Arts Universe and Philology

Arts Universe and Philology
The blog "Art, Universe, and Philology" is an online platform dedicated to the promotion and exploration of art, science, and philology. Its owner, Konstantinos Vakouftsis, shares his thoughts, analyses, and passion for culture, the universe, and literature with his readers.

Κυριακή 25 Νοεμβρίου 2012

Ένας Γάλλος, λάτρης του θεσσαλικού πολιτισμού

Το αρχαίο θέατρο της Λάρισας

Ψάχνει να ζωντανέψει την ιστορία στα φθαρμένα αρχαία μάρμαρα. Διαβάζει ό,τι χάραξαν οι πρόγονοί μας σε αυτά και πολεμώντας με τον χρόνο προσπαθεί να αποκαλύψει τις άγνωστες πτυχές της, που κρύβονται σε κάθε λέξη, σε κάθε φράση των μαρμάρινων επιγραφών, που σώζονται μέχρι σήμερα.

Μέσα από την έρευνά του αναδύονται σημαντικά γεγονότα και αποκαλύψεις, που μέχρι σήμερα η ελληνική ιστορία δεν έχει καταγράψει:

Επιτύμβια ναϊσκόσχημη στήλη από λευκό μάρμαρο. Βρέθηκε το 1978 στην Ερέτρια Φαρσάλων. Φέρει επίστεψη με διπλό κυμάτιο, ενώ δύο τετράγωνοι πεσσοί ορίζουν αντίστοιχα το δεξί και το αριστερό άκρο της πρόσθιας πλευράς, η οποία κοσμείται με ανάγλυφη παράσταση. Στο αριστερό μέρος της παράστασης απεικονίζεται έφιππος άνδρας με χιτώνα και χλαμύδα να οδηγεί το άλογό του προς δεξιά, όπου επάνω σε μια ψηλή βάση στέκονται μια γυναικεία και δυο ανδρικές μορφές. Μπροστά από τη βάση, επίσης, στέκεται μια μορφή, ίσως δούλος. Η επιγραφή, χαραγμένη κάτω από την παράσταση, έχει ως εξής: ΠΟΛΥΞΕΝΟΣ ΜΝΑΣΩΝΟΣ ΗΡΩΣ ΧΑΙΡΕ. 2ος αιώνας, Αρχαιολογικό Μουσείο Λάρισας

- «Η Λάρισα ήταν η πόλη, όπου φυλασσόταν το Γενικό Αρχείο του βασιλείου του Φιλίππου του 5ου, το οποίο με εντολή του καταστράφηκε, προκειμένου να μην πέσει στα χέρια των Ρωμαίων…».

- «Ο Πέρσης βασιλιάς, Ξέρξης, πέρασε από τους Γόννους, γιατί ήταν κλειστά τα Τέμπη, ώστε να κατευθυνθεί νότια. Προκάλεσε στην περιοχή μεγάλη οικολογική καταστροφή, κόβοντας δέντρα που εμπόδιζαν την άνετη διέλευση του στρατού του…».

Ενεπίγραφη στήλη από γκριζόλευκο μάρμαρο, σπασμένη στο πάνω μέρος της, στην κάτω αριστερή γωνιά της καθώς και στη δεξιά πλευρά της. Λείπουν μερικά γράμματα από όλους σχεδόν τους στίχους της επιγραφής. Το έμβολο στο κατώτερο τμήμα του κορμού της στήλης, που έμπαινε στον ορθογώνιο τόρμο της βάσης της, είναι δουλεμένο με βελόνι. Σωζ. ύψος 0,98, πλάτος 0,48-0,50, πάχος 0,14 μ. Βρέθηκε κατά την κατεδάφιση του τούρκικου τζαμιού Μπουρμαλί (Τεσλί Τζαμί) στη συμβολή των οδών Κούμα και Κατσώνη. Η επιγραφή σώζει 43 στίχους. Ανήκει στην κατηγορία των επιγραφών στις οποίες καταγράφονται τα ιερά μιας πόλης. Παρατίθενται 4 στίχοι: ...ΕΙΡΟΥΙ ΙΟΝΙΟΥ ΤΟΥ ΕΠΑΦΑΙ Τ[ΟΥ ΚΑ]ΛΕΙΜΕΝΟΥ ΠΛΑΤΙΟΝ ΤΟΙ ΙΠΠΑΡΧΙΟΙ ΠΕΡΡΟΙΚΟΔ[ΟΜΕΙΜΕ]ΝΟΝ ΚΑΙ ΕΞ ΑΣΤΕΡΑΣ ΧΕΡΡΟΣ ΕΔΗΕΜΜΕΝ ΚΙΟΝΑ[Σ...] ΤΟΥ ΠΟΤ ΟΛΥΜΠΟΙ ΚΑΙ ΕΝΝΟΔΙΑΣ ΜΥΚΑΙΚΑΣ [...]. Αρχές 2ου αιώνα π.Χ., Αρχαιολογικό Μουσείο Λάρισας

