Διακόσιες χιλιάδες επισκέπτες για το Ελληνικό Βυζάντιο στην Ουάσινγκτον. Getty Villa's 'Heaven and Earth' a blockbuster show of Byzantium art

Marble plaque with the ascension of Alexander the Great, 12th century. Credit: Karababa Fortress Sculpture Display, Chalkis. When the great Irish poet William Butler Yeats prayed for some kind of connection to permanence and immortality, his thoughts turned to Byzantine art as the most perfect emblem of the profound, eternal state of creative grace he was after. He wrote, in "Sailing to Byzantium," of a yearning to encounter and be transformed by the gold-infused religious images of "sages standing in God's holy fire" that define the Byzantine style. Now Byzantium is sailing to Los Angeles. "Heaven and Earth: Art of Byzantium from Greek Collections," the biggest Byzantine art blockbuster to reach the West Coast, begins a 41/2-month run at the Getty Villa on April 9, along with a smaller related show of illuminated manuscripts at the Getty Center in Brentwood that runs for three months starting March 25.

Περίπου διακόσιες χιλιάδες επισκέπτες από τις ΗΠΑ αλλά και πολλές άλλες χώρες θαύμασαν στην Εθνική Πινακοθήκη της Ουάσινγκτον την πολυσυζητημένη έκθεση «Ουρανός και Γη. Η τέχνη του Βυζαντίου από Ελληνικές Συλλογές» («Heaven and Earth. Art of Byzantium from Greek Collections»), που διοργανώνουν το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού και το Μουσείο Μπενάκη στις ΗΠΑ.

Η έκθεση «Ουρανός και Γη. Η τέχνη του Βυζαντίου από ελληνικές συλλογές» θα μεταφερθεί στη Βίλα Γκετί στο Λος Άντζελες.

Οι κατάλογοι από τα πωλητήρια του μουσείου εξαντλήθηκαν και πλήθος επαινετικών δημοσιευμάτων προοιωνίζονται τη συνέχεια της επιτυχίας της έκθεσης στο Λος Άντζελες, όπου θα μεταφερθεί από τις 8 Απριλίου. Στη Βίλα Γκετί του Μουσείου Ζαν Πολ Γκετί στο Μαλιμπού θα εκτεθούν τα περισσότερα έργα και στο Κέντρο Γκετί τα χειρόγραφα. Η έκθεση θα διαρκέσει στο Λος Άντζελες έως τις 25 Αυγούστου, για να μεταφερθεί κατόπιν στο Σικάγο, όπου θα εγκαινιαστεί εντός του Σεπτεμβρίου.

Solidus of Theodosius II, 408 – 450. Credit: Numismatic Museum, Athens. Whether the 178 works to be on display at the Villa will induce Yeatsian mystical transports is uncertain, but they promise to be an eyeful. The show includes many painted icons or mosaics of figures enveloped in the golden glow that elicited that "God's holy fire" metaphor from the poet.

Η έκθεση αποτελεί ένα εντυπωσιακό πανόραμα του Βυζαντινού πολιτισμού μέσα από 180 έργα της βυζαντινής τέχνης, μεγάλης ιστορικής και καλλιτεχνικής αξίας, που προέρχονται από μουσεία και συλλογές απ’ όλη την Ελλάδα καθώς και από το Ελληνικό Ινστιτούτο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών της Βενετίας.

Mosaic showing the Personification of the Sun, late 3rd - early 4th century. Credit: Archaeological Museum, Sparta. It's drawn from 34 national collections in Greece and spans more than 1,300 years. The starting point goes back even before the reign of the Roman Emperor Constantine, who decreed Christianity the official state religion and in AD 330 relocated its imperial capital from Rome to the site in present-day Turkey that he named Constantinople.

Αριστοτεχνικά ψηφιδωτά, εικόνες, γλυπτά, κεραμικά, τοιχογραφίες, νομίσματα, αρχιτεκτονικά μέλη, αντικείμενα μικροτεχνίας, εικονογραφημένα χειρόγραφα, λειτουργικά και οικιακά σκεύη, κοσμήματα και υφάσματα, καθώς και πρόσφατα ανασκαφικά ευρήματα που εκτίθενται για πρώτη φορά, προέρχονται από τις απαρχές της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας το 330 μ.Χ. έως την Άλωση το 1453 και παρουσιάζονται σύμφωνα με τις πιο εξελιγμένες μουσειολογικές αντιλήψεις.

