Περίτεχνο
ψηφιδωτό δάπεδο έρχεται στο φως στον λόφο Καστά της Αμφίπολης (φωτ. ΥΠΠΟΑ). Archaeologists
excavating Amphipolis site have discovered an intricate, and largely intact,
floor mosaic dating back to 300BC.
Ένα
εντυπωσιακό ψηφιδωτό δάπεδο έρχεται στο φως στο λόφο Καστά της Αμφίπολης, καθώς
προχωρεί η ανασκαφική έρευνα από την ΚΗ’ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών
Αρχαιοτήτων.
Στα
βόρεια του δαπέδου αποκαλύφθηκε το μαρμάρινο κατώφλι της θύρας που οδηγεί στον
τρίτο χώρο (φωτ. ΥΠΠΟΑ). The mosaic found at the mysterious Alexander The
Great-era tomb near Amphipolis in the Macedonian region of northern Greece.
Κατά
την αφαίρεση της επίχωσης από τον δεύτερο χώρο, πίσω από τις Καρυάτιδες,
αποκαλύφθηκε το μεγαλύτερο τμήμα ψηφιδωτού δαπέδου, το οποίο καλύπτει όλη την
επιφάνεια του χώρου, δηλαδή 4,5 μ. πλάτος επί 3 μ. μήκος. Είναι κατασκευασμένο
από μικρά βότσαλα, λευκού, μαύρου, γκριζωπού, μπλε, κόκκινου και κίτρινου
χρώματος. Την κεντρική παράσταση περιβάλλει διακοσμητικό πλαίσιο, πλάτους 0,60
μ., το οποίο συντίθεται από διπλό μαίανδρο, τετράγωνα και τρέχουσα σπείρα. Το
φόντο της παράστασης είναι σε αποχρώσεις γκρι-μπλε.
Το
άρμα οδηγεί γενειοφόρος άνδρας, με στεφάνι δάφνης στο κεφάλι (φωτ. ΥΠΠΟΑ).
Η
κεντρική παράσταση απεικονίζει άρμα σε κίνηση, που σύρεται από δύο λευκά άλογα,
το οποίο οδηγεί γενειοφόρος άνδρας, με στεφάνι δάφνης στο κεφάλι.
Μπροστά
από το άρμα απεικονίζεται ο θεός Ερμής ως ψυχοπομπός (φωτ. ΥΠΠΟΑ). The
ancient Greek god Hermes is depicted in a mosaic as the conductor of souls to
the afterlife in this detail picture of the mosaic. Photograph: Greek Culture Ministry/AP
Μπροστά
από το άρμα απεικονίζεται ο θεός Ερμής ως ψυχοπομπός, ο οποίος φορά πέτασο,
μανδύα, φτερωτά σανδάλια και κρατά κηρύκειο. Η σύνθεση έχει κατεύθυνση από
ανατολικά προς τα δυτικά.
Η
κεντρική παράσταση απεικονίζει άρμα σε κίνηση, που σύρεται από δύο λευκά άλογα
(φωτ. ΥΠΠΟΑ). The mosaic consists of small white, black, grey,
blue, red and yellow pebbles, depicting a chariot in motion. Photograph: Greek Culture Ministry/EPA
Η
παράσταση διακρίνεται για την εξαίρετη τέχνη στην απόδοση των λεπτομερειών των
χαρακτηριστικών, τόσο των μορφών, όσο και των αλόγων, όπως και για την αρμονία
των χρωμάτων. Η σύνθεση είναι σύγχρονη του ταφικού συγκροτήματος και
χρονολογείται στο τελευταίο τέταρτο του 4ου αιώνα π.Χ. Το ψηφιδωτό έχει υποστεί
φθορά στο κέντρο, σε σχήμα κύκλου, διαμέτρου 0,80 μ. Ωστόσο, πολλά μέρη από το φθαρμένο τμήμα έχουν βρεθεί στην
αμμώδη επίχωση. Τις επόμενες μέρες θα γίνει προσπάθεια συγκόλλησης και
αποκατάστασής του, προκειμένου να συντεθεί, στο μέτρο του δυνατού, η συνολική
εικόνα της παράστασης.
Την
κεντρική παράσταση περιβάλλει διακοσμητικό πλαίσιο το οποίο συντίθεται από
διπλό μαίανδρο, τετράγωνα και τρέχουσα σπείρα (φωτ. ΥΠΠΟΑ).
Το
ψηφιδωτό δάπεδο, ανατολικά και δυτικά, δεν έχει αποκαλυφθεί στο σύνολό του,
καθώς η ανασκαφή είναι ακόμη σε εξέλιξη στα τμήματα αυτά. Στα νότια του
ψηφιδωτού δαπέδου και ανάμεσα στα βάθρα των Καρυατίδων αποκαλύφθηκε πώρινο
κατώφλι, καλυμένο με λευκό κονίαμα. Στα βόρεια του δαπέδου αποκαλύφθηκε το
μαρμάρινο κατώφλι της θύρας που οδηγεί
στον τρίτο χώρο, διακοσμημένο με ιωνικό κυμάτιο, στο κάτω μέρος του. Επίσης,
ακριβώς κάτω από το θύρωμα, προς το εσωτερικό του τρίτου χώρου, εντοπίστηκαν
δύο ακόμη τμήματα από τα μαρμάρινα θυρόφυλλα.
Όμως
δεν είναι η πρώτη φορά που συναντάμε αυτή την απεικόνιση με τον γενειόφορο
άνδρα πάνω σε άρμα με λευκά άλογα και ψυχοπομπό τον Ερμή. Όπως μπορείτε να
δείτε στις δύο παρακάτω εικόνες η απεικόνιση αυτή του ψηφιδωτού έχει παρόμοια
χαρακτηριστικά με αυτές.
Ερυθρόμορφος
καλυκωτός κρατήρας του Ζωγράφου της Ιλίου Πέρσεως, περίπου 370-350 π.Χ.
Λονδίνο, Βρετανικό Μουσείο.
Στην
πρώτη εικόνα που συναντάμε σε αγγείο που φιλοξενείται στο Βρετανικό Μουσείο και
χρονολογείται λίγο πριν από την μέχρι στιγμής γνωστή χρονολόγηση του Τάφου στην
Αμφίπολη (325 - 300 πχ) δηλαδή 370-350 π.Χ.
Η
συγκεκριμένη εικόνα όμως δεν υπάρχει μόνο στο αγγείο αυτό αλλά και στους
Βασιλικούς Τάφους στην Βεργίνα.
Η
αρπαγή της Περσεφόνης από τον Πλούτωνα στο εσωτερικό του ομώνυμου συλημένου
κιβωτιόσχημου βασιλικού τάφου στη Βεργίνα, 366 π.Χ.
Στον
βόρειο μακρό τοίχο εικονίζεται ένα θέμα ιδιαίτερα κατάλληλο για ταφικό μνημείο,
η αρπαγή της Περσεφόνης από τον Άδη, τον θεό του κάτω κόσμου Ο γενειοφόρος θεός
ανεβαίνει βιαστικά στο άρμα έχοντας στο δεξί του χέρι το βασιλικό σκήπτρο και
τα χαλινάρια των αλόγων, ενώ κρατάει ταυτόχρονα σφιχτά με το αριστερό τον κορμό
της ημίγυμνης κόρης, πιάνοντας με την παλάμη το στήθος της. Η κόρη στρέφεται
προς τα πίσω, τεντώνοντας το σώμα και τα χέρια της σε μια μάταιη προσπάθεια να
ξεφύγει. Μπροστά από το άρμα τρέχει ο Ερμής, με το κηρύκειο στο υψωμένο δεξί
του χέρι. Επάνω αριστερά, σε ανοιχτό γαλάζιο φόντο που πιθανότατα δηλώνει τον
ουρανό, διακρίνονται τρεις ακτίνες που ξεκινούν από μια πορτοκαλιά κηλίδα. Με
αυτό τον τρόπο αποδίδεται ο κεραυνός που στέλνει ο Δίας για να δείξει ότι
αποδέχεται τη βίαιη πράξη του αδελφού του. Πίσω από το άρμα μια νεαρή γυναίκα,
φίλη της Περσεφόνης, τρομαγμένη από όσα βλέπει, γονατίζει υψώνοντας τα χέρια.
Στον ανατολικό στενό τοίχο βλέπουμε μια καθιστή γυναίκα ντυμένη με χιτώνα και
με ένα μεγάλο σκούρο ιμάτιο, που καλύπτει ολόκληρο το σώμα μαζί με το κεφάλι
της· η στάση της δείχνει περίσκεψη και θλίψη, και μπορούμε επομένως να την
ταυτίσουμε με τη θεά Δήμητρα, τη μητέρα της Περσεφόνης, που θρηνεί για την
εξαφάνιση της κόρης της. Στον νότιο μακρό τοίχο εικονίζονται τρεις, καθιστές
επίσης, γυναικείες μορφές, που ίσως είναι οι Μοίρες. Πολλές ομοιότητες με την
τοιχογραφία της Βεργίνας παρουσιάζει η απεικόνιση της αρπαγής της Περσεφόνης σε
ένα ψηφιδωτό του 2ου αιώνα μ.Χ. από τη Ρώμη, για το οποίο από παλιά ορισμένοι
μελετητές είχαν υποθέσει ότι αντιγράφει, περισσότερο ή λιγότερο πιστά, έναν πίνακα
που είχε φιλοτεχνήσει ο ζωγράφος του δεύτερου μισού του 4ου αιώνα π.Χ.
Νικόμαχος ο Θηβαίος. Γνωρίζουμε ότι ο πίνακας αυτός είχε μεταφερθεί στη Ρώμη
και φυλασσόταν στο Καπιτώλιο. Η σύγκριση με το ψηφιδωτό της Ρώμης οδήγησε τους
αρχαιολόγους στη σκέψη ότι η τοιχογραφία της Βεργίνας θα μπορούσε να είναι
έργο, αν όχι του ίδιου του Νικομάχου, τουλάχιστον ενός μαθητή του ή ενός
καλλιτέχνη που είχε δουλέψει κοντά του. Δεν μένει παρά να αποκαλυφθεί και το
υπόλοιπο ψηφιδωτό που κατά πάσα πιθανότητα θα μας φέρει στο φως την Περσεφόνη
επάνω στο άρμα του Πλούτωνα.