Η απελευθέρωση του δούλου Φάλακρου. The freeing of the slave Falakros from his master Xenys, son of Nikanor

Λίθινη στήλη με απελευθερωτική επιγραφή, που βρέθηκε το 1960 στην ευρύτερη περιοχή της Γκούμανης (αρχ. Γίτανα) και χρονολογείται στα μέσα του 4ου αι. π.Χ. Αρχαιολογικό Μουσείο Ηγουμενίτσας. Stone stele with the recorded manumission of slave Falakros. It was found in 1960 in the area of Goumani (ancient Gitana). Archaeological Museum of Igoumenitsa.

Ιστορία σε σύντομα επεισόδια μας αφηγείται το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηγουμενίτσας μέσα από την ενότητα «Το Έκθεμα του Μήνα» που φιλοξενείται στον δικτυακό του τόπο. Στόχος της συγκεκριμένης δράσης είναι αφενός μια διαφορετική προσέγγιση των επιλεγμένων ευρημάτων μέσω της ένταξής τους σε θεματικές ενότητες διαφορετικές από εκείνες της Μόνιμης Έκθεσης του μουσείου, αφετέρου η εστίαση σε αντικείμενα ή λεπτομέρειες παραστάσεων που μπορεί να διαφύγουν την προσοχή του επισκέπτη.

Θέατρο στa αρχαία Γίτανα. Το αρχαίο θέατρο Γιτάνων είχε χωρητικότητα περίπου 4.000 θεατών. Το θέατρο κατασκευάστηκε από λευκό ασβεστόλιθο, ενώ η αρχιτεκτονική του είναι η συνηθισμένη που συναντάται και στα άλλα αρχαία ελληνικά θέατρα. Ancient Theater at the archaeological site of Gitanae.

Για τον Ιούνιο, το Μουσείο ξεχώρισε μια λίθινη στήλη με απελευθερωτική επιγραφή, που βρέθηκε το 1960 στην ευρύτερη περιοχή της Γκούμανης (αρχ. Γίτανα) και χρονολογείται στα μέσα του 4ου αι. π.Χ. Αναφέρεται στην απελευθέρωση του δούλου Φάλακρου από τον κύριό του Ξένυ, γιο του Νικάνορος.

«Η απελευθέρωση έγινε τον μήνα Γαμίλιο, το έτος κατά το οποίο προστάτης του Κοινού των Θεσπρωτών ήταν ο Αλέξανδρος και ιερέας της Θέμιδος, στην οποία αφιερώθηκε ο δούλος, ήταν ο Φυσταίος. Ανάμεσα στους μάρτυρες που ενέκριναν την πράξη αναφέρεται ο Άνδρων, γιος του Νικάνορος, πιθανότατα αδελφός του Ξένυ» εξηγούν οι αρχαιολόγοι του Μουσείου.

«Στην αρχαίο ελληνικό κόσμο, η απελευθέρωση μεμονωμένων δούλων από τον κύριό τους γινόταν από ειλικρινή φιλαλληλία, με πολιτική σκοπιμότητα, για λόγους που επέβαλλαν πολεμικές συγκυρίες κ.ά. Στις περισσότερες περιπτώσεις, ιδιαίτερα στους Ελληνιστικούς χρόνους, η απελευθερωτική πράξη είχε και μία θρησκευτική διάσταση, καθώς οι δούλοι απελευθερώνονταν υπό την εποπτεία των θεών, αφιερώνονταν ή, ακόμη, «πωλούνταν» σε αυτούς.

Ψηφιδωτό με τον δεκαεξάκτινο Μακεδονικό ήλιο στα αρχαία Γίτανα. Mosaic depicting the Vergina Sun at the archaeological site of Gitanae. Gitanae or Gitana, (Greek: Γίτανα, Γίτωνα, Τίτανα, or Τιτάνα) was an ancient Greek city of Epirus, described by Livy as being near Corcyra, and about 10 miles from the coast. (Liv. xlii. 38.) as a place of meeting of the Epirote League (Concillio Epirotarum). It is not mentioned by any other ancient writer, and it has therefore been conjectured that the word is a corrupt form of Chyton, which Ephorus spoke of as a place in Epirus colonised by Ionians from Klazomenai.