- «Η θεσσαλική διάλεκτος, είναι η συνέχεια της μυκηναϊκής γλώσσας, ενώ έχει πολλά κοινά στοιχεία με την Ομηρική γλώσσα, τόσο στο λεξιλόγιό της όσο και στη φωνητική της…».

Είναι Γάλλος, αλλά εδώ και 50 χρόνια, έχει αφοσιωθεί στην έρευνα της ελληνικής ιστορίας και ειδικότερα σε αυτή της Θεσσαλίας. Ο κ. Μπρούνο Ελλύ, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί περισσότερο Έλληνας από πολλούς στη χώρας μας, αφού άλλωστε και ο ίδιος δηλώνει μισός Γάλλος και μισός Θεσσαλός, όταν άλλωστε η μισή ζωή του είναι στη θεσσαλική γη.

Bruno Ellie

«Δέσμιος» ενός πάθους που τον κατευθύνει και δεν είναι άλλο απ’ το να αποκαλύψει ιστορικές πτυχές της αρχαίας Θεσσαλίας, ερευνώντας και διαβάζοντας τις επιγραφές της αρχαιότητας, ο γνωστός επιγραφολόγος παραμένει ακόμη και μετά τη συνταξιοδότησή του μάχιμος στο έργο που τάχθηκε. Είναι μια αστείρευτη πηγή γνώσης, που την αντλεί μέσα από την έρευνα ενώ η δουλειά του συμπληρώνει τις σελίδες της δικής μας ιστορίας. Είναι μεταξύ των πέντε ανθρώπων παγκοσμίως, που ειδικεύθηκε στη θεσσαλική διάλεκτο και έχει αναδειχθεί σε έναν από τους καλύτερους επιγραφολόγους.

Αυτή την περίοδο θα τον βρούμε στα ειδώλια του Αρχαίου Θεάτρου Λάρισας, να ερευνά ώρες, για να συλλέξει και να καταγράψει στοιχεία που θα δώσουν «οι σκαλισμένες με γράμματα πέτρες» για τη ζωή των αρχαίων Λαρισαίων, για τη χρήση του θεάτρου, για τη λειτουργία του, για τις επιφανείς οικογένειες, για τους ηγέτες που πέρασαν, για…πολλά άλλα που θα αποκαλυφθούν τελικά χάρη σε αυτή τη δουλειά του.

Αναμφίβολα είναι τιμή για τη Λάρισα που αυτή τη στιγμή εργάζεται στο αρχαίο θέατρο, αν και ο ίδιος αφοπλιστικά απλά δηλώνει γι’ αυτό: «Κάνω τη δουλειά μου. Είμαι ερευνητής…».

Με μια ομάδα αρχαιολόγων και ιστορικών Γάλλων και όχι μόνο, τα τελευταία χρόνια επισκέπτεται το Αρχαίο Θέατρο Λάρισας, όπου εργάζονται στη μελέτη των επιγραφών. Την ομάδα και τη δουλειά τους χρηματοδοτεί το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών της Γαλλίας, στο οποίο επί χρόνια ο κ. Ελλύ διετέλεσε διευθυντής στο παράρτημά του, στη Λυών. Η εν λόγω ομάδα για την έρευνα στη θεσσαλική ιστορία είναι δημιούργημά του, με σκοπό να συνεχιστεί ένα έργο χρόνων και από νεότερους, χρηματοδοτούμενο από τη Γαλλία και όπως δήλωσε ο ίδιος: «Η δουλειά αυτή είναι ουσιαστικά μια δωρεά στην Ελλάδα».

