Πέντε έργα του Ευριπίδη σε παλίμψηστο κώδικα του 9ου-11ου αιώνα, Five works of Euripides found in palimpsest code of 9th-11th century

Bust of Euripides: Roman marble copy of a 4th-century Greek original (Museo Pio-Clementino, Rome). The oldest record of five tragedies of Euripides ("Alkistis", "Medea", "Hippolytus", "Orestes" and "Phoenician Women") hiding in a palimpsest code stored in the vault of the Jerusalem Patriarchate.

Η παλαιότερη καταγραφή πέντε τραγωδιών του Ευριπίδη (Άλκηστις, Μήδεια, Ιππόλυτος, Ορέστης, Φοίνισσες) κρυβόταν σε έναν παλίμψηστο κώδικα που φυλάσσεται στο θησαυροφυλάκιο του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων.

Πρόκειται για τον κώδικα του Παν. Τάφου 36, που μαζί με ένα άλλο χειρόγραφο,... της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας, το Parisinus gr.1330, μπαίνει στο μικροσκόπιο της έρευνας στο πλαίσιο του προγράμματος «Palamedes», που διενεργείται από το Πανεπιστήμιο Georg August του Γκέτιγκεν, το Πανεπιστήμιο της Μπολόνιας και το Ιστορικό και Παλαιογραφικό Αρχείο του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τράπεζας.

Λεπτομέρεια από τον κώδικα, Εθνική Βιβλιοθήκη Παρισίων 1330, (5ου - 6ου αι.) με τα ονόματα Αριστοτέλης.

Ο κώδικας του Παν. Τάφου 36 φωτογραφήθηκε το περασμένο Πάσχα με την άδεια του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων από νέας τεχνολογίας μηχανήματα και οι φωτογραφίες πέρασαν έπειτα από περαιτέρω επεξεργασία, όπως μας είπε ο υπεύθυνος του Ιστορικού και Παλαιογραφικού Αρχείου του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τράπεζας, Αγαμέμνων Τσελίκας. Έτσι, διαπιστώθηκε ότι στο συνολό του είναι ένα διπλό παλίμψηστο χειρόγραφο.

«Η νεότερη γραφή του είναι του 13ου αιώνα και περιέχει το βιβλίο των Προφητών της Παλαιάς Διαθήκης. Στις παλαιότερες γραφές, που χρονολογούνται στις αρχές του 9ου-10ου αιώνα, περιέχονται αγιολογικά κείμενα σε κεφαλαιογράμματη γραφή, ποιητικά έργα του Γρηγορίου Ναζιανζηνού σε μία πάρα πολύ κομψή μικρογράμματη γραφή των αρχών του 10ου αιώνα, ενώ σε ένα άλλο τμήμα υπάρχουν κείμενα του Αριστοτέλη από τα "Φυσικά".

Κώδικας Πατριαρχείου Ιεροσολύμων Π.Τ.36 απόσπασμα από τις «Φοίνισσες» του Ευριπίδη.

Με τη διαφορά ότι εκεί που είναι γραμμένος ο Αριστοτέλης έχει γραφεί και άλλο κείμενο, θεολογικό. Δηλαδή, το κομμάτι αυτό είναι διπλά παλίμψηστο και ως εκ τούτου η ανάγνωσή του αρκετά επίπονη», επισημαίνει ο γνωστός μελετητής παλαιογραφικών κειμένων και προσθέτει γεμάτος κέφι για ακόμη μία εξερεύνηση του παρελθόντος: «Εμείς πάντα ελπίζουμε ότι θα έχουμε κάποιες διαφορετικές μαρτυρίες για το αριστοτελικό κείμενο, ενδεχομένως κάποιες παραλλαγές του γνωστού κειμένου. Στην παλαιότερη γραφή περιλαμβάνονται και αποσπάσματα από τραγωδίες του Ευριπίδη. Έχουμε εδώ την "Αλκηστη", τη "Μήδεια", τον "Ιππόλυτο", τον "Ορέστη" και τις "Φοίνισσες" όπως και κείμενα ακόμη αταύτιστα. Σε αυτό το επίπεδο γραφής υπάρχει το ενδεχόμενο να έχουμε κείμενα άγνωστα, γραμμένα στο περιθώριο, που δεν έχουν ποτέ δημοσιευτεί».