»Η συγκεκριμένη επιγραφή προσφέρει σημαντικές πληροφορίες για την πολιτική οργάνωση, τις κοινωνικές δομές και τη θρησκεία στη Θεσπρωτία του 4ου αι. π.Χ. Πρόκειται για το δεύτερο γνωστό ψήφισμα που αναφέρεται στο Κοινό των Θεσπρωτών στο οποίο συνασπίστηκαν τα θεσπρωτικά φύλα στο β΄ μισό του 4ου αι. π.Χ. Η θέσης εύρεσης της επιγραφής οδήγησε στην αναζήτηση της πόλης-έδρας του Κοινού στην ευρύτερη περιοχή, αποτελώντας ένα ακόμη βασικό στοιχείο για την ταύτιση του αρχαίου οχυρωμένου οικισμού στην περιοχή της Γκούμανης με τα αρχαία Γίτανα. Γνωρίζουμε, άλλωστε, από τις γραπτές πηγές (Livius 42.38.1) ότι στις αρχές του 2ου αι. π.Χ. τα Γίτανα λειτουργούσαν ως χώρος πολιτικών συνελεύσεων του Κοινού των Ηπειρωτών.

Θέμις, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Η Θέμις σύμφωνα με την Ελληνική Μυθολογία ανήκε στους Τιτάνες, τα παιδιά της Γαίας και του Ουρανού. Αποτελούσε την ανθρωπόμορφη προσωποποίηση της φυσικής και της ηθικής τάξης καθώς και της εθιμοτυπίας. Η λέξη θέμις παράγεται από το ρήμα τίθημι και δηλώνει αυτό που έχει τεθεί, το ισχύον. Η Θέμις προσαγορεύονταν άλλοτε Ιχναία θεά, δηλαδή θεά που αναζητεί ίχνη αδικοπραξιών, καθώς και Πανδερκής θεά εκ του γεγονότος ότι τίποτε δεν της διέφευγε. Επί του τελευταίου κάποιοι μυθογράφοι θεώρησαν την Θέμιδα κόρη του Ήλιου υπό το φως του οποίου ουδέν αποκρύπτεται. Μάλιστα λεγόταν πως η Θέμις έβλεπε τα πάντα πριν ακόμα τα δουν οι άνθρωποι. Από αυτό κρινόταν επίσης και ως μάντης θεά. Επ΄ αυτού ο Αισχύλος αναγνωρίζει την Θέμιδα μητέρα του προορατικού Προμηθέα. Themis. Marble, c. 300 BC. Found in Rhamnonte, at the temple of Nemesis. Dedicated to Themis by Megacles. National Archaological Museum of Athens.

»Όπως προκύπτει από την επιγραφή, επικεφαλής του Κοινού των Θεσπρωτών ήταν ο προστάτης, ένα ετήσιο αξίωμα αντίστοιχο με εκείνου του επώνυμου άρχοντα. Από την επιγραφή επιβεβαιώνεται, επίσης, η λατρεία της Θέμιδας στα Γίτανα. Η αναφορά του προστάτη του Κοινού και του ιερέα της Θέμιδας αποτελούσε και χρονολογική υπόμνηση της απελευθερωτικής πράξης.

»Όσον αφορά τα ανθρωπωνύμια, ορισμένα (Ξένυς, Φάλακρος, Αλέξανδρος, Άνδρων, Νικάνωρ) είναι γνωστά και από επιγραφές που έχουν βρεθεί στην ευρύτερη περιοχή, όπως στη Δωδώνη, τη νότια Ιλλυρία, την Κέρκυρα. Εξαίρεση αποτελεί το όνομα του ιερέα (Φυσταίος), που απαντά για πρώτη φορά σε αυτήν την επιγραφή, όπως και το εθνικό Ικαδωτός, που αναφέρεται στην καταγωγή του ιδιοκτήτη του δούλου, Ξένυ. Αξίζει, επίσης, να επισημανθεί ότι το όνομα του δούλου (Φάλακρος) είναι ελληνικό.

»Ενδιαφέρον, ακόμη, στοιχείο αποτελεί η αναφορά στον μήνα Γαμίλιο, από το οποίο επιβεβαιώνεται ότι στην Ήπειρο, όπως και στη νότια Ιλλυρία και την Κέρκυρα, είχε υιοθετηθεί το Κορινθιακό ημερολόγιο ή μία παραλλαγή αυτού, υπό την επίδραση των εκεί αποικιών. Στο ημερολόγιο αυτό, όπως προκύπτει από τις πρόσφατες μελέτες του Μηχανισμού των Αντικυθήρων, ο Γαμίλιος ήταν ο ένατος μήνας του έτους το οποίο ξεκινούσε στις αρχές του φθινοπώρου».

Η λίθινη στήλη εκτίθεται στην Αίθουσα 2 – Ενότητα 3: Δημόσιος βίος.

