saturating the universe 380,000 years after the Big Bang. In the new study, Sola and lead author Spyros Basilakos of the Academy of Athens in Greece analyze the same spacecraft observations and find less support for either quintessence or the phantom field idea. "Our theoretical study demonstrates that the equation of the state of dark energy can simulate a quintessence field, or even a phantom field, without being one in reality," Sola said. "Thus, when we see these effects in the observations from WMAP, Planck and other instruments, what we are seeing is a mirage." Basilakos and Sola instead suggest that dark energy is a type of dynamic quantum vacuum energy — something different than Einstein's cosmological constant, which describes a static vacuum energy density and is another possible explanation of dark energy's nature. Basilakos and Sola acknowledge there are some issues with the quantum vacuum energy theory but say it's a promising idea. "However, quintessence and phantom fields are still more problematic; therefore the explanation based on the dynamic quantum vacuum could be the more simple and natural one," Sola said. Credit: ESA

Είναι δυνατόν άραγε όλα τα προβλήματα που εμφανίζονται στο «κλασικό» σενάριο της Μεγάλης Εκρηξης να λυθούν με μία μόνο υπόθεση; Αυτή τη γραμμή σκέψης ακολούθησε η τριεθνής ερευνητική ομάδα που αποτελείται από τους Σπύρο Βασιλάκο (Ελλάδα), Jose Ademir Sales Lima (Βραζιλία) και Joan Sola (Ισπανία). Σύμφωνα με τη θεωρία της ομάδας, όλες οι παρατηρούμενες ιδιότητες του Σύμπαντος μπορούν να ερμηνευθούν αν υποθέσουμε ότι η λεγόμενη κοσμολογική σταθερά του Αϊνστάιν δεν είναι σταθερά αλλά μεταβάλλεται, είναι δηλαδή αυτό που λένε οι μαθηματικοί συνάρτηση του χρόνου. Η εισαγωγή της κατάλληλης συνάρτησης στις εξισώσεις του Αϊνστάιν μάς οδηγεί σε μια λύση στην οποία το Σύμπαν ξεκινάει από μια αέναη κατάσταση, οπότε αποφεύγεται το πρόβλημα της εμφάνισης της Μεγάλης Έκρηξης, είναι όσο ομογενές και ισότροπο χρειάζεται, οπότε αποφεύγεται το πρόβλημα του χρόνου έναρξης και λήξης της πληθωριστικής φάσης του Σύμπαντος, και διαστέλλεται με αυξανόμενη ταχύτητα πέρα από μια ορισμένη χρονική στιγμή, οπότε αποφεύγεται το πρόβλημα της εισαγωγής της σκοτεινής ενέργειας. Η νέα θεωρία εξηγεί με συνεπή και ολοκληρωμένο τρόπο την κοσμική ιστορία του Σύμπαντος. Θα γίνει άραγε αποδεκτή από τη διεθνή επιστημονική κοινότητα; Είναι νωρίς να το πούμε, αλλά είναι αξιοσημείωτο ότι η ερευνητική ομάδα έλαβε ήδη δύο τιμητικές διακρίσεις (Honorable Mention) τα έτη 2013 και 2014 στον διεθνή διαγωνισμό βαρύτητας Essay Competition of Gravity Research που γίνεται στις ΗΠΑ.

Χάρης Βάρβογλης, καθηγητής του Τμήματος Φυσικής του ΑΠΘ.

Πηγή: Στην αρχή ήταν η Μεγάλη Έκρηξη – ή μήπως όχι;