Μήπως οι μαύρες τρύπες είναι απλώς ένα… τούνελ; Quantum gravity takes singularity out of black holes

Ίσως οι μαύρες τρύπες είναι απλά τούνελ που μας οδηγούν σε άλλους κόσμους. You might not get turned into spaghetti (Image: Tom Dymond/Rex)

Πολλές είναι οι θεωρίες που έχουν αναπτυχθεί κατά καιρούς για τις μαύρες τρύπες που υπάρχουν στο Διάστημα. Η κρατούσα άποψη αναφέρει πώς ό,τι πέφτει μέσα σε μια μελανή οπή εξαφανίζεται δια παντός και διαλύεται έως τα εξ ων συνετέθη. Μια νέα θεωρία όμως που εξάπτει ομολογουμένως τη φαντασία αναφέρει ότι οι μελανές οπές όχι μόνο δεν καταστρέφουν την ύλη αλλά αντίθετα αποτελούν πύλη εξόδου είτε σε διάφορα σημεία του Σύμπαντος μας είτε σε άλλα Σύμπαντα.

Πύλες εξόδου

Τη νέα θεωρία ανέπτυξαν ο Χόρχε Πάλιν του Πολιτειακού Πανεπιστημίου της Λουιζιάνα και ο Ροντόλφο Γκαμπίνι του Πανεπιστημίου της Δημοκρατίας στην Ουρουγουάη. Οι δύο επιστήμονες αποφάσισαν να μελετήσουν τις προβλέψεις της θεωρίας της λεγόμενης «κβαντικής βαρύτητας» στις μελανές οπές. Πιο συγκεκριμένα εφήρμοσαν τις εξισώσεις της κβαντικής βαρύτητας σε μια μη περιστρεφόμενη μελανή οπή με σφαιρική συμμετρία.

Όπως περιγράφεται και σε άλλες θεωρίες όσο η ύλη πλησιάζει προς τον πυρήνα της μαύρης τρύπας το βαρυτικό πεδίο γίνεται ολοένα και πιο ισχυρό όμως δεν εξαφανίζεται σε μία χωροχρονική μοναδικότητα (singularity) όπως αναφέρει η κρατούσα θεωρία. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της μελέτης των δύο ερευνητών η ύλη δεν εξαφανίζεται στο κέντρο της τρύπας αλλά συνεχίζει την πορεία της μέχρι την άλλη άκρη και βγαίνει από εκεί είτε σε κάποιο άλλο σημείο του Σύμπαντος είτε σε κάποιο άλλο Σύμπαν.

To travel from a point in space and time A to another point in space and time B, spaceship 1 takes an ordinary route around the Universe. Spaceship 2, though, takes a shortcut using a wormhole. If B lies farther back in time than A, then the journey could only be made through the wormhole.

Στο παρελθόν έχει διατυπωθεί ξανά η ιδέα της μαύρης τρύπας όχι ως τόπου απόλυτης καταστροφής αλλά ως πύλης εξόδου σε άλλους κόσμους. Όλες όμως σκόνταφταν πάνω στη χωροχρονική μοναδικότητα. Είναι η πρώτη φορά που με επιστημονικά εργαλεία παρακάμπτεται αυτό το… εμπόδιο. Η μελέτη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Physical Review Letters».

Είναι αυτό το πρώτο πτηνό; New contender for first bird

Καλλιτεχνική απεικόνιση του Aurornis που μπήκε στην λίστα των υποψηφίων ως πρώτου πτηνού. The half-metre tall Aurornis xui, which lived in China 150 million years ago, is believed to be the earliest known member of the bird family tree. ARTIST'S IMPRESSION BY MASATO HATTORI

Ένα κινεζικό απολίθωμα που φέρει το εύγλωττο όνομα «Πουλί της Αυγής» (Aurornis) και έχει ηλικία περίπου 160 εκατ. ετών, είναι ο νέος διεκδικητής του τίτλου του αρχαιότερου προγόνου των πουλιών, τον οποίο έως τώρα κατέχει ο «Αρχαιοπτέρυξ», για τον οποίο όμως πρόσφατα προέκυψαν αμφιβολίες αν ήταν όντως πουλί ή δεινόσαυρος.