Όπως μας πληροφορεί, στη Γαλλία έχει δημιουργηθεί το Γενικό Αρχείο Θεσσαλικών Επιγραφών, που σήμερα αριθμεί πάνω από 5.500 σελίδες στοιχείων περιγραφής επιγραφών και 2.500 φωτογραφίες. Η συγκέντρωση των δεδομένων, των επιγραφών, γίνεται βέβαια στην Ελλάδα ενώ η ερμηνεία και η μελέτη τους στη Γαλλία.

Το πάνω μέρος μιας μικρής αναθηματικής στήλης από τη Λάρισα. Η αετωματική επίστεψη έχει αποκρουστεί στο μεγαλύτερο μέρος της. Κάτω από την επίστεψη η επιγραφή ΟΝΕΘΕΙΚΕ. Το όνομα του αναθέτη και της θεότητας πιθανότατα θα ήταν χαραγμένα στο επιστύλιο του αετώματος. Μέσα σε βεβαθυσμένο πεδίο παριστάνεται η Εν(ν)οδία με το πάνω μέρος του σώματος σε στάση 3/4 και με το κεφάλι της σε κατατομή προς τα αριστερά, όπως και στο ανάγλυφο της Κραννώνας. Με το δεξί της χέρι κρατά όρθια μακριά δάδα. Η θεά σώζεται από το στήθος και πάνω ,ενώ το πρόσωπό της είναι αποκρουσμένο από χτύπημα. Σε δεύτερο επίπεδο και πίσω από τη θεά παριστάνεται άλογο με κατεύθυνση προς τα αριστερά. Το άλλο ιερό ζώο της θεάς, το σκυλί, ίσως εικονιζόταν στο κάτω αριστερό μέρος του ανάγλυφου, μπροστά από το άλογο, όπως παρατηρείται στα ανάγλυφα της Κραννώνας και της Πτολεμαΐδας. Η στήλη, από το σχήμα τον γραμμάτων Ε, Ο, Θ, Ν και Κ χρονολογείται λίγο πριν τα μέσα του 4ου αιώνα π. Χ. Βρέθηκε σε μπάζα στο συνοικισμό της Νέας Σμύρνης (θέση Μεζούρλο, πίσω από το Νέο Μουσείο Λάρισας). Το ανάγλυφο προέρχεται από την πόλη ή τα νεκροταφεία της Λάρισας. Σωζ. ύψος 0,31, πλάτος 0,25, πάχος 0,17 μ. Ύψος γραμμάτων 0,015-0,02 μ. Μέσα 4ου αιώνα π.Χ.

Λάρισα, Άτραγας, Γόννοι, Τριπολίτιδα, Γόμφοι, περιοχή του Ενιπέα, Φάρσαλα, μέχρι και Καρυά Ελασσόνας, από άκρη σε άκρη, έχουν συλλεχθεί στοιχεία επιγραφών της ιστορίας μας.

Φυλλάριο σε σχήμα κισσόφυλλου με χαραγμένο κείμενο από την Ορφική γραμματεία: ΝΥΝ ΕΘΑΝΕC ΚΑΙ ΝΥΝ ΕΓΕΝΟΥ ΤΡΙCΟΛΒΙΕ ΑΜΑΤΙ ΤΩΙΔΕ. ΕΙΠΕΙΝ ΦΕΡ C ΕΦΟΝΑΙ C OTI B[AΚ]XIOC AYTOC EΛΥCE TA[I]YΡΟC EIC ΓΑΛ[Α] ΕΘΟΡΕC. ΑΙΨΑ ΕΙC Γ[Α]ΛΑ ΕΘΟΡΕC [K]ΡΙΟC EIC ΓΑΛΑ ΕΠΕC[EC]. OINON EXEIC EYΔ[A]IMONATIΜΝ ΚΑΠ[Ι]ΜΕΝΕΙ C ΥΠΟ ΓΗΝ ΤΕΛΕΑ ΑC[C]Α ΠΕΡ ΟΛΒΙΟΙ ΑΛΛΟΙ. Βρέθηκε στον τύμβο Πετροπόρου. 4ος αιώνας π.Χ., Αρχαιολογικό Μουσείο Λάρισας