Table Support with the Good Shepherd carved from Prokonnesian marble, first half of 4th century. Credit: Byzantine and Christian Museum, Athens. In 330 Emperor Constantine the Great moved the capital of the Roman Empire from Rome some thousand miles to the east, near the site of the ancient Greek city of Byzantium on the Bosphorus Strait linking the Aegean and Black Seas. Renamed Constantinople (now Istanbul), the city became the largest and wealthiest in the Christian world. The Byzantine Empire was the longest-lived political entity of Europe, lasting for more than a millennium before falling to the Ottoman Turks in 1453.

Οργανώνονται δε σε πέντε θεματικές ενότητες. The exhibition includes approximately 178 works of art presented in five thematic sections:

Head of Aphrodite; Greek, 1st century; Parian marble. Credit: National Archaeological Museum, Athens. From the Ancient to the Byzantine World includes works dating from the fourth to the sixth century, when Christianity and paganism coexisted, such as two marbles statues from the fourth century—Orpheus Playing the Lyre and The Good Shepherd. Although some Early Christians defaced pagan images, as seen in a first-century marble bust of Aphrodite with a cross carved on her forehead, others borrowed freely from pre-Christian works of art as they developed a new iconography to express Christian beliefs.

Η πρώτη ενότητα, «Από τον αρχαίο στον Βυζαντινό κόσμο», παρουσιάζει τη μετάβαση από την αρχαιότητα στους πρώιμους βυζαντινούς χρόνους. Αντιπροσωπευτικά έργα της γλυπτικής και περίτεχνα ψηφιδωτά μαρτυρούν τη συνύπαρξη του αρχαίου κόσμου με το νέο χριστιανικό που αναδύεται, την επιβίωση του παγανισμού και το σταδιακό εκχριστιανισμό της αυτοκρατορίας. Η νέα θρησκεία για τις ανάγκες της καλλιτεχνικής της έκφρασης υιοθετεί το λεξιλόγιο της κραταιάς ελληνορωμαϊκής παράδοσης. Παραστάσεις διαδεδομένες από τους αρχαίους χρόνους αποβάλλουν την παλιά τους ταυτότητα και ενδύονται με νέο, χριστιανικό περιεχόμενο. Παράλληλα, το ύφος τους διαφοροποιείται: ήδη από την περίοδο της ύστερης αρχαιότητας και υπό την επίδραση των ιδεών του νεοπλατωνισμού μια τάση για αφαίρεση και σχηματοποίηση υπογραμμίζει την εσωτερικότητα και πνευματικότητα της ανθρώπινης μορφής. Ο ίδιος τρόπος απόδοσης στη συνέχεια θα χρησιμοποιηθεί για να εκφράσει εικαστικά το υπερβατικό στοιχείο του χριστιανισμού.

Funerary stele carved from pentelic marble, 6th century. Credit: Epigraphic Museum, Athens. The Christian Empire: Spiritual Life showcases works dating from the sixth to the 14th century made for the church or private worship. They include mosaics—the Byzantine art form par excellence—such as one example from 1100 that depicts the apostle Andrew against a glittering gold background that once adorned the sanctuary of a church and a very rare, large processional mosaic icon of the Virgin and Christ child from the late 1200s that has never before been seen outside of Greece. Among the church furnishings on view are the late 10th-century gilded silver Adrianople Cross and a 14th-century silk-and-linen Epitaphios (a large embroidered cloth icon). Though icons were made in different media, most were painted in tempera on wood. Several examples will are on view in this section, including the golden 12th-century two-sided icon with Virgin Hodegetria and The Man of Sorrows, and the exquisite Archangel Michael, being lent to the United States for the first time. The icon exemplifies Byzantine artists’ ability to mix and blend pigments to create a sense of volume in the figures they modeled, a skill that had waned in Western Europe after the end of antiquity but was preserved in Byzantium. The export of Byzantine icons contributed to the revitalization of panel painting in Europe.

