Διαδήλωση ενάντια στο Χρέος στη Θεσσαλονίκη. Demonstration against the debt in Thessaloniki

Συγκέντρωση για μη αναγνώριση του ληστρικού χρέους οργάνωσαν χθες το απόγευμα στο άγαλμα Βενιζέλου στην Πλατεία Αριστοτέλους και κατόπιν στον Λευκό Πύργο στη Θεσσαλονίκη διάφορες συλλογικότητες. Μέλη εκπαιδευτικών οργανώσεων, ΕΛΜΕ, σωματείων και άλλων φορέων συμμετείχαν στη διοργάνωση της διαμαρτυρίας.

Μανόλης Αναγνωστάκης, Αναμονή

Πόσα χρόνια να γυρίσει…

Κι όμως η μυρουδιά της χυμένη παντού

Ξεχασμένη σ’ όλο το δωμάτιο στις πιο απίθανες γωνιές

Σάμπως να ζει ακόμη ανάμεσά μας!

Όμως πρέπει να γύρισε ύστερα από τόσα χρόνια

Αυτές τις ώρες την προσμένω κάθε βράδυ

Σχεδιάζοντας με το μολύβι κόκκινα στόματα απάνω στο χαρτί

Όπως και να ’τανε έπρεπε να τρίξει πάλι η πόρτα

Ας είναι κι απ’ τον άνεμο.

Ας είν’ με δυο ημικύκλια στεγνά πάνω στα χείλη

Στο μέτωπο κατάμαυρες ραβδώσεις

Φτάνει που θά ’ρθει μοναχά ύστερα από χρόνια

Μόνο που θά ’ρθει!…

Σχεδιάζοντας κόκκινα φλογερά στόματα απάνω στο χαρτί.

…Νόμισα πως θα πνιγόμουνα!

*

Manolis Anagnostakis, Warten

So viele Jahre sind es, bis sie zurück kommt…

Trotzdem schwebt ihr Geruch überall

Liegt im ganzen Raum auch in den verstecktesten Ecken

Als wäre sie noch unter uns!

Aber sie müsste nach diesen Jahren längst zurückgekommen sein

In dieser Zeit erwarte ich sie jeden Abend

Zeichne mit dem Bleistift rote Münder auf Papier

Egal wie, müsste die Tür doch noch einmal knarren

Vielleicht nur vom Wind.

Vielleicht auch mit eingetrockneten Schwüngen auf ihren Lippen

Mit rabenschwarzen Rillen auf der Stirn

Es genügt, dass sie zurückkommt nach Jahren

Nur dass sie kommt..!

Und feurige Münder auf das Papier zeichnet.

… Ich meinte, zu ersticken!

Μανόλης Αναγνωστάκης, Θεσσαλονίκη, Μέρες του 1969 μ.Χ.

Στην οδό Αιγύπτου - πρώτη πάροδος δεξιά -

Τώρα υψώνεται το μέγαρο της Τράπεζας Συναλλαγών

Τουριστικά γραφεία και πρακτορεία μεταναστεύσεως.

Και τα παιδάκια δεν μπορούνε πια να παίξουνε από τα τόσα τροχοφόρα

που περνούνε.

Άλλωστε τα παιδιά μεγάλωσαν, ο καιρός εκείνος πέρασε που ξέρατε

Τώρα πια δε γελούν, δεν ψιθυρίζουν μυστικά, δεν εμπιστεύονται,

Όσα επιζήσαν, εννοείται, γιατί ήρθανε βαριές αρρώστιες από τότε

Πλημμύρες, καταποντισμοί, σεισμοί, θωρακισμένοι στρατιώτες΄

Θυμούνται τα λόγια του πατέρα: εσύ θα γνωρίσεις καλύτερες μέρες

Δεν έχει σημασία τελικά αν δεν τις γνώρισαν,

λένε το μάθημα οι ίδιοι στα παιδιά τους

Ελπίζοντας πάντοτε πως κάποτε θα σταματήσει η αλυσίδα

Ίσως στα παιδιά των παιδιών τους ή στα παιδιά των παιδιών των παιδιών τους.