Στην ερώτηση αν τα κείμενα του Ευριπίδη θα αλλάξουν την εικόνα που έχουμε για τις δημοφιλείς τραγωδίες του αρχαίου Έλληνα τραγικού, ο κ. Τσελίκας σημειώνει: «Αυτή τη στιγμή δεν μπορούμε να πούμε τίποτα με βεβαιότητα, καθώς τώρα αρχίζει το ερευνητικό πρόγραμμα και η ενδελεχής μελέτη. Τα παραπάνω συμπεράσματα αποτελούν μια πρώτη σύντομη θεώρηση των χειρογράφων. Η συνέχιση της έρευνας πιστεύω πως μας επιφυλάσσει και άλλες εκπλήξεις στο μέλλον».

Τον ίδιο κώδικα είχαν επιχειρήσει να διαβάσουν και άλλοι παλαιότερα, αλλά, επειδή δεν είχαν τις σημερινές τεχνικές, δεν τα είχαν καταφέρει. Η ύπαρξη όμως του κώδικα είναι γνωστή εδώ και 100 χρόνια από την καταγραφή των ιεροσολυμητικών χειρογράφων από τον λόγιο του 19ου αιώνα Αθανάσιο Παπαδόπουλο-Κεραμέα, ο οποίος το 1887 εκλήθη στα Ιεροσόλυμα, επί Πατριάρχου Νικοδήμου, και κατόπιν εξονυχιστικής έρευνας και διετούς αφιέρωσης δημοσίευσε τους πνευματικούς θησαυρούς των Βιβλιοθηκών του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων και του Μετοχίου του Παναγίου Τάφου στην Κωνσταντινούπολη.

«Πάντως, από τη γραφή του ξέρουμε ότι αυτό το χειρόγραφο γράφτηκε στο χώρο της Παλαιστίνης», επισημαίνει ο διαπρεπής μελετητής. «Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι οι περγαμηνές που χρησιμοποιήθηκαν προέρχονται αναγκαστικά από αυτό το χώρο, γιατί πρόκειται για εμπόριο χρησιμοποιημένης περγαμηνής».

Η έλλειψη εξελιγμένων τεχνικών μέσων κρατούσε στο σκοτάδι και τα περιεχόμενα του δεύτερου κώδικα, του παρισινού, στον οποίο διακρίνονται επιγραφές με τα ονόματα του Αριστοτέλη, του Σωκράτη και του Πλάτωνα.

«Η επιχείρηση ανάγνωσης και των δύο αυτών χειρογράφων θα είναι δύσκολη, παρά το γεγονός ότι χρησιμοποιούμε την τελευταία λέξη της τεχνολογίας», τονίζει ο κ. Τσελίκας ο οποίος έχει συμβάλει και στη διεθνή διεπιστημονική έρευνα ανάγνωσης του αρχαίου Μηχανισμού των Αντικυθήρων. Και συγκεκριμένα έχει διαβάσει τη μεγαλύτερη επιγραφή του, το θραύσμα g, που είναι ουσιαστικά το εγχειρίδιο του Μηχανισμού.