Το «ξεχασμένο» εύρημα

Το «Πουλί της Αυγής» είχε μήκος περίπου μισό μέτρο από την άκρη του ράμφους ως το τέλος της ουράς του. The Aurornis specimen had lain unidentified in a Chinese museum's archives until it was found by a palaeontologist last year. THIERRY HUBIN/IRSNB

Το νέο εύρημα πάντως έρχεται να στερεώσει, από ανατομική άποψη, τη θέση του διάσημου, πιο εξελιγμένου και κατά 10 εκατ. χρόνια νεότερου «Αρχαιοπτέρυγα» (Archaeopteryx) ως αρχέγονου πουλιού και όχι ως μέλους της οικογένειας των δεινοσαύρων. Η νέα ανακάλυψη εξάλλου ενισχύει την άποψη ότι η ικανότητα πετάγματος αναπτύχθηκε μόνο μια φορά στους δεινόσαυρους και οδήγησε στην εξέλιξη των πουλιών.

«Αν πράγματι είναι το πιο πρωτόγονο πουλί, πρόκειται για τεράστιας σημασίας ανακάλυψη» δήλωσε ο παλαιοντολόγος Στέφεν Μπρουσάτε του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου. Όμως άλλοι επιστήμονες αμφιβάλλουν ότι όντως πρόκειται για το πρώτο πουλί, ενώ μερικοί αμφισβητούν ακόμα και την αυθεντικότητα του απολιθώματος, επειδή αφενός δεν ανακαλύφθηκε σε ανασκαφές αλλά από ένα Κινέζο αγρότη που μετά το πούλησε σε ένα έμπορο απολιθωμάτων και, αφετέρου, επειδή βρίσκεται σε υπερβολικά καλή κατάσταση.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον παλαιοντολόγο Πασκάλ Γκοντφρουά του Βασιλικού Βελγικού Ινστιτούτου Φυσικών Επιστημών των Βρυξελλών, οι οποίοι έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Nature», σύμφωνα με το BBC, το Γαλλικό Πρακτορείο και το «Science», εντόπισαν και μελέτησαν το απολίθωμα, που εδώ και χρόνια βρισκόταν ξεχασμένο στα αρχεία ενός κινεζικού μουσείου.

Τα χαρακτηριστικά

An alternate reconstruction of Aurornis xui envisions the bird as brown-feathered and fierce. JONICA DOS REMEDIOS/IRSNB

Το πρωτο-πουλί έχει μήκος περίπου μισό μέτρο από την άκρη του ράμφους ως το τέλος της ουράς του. Πιθανώς ήταν ένας μικρός φτερωτός δεινόσαυρος με μικρά κοφτερά δόντια, που είχε πλέον αρχίσει να γίνεται πουλί.

«Κατά τη γνώμη μου πρόκειται για πουλί, αν και αυτές οι υποθέσεις είναι πάντα πολύ επίμαχες. Οι διαφορές ανάμεσα στα πουλιά και στους δεινόσαυρους (που έμοιαζαν με πουλιά αλλά δεν πέταγαν), είναι πολύ λεπτές» δήλωσε ο Γκοντφρουά και πρόσθεσε ότι είναι αδύνατο να ειπωθεί με βεβαιότητα αν το «Πουλί της Αυγής» πετούσε ή όχι - και πόσο καλά. Είναι πιο πιθανό, όπως είπε, ότι χρησιμοποιούσε τις φτερούγες του για να κάνει σύντομες πτήσεις-άλματα από δέντρο σε δέντρο.