Προς το παρόν, στον παλιό δρόμο που λέγαμε, υψώνεται

Η Τράπεζα Συναλλαγών

-εγώ συναλλάσσομαι, εσύ συναλλάσσεσαι αυτός συναλλάσσεται-

Τουριστικά γραφεία και πρακτορεία μεταναστεύσεως

-εμείς μεταναστεύουμε, εσείς μεταναστεύετε, αυτοί μεταναστεύουν-

Όπου και να ταξιδέψω η Ελλάδα με πληγώνει, έλεγε κι ο Ποιητής

Η Ελλάδα με τα ωραία νησιά, τα ωραία γραφεία, τις ωραίες εκκλησιές

*

Manolis Anagnostakis, Thessaloniki, Jahrestage 1969 n. Ch.

An der Ägyptischen Allee - erste Nebenstraße links -

Schießen heute das Hochhaus der Handelsbank,

Reisebüros und Emigrationsbehörden in die Höhe.

Und die Kleinen können nicht mehr wegen des dichten Verkehrs,

der vorbeirauscht, auf der Straße spielen.

Außerdem sind die Kinder älter geworden,

die Zeit, die ihr gekannt, ist vergangen

Jetzt lachen sie nicht mehr, flüstern sich keine Geheimnisse zu,

vertrauen keinem.

Diejenigen allerdings, die überlebten,

denn es kamen seither schwere Krankheiten,

Hochwasser, Untergänge, Erdbeben, gepanzerte Soldaten,

Εrinnern sich an die Worte des Vaters: du wirst bessere Tage sehen

Es ist nicht von Bedeutung, wenn sie die am Ende nicht kennen gelernt haben,

Sie erzählen das Gleiche ihren Kindern

Hoffen weiter, dass irgendwann der Kreis durchbrochen wird

Vielleicht bei den Kindern ihrer Kinder oder den Kindern ihrer Kindeskinder Zur

Zeit aber, an der alten Straße, von der wir erzählten, erhebt sich die Handelsbank

- ich handle, du handelst, er handelt –

Reisebüros und Emigrationsbehörden

- wir emigrieren, ihr emigriert, sie emigrieren –

Wohin ich auch fahre, Griechenland verletzt mich, sagte der Dichter

Griechenland mit den schönen Inseln, den schönen Büros, den schönen Kirchen

Μανόλης Αναγνωστάκης, Οι νικημένοι

Ανάβαλες την τελευταία πάντα μέρα τη φυγή σου,

Είχαμε μέσα κι οι δυο μας βαθιά τον πανικό του χωρισμού,

Νοσταλγούσαμε τόσο να χαρίσουμε τις αβέβαιες πλάνες μας στ’ όνειρο,

Όμως ποιός δε λογάριασε τα λευκά καλοκαίρια που πληγώσαν τα χρόνια μας,

Ποιός δεν επίστεψε πως δεν είχαμε ακόμα πληρώσει το χρέος μας ολάκερο

Και βρίσκουμε την κρίσιμη τούτη στιγμή αιχμάλωτους όρκους στη νιότη μας,

αισθήματα πιο πλούσια από τ’ άναμμα της σάρκας;

Ξέρεις πως πια ξεχάσαμε τ’ αμέριμνα παιδιά που σπαταλούσαν το γέλιο τους,

Ξέρεις πως θά ’ρθει μια μέρα που θα φορέσουμε αλογάριαστα ολόγυμνοι τον εαυτό μας.

Συντροφεύοντας τις ακριβές μας αμφιβολίες, ξαγρυπνήσαμε ατέλειωτες νύχτες

Χωρίς δίπλα μας να ’ναι κανείς ν’ ακούσει την αγωνία της φωνής μας.

Αγαπήσαμε μια τρικυμία καινούρια,

Κι όμως γιατί ν’ αναβάλλουμε πάντα την ώριμη χρονολογία;

Και μένουμε δυο νικημένοι μ’ ολιγόπιστα μάταια φερσίματα.