Είναι το εκτενέστερο κείμενο που έχει αποκρυπτογραφηθεί και αποτυπώνει τις κινήσεις των πλανητών, τις οδηγίες χρήσης του Μηχανισμού για τον υπολογισμό των κινήσεων και κάποια ποσοτικά δεδομένα σε σχέση με τις τροχιές των πλανητών. Γι' αυτό τον ρωτήσαμε ποια είναι η κατάσταση διατήρησής του, καθώς ετοιμάζεται» να ταξιδέψει στο εξωτερικό με όλη την έκθεση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, την προσεχή άνοιξη στη Βασιλεία της Ελβετίας και την επόμενη χρονιά στην Ουάσιγκτον των ΗΠΑ. Έκπληκτος από την είδηση που άκουγαν τα αυτιά του, μας είπε: «Μα, ο Μηχανισμός είναι έτοιμος να διαλυθεί, ποιος το σκέφτηκε αυτό;».

Πηγή: Ελευθεροτυπία

Πολύ σκληρό... βακτήριο για να πεθάνει, Rare New Microbe Found in Two Distant Clean Rooms

Mικροβιολόγος συλλέγει ένα δείγμα επιχρίσματος από το δάπεδο αποστειρωμένου χώρου στον οποίο συναρμολογούνται διαστημικά σκάφ,η στο Jet Propulsion Laboratory της NASA. A microbiologist collects a swab sample from the floor of a spacecraft assembly clean room at NASA's Jet Propulsion Laboratory.  Samples such as this are taken frequently during the assembly of a spacecraft and analyzed for a census of the types and numbers of microbes present in the clean room. Image credit: NASA/JPL-Caltech

Ξηραίνουμε την ατμόσφαιρα, καθαρίζουμε όλες τις επιφάνειες με χημικά και τέλος αποστειρώνουμε το χώρο με υπεριώδη ακτινοβολία. Αυτό που μένει είναι ορισμένα από τα πιο ανθεκτικά μικρόβια του κόσμου, πιθανώς ικανά να ζήσουν και στο Διάστημα, διαπιστώνουν ερευνητές της NASA: δύο εξωτικά είδη βακτηρίων βρέθηκαν στα αποστειρωμένα εργαστήρια όπου συναρμολογούνται διαστημικά σκάφη.

H τελευταία ανακάλυψη, η οποία παρουσιάζεται στην επιθεώρηση «International Journal of Systematic and Evolutionary Microbiology», αφενός δείχνει πόσο ανθεκτική είναι η ζωή στη Γη, αφετέρου δίνει μια εικόνα για τα μικρόβια που ενδέχεται να ανακαλύψουμε μια μέρα σε εξωγήινα περιβάλλοντα.

«Θέλουμε να κατανοήσουμε καλύτερα αυτά τα μικρόβια, καθώς οι ικανότητες με τις οποίες προσαρμόζονται στα καθαρά εργαστήρια δεν αποκλείεται να τους επιτρέπουν να ζουν και μέσα σε διαστημικά σκάφη» λέει ο Πάραγκ Βαϊσαμπαγιάν του Εργαστηρίου Αεριώθησης (JPL) της NASA της Καλιφόρνια.

 Νέο βακτήριο στη γειτονιά

Εικόνα από μικροσκόπιο που δείχνει δεκάδες βακτήρια Tersicoccus phoenicis που βρέθηκαν μόνο σε εργαστήρια προετοιμασίας διαστημικών αποστολών. Από την κλίμακα του ενός μικρομέτρου (1 μm) που περιέχεται στην εικόνα βλέπουμε ότι τα βακτήρια είναι αυτής της τάξης μεγέθους. This microscopic image shows dozens of individual bacterial cells of the recently discovered species Tersicoccus phoenicis. This species has been found in only two places: clean rooms in Florida and South America where spacecraft are assembled for launch. Spacecraft clean rooms are one of the most thoroughly checked environments on Earth for what microbes are present. The monitoring provides an indication of what species might get into space aboard a spacecraft. The image includes a scale bar showing that each of the bacterial cells is about one micrometer, or micron, across (about 0.00004 inch). Image credit: NASA/JPL-Caltech

Η δημοσίευση του Βαϊσαμπαγιάν και των συνεργατών του αφορά την ανακάλυψη ενός νέου είδους βακτηρίου στα καθαρά δωμάτια μιας αμερικανικής και μιας ευρωπαϊκής διαστημικής αποστολής.