Η δεύτερη ενότητα, «Ο θρησκευτικός βίος», προβάλλει τη χριστιανική ταυτότητα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας μέσα από από βασικές εκφάνσεις του δημόσιου και ιδιωτικού βίου. Η επίδραση της επίσημης θρησκείας του κράτους στη διαμόρφωση της πολιτικής του ιδεολογίας και η ανάπτυξη της στενής του σχέσης με την Εκκλησία παρουσιάζονται ανάγλυφα μέσα από μια συλλογή χρυσών νομισμάτων. Κατόπιν μια μεγάλη σειρά εκθεμάτων μας μεταφέρει στο χώρο άσκησης της δημόσιας λατρείας: γλυπτά αρχιτεκτονικά μέλη, φορητές εικόνες, εικονογραφημένα χειρόγραφα, λειτουργικά υφάσματα ανασυνθέτουν το Βυζαντινό ναό ως μικρογραφία του σύμπαντος κόσμου. Μέσα από τα πολύτιμα αυτά αντικείμενα παρουσιάζεται η υψηλή τέχνη των εργαστηρίων της Κωνσταντινούπολης, από την οποία εκπορεύονται τα κυρίαρχα ρεύματα, ενώ παράλληλα αναδεικνύεται η ιδιαίτερη καλλιτεχνική φυσιογνωμία σημαντικών αστικών κέντρων όπως η Θεσσαλονίκη, η Βέροια, η Καστοριά. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται επίσης στη σχέση της τέχνης με την ορθόδοξη λειτουργία.

Mosaic icon of the Virgin Episkepsis, late 13th century. Credit: Byzantine and Christian Museum, Athens. Intellectual Life presents illustrated manuscripts containing works of scripture, theology, and liturgy, subjects that dominated intellectual life in the Christian empire. The Byzantines were also proud of their ancient Greek heritage. Manuscript copies of Homer’s Iliad and texts by Euripides, Socrates, and Euclid are included to indicate the important role Byzantine scribes played in passing down the tradition of classical learning and literature to the Renaissance and modern era.

Η τρίτη ενότητα, «Η πνευματική ζωή», εστιάζει στον κόσμο της Βυζαντινής σκέψης, των γραμμάτων και των τεχνών. Μια σειρά από πολυτελή χειρόγραφα υπογραμμίζει την κυριαρχία της Ελληνικής γλώσσας και εκθέτει βασικές πτυχές της πνευματικής ζωής του Βυζαντίου. Εκτός από τα θρησκευτικά κείμενα, στα βιβλιογραφικά εργαστήρια οι Βυζαντινοί γραφείς αντιγράφουν κείμενα των Ελλήνων κλασικών και επιστημονικά έργα, διαδραματίζοντας καθοριστικό ρόλο στη διάδοση της αρχαιοελληνικής παιδείας. Παράλληλα, οι λαμπρές μικρογραφίες που κοσμούν τα χειρόγραφα καταδεικνύουν την επίδραση του κλασικού στοιχείου στη ζωγραφική απόδοση της ανθρώπινης μορφής. Το φαινόμενο αυτό γίνεται ιδιαίτερα εμφανές σε περιόδους έντονης στροφής προς την αρχαιότητα, τις λεγόμενες Αναγεννήσεις (Μακεδονική, Παλαιολόγεια). Τα εικονογραφημένα χειρόγραφα υπήρξαν το πιο αποτελεσματικό μέσο για τη διάδοση αυτών των αναγεννητικών κινημάτων, τα οποία ανανέωσαν τη Βυζαντινή τέχνη σε όλες τις μορφές της. Οι φορητές εικόνες που συμπληρώνουν την ενότητα αυτή προέρχονται από καλλιτεχνικά εργαστήρια της Κωνσταντινούπολης, το ίδιο κέντρο απ’ όπου οι Βυζαντινοί λόγιοι κατευθύνουν την πνευματική ζωή της Αυτοκρατορίας.

Fragment of a wall painting of the washing of the feet, 1360-1380. Credit: Musem of Byzantine Culture, Thessaloniki. The Pleasures of Life focuses on secular works of art for the home, such as floor mosaics, silver dinnerware, ceramic plates, perfume flasks, bronze and glass lamps, and exquisite jewelry, including gold bracelets, armbands, necklaces, rings, and earrings. Also on view is the most lavishly illustrated copy of the Romance of Alexander, a fictionalized story of the adventures of Alexander the Great, one of the most popular books of the Middle Ages.

Στην τέταρτη ενότητα, «Οι χαρές της ζωής», ξετυλίγονται ποικίλες όψεις της καθημερινής ζωής στο Βυζάντιο, ένα θέμα που παραμένει σχετικά άγνωστο στο ευρύτερο διεθνές κοινό. Το πρώτο μέρος μας εισάγει στον ιδιωτικό χώρο των Βυζαντινών και μας παρουσιάζει τον εξοπλισμό και το διάκοσμο της Βυζαντινής κατοικίας με θέματα από την Ελληνορωμαϊκή και τη χριστιανική παράδοση, παραστάσεις από τον κόσμο των ζώων και την ανθρώπινη δραστηριότητα, επιρροές από την ανατολική και τη δυτική τέχνη. Το δεύτερο μέρος είναι αφιερωμένο στον ατομικό καλλωπισμό. Μεταξύ των εκθεμάτων περιλαμβάνεται μια μεγάλη σειρά από Βυζαντινά κοσμήματα, που εντυπωσιάζουν με την ποικιλομορφία τους, τη σχεδιαστική λεπτότητα και την τεχνική αρτιότητά τους, ενώ παρουσιάζονται και κάποια σπάνια δείγματα από το περιβάλλον των ανωτέρων στρωμάτων της Βυζαντινής κοινωνίας.

Miniature icon carved from steatite with the Presentation of Christ in the Temple, 14th century. Credit: ©Benaki Museum, Athens, 2013. The Last Phase: Crosscurrents concludes the exhibition with works of art reflecting the final flowering of Byzantine art under the emperors of the Palaiologan dynasty (1261–1453), the most long-lived of all Byzantine dynasties. The works reflect a heightened interest in naturalism and narrative detail, as seen in the 15th-century icon known as the Volpi Nativity. Works in this section reveal cross-influences between the Byzantines and Western crusaders who occupied Byzantine territories in the 13th century. Crete, which fell to the Republic of Venice in 1211, became a major center of icon production where artists worked for both Greek and Italian patrons, creating paintings in a hybrid style seen in IHS (Jesus Hominum Salvator) by the Cretan artist Andreas Ritzos, which combines Western and Byzantine imagery.

Τέλος, στην πέμπτη ενότητα, «Το Βυζάντιο μεταξύ Ανατολής και Δύσης», παρουσιάζονται οι γόνιμες επιδράσεις που δέχθηκε η Βυζαντινή τέχνη από τον πολιτισμό των λαών με τους οποίους συναντήθηκε κατά τη μακρόχρονη πορεία της. Στο πρώτο μέρος εκτίθενται αρχιτεκτονικά γλυπτά και κοσμήματα που φέρουν έκδηλες εικονογραφικές και τεχνοτροπικές επιρροές από τον περσικό και αραβικό πολιτισμό. Στο δεύτερο μέρος μια σειρά από εκθέματα, όπως πολύτιμα εκκλησιαστικά σκεύη, τοιχογραφίες και φορητές εικόνες, που αποκαλύπτουν την ποικιλία επιδράσεων του δυτικού κόσμου στην καλλιτεχνική έκφραση του Βυζαντίου. Ανατολικές και δυτικές επιρροές έρχονται σε διάλογο με τα εγγενή Βυζαντινά στοιχεία του κάθε έργου και σχηματίζουν ένα νέο είδος σύνθετης εικαστικής γλώσσας. Παράλληλα καταδεικνύουν τη δεκτικότητα των βυζαντινών καλλιτεχνών στο νέο και το διαφορετικό και την ικανότητά τους να το αφομοιώνουν και να ανανεώνονται διαρκώς.

One of three ivory plaques with scenes from the life of Achilles, first half of 4th century. Credit: Rethymno Archaeological Museum, Chania.

Η έκθεση συνοδεύεται από δίτομο κατάλογο. Ο πρώτος τόμος εξετάζει βασικές πτυχές του Βυζαντινού πολιτισμού, οι οποίες ορίζουν και τους θεματικούς άξονες της έκθεσης, και παρουσιάζει με ερμηνευτικό τρόπο τα εκθέματα. Ο δεύτερος τόμος εξετάζει τις πόλεις και την ύπαιθρο χώρα του Ελλαδικού χώρου κατά τη Βυζαντινή περίοδο, καθώς και τη διάσωση και προβολή των Βυζαντινών αρχαιοτήτων στη σύγχρονη Ελλάδα μέσα από το έργο των Βυζαντινών μουσείων και συλλογών. Τα κείμενα και των δυο τόμων υπογράφουν Έλληνες και ξένοι επιστήμονες διεθνούς κύρους στον τομέα των Βυζαντινών σπουδών.

Η Rosetta στρέφει το βλέμμα της στον κομήτη στόχο της. Rosetta sets sights on destination comet

Η πρώτη ματιά της Rosetta στον στόχο της το 2014 – λήψη κλειστής γωνίας. This image of comet 67P/Churymov-Gerasimenko was taken on March 21, 2014, by the narrow-angle camera of the Rosetta spacecraft's Optical, Spectroscopic and Infrared Remote Imaging System (OSIRIS). Image Credit: ESA © 2014 MPS for OSIRIS-Team MPS/UPD/LAM/IAA/SSO/INTA/UPM/

Το διαστημικό σκάφος της ESA, Rosetta, έστειλε μια πρώτη φωτογραφία του προορισμού του, αφότου ”ξύπνησε” στις 20 Ιανουαρίου από την αδρανοποίηση στην οποία είχε τεθεί.

Η πρώτη ματιά της Rosetta στον στόχο της το 2014 – ευρυγώνια λήψη. This image of comet 67P/Churymov-Gerasimenko was taken on March 20, 2014, by the wide-angle camera of the Rosetta spacecraft's Optical, Spectroscopic and Infrared Remote Imaging System (OSIRIS). Image Credit: ESA © 2014 MPS for OSIRIS-Team MPS/UPD/LAM/IAA/SSO/INTA/UPM/

Αυτές οι δύο πρώτες εικόνες λήφθηκαν στις 20 και 21 Μαρτίου από την ευρυγώνια κάμερα OSIRIS και την κάμερα κλειστής γωνίας, σαν μέρος των δραστηριοτήτων που είναι αφιερωμένες στην προετοιμασία των επιστημονικών οργάνων του διαστημικού σκάφους για την προσέγγιση του κομήτη 67P/Churyumov–Gerasimenko.

Το OSIRIS (Optical, Spectroscopic and Infrared Remote Imaging System), το Σύστημα Οπτικής, Φασματοσκοπικής και Υπέρυθρης Τηλεπισκόπησης, το οποίο αναπτύχθηκε στο Ινστιτούτο Έρευνας του Ηλιακού Συστήματος Max Planck στο Γκέτινγκεν της Γερμανίας, έχει δύο κάμερες για να απεικονίσει τον κομήτη. Η μια καλύπτει μια ευρεία γωνία, ενώ η κάμερα κλειστής γωνίας καλύπτει ένα μικρότερο πεδίο με υψηλότερη ανάλυση.

Rosetta's instruments. Credit: ESA/ATG medialab.

Το OSIRIS είναι ένα από τα 11 επιστημονικά όργανα του διαστημικού σκάφους Rosetta, που θα παρέχουν λεπτομέρειες σχετικά με τη γεωλογία της επιφάνειας του κομήτη, τη βαρύτητά του, τη μάζα, το σχήμα και την εσωτερική δομή του, την αέρια ατμόσφαιρα του και το περιβάλλον πλάσματος.

Η Rosetta ταξιδεύει μέσα στο ηλιακό σύστημα εδώ και 10 χρόνια, και θα φτάσει τελικά στο κομήτη τον Αύγουστο του τρέχοντος έτους. Πριν από τρία χρόνια φωτογράφισε τον κομήτη με μια μακρά έκθεση, πάνω από 13 ώρες, από μια απόσταση 163 εκατομμυρίων χιλιομέτρων, πριν τεθεί σε αδρανοποίηση.

Η Rosetta βρίσκεται σήμερα περίπου 5 εκατομμύρια χιλιόμετρα από τον κομήτη, και σε αυτήν την απόσταση είναι ακόμα πολύ μακριά για μεγαλύτερη ανάλυση – το φως του φαίνεται σε λιγότερο από ένα pixel και απαιτείται να ληφθεί μια σειρά από 60-300 εκθέσεις το δευτερόλεπτο με την ευρεία γωνία και την κάμερα κλειστής γωνίας. Τα δεδομένα στη συνέχεια ταξίδεψαν 37 λεπτά στο διάστημα για να φθάσουν στη Γη, με τη μεταφόρτωση να διαρκεί περίπου μία ώρα ανά εικόνα.

“Βλέποντας τελικά τον στόχο μας μετά από ένα ταξίδι 10 χρόνων μέσα στο διάστημα είναι ένα απίστευτο συναίσθημα”, λέει ο ερευνητής του OSIRIS Χόλγκερ Σιέρκς από το Ινστιτούτο Έρευνας του Ηλιακού Συστήματος Max Planck στη Γερμανία. “Αυτές οι πρώτες εικόνες που λαμβάνονται από τεράστια απόσταση μας δείχνουν πως το OSIRIS είναι έτοιμο για την επερχόμενη περιπέτεια.”

Καλλιτεχνική απεικόνιση της προσεδάφισης του διαστημικού οχήματος Philae στην επιφάνεια του κομήτη 67P. Artist's impression of Philae descending to the surface of comet 67P/CG. Credits: ESA/ATG medialab

“Αυτό είναι ένα καλό ξεκίνημα για μας, ανυπομονούμε να θέσουμε σε λειτουργία και τα 11 όργανα του σκάφους και κυρίως την επιχείρηση προσεδάφισης στον κομήτη του οχήματος Philae σε λίγους μήνες”, λέει ο Ματ Τέηλορ, επιστήμονας του έργου Rosetta της ESA.

Το OSIRIS και οι κάμερες πλοήγησης του διαστημικού σκάφους θα λαμβάνουν τακτικά εικόνες κατά τις προσεχείς εβδομάδες για να βελτιώσουν την τροχιά της Rosetta, προκειμένου να ευθυγραμμιστεί προς τον κομήτη και να τον συναντήσει.

Artist’s impression of the Rosetta orbiter at comet 67P/Churyumov–Gerasimenko. The image is not to scale. The Rosetta spacecraft measures 105 feet (32 meters) across including the solar arrays, while the comet nucleus is thought to be about 2.5 miles (4 kilometers) wide. Credit: ESA/ATG Medialab

Αν δεν μεταβληθεί η τροχιά της Rosetta, τότε θα περάσει σε απόσταση περίπου 50.000 χλμ. από τον κομήτη και με σχετική ταχύτητα των 800 μέτρων ανά δευτερόλεπτο. Μια σημαντική σειρά από ελιγμούς που θα ξεκινήσουν τον Μάιο θα μειώσουν σταδιακά την σχετική ταχύτητα της Rosetta ως προς τον κομήτη σε μόλις 1 μέτρο ανά δευτερόλεπτο και θα την φέρουν σε απόσταση 100 χιλιομέτρων έως την πρώτη εβδομάδα του Αυγούστου.

Μεταξύ Μαΐου και Αυγούστου, ο κομήτης (διαμέτρου 4 χιλιομέτρων) θα φαίνεται μεγαλύτερος στο οπτικό πεδίο της Rosetta, με διάμετρο μικρότερη από ένα pixel της κάμερας έως πάνω από 2000 pixels – που ισοδυναμεί με ανάλυση της τάξης των 2 μέτρων ανά pixel – επιτρέποντας την ανάδειξη των βασικών χαρακτηριστικών της επιφάνειάς του.

Οι πρώιμες αυτές παρατηρήσεις θα βοηθήσουν στην εκτίμηση του ρυθμού περιστροφής και του πραγματικού σχήματος του κομήτη, δεδομένα ζωτικής σημασίας για τον σχεδιασμό των ελιγμών της Rosseta γύρω από τον κομήτη με σκοπό την προσεδάφιση του οχήματος Philae στην επιφάνειά του.

Για μια επισκόπηση του προγράμματος έναρξης λειτουργίας των οργάνων, και για τακτικές αναφορές της κατάστασης τους, επισκεφθείτε το Rosetta blog. For an overview of the instrument commissioning schedule, and for regular status reports, visit the Rosetta blog.