Ενεργά ηφαίστεια «θα εμφανιστούν ξανά στη Σελήνη». Recent volcanic eruptions on the moon

Πρόσφατες ηφαιστειακές ροές ανακαλύφθηκαν σε 70 περιοχές της ορατής πλευράς της Σελήνης. Dark outpourings of lava gave the "man in the moon" his face more than three billion years ago. And volcanic activity continued on the moon until it halted a billion years ago – or so lunar scientists have long thought. However, a new discovery by a group of geologists at Arizona State University's School of Earth and Space Exploration shows that the moon has seen small but widespread eruptions of basaltic lava during the last 50 million years, a geologically recent period. The discovery was announced in a paper published online Oct. 12 in Nature Geoscience. The science team identified 70 small volcanic features scattered across the moon's dark volcanic plains, or maria. Credit: NASA/GSFC/Arizona State University

Το φεγγάρι μπορεί να φαίνεται νεκρό και παγωμένο, δεν αποκλείεται όμως να είναι ακόμα ζωντανό. Δορυφόρος της NASA ανακάλυψε ίχνη πρόσφατης ηφαιστειακής δραστηριότητας, ένδειξη ότι η Σελήνη μπορεί να διαθέτει ακόμα μεγάλα αποθέματα θερμότητας στο εσωτερικό της, ικανής να τροφοδοτήσει ηφαιστειακές εκρήξεις και στο μέλλον.

Τι πιστεύαμε 

Last volcanic activity on moon thought to be a billion years ago. Now small lava flows on moon’s dark plains suggest activity as recently as 50 million years ago. Geologically recent eruptions of basaltic lava made smooth, mounded patches on the floor of this shallow depression the team calls Sosigenes IMP (irregular mare patch). The oval feature is about 1,000 feet (300 meters) deep and measures roughly 2 miles wide by 4.5 miles long (3 by 7 kilometers). The sparse number of craters on the lava flows suggests the eruptions occurred only about 18 million years ago. Credit: NASA/GSFC/ARIZONA STATE UNIVERSITY

Η κρατούσα θεωρία θέλει τη Σελήνη να σχηματίστηκε από τα απομεινάρια μιας σύγκρουσης ανάμεσα στη νεογέννητη Γη και ένα σώμα στο μέγεθος του Άρη πριν από 4,5 δισ. χρόνια. Για εκατομμύρια χρόνια μετά το συμβάν, το φεγγάρι ήταν μια σφαίρα από μάγμα.

Ακόμα και όταν ο φλοιός κρύωσε και στερεοποιήθηκε, το μάγμα συνέχισε να αναβλύζει στην επιφάνεια και σχημάτισε τις βασαλτικές πεδιάδες που ονομάζονται σήμερα «θάλασσες». Η ηφαιστειακή αυτή δραστηριότητα κορυφώθηκε πριν από 3 δισ. χρόνια και σταμάτησε σχεδόν τελείως πριν από ένα δισ. χρόνια.

Τι συμβαίνει

The feature called Ina is about 2 miles long by 1.2 miles wide (2 by 3 km) and 160 feet (50 meters) deep. Its floor is covered with many small, low lava mounds. The number of craters seen on the mounds indicates that the eruptions happened about 33 million years ago. Photo credit: NASA/GSFC/Arizona State University

Την εικόνα αυτή δείχνουν τώρα να ανατρέπουν παρατηρήσεις του δορυφόρου LRO της NASA, ο οποίος βρίσκεται σε τροχιά από το 2009. Η κάμερα του σκάφους μεταδίδει εικόνες με ανάλυση 50 με 200 μέτρα ανά εικονοστοιχείο (pixel), τις πιο λεπτομερείς που έχουν ληφθεί ως σήμερα στην επιφάνεια της Σελήνης.

Ερευνητές από τις ΗΠΑ και τη Γερμανία αναφέρουν τώρα στην επιθεώρηση «Nature Geoscience» ότι αναγνώρισαν στις εικόνες 70 περιοχές στη θεατή πλευρά του φεγγαριού που πρέπει να αντιστοιχούν σε πρόσφατες ροές λάβας. Ο μικρός αριθμός κρατήρων από προσκρούσεις μετεωριτών, καθώς και η απουσία ιχνών διάβρωσης, δείχνουν ότι πρόκειται για ηφαιστειακές ροές που χρονολογούνται στα 18 με 100 εκατομμύρια χρόνια -«ουσιαστικά πριν από μια στιγμή» στην κλίμακα του γεωλογικού χρόνου.

This feature on the moon is called Maskelyne. It appears to be a relatively young volcanic deposit. Image via NASA/GSFC/Arizona State University

Ενδείξεις πρόσφατης γεωλογικής δραστηριότητας είχαν εξάλλου ανακαλυφθεί και το 2006, περιορίζονταν όμως σε ένα σημείο και θεωρήθηκαν ιδιαίτερη περίπτωση. «Η μεγάλη είδηση είναι ότι η Σελήνη είναι θερμότερη από ό,τι πιστεύαμε» σχολιάζει στο δικτυακό τόπο της επιθεώρησης «Science» o Μαρκ Ρόμπινσον του Πολιτειακού Πανεπιστημίου της Αριζόνα, μέλος της ερευνητικής ομάδας.

Παραμένει ασαφές από πού προέρχεται η θερμότητα που διατηρεί ρευστό το εσωτερικό της Σελήνης -ίσως πρόκειται για θερμότητα που παραμένει από την εποχή της γέννησης του φεγγαριού, ή για θερμότητα που απελευθερώνεται σήμερα από την αυθόρμητη διάσπαση ραδιενεργών στοιχείων. Σε κάθε περίπτωση, η ηφαιστειακή δραστηριότητα είναι απίθανο να σταμάτησε εντελώς τα τελευταία 18 εκατομμύρια χρόνια. Το πιθανότερο είναι ότι νέες ηφαιστειακές ροές θα εμφανιστούν και στο μέλλον. «Αμφιβάλλω όμως αν θα ζήσουμε αρκετά για να τις δούμε» επισημαίνει ο Ρόμπινσον.