Αναμφίβολα είναι απ’ τους καταλληλότερους ερευνητές να μας πληροφορήσει για τη ζωή του παρελθόντος και αυτή του παρόντος, μιας περιοχής που την έχει γνωρίσει και στις δύο φάσεις της. Συμπερασματικά, υποστηρίζει πως ο τρόπος ζωής αρχαίων και σημερινών κατοίκων της είναι ίδιος, απ’ την άποψη των δραστηριοτήτων τους και τονίζει: «Ασχολούνται με τη γεωργία και το εμπόριο… ένα χαρακτηριστικό που δεν αλλοιώνεται αφού το περιβάλλον ευνοεί για την ανάπτυξή τους όλες τις εποχές…». Με τη Λάρισα δε, δηλώνει γοητευμένος, τονίζοντας ότι η πόλη κατέχει μια παγκόσμια μοναδικότητα: «Σε ένα και μόνο σημείο της συγκεντρώνεται όλο το ιστορικό παρελθόν της, μνημεία όλων των εποχών της ιστορίας της. Αυτό είναι ο λόφος του Φρουρίου, όπου συναντάς, βυζαντινά μνημεία, αρχαιότητες ελληνιστικής εποχής και ρωμαϊκής… Είναι ο τόπος της ζωντανής ιστορικής συνέχειας, που δεν υπάρχει σε καμιά άλλη πόλη της Ελλάδας».

Επιτύμβια στήλη από τα Φάλαννα. Γκριζόλευκο μάρμαρο με λευκούς κόκκους και σκουρόχρωμες φλέβες. Διαστάσεις: 1,03 Χ 0,47-0,50.5 Χ 0,12 μ. Βρέθηκε στον Αμπελώνα το φθινόπωρο του 1959 από τον V. Milojcic και μεταφέρθηκε στο Μουσείο Λάρισας. Η βάση της στήλης στην κάτω δεξιά γωνία είναι αποκεκρουμένη, όπως επίσης και η απόληξη της επίστεψής της. Παρουσιάζονται ελαφρύτερες αποκρούσεις κατά τόπους στην ανάγλυφη παράσταση. Εμφανείς είναι οι τριβές στο πάνω επίπεδο της στήλης. Η στήλη έφερε ανθεμωτή επίστεψη. Απεικονίζονται δύο νεαρά κορίτσια, τα οποία στέκονται αντωπά σε κατατομή. Φορούν μακρούς χιτώνες με απόπτυγμα και πέπλο που καλύπτει και το κεφάλι τους. Και οι δύο κρατούν με το αριστερό χέρι το πέπλο τους. Τα μαλλιά στο μέτωπο και στον κορμό είναι χτενισμένα με το συνηθισμένο τρόπο. Η αριστερή μορφή κρατά στο δεξί της χέρι ένα μήλο ,το οποίο πιάνει η δεξιά μορφή από τον μίσχο ή από το κοτσάνι του φρούτου. Επιγραφή δεν υπάρχει. Ο αρχαϊστικός τρόπος απόδοσης του πέπλου έρχεται σε αντίθεση με τις ζωντανές πτυχές του χιτώνα. Έργο επαρχιώτικου εργαστηρίου πριν το 450 π. Χ.

Εκφράζει τον θαυμασμό του και την αγάπη του για τον θεσσαλικό πολιτισμό, ενώ δηλώνει ότι αυτό που τον ενθουσίασε περισσότερο στην ανάπτυξή του τα τελευταία χρόνια είναι η αποκάλυψη του Α’ Αρχαίου Θεάτρου και βέβαια οι επιγραφές που βρέθηκαν κατά τη διάρκεια αυτής, οι οποίες υποστηρίζει ότι του έδωσαν ισχυρό κίνητρο να συνεχίσει με περισσότερο πάθος.

Σε στενή συνεργασία με τον αρχαιολόγο και πρόεδρο της Επιστημονικής Επιτροπής Αποκάλυψης του Αρχαίου Θεάτρου κ. Αθανάσιο Τζιαφάλια, ο κ. Ελλύ δίνει καθημερινή «μάχη» με τον χρόνο, απομακρύνοντας τη σκόνη από τα σκοτεινά σημεία του μνημείου, στις επιγραφές του. Είναι βέβαια ο Γάλλος συνεργάτης του κ. Τζιαφάλια, στο θέατρο, αλλά ο πλέον πολύτιμος για την αποκάλυψη των στοιχείων του, αφού άλλωστε αποτελεί τον «μεταφραστή» τους.














Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου