Διόνυσος κατά Εσταυρωμένου. Dionysus Against The Crucified

Mosaic from The House of Dionysus in Paphos, Cyprus, dated 300s A.D. A halo of light surrounds Dionysus head similar to popular Christian iconography.

Ο ευαίσθητος και στοχαστικός Νίτσε, ένοιωσε τη δυσαρμονία, που ενυπάρχει στη ρίζα των πραγμάτων σα φοβερή δόνηση - ένα τρομερό ρίγος και μια δυνατή μέθη ταυτόχρονα: αυτή ήταν προσωπική του «εμπειρία». Κατά τον Σοπενάουερ, τον πρώτο δάσκαλό του, καθώς ο ίδιος τ΄ομολογεί, το υπόβαθρο της τραγωδίας είναι η πρωταρχική οδύνη, που επικρατεί στον κόσμο.

 Friedrich Nietzsche in 1869.

Ο Νίτσε μας βεβαιώνει, ότι στη ρίζα της τραγωδίας είναι η κατάφαση στη ζωή σ' όλες τις εκφάνσεις της, ότι το δυσαρμονικό, το άσχημο ή το αποτρόπαιο τούτης της ύπαρξης είναι απλά και μόνο ένα καλλιτεχνικό παιγνίδι -η βούληση, που παίζει αιώνια από μόνη της σαν εκείνο το παιδί-αιώνα του Ηράκλειτου, που υψώνει πύργους από άμμο και τους γκρεμίζει-, τίποτα παραπάνω από ένα αθώο καλλιτεχνικό παιγνίδι, που δεν πρέπει να το «δραματοποιούμε» και προπάντων να μην το ανάγουμε σε ηθικό ζήτημα, ότι, εν ολίγοις, βάση της τραγωδίας είν΄ο Διόνυσος, ο θεός όχι του πρωταρχικού πόνου, αλλά της πρωταρχικής χαράς ακόμη και μέσ΄απ' τον πόνο! Αυτός γέννησε και τη μουσική και τον τραγικό μύθο.

Στη Διονυσιακή κοσμοθεώρηση, ο Νίτσε πρωτοδιατυπώνει τη δική του εκδοχή για την προέλευση της αρχαιοελληνικής τραγωδίας και τέχνης γενικότερα. Απ' τις σημειώσεις του συμπεραίνουμε, ότι την άνοιξη τού 1870, συνέλαβε το ζεύγμα απολλώνειου και διονυσιακού και το επεξεργάζεται την επόμενη περίοδο: «Έγραψα αυτό το καλοκαίρι μια πραγματεία με τίτλο "Περὶ της διονυσιακής κοσμοθεώρησης", όπου εξετάζω την ελληνική αρχαιότητα από μια πλευρά, απ' την οποία μπορούμε τώρα να προσπελάσουμε τον αρχαιοελληνικό κόσμο χάρη στο φιλόσοφό μας (σ.σ. τον Σοπενάουερ). Φυσικά, πρόκειται για μελέτες, που προς το παρόν μόνο για μένα έχουν κάποια σημασία. Δεν θα επιθυμούσα τίποτα περισσότερο απ' το να μού δοθεί χρόνος, ώστε να ωριμάσουν έτσι όπως πρέπει κι έπειτα να μπορέσω να δημιουργήσω κάτι ολοκληρωμένο» (επισ. προς τον Gersdorff, 7.11.1870).

Roman marble statue of Apollo from the Ny Carlsberg Glyptotek. The god is depicted with his attributes, the lyre and the sacred snake Python. The tree trunk around which the snake is wrapped is inscribed with the words "Apollonios made it". Circa 150 AD, restored c. 1790.

Δεν πρόκειται απλά για το παιγνίδι τού καλλιτέχνη με τ΄όνειρο και τη μέθη, με τον Λόγο και το παράλογο, με το μέτρο και την υπερβολὴ, αλλά για την αιώνια πάλη της αλὴθειας με την ομορφιά. Ο Έλληνας δεν μπορούσε ν' αντέξει τη γυμνή αλήθεια, δεν ανεχόταν τον πόνο ως πόνο. Και πλάθοντας τους ολύμπιους θεούς του δεν έκανε άλλο απ’ το να παντρέψει την αλήθεια με την ομορφιά. Αυτό σπρώχνει το Νίτσε πρωτίστως στους αρχαίους έλληνες. Και η «καινοτομία» του συνίσταται σε τούτο ακριβώς: θέλησε να ερμηνεύσει την αρχαία Ελλάδα όχι τόσο μέσα απ' τα λαμπρά επιτεύγματά της, αλλά μέσω των θαυμάσιων εκείνων προσωπικοτήτων: ποιά ήταν η στάση τους μέσ΄στη ζωή, οι ιδιοτροπίες τους, η καθημερινή πρακτική τους, ποιό δηλαδή το έδαφος απ' όπου προέκυψε μια τέτοια θεώρηση πραγμάτων; Δεν θα ‘ταν υπερβολή αν λέγαμε, ότι το κίνητρό του ήταν και ψυχολογικό.

Φωτογραφία γλυπτού του Διονύσου, με πάνθηρα και σάτυρο, του 2ου αιώνα. Drunken Dionysos and satyr. Marble, Roman copy from the 2nd century CE after an Hellenistic original.

Ο Νίτσε, είδε τον αρχαίο κόσμο ως αίνιγμα. Εδώ δεν έχουν θέση οι όποιες αποδείξεις. Η στεγνή φιλολογική επιστήμη δεν μπορεί από μόνη της να φωτίσει το σκοτάδι, που κυκλώνει τον αρχαίο κόσμο. Εδώ χρειάζονται γέφυρες, εμπειρίες, βιώματα και, τέλος, άνθρωποι, που θα τα ερμηνεύσουν και θα τα εκφράσουν. Άλλωστε, για να σταθούμε τίμια απέναντί του, πρέπει να παραδεχτούμε, ότι από λιγοστά απομεινάρια κιόνων προσπαθούμε να σχηματίσουμε την εικόνα ολόκληρης της κιονοστοιχίας!

Εκτός απ' τα πέντε δοκίμια, δημοσιεύονται και τα σημειωματάρια της ίδιας περιόδου, με σκέψεις, προσχέδια (της Γέννησης της τραγωδίας), δυο παραδόσεις του στο πανεπιστήμιο της Βασιλείας (Προλεγόμενα στις Χοηφόρους του Αισχύλου και Εισαγωγή στην ιστορία της αρχαιοελληνικής τραγωδίας), αποδελτιώσεις από βιβλία, που μελετούσε. Φωτίζεται το εργαστήριο τού νεαρού στοχαστή-φιλόλογου, με ύλες τις πρώτες σπίθες και τα «ορόσημα» της σκέψης του, καθώς πρωτοδιατυπώνει τα βασικά προβλήματα, που θα τον απασχολούν ως το τέλος της ζωής του.

Τέλος, στο επίμετρο, περιλαμβάνονται όλες οι ουσιαστικὲς αναφορές σε θέματα αρχαίας τέχνης και πολιτισμού απ' το σύνολο του έργου του, δίνοντας έτσι μια «κάτοψη» της πνευματικής πορείας του. (Αποσπάσματα από τον πρόλογο του βιβλίου).

415 σελίδες, αρχείο μορφής pdf, 5,26 MB.
Κατεβάστε δωρεάν ολόκληρο το βιβλίο κάνοντας κλικ εδώ.