Η γαλάζια λίμνη... πλάσματος, Bright Blue Times

Friday, April 19, 2013: Loops and arcs shoot from two active regions on the sun, April 8, 2013. The STEREO's (Ahead) spacecraft took the image in extreme UV light. The loops consist of plasma at temperatures up to a million degrees C., arcing along the lines of magnetic fields. Credit: SOHO

Οι επιστήμονες είχαν προβληματιστεί ιδιαίτερα αφού ο Ήλιος που έπρεπε από τα τέλη του 2012 να βρίσκεται σε φάση έντονης δραστηριότητας παρουσίαζε ανησυχητική ύφεση. Τελικά μετά την πρώτη εβδομάδα του Απριλίου το μητρικό μας άστρο άρχισε σιγά σιγά να ξυπνά και τις τελευταίες δύο εβδομάδες παρουσιάζει δραστηριότητα.

Στις 8 Απριλίου σημειώθηκαν στον Ήλιο δύο ισχυρές εκλάμψεις που ήταν από τις πρώτες του νέου κύκλου δραστηριότητας που φαίνεται ότι ξεκινάει στο άστρο. Το διαστημικό παρατηρητήριο SOHO που παρακολουθεί και μελετά τον Ήλιο κατέγραψε μια εντυπωσιακή εικόνα των δύο εκλάμψεων στο υπεριώδες φως. Στην εικόνα ένας... γαλάζιος Ήλιος εκτοξεύει στο Διάστημα γιγάντιες ποσότητες καυτού πλάσματος η θερμοκρασία του οποίου αγγίζει τους ένα εκατομμύριο βαθμούς Κελσίου!

Οι βασιλικές οικογένειες της Ευρώπης «εργαστήριο αιμομιξίας», Inbred royals show traces of natural selection

Ο Κάρολος Β΄ της Ισπανίας (1661-1700) σε πορτρέτο του Juan Carreño de Miranda. The infertility of King Charles II of Spain (1661-1700) may have been evolution's way to weed out bad genes from his highly inbred dynasty. (Portrait is an oil on canvas by Don Juan Carreno de Miranda from the Prado museum in Madrid.) BRIDGEMAN/GETTY IMAGES

Οι μελέτες στη Γενετική περιλαμβάνουν συχνά πειράματα αιμομιξίας, η δυνατότητα αυτή όμως προφανώς δεν υπάρχει στην περίπτωση του ανθρώπου. Εκτός αν εξετάσει κανείς τη γενεαλογία του Οίκου των Αψβούργων ή άλλων δυναστειών, λένε ισπανοί ερευνητές. Το γενεαλογικό δέντρο των Αψβούργων, σε συνδυασμό με τα τα διαθέσιμα στοιχεία για την υγεία της βασιλικής οικογένειας, δείχνουν ότι η αιμομιξία έπαιξε ρόλο στην εξαφάνιση αυτής της δυναστείας.

Η φυσική επιλογή

Erich Heckel, Fränzi Reclining, 1910

Επιπλέον, όμως, δείχνουν ότι η φυσική επιλογή προσπάθησε να απαλλάξει τη γαλαζοαίματη οικογένεια από επιβλαβή γονίδια, τουλάχιστον μερικά από όσα είχαν συσσωρευθεί στα βασιλικά χρωμοσώματα στη πορεία των αιώνων.

Το πρόβλημα με την αιμομιξία είναι ότι ευνοεί θανατηφόρες ή παθογόνες μεταλλάξεις. Κάθε ανθρώπινο γονίδιο υπάρχει σε δύο αντίγραφα, ένα από τον πατέρα και ένα από τη μητέρα. Αυτό σημαίνει ότι, στην περίπτωση που το ένα αντίγραφο είναι ελαττωματικό, το άλλο αντίγραφο αντισταθμίζει τη δράση του. Με την αιμομιξία όμως αυξάνεται η πιθανότητα ομοζυγωτίας, δηλαδή η πιθανότητα συνδυασμού ίδιων αντιγράφων, είτε είναι υγιή είτε προβληματικά.

Η γενετική συγκρούεται με την πολιτική

The research, published in the journal PLoS ONE, examined the genealogical information of more than 3,000 members of the Spanish Habsburg family over 16 generations.

Ο Οίκος των Αψβούργων διήρκεσε από τον 11ο έως τον 18ο αιώνα. Μια από τις σημαντικότερες δυναστείες στην Ευρώπη, κυριάρχησε αρχικά στην Αυστρία, με τα παρακλάδια της να διαχωρίζονται αργότερα στους βασιλικούς οίκους της Ισπανίας και άλλων χωρών.