Το κείμενο της επιγραφής:

ΑΓΑΘΑΙ ΤΥΧΑΙ ΕΠΙΠΡΟ [Σ] / ΤΑΤΑ ΘΕΣΠΡΩΤΩΝ ΑΛΕ / ΞΑΝΔΡΟΥ ΙΕΡΕΟΣ ΔΕ ΦΥ / ΣΤΑΙΟΥ ΜΗΝΟΣ ΓΑΜΙΛΙ / ΟΥ ΑΦΗΚΕ ΞΕΝΥΣ ΝΙΚΑΝ / ΟΡΟΣ ΙΚΑΔΩΤΟΣ ΦΑΛΑΚ / ΡΟΝ ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΚΑΙ ΑΝ / ΕΘΗΚΕ ΤΑΙ ΘΕΜΙΤΙ ΣΥΝ / ΕΥΔΟΚΟΥΝΤΩΝ ΑΝΔΡΩ / ΝΟΣ ΤΟΥ ΝΙΚΑΝΟΡΟΣ [ΣΩ]Σ / [--] ΑΝΤΙΓΟΝ[--]

Πηγή: http://www.archaiologia.gr/

Η γεωποίηση του πλανήτη Άρη. Could we turn Mars into Earth 2.0?

Σχέδιο για συνθετικούς οργανισμούς που θα κάνουν πιο φιλόξενο τον Άρη. It has been theorised that some organisms could be bio-engineered to pull certain gases out of the Martian atmosphere - like carbon dioxide and methane - and create nitrogen and oxygen. Shown is a series of possible steps if Mars were to be terraformed.

Πιο ήπιες περιβαλλοντικές συνθήκες στον Άρη είναι ο στόχος ενός νέου προγράμματος που βρίσκεται σε εξέλιξη από την Υπηρεσία Προωθημένων Αμυντικών Ερευνητικών Προγραμμάτων (DARPA) του αμερικανικού Πενταγώνου.

Γι’ αυτό τον σκοπό, στα πλαίσια του προγράμματος αναπτύσσονται συνθετικοί οργανισμοί οι οποίοι θα μετατρέψουν τον Κόκκινο Πλανήτη σε μια παρεμφερή παραλλαγή της Γης.

Αν πρόκειται ποτέ να κατακτήσουμε τον Άρη, χωρίς οι άποικοι να ζουν εν πολλοίς περιορισμένοι στη βάση τους, τότε πρέπει να αλλάξει δραστικά το κλίμα και το ανάγλυφο του πλανήτη.

Ο λόγος είναι πως οι αμμοθύελλες, η μειωμένη βαρύτητα και η ατμόσφαιρα μικρού πάχους συνθέτουν ένα αντίξοο περιβάλλον για τον άνθρωπο. Το ίδιο συμβαίνει και με τη θερμοκρασία που επικρατεί εκεί, αφού η μέση τιμή της δεν ξεπερνά τους -50 βαθμούς Κελσίου, σύμφωνα με τη ΝΑΣΑ.

Virginia-based Darpa revealed the development this week. They are creating a 'technological toolkit' to transform hostile places. It will involve genetically engineering a wide variety of organisms. These could be used to make places like Mars suitable for humans. Shown is an artist's impression of a terraformed Mars.

Σύμφωνα με την DARPA, η λύση είναι νέοι τεχνητοί οργανισμοί που όχι μόνο θα έχουν τη δυνατότητα να επιβιώσουν στον Άρη, αλλά και θα μπορούν να τον τροποποιήσουν. Όπως περιγράφει το αμερικανικό σάιτ «Motherboard», το οποίο ανήκει στο Vice, την αποστολή αυτή θα αναλάβουν γενετικά τροποποιημένα φυτά, φύκη και άλλοι οργανισμοί, που θα αρχίσουν να θερμαίνουν τον πλανήτη, πιθανότατα αυξάνοντας παράλληλα και το πάχος της ατμόσφαιράς του.

Η διαδικασία εσκεμμένης παρέμβασης στο κλίμα ενός πλανήτη, ώστε να γίνει πιο φιλόξενο για τον άνθρωπο, ονομάζεται γεωποίηση (terraforming).

Ανάλογα σενάρια έχουν στο παρελθόν προταθεί επίσης για την Αφροδίτη και την Ευρώπη, τον παγωμένο δορυφόρο του Δία. Στην περίπτωση του Άρη, η αμερικανική υπηρεσία υποστηρίζει πως αυτό θα γίνει με τη δημιουργία κατάλληλων μεταλλαγμένων οργανισμών, για την ανάπτυξη των οποίων ξεκίνησε από αυτή την εβδομάδες τις προετοιμασίες.