Aurornis xui 'pushes Archaeopteryx off its perch' as the oldest known member of the bird lineage. Photograph: Emiliano Troco

Η κάποτε σαφής διάκριση ανάμεσα στους δεινόσαυρους και τα πουλιά έχει αρχίσει να θολώνει όλο και περισσότερο, καθώς συνεχώς νέα ευρήματα έρχονται στο φως, ιδίως στην Κίνα. Ο Γκοντφρουά πιστεύει ότι υπήρξε μια ομαλή και συνεχής εξελικτική πορεία από τους δεινόσαυρους στον Aurornis, από εκεί στον Αρχαιοπτέρυγα και, τελικά, στα σύγχρονα πουλιά.

Οι αμφιβολίες

Artist’s impression of Archaeopteryx. Wikimedia Commons

Άλλοι όμως επιστήμονες έχουν αμφιβολίες. Ορισμένοι επιμένουν ότι ο Αρχαιοπτέρυξ, που πριν από 150 εκατ. χρόνια πετούσε με τις καλοσχηματισμένες φτερούγες του, σχετίζεται περισσότερο με τους δεινόσαυρους (όπως ο τρομερός Velociraptor) παρά με τα πουλιά. Σε αυτή την περίπτωση, η ικανότητα πετάγματος θα είχε εξελιχτεί όχι μια φορά, αλλά τουλάχιστον δύο. Αρκετοί παλαιοντολόγοι θεωρούν ότι μόνο ο διάσημος Αρχαιοπτέρυξ, που ανακαλύφθηκε το 1861 στη Γερμανία (επιβεβαιώνοντας την εξελικτική θεωρία του Δαρβίνου), δικαιούται τον επίζηλο τίτλο του πρώτου πραγματικού πουλιού.

Η εξέλιξη των πουλιών συνέβη κάποια στιγμή στη διάρκεια της Ιουρασικής περιόδου πριν από περίπου 160 εκατ. χρόνια, όταν μερικοί σαρκοφάγοι δεινόσαυροι άρχισαν να αναπτύσσουν σκελετούς κατάλληλους για πέταγμα στον αέρα και να βγάζουν τα ανάλογα φτερά από το σώμα τους. Περίπου 30 είδη φτερωτών δεινοσαύρων έχουν ανακαλυφθεί μέχρι σήμερα, τα περισσότερα στην Κίνα. Τελικά, μια ομάδα αυτών των πλασμάτων διαχωρίστηκε εξελικτικά και αποτέλεσε τα πουλιά που γνωρίζουμε σήμερα.

«Γνωρίζουμε ότι τα πουλιά είναι δεινόσαυροι, αλλά ακόμα δεν ξέρουμε την ακριβή γενεαλογία των πουλιών» δήλωσε ο Μπρουσάτε, παρά τη νέα ανακάλυψη. Συνεπώς το «σίριαλ» της καταγωγής των πουλιών θα έχει και άλλα επεισόδια στο μέλλον.

Είναι ενεργή γεωλογικά η Διώνη; Cassini Finds Hints of Activity at Saturn Moon Dione

The Cassini spacecraft looks down, almost directly at the north pole of Dione. The feature just left of the terminator at bottom is Janiculum Dorsa, a long, roughly north-south trending ridge. Image credit: NASA/JPL/Space Science Institute

Πολύ ενδιαφέροντα είναι τα νέα στοιχεία που έφθασαν στα χέρια των επιστημόνων από το διαστημικό σκάφος Cassini για τη Διώνη, έναν εκ των δεκάδων δορυφόρων του Κρόνου. Σύμφωνα με τα νέα στοιχεία η Διώνη ήταν κάποτε ενεργή γεωλογικά και πιθανώς να εξακολουθεί να διαθέτει κάποια γεωλογική δραστηριότητα. Εικάζεται ότι υπήρχε εκεί ένας υπόγειος ωκεανός.

Το νερό «ζάρωσε» τον φλοιό

This image, which is composed of data obtained by NASA's Cassini spacecraft, shows the topography of a mountain known as Janiculum Dorsa on the Saturnian moon Dione. Color denotes elevation, with red as the highest area and blue as the lowest. Image credit: NASA/JPL-Caltech/SSI/Brown

Στο πιο πρόσφατο πέρασμά του από τη Διώνη το Cassini έστρεψε τα όργανα του σε ένα όρος της. Οι επιστήμονες το ονόμασαν Janiculum Dorsa  και από τα δεδομένα που έχουν στη διάθεση τους εκτιμούν ότι έχει ύψος 1-2 χλμ και  έκταση περίπου 800 χλμ. Εκτιμούν ότι ο φλοιός της Διώνης που βρίσκεται κάτω από το όρος έχει «ζαρώσει» σε βάθος 500 μέτρων.