*

Manolis Anagnostakis, Die Besiegten

Du hattest die Flucht immer wieder verschoben bis auf den allerletzten Tag,

Beide spürten wir tief in uns die Panik vor Trennung

Wir sehnten uns sehr unsere Ungewissheiten an den Traum zu verlieren

Aber wer gäbe nicht auf die weißen Sommer acht, die unsere Jugend verletzen

Wer glaubte, dass wir unsere Pflicht schon ganz erfüllt hätten

Und jetzt finden wir die im entscheidenden Moment gefangenen Schwüre unserer Jugend, reichere Gefühle als bloße Erregung der Lust

Du weißt, dass wir die unbekümmerten Kinder schon vergessen hatten, die ihr Lachen verschenkten,

Du weißt, dass ein Tag kommen wird, an dem wir uns gedankenlos unser Selbst überstreifen.

Indem wir unseren kostbaren Zweifeln Gesellschaft leisteten, blieben wir endlos wach in den Nächten,

Ohne dass jemand bei uns war, der die Agonie hörte, die in unserer Stimme lag.

Wir haben einen neuen Orkan geliebt,

Aber warum zweifeln wir immer am fälligen Datum?

Und wir zwei bleiben wir von vergeblichen und banalen Gewohnheiten Besiegte.

Μανόλης Αναγνωστάκης, Το σκάκι

Έλα να παίξουμε.

Θα σου χαρίσω τη βασίλισσά μου.

(Ήταν για μένα μια φορά η αγαπημένη

Τώρα δεν έχω πια αγαπημένη)

Θα σου χαρίσω τους πύργους μου

(Τώρα πια δεν πυροβολώ τους φίλους μου

Έχουν πεθάνει καιρό πριν από μένα)

Κι ο βασιλιάς αυτός δεν ήτανε ποτέ δικός μου

Κι ύστερα τόσους στρατιώτες τί τους θέλω;

(Τραβάνε μπρος, τυφλοί, χωρίς καν όνειρα)

Όλα, και τ’ άλογά μου θα σ’ τα δώσω

Μονάχα ετούτον τον τρελό μου θα κρατήσω

Που ξέρει μόνο σ’ ένα χρώμα να πηγαίνει

Δρασκελώντας τη μια άκρη ως την άλλη

Γελώντας μπρος στις τόσες πανοπλίες σου

Μπαίνοντας μέσα στις γραμμές σου ξαφνικά

Αναστατώνοντας τις στέρεες παρατάξεις.

Κι αυτή δεν έχει τέλος η παρτίδα.

*

Manolis Anagnostakis, Schach

Komm, spielen wir.

Ich werde dir meine Königin opfern.

(Sie war einmal meine Geliebte

Nun habe keine Geliebte mehr )

Ich werde dir meine Türme opfern

(Jetzt erschieße ich meine Freunde nicht mehr

Sie sind lange vor mir gestorben)

Und dieser König war nie der meine.

Und was will ich mit so vielen Läufern?

(Sie ziehen nach vorne, blind, ganz ohne Vision)

Αlles, auch meine Springer werde ich dir schenken

Nur den Narren behalte ich

Der vermag, auf einer einzigen Farbe zu gehen

Quer vom einem Ende zum anderen

Lachend im Angesicht deiner Rüstungen Zahl

Plötzlich in deine Reihen tretend

Versetzt er die soliden Flügel in Aufruhr.

Und diese Partie wird niemals enden.

Μανόλης Αναγνωστάκης, Θα΄ρθει μια μέρα

Θα΄ρθει μια μέρα που δε θα΄χουμε τι να πούμε

Θα καθόμαστε απέναντι και θα κοιταζόμαστε στα μάτια

Η σιωπή μου θα λέει: Πόσο είσαι όμορφη,

μα δε βρίσκω άλλο τρόπο να στο πω

Θα ταξιδέψουμε κάπου, έτσι από ανία

ή για να πούμε πως κι εμείς ταξιδέψαμε.

Ο κόσμος ψάχνει σ΄όλη του τη ζωή να βρει τουλάχιστο τον έρωτα,

μα δεν βρίσκει τίποτα.

Σκέφτομαι συχνά πως η ζωή μας είναι τόσο μικρή

που δεν αξίζει καν να την αρχίσει κανείς.

Απ΄την Αθήνα θα πάω στο Μοντεβίδεο ίσως και στη Σαγκάη,

είναι κάτι κι αυτό δε μπορείς να το αμφισβητήσεις.

Καπνίσαμε – θυμήσου – ατέλειωτα τσιγάρα συζητώντας ένα βράδυ

-ξεχνώ πάνω σε τι – κι είναι κρίμα γιατί ήταν τόσο μα τόσο ενδιαφέρον.

Μια μέρα, ας ήτανε, να φύγω μακριά σου

αλλά κι εκεί θα΄ρθεις και θα με ζητήσεις.

Δε μπορεί, Θε μου, να φύγει κανείς μοναχός του.

*

Manolis Anagnostakis, Ein Tag wird kommen

Ein Tag wird kommen, an dem wir uns nichts zu sagen haben

Wir werden einander gegenüber sitzen und uns in die Augen schauen

Mein Schweigen wird dir sagen: wie schön du bist du,

und da ist keine andere Weise, es auszusprechen.

Wir werden irgendwohin fahren, aus Langeweile

oder nur um zu sagen, dass wir dort gewesen sind.

Die Leute suchen Zeit ihres Lebens, um wenigstens die Liebe zu finden,

aber sie finden gar nichts.

Ich denke oft, dass unser Leben so kurz ist,

dass es sich kaum lohnt, damit anzufangen.

Von Athen aus werde ich nach Montevideo oder auch nach Shanghai gehen,

das ist schon mal was, da kannst du nichts sagen.

Wir rauchten eines Abends während einer Diskussion - erinnere dich! –

unendliche viele Zigaretten - ich vergaß worüber wir sprachen

und das ist schade, denn es war so sehr interessant.

Wenn ich doch eines Tages fortginge!

Aber du würdest überallhin gehen, um mich zu finden.

Man kann, mein Gott, nicht alleine fortgehen.

Ο Μανόλης Αναγνωστάκης (1925-2005) γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη. Σπούδασε ιατρική και ειδικεύτηκε ως ακτινολόγος στη Βιέννη . Άσκησε το επάγγελμα του ακτινολόγου στη Θεσσαλονίκη και το 1978 μετεγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Για την πολιτική του δράση στο φοιτητικό κίνημα φυλακίστηκε στο διάστημα 1948-1951, ενώ το 1949 καταδικάστηκε σε θάνατο από έκτακτο στρατοδικείο. Δημοσίευσε ποιήματα και κριτικά σημειώματα σε πολλά περιοδικά.Έγραψε ποίηση, κριτικά κείμενα και δοκίμια. Ποιήματά του μεταφράστηκαν στα αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά, ιταλικά και μελοποιήθηκαν από αρκετούς συνθέτες, μεταξύ των οποίων είναι και ο Μίκης Θεοδωράκης.

*

Manolis Anagnostakis (1925-2005) wurde in Thessaloniki geboren, studierte Medizin in Wien und arbeitete er als Facharzt für Radiologie in Thessaloniki. 1978 zog er nach Athen. Aufgrund seiner politischen Aktivitäten in der griechischen Studentenbewegung wurde er von 1948 bis 1951 inhaftiert und im Jahr 1949 durch eine provisorisches Gericht zum Tode verurteilt. Er veröffentlichte Gedichte und kritische Anmerkungen in Literaturzeitschriften, kritische Essays und Aufsätze. Seine Gedichte wurden ins Englische, Französische, Deutsche und Italienische übersetzt und von verschiedenen Komponisten, darunter Mikis Theodorakis, vertont.

Φωτογραφίες: © Κωνσταντίνος Βακουφτσής

H επιστήμη του… ποπκόρν. Popcorn's perfect recipe revealed

Γάλλοι επιστήμονες έλυσαν το μυστήριο πίσω από το «σκάσιμο» των σπυριών του καλαμποκιού. Scientists in France have worked out the critical temperature at which popcorn bursts.

Εδώ και δεκαετίες τους επιστήμονες απασχολούσε ένα καυτό και… τραγανό ζήτημα: η επιστήμη πίσω από το «σκάσιμο» του ποπκόρν! Τον γρίφο υποστηρίζουν ότι έλυσαν γάλλοι ερευνητές από το Εθνικό Κέντρο Επιστημονικής Έρευνας (CNRS) στο Παρίσι, με τη βοήθεια κινηματογραφικών λήψεων υψηλής ταχύτητας, ηχογραφήσεις κατά τη διάρκεια της όλης διαδικασίας αλλά και τη θεωρία της θερμοδυναμικής.

Στον πυρήνα της απόλαυσης

Με το σάλτο ενός ακροβάτη παρομοιάζουν οι γάλλοι επιστήμονες την εκτόξευση του ποπκορν κατά το ψήσιμο. The analysis revealed a starchy "leg" which shoots out and propels the kernel into the air.

Βάσει των ευρημάτων τους, το χαρακτηριστικό «ποπ» ενός σπυριού καλαμποκιού οφείλεται στην υγρασία που κρύβει στο εσωτερικό του η οποία με τη θερμότητα μετατρέπεται σε ατμό, που προσπαθεί να δραπετεύσει.  Κατά την απελευθέρωση του εσωτερικού ατμού, το καλαμπόκι «σκάει» και η κοιλότητα που δημιουργείται λειτουργεί ως «ακουστικός ενισχυτής» οδηγώντας στο δυνατό ποπ που φτάνει ως τα αυτιά μας. «Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και με τον φελλό της σαμπάνιας» εξηγούν οι επιστήμονες.

Οι ερευνητές ανέπτυξαν αρχικά την τεχνική αστραπιαίας απεικόνισης με σκοπό να μελετήσουν τη δυναμική των φυτών π.χ. το πώς τα δέντρα δεν σπάνε κατά τη διάρκεια μιας σφοδρής κακοκαιρίας.

«Ουσιαστικά εκμεταλλευτήκαμε την τεχνική αυτή για να μελετήσουμε… το μυστήριο και εντυπωσιακό άλμα του ποπκόρν» αναφέρει ο ερευνητής Εμανουέλ Βιρό, κύριος συγγραφέας της μελέτης. «Εξετάζοντας τις μικρές “ανατινάξεις” των σπυριών του καλαμποκιού, παρατηρήσαμε ότι το εν λόγω φαινόμενο είχε ιδιαίτερο ενδιαφέρον από την πλευρά της Φυσικής».

Τραγανό… σάλτο

Φωτογραφικό υλικό από τις λήψεις των ειδικών, όπου φαίνεται η αντιπαραβολή της κίνησης κατά το σκάσιμο του ποπκόρν (a) και του σάλτου ενός ακροβάτη (b). Fractures and jumps. (a) Snapshots of the somersault of a piece of popcorn while heated on a hot plate, 350°C (see electronic supplementary material, movie S1). We assume that the displacement in the y-direction is small compared to the displacements in the x–z plane because the kernel stays in the depth of field of the camera which is about 3 mm. (b) The fracture of Impatiens glandulifera seedpod, adapted from Deegan. (c) The snapshots of the somersault of a gymnast, adapted from Muybridge.

Σύμφωνα με τους ειδικούς, τα σπυριά του καλαμποκιού περιέχουν νερό σε επίπεδα που αγγίζουν το 14%, το οποίο μετατρέπεται σε ατμό όταν αυτά εκτεθούν σε μια θερμοκρασία της τάξεως των 100 βαθμών Κελσίου. Το εξωτερικό περίβλημα του καρπού, προσθέτουν, λειτουργεί ως μία μίνι-χύτρα ταχύτητας, που οδηγεί το σπυρί στο απολαυστικό σκάσιμο, αποκαλύπτοντας τη λευκή ψημένη νιφάδα.

Όπως αναφέρουν οι γάλλοι ερευνητές με δημοσίευσή τους στην επιθεώρηση «Journal ofthe Royal Society Interface», η θερμοκρασία σκασίματος του ποπκόρν αγγίζει τους 180 βαθμούς Κελσίου.

Με τη βοήθεια της κάμερας με ταχύτητα καταγραφής εικόνας 2.900 καρέ ανά δευτερόλεπτο, οι ερευνητές κατέγραψαν τον τρόπο με τον οποίο το ποπκορν εκτοξεύεται στον αέρα, χάρη σε ένα λευκό «ποδαράκι» που αποκαλύπτεται ξαφνικά κατά το σκάσιμό του. Μελετώντας το υλικό, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι το κυκλικό άλμα του ποπκόρν θυμίζει σάλτο ακροβάτη.

Τετραπλή αστρική κύηση! Astronomers catch multiple-star system in first stages of formation

Για πρώτη φορά εντοπίζεται η δημιουργία τετράδυμων άστρων. Large scale Herschel image of the dust in the region in blue, with the dense gas low resolution image in green, and the dense gas high-resolution image displaying filaments in red. Credit: B. Saxton (NRAO/AUI/NSF)

Πρώτη αφορά οι αστρονόμοι παρατήρησαν τέσσερα άστρα - έμβρυα να αναπτύσσονται ταυτόχρονα στην «μήτρα» ενός τεράστιου νέφους αερίων, στην περιοχή του αστερισμού του Περσέα. Η ανακάλυψη επιβεβαιώνει την θεωρία ότι τα περισσότερα άστρα στο σύμπαν δεν ξεκινούν τη ζωή τους ως «μοναχοπαίδια», αλλά ως «δίδυμα», «τρίδυμα» ή -όπως στη συγκεκριμένη περίπτωση- ως «τετράδυμα».

Καταπληκτική παρατήρηση

Close up of Image 1 to focus in the region forming the stars. Credit: B. Saxton (NRAO/AUI/NSF)

Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι πάνω από τα μισά άστρα στον γαλαξία μας διαθέτουν ένα τουλάχιστον συνοδό άστρο, όπως άλλωστε συμβαίνει και με το κοντινότερο στον Ήλιο μας άστρο, τον Άλφα του Κενταύρου, που είναι ένα τριπλό αστρικό σύστημα. Μέχρι σήμερα οι αστρονόμοι έχουν κάνει ελάχιστες παρατηρήσεις που να δείχνουν κατά πόσο τα άστρα σε αυτά τα διπλά, τριπλά, τετραπλά και πολλαπλά αστρικά συστήματα γεννιούνται ταυτόχρονα ή διαδοχικά. Η νέα ανακάλυψη ενισχύει την πρώτη εκδοχή.

Τα τέσσερα «μωρά» φαίνεται να έχουν ηλικία κάτω των 100.000 ετών και συναποτελούν το νεανικότερο πολλαπλό σύστημα άστρων που έχει ποτέ ανακαλυφθεί. Τα τέσσερα άστρα βρίσκονται σε φάση παράλληλης ανάπτυξης από το ίδιο νέφος αερίων και σκόνης και είναι συνδεδεμένα μεταξύ τους σε ένα ενιαίο σύστημα.

A triple star system forming within a dense gas filament in a numerical simulation modeling a group of forming stars. The color indicates the gas density, where lighter colors are higher densities. Rhe image is about 10,000 astronomical units across where the projected separations between the three objects is about 2,000 and 4,000 AU. Credit: UMass Amherst

Απέχουν μεταξύ τους τρεις έως τέσσερις χιλιάδες αστρονομικές μονάδες (μια αστρονομική μονάδα είναι η απόσταση Γης - Ήλιου), μια πολύ μεγάλη απόσταση για πολλαπλό αστρικό σύστημα, καθώς τα «δίδυμα» άστρα συνήθως απέχουν δέκα έως 100 αστρονομικές μονάδες. Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει με σιγουριά τι θα συμβεί στα τέσσερα «αδελφάκια», αλλά θεωρείται πιθανό ότι το σύστημά τους θα διαλυθεί, καθώς κάποια στιγμή -εξαιτίας των ασταθών βαρυτικών αλληλεπιδράσεων- δύο από τα άστρα θα εκτιναχθούν μακριά από τα υπόλοιπα, στην μοναξιά του διαστήματος.

Ένα γεννήθηκε τα άλλα… έρχονται

Καλλιτεχνική απεικόνιση του τετραπλού αστρικού συστήματος που βρίσκεται υπό... εκκόλαψη. Artist impression of the results. Left panel shows the star and three dense gas condensations system. Right panel shows the system after the stars are formed out of the condensations. Credit: B. Saxton (NRAO/AUI/NSF)

Προς το παρόν πάντως, και τα τέσσερα κινούνται συντονισμένα ως μια «οικογένεια». Τρία από αυτά είναι ακόμη σφαίρες αερίων μέσα στο ευρύτερο μητρικό νέφος αερίων και θα χρειαστούν ακόμη γύρω στα 40.000 χρόνια για να «γεννηθούν», δηλαδή για να γίνουν άστρα. Το τέταρτο είναι κιόλας ένα νεογέννητο άστρο, καθώς έχει ήδη υποστεί βαρυτική κατάρρευση, με συνέπεια να έχει κιόλας πυροδοτήσει την πύρινη φλόγα στην «καρδιά» του, δηλαδή έχει θέσει σε λειτουργία τις εσωτερικές πυρηνικές αντιδράσεις που το κάνουν να καίει και να λάμπει.

Η συνδυασμένη παρατήρηση από τρία διαφορετικά τηλεσκόπια έγινε από ομάδα επιστημόνων από διάφορα ευρωπαϊκά και αμερικανικά πανεπιστήμια, με επικεφαλής τον Χαϊμί Πινέδα του Ινστιτούτου Αστρονομίας του ελβετικού Ομοσπονδιακού Ινστιτούτου Τεχνολογίας της Ζυρίχης (ΕΤΗ) και του γερμανικού Ινστιτούτου Εξωγήινης Φυσικής Μαξ Πλανκ, ενώ η σχετική δημοσίευση έγινε στην επιθεώρηση «Nature».

Κώδικας... Βαν Γκογκ. Is van Gogh's Starry Night a painting of Galaxies? Bright swirls are based on distant cosmic spirals, claims expert

Η περίφημη «Έναστρη νύχτα» ίσως αποτελεί το «πορτρέτο» του γαλαξία Μ51Α. US artist Michael Benson says the Whirlpool Galaxy inspired van Gogh. The Dutch painter created arguably his most famous work - The Starry Night (shown) - in 1889 from the view out of his asylum window.

Τον Ιούνιο του 1889, ενώ βρισκόταν σε άσυλο στην Προβηγκία προσπαθώντας να ξεπεράσει τα ψυχολογικά του προβλήματα, ο Βίνσεντ βαν Γκογκ κοιτώντας έξω από το δωμάτιό του εμπνέεται από τον νυχτερινό ουρανό και ζωγραφίζει ένα από τα διασημότερα έργα του, την «Έναστρη νύχτα». Ο πίνακας, ο οποίος σήμερα βρίσκεται στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης στη Νέα Υόρκη, θεωρείται από πολλούς το κορυφαίο έργο του μεγάλου ζωγράφου. Σύμφωνα με ειδικούς σε αυτόν ο Βαν Γκογκ αποτυπώνει έναν συνδυασμό διαφορετικών καταστάσεων και συναισθημάτων, όπως συνεχή κίνηση, μοναξιά, έντονη χαρά, ηρεμία κ.ά.

Ορισμένες από τις εικόνες που έχουν καταγράψει τα επίγεια και διαστημικά τηλεσκόπια από τον Μ51Α ή Γαλαξία της Δίνης, που θυμίζει αρκετά είναι η αλήθεια τους σχηματισμούς της «Έναστρης νύχτας». The Whirlpool Galaxy is about 23 million light-years away and is roughly the size of the Milky Way at about 60,000 light-years in diameter. This image taken by the Hubble Space Telscope shows the Whirlpool Galaxy (M51A or NGC 5194) on the left, while the smaller object in the upper right is M51B or NGC 5195.

Τώρα ο αμερικανός εικαστικός και φωτογράφος Μάικλ Μπένσον εξέδωσε ένα βιβλίο στο οποίο υποστηρίζει ότι οι ουράνιοι σχηματισμοί στον πίνακα του Βαν Γκογκ είναι σπειροειδείς γαλαξίες. Ο βρετανός αστρονόμος Γουίλιαμ Πάρσονς στα μέσα του 19ου αιώνα είχε φτιάξει ένα σκίτσο του Μ51Α, ενός σπειροειδούς γαλαξία με ιδιαίτερα καθαρή δομή βραχιόνων, ο οποίος εξαιτίας του σχήματός του έχει ονομαστεί από τους αστρονόμους Γαλαξίας της Δίνης. 