Το νέο είδος πήρε το όνομα Tersicoccus phoenicis, που σημαίνει «ο καθαρός κόκκος του Φοίνικα» -«καθαρός» επειδή ανακαλύφθηκε σε καθαρά δωμάτια, και «του Φοίνικα» επειδή το μικρόβιο ανακαλύφθηκε στο πάτωμα της αίθουσας όπου ετοιμαζόταν η αποστολή Phoenix Mars Lander το 2007.

Ο δεύτερος χώρος στον οποίο βρέθηκε το Tersicoccus phoenicis βρίσκεται στο διαστημικό κέντρο της ESA (Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Διαστήματος) στο Κουρού της Γαλλικής Γουιάνας, περίπου 4.000 χιλιόμετρα μακριά από την εγκατάσταση της NASA.

This NASA cleanroom at the Goddard Space Flight Center in Maryland will be used to assemble spacecraft for 2014's Magnetospheric Multiscale (MMS) mission. Image credit: NASA

Οι χώροι όπου προετοιμάζονται διαστημικές αποστολές διατηρούνται όσο καθαρότεροι γίνεται προκειμένου να μην υπάρχει σκόνη που μπορεί να επηρεάσει τα όργανα, αλλά και να μην υπάρχουν γήινα μικρόβια που θα μπορούσαν δυνητικά να μολύνουν τον Άρη ή άλλα εξωγήινα περιβάλλοντα. Ο αέρας ξηραίνεται και οι επιφάνειες καθαρίζονται με απολυμαντικά και υπεριώδη ακτινοβολία, ενώ τα ίδια διαστημικά σκάφη αποστειρώνονται με υπεροξείδιο του υδρογόνου και θέρμανση. Επιπλέον, τα καθαρά δωμάτια δεν περιέχουν θρεπτικά συστατικά για την ανάπτυξη μικροβίων.

«Βρίσκουμε αρκετά μικρόβια σε καθαρά δωμάτια επειδή καταβάλλουμε μεγάλη προσπάθεια για να τα εντοπίσουμε. Τα ίδια μικρόβια μπορεί να βρίσκονται στο χώμα έξω από το καθαρό δωμάτιο, δεν θα μπορούσαμε όμως να τα αναγνωρίσουμε επειδή κρύβονται από τους πολύ μεγαλύτερους αριθμούς άλλων [πιο συνηθισμένων] μικροβίων» εξηγεί ο Βαϊσαμπαγιάν.

Στην πραγματικότητα, ένα κουταλάκι χώμα από τον κήπο θα είχε χιλιάδες περισσότερα είδη μικροβίων, και δισεκατομμύρια περισσότερα μικρόβια, από ένα ολόκληρο καθαρό δωμάτιο.

Μέχρι σήμερα το Tersicoccus phoenicis δεν έχει αναγνωριστεί σε κανένα φυσικό περιβάλλον, δεν αποκλείεται όμως να ζει σε σπηλιές, ερήμους ή άλλα περιβάλλοντα με χαμηλά επίπεδα θρεπτικών συστατικών, εικάζει ο Βαϊσαμπαγιάν.

Η ανακάλυψη του «καθαρόκοκκου του Φοίνικα» έρχεται να προστεθεί στην ανακάλυψη ενός άλλου είδους βακτηρίου, του Paenibacillus phoenicis, από ερευνητές του JPL. Το μικρόβιο έχει εντοπιστεί μόνο σε δύο περιβάλλοντα: ένα καθαρό δωμάτιο της NASA στη Φλόριντα και μια τρύπα γεώτρησης σε βάθος 2,1 χιλιομέτρων μέσα σε ένα ορυχείο μολυβδαίνιου στο Κολοράντο.