Ερευνητές που μελετούν τα νέα δεδομένα πιστεύουν ότι το φαινόμενο μπορεί να εξηγηθεί αν κάποτε στο υπέδαφος της Διώνης επικρατούσαν αυξημένες θερμοκρασίες. «Ο καλύτερος τρόπος για να υπάρξει θερμότητα και να προκληθεί το φαινόμενο είναι η ύπαρξη ενός υπόγειου ωκεανού όταν σχηματιζόταν το βουνό» αναφέρει ο Νόα Χάμοντ, του Πανεπιστημίου Brown στις ΗΠΑ, επικεφαλής της έρευνας.

The Cassini spacecraft swooped in for a close-up of the cratered, fractured surface of Saturn's moon Dione in this image taken during the spacecraft's Jan. 27, 2010, non-targeted flyby. Image credit: NASA/JPL/Space Science Institute

Τα νέα ευρήματα υποχρεώνουν τους επιστήμονες να αρχίσουν να μελετούν πιο επισταμένα τη Διώνη με πρώτο στόχο να εξακριβωθεί αν εξακολουθεί να είναι γεωλογικά ενεργή. «Είναι πιθανό να υπάρχουν περισσότεροι κόσμοι που διαθέτουν νερό και είναι ενεργοί από όσους πιστεύαμε μέχρι σήμερα» δηλώνει η Μπόνι Μπουράτι, μέλος της αποστολής του Cassini. Τα νέα ευρήματα για τη Διώνη δημοσιεύτηκαν στην επιθεώρηση «Icarus».

Απότομη επιβράδυνση της περιστροφής αστέρα νετρονίων, NASA’s Swift Reveals New Phenomenon in a Neutron Star

Καλλιτεχνική απεικόνιση μαγνητικού άστρου νετρονίων (magnetar). Τα magnetars αποτελούν τους ισχυρότερους μαγνήτες του σύμπαντος, καθώς παράγουν ασύλληπτα ισχυρά μαγνητικά πεδία και κατά διαστήματα εκτοξεύουν στο διάστημα παλμούς υψηλής ενέργειας. An artist’s rendering of an outburst on an ultra-magnetic neutron star, also called a magnetar. Credit: NASA’s Goddard Space Flight Center

Έναν πολύ πυκνό και ταχέως περιστρεφόμενο αστέρα νετρονίων (πάλσαρ), ο οποίος επιβράδυνε απότομα την ταχύτητά του – κάτι που ποτέ στο παρελθόν δεν έχει παρατηρηθεί, ανακάλυψαν οι αστρονόμοι.

Η ανακάλυψη, από μια διεθνή αστρονομική ομάδα,στην οποία συμμετείχε και ο ελληνικής καταγωγής Κώστας Γουργουλιάτος του καναδικού πανεπιστημίου ΜακΓκιλ στο Μόντρεαλ, έγινε με τη βοήθεια του τηλεσκοπίου ακτίνων-Χ «Swift» της NASA.

Ένα αστέρι νετρονίων, που γυρίζει σαν σβούρα γύρω από τον εαυτό του, είναι ό,τι πιο κοντινό σε μια μαύρη τρύπα μπορούν να παρατηρήσουν άμεσα οι επιστήμονες.

Αποτελεί το απομεινάρι της έκρηξης (σούπερ-νόβα) ενός πρώην τεράστιου άστρου, που έκαυσε τα πυρηνικά καύσιμά του και κατέρρευσε υπό το βάρος του. Τα άστρα αυτά, που αποκαλούνται και «πάλσαρ», μπορούν να περιστραφούν έως 43.000 φορές το λεπτό και διαθέτουν πανίσχυρα μαγνητικά πεδία τρισεκατομμύρια φορές μεγαλύτερα από αυτό της Γης.