‘For the first time, we have the technological toolkit to transform not just hostile places here on Earth, but to go into space not just to visit, but to stay,’ Alicia Jackson, the deputy director of Darpa’s Biological Technologies Office in Virginia, was quoted as saying. Shown is an illustration of a possible future Martian colony.

«Για πρώτη φορά στην ιστορία, διαθέτουμε τα τεχνολογικά εργαλεία όχι μόνο για να μεταμορφώσουμε αντίξοα περιβάλλοντα εδώ στη Γη, αλλά και για να εγκατασταθούμε στο διάστημα», ανέφερε σε συνέδριο την περασμένη Δευτέρα η Αλίσια Τζάκσον, υποδιευθύντρια του Γραφείο Βιολογικών Τεχνολογιών της DARPA.

Σύμφωνα με το Motherboard, η Τζάκσον αποκάλυψε πως η υπηρεσία με τους συνεργάτες της ξεκίνησαν από αυτή την εβδομάδα να καταρτίζουν ένα «χάρτη γονιδιωμάτων».

Με αυτόν, οι επιστήμονες θα μπορούν να πειραματισθούν με το γενετικό υλικό πολλών οργανισμών που υπάρχουν στη Γη. Επιπλέον, θα έχουν τη δυνατότητα να εντοπίσουν σε μικρό χρόνο κατάλληλα γονίδια γήινων οργανισμών, αλλά και τη θέση τους στο DNA, ώστε από αυτά να «συρράψουν» το γενετικό υλικό εντελώς καινούριων μορφών ζωής.

«Στη Γη υπάρχουν από 30 εκατομμύρια έως 30 δισεκατομμύρια είδη ζωής. Στόχος είναι να μπορούμε να αξιοποιήσουμε όποιο είδος έχει επιθυμητές ιδιότητες και να βρούμε τη γενετική προέλευση αυτού του χαρακτηριστικού», συμπλήρωσε η Τζάκσον. 

Nasa has toyed with the idea before; last year, they unveiled the Mars Ecopoiesis Test Bed concept, which would create ecosystems capable of supporting life within biodomes on Mars. Now, they are busy preparing to send the first humans to Mars on the SLS rocket (illustrated) in the 2030s.

Όπως είναι φυσικό, απέχουμε ακόμη αρκετά από τη δημιουργία συνθετικών οργανισμών που θα σταλούν στον Άρη, για να αναλάβουν τη γεωποίηση του πλανήτη.

Καθώς το πρόγραμμα της DARPA θα εξελίσσεται, πιο άμεσος στόχος είναι να δοκιμασθούν οι δυνατότητές του στη Γη. Έτσι, σύμφωνα με το Motherboard, η Τζάκσον δήλωσε πως οι συνθετικοί οργανισμοί κατά πάσα πιθανότητα θα αξιοποιηθούν σε περιοχές που έχουν καταστραφεί από φυσικά ή ανθρωπογενή αίτια, για να τις αποκαταστήσουν.

Μίλτος Σαχτούρης, «Οι γενναίοι»

Paul Delvaux, Solitude, 1956. Huile sur Panneau, 99,5x124 cm, État Belge, en dépôt au musée des Beaux-Arts de Mons.

στη Γιάννα

Είναι γενναίοι, όμως κλαίνε

πιστεύουνε σαν τα μικρά παιδιά

φορούν κουρέλια

ακριβά κοστούμια

ζούνε μέσα σε κήπους ή επαύλεις

ή μέσα σ’ ένα δωμάτιο σκοτεινό

άλλοι μέσα σε δρόμους τρόμους τριγυρίζουν

άλλοι σε σύρματα πάνω κρεμασμένοι ανεμίζουν

άλλοι κλεισμένοι μες στις φυλακές

όλοι πασκίζουνε ιδρώνουν

χάνουνε, πετυχαίνουν ή

νομίζουν ότι χάνουνε ή

νομίζουν ότι πετυχαίνουν

πάντοτε ο δαίμονας τους παραστέκει

σηκώνει την κάννη, το τουφέκι του

στο κέντρο της καρδιάς

τους σημαδεύει.

Paul Delvaux, Les Ruines de Sélinonte, 1973. Huile sur Toile, 140x220 cm, Collection Particulière.

Μίλτος Σαχτούρης, από τη συλλογή «Εκτοπλάσματα», 1986.