Λόγω του πολιτικού συστήματος της βασιλείας, το γενεαλογικό δέντρο των Αψβούργων είναι γεμάτο ζευγαρώματα που θα σόκαραν τους σημερινούς κοινούς θνητούς. Οι γάμοι μεταξύ πρώτων ξαδέλφων ή μεταξύ θείων και ανιψιών ήταν περισσότερο ο κανόνας παρά η εξαίρεση, καθώς οι δεσμοί αυτού του είδους ήταν εργαλείο για τη δημιουργία πολιτικών συμμαχιών αλλά και διατήρησης των τίτλων εντός της οικογένειας.

Charles II who is believed to have suffered from two inherited disorders which prevented him from fathering an heir. This resulted in the end of the Hapsburg dynasty.

Για την υγεία των Αψβούργων, όμως, αυτό δεν ήταν καλή ιδέα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο Κάρολος Β' της Ισπανίας (1661-1700), σωματικά και ψυχικά ανάπηρος και επιπλέον στείρος.

«Οι βασιλικές δυναστείες των Αψβούργων είναι εργαστήριο αιμομιξίας για τους ανθρώπινους πληθυσμούς» σχολιάζει στο Nature.com ο Φρανσίσκο Σεμπάλος του Πανεπιστημίου του Σαντιάγο ντε Κομποστέλα.

Charles II's father King Philip IV, left, with the 'Hapsburg jaw' and, right, his mother Maria Anna. King Philip was her uncle.

Το 2009, ο Σεμπάλος είχε υποστηρίξει ότι «η αιμομιξία έπαιξε ρόλο στην εξάλειψη της δυναστείας των Αψβούργων». Υπολόγιζε τότε ότι, λόγω του γάμου μεταξύ συγγενών, ο Κάρολος Β' παρουσίαζε υψηλότερο βαθμό αιμομιξίας ακόμα και από τα παιδιά που προκύπτουν από γάμους μεταξύ αδελφών.

Παρόλο όμως που η αιμομιξία ήταν εμπόδιο στη βιωσιμότητα της δυναστείας, οι δύο ερευνητές του Πανεπιστημίου του Σαντιάγο ντε Κομποστέλα εκτιμούν τώρα ότι η φυσική επιλογή προσπάθησε να προστατεύσει τους Αψβούργους.

Η Εξέλιξη των Αψβούργων

Με νέα τους δημοσίευση στην επιθεώρηση Heredity, ο Σεμπάλος και ο συνεργάτης του Γκονζάλο Αλβάρες επισημαίνουν ότι το γεγονός ότι ο Κάρολος Β΄ήταν στείρος προστάτευσε τη δυναστεία από τη διαιώνιση επιβλαβών γονιδίων. Ο Κάρολος Β΄ήταν στείρος πιθανώς λόγω υπολειτουργίας της υπόφυσης, έπασχε όμως και από άλλα κληρονομικά νοσήματα.

Προκειμένου να δείξει ότι η φυσική επιλογή παρέμενε σε δράση στον Οίκο των Αψβούργων, οι ερευνητές εξέτασαν τους γάμους, της γεννήσεις και τους θανάτους 4.000 ατόμων που εκτείνονταν σε 20 γενιές.

Υπολόγισαν έτσι ότι οι θάνατοι παιδιών ηλικίας ενός έως δέκα ετών ήταν πιο συχνοί τον 15ο και 16ο αιώνα από ό,τι τον 17ο και τον 18ο. Και αυτό, σύμφωνα με τους ερευνητές, δείχνει ότι η φυσική επιλογή κατάφερνε να απορρίπτει σταδιακά τις επικίνδυνες μεταλλάξεις.

Ωστόσο η μείωση της συχνότητας θανάτου είχε αυξηθεί στο ίδιο διάστημα στα βρέφη έως ενός έτους. Και η διαφορά αυτή κάνει ορισμένους άλλους ειδικούς να αμφιβάλλουν για την αξιοπιστία των αποτελεσμάτων.

Ο Λέονιντ Κρούγκλιακ, γενετιστής πληθυσμός στο Πρίνστον, σχολίασε στο Nature.com ότι το δείγμα της μελέτης ήταν υπερβολικά μικρό για να δώσει σίγουρα αποτελέσματα. Ένας άλλος ειδικός, ο Άλαν Μπιτλς του Πανεπιστημίου Μέρντοκ στην Αυστραλία, δηλώνει πως δεν περίμενε να δουν αυτή τη διαφορά μεταξύ των ηλικιών.

Ο Μπιτλς επισημαίνει μάλιστα ότι οι επιδράσεις της αιμομιξίας ίσως είναι πιο εύκολο να μελετηθούν στη Νότια Ινδία, στην οποία οι γάμοι μεταξύ συγγενών είναι συχνοί και τα δημογραφικά αρχεία πηγαίνουν πίσω για πολλές γενιές.

Ίσως τελικά ο Οίκος των Αψβούργων να μην αρκεί ως δείγμα για την εξαγωγή αξιόπιστων στατιστικών αποτελεσμάτων. Οι Ισπανοί ερευνητές σκοπεύουν πάντως να συνεχίσουν τις μελέτες τόσο στους Αψβούργους όσο και σε άλλους βασιλικούς οίκους της Ευρώπης.

Το «σύνδρομο της Αφροδίτης» απειλεί τον άνθρωπο, Could Earth become as barren as Venus? Climate change scientist James Hansen warns of a planet 'not only ice-free but human-free'

Την τύχη της Αφροδίτης είναι πιθανό να έχει και η Γη, σύμφωνα με τον Τζέιμς Χάνσεν. According to a new paper which Hansen posted on the Columbia University website, the 'runaway' effect of climate change could cause Earth to become like Venus.

Διακεκριμένος επιστήμονας υποστηρίζει ότι οι κλιματικές αλλαγές όχι μόνο είναι υπαρκτές αλλά εξελίσσονται με τέτοιο τρόπο ώστε,  αν δεν γίνει κάτι δραστικό σύντομα,  η Γη κινδυνεύει να υποστεί ό,τι και η Αφροδίτη και να μετατραπεί σε έναν κόσμο όπου η ανθρωπότητα δεν θα μπορεί να επιβιώσει.

Ούτε πάγοι, ούτε άνθρωποι

Dr James Hansen and a climate change day of action: He has warned a failure to deal with climate change could result in the planet being not only ice-free but human-free'.

Ο κλιματολόγος Τζέιμς Χάνσεν εδώ και πολλά χρόνια κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για τις κλιματικές αλλαγές που λαμβάνουν χώρα στη Γη. Πρόσφατα αποφάσισε μάλιστα να αποχωρήσει από τη θέση του διευθυντή του Κέντρου Διαστημικής Πτήσης Goddard της NASA για να αφοσιωθεί στην προσπάθεια που κάνει για να ευαισθητοποιήσει την παγκόσμια κοινή γνώμη για τους κινδύνους της κλιματικής αλλαγής. «Αν συνεχίσουμε να καίμε ορυκτά καύσιμα στη Γη δεν θα εκλείψουν μόνο οι πάγοι αλλά και οι άνθρωποι» αναφέρει ο Χάνσεν, τις απόψεις του οποίου πάντως αρκετοί - εντός και εκτός επιστημονικής κοινότητας -  θεωρούν από υπερβολικές ως και και αμφιλεγόμενες.

Το σύνδρομο της Αφροδίτης

“With searing heat, crushing pressures, noxious gases and everything suffused in an eerie, reddish glow, Venus seems less the goddess of love than the incarnation of hell.”  Carl Sagan

Ο Χάνσεν έγραψε πρόσφατα ένα κείμενο που τιτλοφορείται «Το σύνδρομο της Αφροδίτης» στο οποίο παραλληλίζει την κατάσταση που εξελίσσεται στη Γη με εκείνη της Αφροδίτης. Σύμφωνα με την κρατούσα θεωρία,  η Αφροδίτη είχε κάποτε συνθήκες παρόμοιες με εκείνες της Γης αλλά για άγνωστο λόγο άρχισε η θερμοκρασία να αυξάνεται συνεχώς με αποτέλεσμα να μετατραπεί σε έναν κόσμο αφιλόξενο για τη ζωή.

When Venus was young, it probably had an Earth-like atmosphere and oceans. Those oceans likely played a key role in helping to bring about a runaway greenhouse effect. Image by Sean O'Flaherty via Wikimedia

«Αν συνεχίσουμε να κάνουμε καύση των ορυκτών καυσίμων είναι βέβαιο ότι τα επίπεδα της θάλασσας θα αυξηθούν κατά δεκάδες μέτρα. Το μόνο ερώτημα είναι το πόσο γρήγορα η στάθμη του νερού θα έχει αυξηθεί τόσο ώστε να πλημμυρίσουν οι παραθαλάσσιες περιοχές. Ταυτόχρονα η καύση των ορυκτών καυσίμων θα προκαλέσει τελικά ένα υπερθερμικό επεισόδιο, το οποίο θα μετατρέψει τη Γη σε Αφροδίτη» υποστηρίζει ο Χάνσεν.

The brightest "star" we see in our Earthly skies is the planet Venus. Photo credit: Mbz1 via Wikimedia

Σύμφωνα με τον αμερικανό επιστήμονα, η ανθρώπινη δραστηριότητα και ειδικά η χρήση ορυκτών καυσίμων θα δημιουργήσει μια αλυσιδωτή αντίδραση η οποία σε πρώτη φάση θα προκαλέσει την εξάτμιση των υδάτων στη Γη με το υδρογόνο να «δραπετεύει» στο Διάστημα. Παράλληλα η θερμοκρασία στην ατμόσφαιρα θα αυξηθεί προοδευτικά σε σημείο τέτοιο ώστε η τροπόσφαιρα να διασταλεί και να καταλάβει την περιοχή όπου βρίσκεται σήμερα η στρατόσφαιρα. Όλα αυτά θα μετατρέψουν τη Γη σε μια «δεύτερη» Αφροδίτη.