In 1850, an astronomer depicted what a distant spiral galaxy might look like for the first time. Lord Rosse's Whirlpool Galaxy drawing (shown) may have inspired van Gogh, according to Mr Benson. At the time, though, it was thought this was a nebula, and not another galaxy. This 1845 print was modeled after William Parsons's drawing of the nebula M51, now called the “Whirlpool Galaxy.” It is about 23 million light-years away and roughly the size of the Milky Way. Credit: Courtesy of the University of Cambridge Institute of Astronomy Library

Ο Μπένσον πιστεύει ότι ο Βαν Γκογκ είτε λίγο προτού πάει στο άσυλο είτε ενώ βρισκόταν εκεί (πιθανώς στη βιβλιοθήκη του ασύλου) είδε το σκίτσο του συγκεκριμένου γαλαξία και τον χρησιμοποίησε ως «μοντέλο» στον πίνακά του.

Δεν είναι όμως η πρώτη φορά που η «Έναστρη νύχτα» γίνεται αντικείμενο επιστημονικής μελέτης. Ομάδα φυσικών σε μελέτη τους στην επιθεώρηση «Nature» έχουν υποστηρίξει ότι οι χαοτικές δίνες του πίνακα ακολουθούν με ακρίβεια τις μαθηματικές περιγραφές των αναταράξεων σε ρευστά υλικά, όπως οι στροβιλισμοί του νερού σε ένα ταραγμένο ρυάκι ή οι πραγματικοί ανεμοστρόβιλοι.

Τα ηλιοτρόπια ήταν μεταλλαγμένα!

Vincent van Gogh, "Vase With Fifteen Sunflowers", 1888. Τα ηλιοτρόπια χωρίς σκούρο κέντρο δεν αποτελούν έμπνευση του Βαν Γκογκ αλλά μια σπάνια μεταλλαγμένη ποικιλία.

Οι πίνακες με ηλιοτρόπια είναι από τα πιο χαρακτηριστικά έργα του Βίνσεντ βαν Γκογκ. Σε κάποια από τα ηλιοτρόπια που εμφανίζονται στα έργα του ολλανδού ζωγράφου απουσιάζει ο μεγάλος μαύρος «πυρήνας» και την παράσταση κλέβουν πλούσια λαμπερά πέταλα. Ως πρόσφατα όλοι πίστευαν ότι επρόκειτο απλώς για μια εικαστική παρέμβαση του Βαν Γκογκ.

A typical sunflower is on the left, a double-flowered variety in the middle and a tubular mutant in the third box. Arrows point out double-flowered mutants in Van Gogh's painting. Credit: John Burke, University of Georgia

Ωστόσο ερευνητική ομάδα στις ΗΠΑ υποστηρίζει ότι ο ζωγράφος αποτύπωσε πιστά αυτό το οποίο είχε μπροστά του και δεν ήταν άλλο από μια σπάνια μεταλλαγμένη ποικιλία ηλιοτροπίων.

A typical sunflower with a dark center and a mane of large yellow 'petals'. Credit: Wikimedia Commons

Το «τυπικό» ηλιοτρόπιο έχει έναν μεγάλο σκούρο «πυρήνα» που αποτελείται από σπόρους του φυτού και γύρω από τον οποίο βρίσκονται κίτρινα πέταλα. Υπάρχουν όμως και διαφορετικές ποικιλίες: κάποιες διαθέτουν διπλή σειρά πετάλων, ενώ σε άλλες το κέντρο καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος του άνθους και τα πέταλα είναι πολύ αδύναμα και σχεδόν κρέμονται στις άκρες του λουλουδιού.

A Teddy Bear sunflower is one of several double-flowered mutants. Credit: Wikimedia Commons

Οι διαφορές αυτές οφείλονται σε γονιδιακές μεταλλάξεις. Σύμφωνα με ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Τζόρτζια τα «επίμαχα» ηλιοτρόπια στους πίνακες του Βαν Γκογκ ανήκαν σε μία από αυτές τις μεταλλαγμένες ποικιλίες, η οποία όμως είναι εξαιρετικά σπάνια, και έτσι όλοι θεωρούσαν ότι αποτελούσαν έμπνευση του ζωγράφου. Οι επιστήμονες ανέφεραν μάλιστα ότι εντόπισαν το γονίδιο που κρύβεται πίσω από τις διαφορετικές ποικιλίες ηλιοτροπίων. Η έρευνα δημοσιεύθηκε το 2012 στην επιθεώρηση «Plos Genetics».