A neutron star is the densest object astronomers can observe directly, crushing half a million times Earth's mass into a sphere about 12 miles across, or similar in size to Manhattan Island, as shown in this illustration. Credit: NASA's Goddard Space Flight Center

Η ύλη μέσα σε ένα τέτοιο άστρο διαμέτρου μόλις 15 έως 20 χιλιομέτρων είναι τόσο συμπιεσμένη, ώστε ένα κουταλάκι από αυτήν θα ζύγιζε ένα δισεκατομμύριο τόνους πάνω στον πλανήτη μας. Κανένα επιστημονικό εργαστήριο στη Γη δεν έχει καταφέρει να αναπαράγει τέτοιες συνθήκες υπερ-πυκνότητας.

Το συγκεκριμένο άστρο νετρονίων ΙΕ 2259+586 εντοπίστηκε σε απόσταση περίπου 10.000 ετών φωτός από τη Γη, στην κατεύθυνση του βόρειου αστερισμού της Κασσιόπειας. Ανήκει στην υποκατηγορία των λεγόμενων μαγνητικών άστρων νετρονίων (magnetars), που αποτελούν τους ισχυρότερους μαγνήτες του σύμπαντος, καθώς έχουν ασύλληπτα ισχυρά μαγνητικά πεδία και κατά καιρούς εκτοξεύουν στο διάστημα υψηλής ενέργειας παλμούς (εκρήξεις).

Ο αστέρας νετρονίων (magnetar) 1E 2259+586, σε φωτογραφία ακτίνων Χ του υπολείμματος του σουπερνόβα CTB 109, φαίνεται να λάμπει έντονα σε μπλε και λευκό (τα χρώματα είναι ψευδή – μπήκαν εκ των υστέρων). The magnetar 1E 2259+586 shines a brilliant blue-white in this false-color X-ray image of the CTB 109 supernova remnant, which lies about 10,000 light-years away toward the constellation Cassiopeia. CTB 109 is only one of three supernova remnants in our galaxy known to harbor a magnetar. X-rays at low, medium and high energies are respectively shown in red, green, and blue in this image created from observations acquired by the European Space Agency's XMM-Newton satellite in 2002. Credit: ESA/XMM-Newton/M. Sasaki et al.

Οι παρατηρήσεις έδειξαν ότι το άστρο έκοψε ταχύτητα και έκτοτε σταδιακά μειώνει την ταχύτητα περιστροφής του, η οποία αρχικά ήταν μία περιστροφή κάθε επτά δευτερόλεπτα (περίπου οκτώ ανά λεπτό). Οι αστρονόμοι έως τώρα είχαν δει πάλσαρ να επιταχύνουν την περιστροφή τους, αλλά ποτέ να την επιβραδύνουν και αναρωτιούνται τι μπορεί να έχει προκαλέσει ένα τέτοιου είδους συμβάν.

Πριν την επιβράδυνση, το άστρο εξέπεμψε μια σύντομη αλλά ισχυρή έκρηξη ακτίνων-γάμα που έγινε αντιληπτή από το διαστημικό τηλεσκόπιο «Fermi» της NASA. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι αυτή η έκλαμψη σηματοδότησε την έναρξη επιβράδυνσης της περιστροφής της αστρικής «σβούρας».

Η πολιτιστική ιστορία της αρχαίας Ελλάδας, με τη ματιά του Έγκον Φριντέλ. Egon Friedell, A Cultural History of Antiquity

Παρότι διδάκτορας της Χαϊδελβέργης αρνήθηκε την ακαδημαϊκή καριέρα προτιμώντας να γίνει καλλιτεχνικός διευθυντής… καμπαρέ στη Βιέννη για να ανεβάζει έργα του με πρωταγωνιστή τον ίδιο. Απαρνήθηκε τον ιουδαϊσμό και ασπάσθηκε τον προτεσταντισμό, αλλάζοντας το όνομά του. Θέλοντας να διαμαρτυρηθεί για την εισβολή των Ναζί στην Αυστρία, άνοιξε το παράθυρό του και βούτηξε στο κενό φωνάζοντας στους περαστικούς: «προσέχετε, παρακαλώ!».

In Arkadien: Friedell vermutlich mit Hund Lumpi am Prillsee bei Kufstein ( Foto von 1934)

Είναι ο Έγκον Φριντέλ (πρώην Φρίντμαν) που γεννήθηκε το 1878, εργάστηκε ως ηθοποιός, έγραψε βιβλία για την πολιτιστική ιστορία των λαών, κριτικός θεάτρου, αρθρογράφος, άνθρωπος ατίθασος, ένας από τους μεγαλύτερους στυλίστες της Γερμανίας, ο οποίος αυτοκτόνησε για να μη δει τα ναζιστικά στρατεύματα να διαφεντεύουν τη χώρα του. Οι κληρονόμοι του κατάφεραν να πάρουν τα χειρόγραφά του τελευταίου βιβλίου του «Πολιτιστική Ιστορία της αρχαίας Ελλάδας», που κατασχέθηκαν από τη φοβερή Γκεστάπο και κυκλοφόρησαν το 1940 στην Ελβετία. Αυτό το βιβλίο κυκλοφορεί τώρα για δεύτερη φορά στην Ελλάδα από τις εκδόσεις Τόπος, σε μετάφραση του Δημοσθένη Κούρτοβικ (πρώτη έκδοση το 1984, από τις εκδόσεις Πορεία) με υπότιτλο «Μύθος και πραγματικότητα της προχριστιανικής ψυχής».

Friedell in der Rolle als Merkur in der von ihm umgearbeiteten Buffo-Oper „Die schöne Helena“ von Jacques Offenbach, Theater am Kurfürstendamm 1931.

Είναι 207 σελίδες ενός παθιασμένου διανοούμενου, θαυμαστή του αρχαιοελληνικού πολιτισμού, ο οποίος, με δυναμική τεκμηρίωση και γοητευτική γλώσσα, αφηγείται τα επιτεύγματα των Ελλήνων, φωτίζοντας παράλληλα, με Θουκυδίδειο ρεαλισμό, τα μαύρα σημεία τους.

Ajax portant le corps d'Achille, Peintre Exékias.

Στις σελίδες του τόμου παρελαύνουν θεότητες και ακτήμονες, στρατηγοί και αλιείς, φιλόσοφοι και εταίρες, ανδρείοι και ατομιστές, ήρωες και αδελφοκτόνοι, ρήτορες και μισθοφόροι, εκπολιτιστές και βάρβαροι.

Combat fratricide d'Etéocle et Polynice, tombe François, Vulci.

Ξεκινάει με τη γεωγραφική ερμηνεία του αισθήματος ανεξαρτησίας και τοπικισμού των πόλεων-κρατών, κάτι μοναδικό στην παγκόσμια Ιστορία. Ο αρχαίος Έλληνας –τονίζει– δεν ανεχόταν κανένα άλλο πάνω από το κεφάλι του παρά μόνο την κοινότητά του θεωρώντας τυραννία ακόμη και τις κινήσεις για ευρύτερη κρατική οργάνωση. Παράλληλα επισημαίνει ότι η ιστορία των πόλεων ήταν ιστορία μιας συνεχούς αδελφοκτονίας και δεν είναι τυχαίο ότι η μυθολογία ήταν γεμάτη με οικογενειακές φρικαλεότητες. Ο πόλεμος εναντίον όλων, από χωριό σε χωριό, από κοιλάδα σε κοιλάδα , από επαρχία σε επαρχία, ήταν η συνηθισμένη κατάσταση στη αρχαία Ελλάδα… Από την άλλη μεριά, η ίδια η γεωγραφική διαμόρφωση καθιστούσε σχεδόν αδύνατη την υποταγή των πόλεων με τα πολεμικά μέσα της εποχής, γι΄αυτό και ήταν… διαδεδομένη η επιδίωξη συνεννόησης δια του εσωτερικού εχθρού με την… πανάρχαια μέθοδο της προδοσίας.

Sphinx des Naxiens, Sanctuaire de la Terre, Delphes, en Marbre, H. 2,32 m.

Προχωρώντας στη σελίδα 48 αναφέρεται στο ήθος των προγόνων μας, λέγοντας ότι ήταν ηθικοί όσο ήταν και ανήθικοι. Αυτοί, πάντως, πρωτοδίδαξαν στον κόσμο τι είναι ελευθερία και υπευθυνότητα, πατριωτισμός και ευσέβεια, διότι οι ανατολικοί λαοί δεν γνώριζαν αυτές τις ηθικές αξίες στην καθαρή τους έκφραση. Ωστόσο –σπεύδει να εξηγήσει– μάταια θα αναζητήσει κανείς στους αρχαίους Έλληνες το σημερινό αίσθημα δικαίου, αφού, με εξαίρεση μερικούς ποιητές και φιλοσόφους, τους έλειπε η αντίληψη ότι το έγκλημα είναι απορριπτέο για λόγους αρχών. Σημειώνει ότι το έγκλημα ήταν μια ιδιωτική υπόθεση που αφορούσε το θύτη και το θύμα. Ακόμη και ο φόνος μπορούσε να μείνει ατιμώρητος αν το θύμα συγχωρούσε, πριν πεθάνει, τον φονιά του, ενώ οι συγγενείς δεν δεσμεύονταν πια από το χρέος της κατηγορίας, την οποία απήγγειλαν εκείνοι και όχι το κράτος.

Amphore à Figures noires, Dionysos et deux Ménades, Peintre d'Amasis, Trouvé à Vulci, H. 0.33 m.

Αμέσως μετά, στην ενότητα για την περιλάλητη αρχαιοελληνική σωφροσύνη, ο συγγραφέας διερωτάται πως είναι δυνατόν αυτός ο θυμόσοφος λαός να κατακρεουργεί τους βαρβάρους, ενώ κορυφωνόταν η πολιτιστική του ανάπτυξη με το λόγο και τα αγάλματα; Η εξήγηση που δίνει είναι ότι ο λαός μαστιζόταν από μαζικές παραισθήσεις, από οργιαστικές χορομανίες, λες και ένα άγχος, μία μελαγχολία, κυρίευε τους πάντες και τα πάντα μέσα στο άπλετο φως του ήλιου.

Echélos enlevant la nymphe Basilé, relief votif, Attique, marbre du Pentélique, H. 0.76 m.

Στην ενότητα για τον ατομικισμό του αρχαίου Έλληνα υπογραμμίζει ότι σε αυτή την ιδιότητα, έναντι της κρατικής επιβολής, θεμελιώνεται η δημιουργική δύναμη του πολιτισμού. Αλλά: Από την άλλη πλευρά μιλάει για έναν «αλλόκοτο ατομισμό». Και φέρνει παράδειγμα τον εξοστρακισμό, που χρησιμοποιήθηκε για να εξουδετερωθεί όποιος εμφάνιζε ασυνήθιστη δύναμη, στον οποίο φόρτωναν την κατηγορία του «εχθρού του δήμου».

Stamnos, Détail, Ulysse et les sirènes, Peintre des Sirènes, Art Attique, Vulci, H. 0.352 m.

Για την αρχαία τεμπελιά και τις αρχαίες… μίζες είναι κατηγορηματικός: «Ένιωθαν απύθμενη απέχθεια για κάθε βιοποριστική ασχολία, αν και ήταν υλιστές, βάζοντας το χρήμα και την ιδιοκτησία πάνω απ’ όλα. Ακόμα και οι λαμπρότεροι ήρωές τους, ο Αγαμέμνων, ο Οδυσσέας, ο Αχιλλέας, είναι απίστευτα άπληστοι και στο μυαλό τους έχουν ολοένα λουφέδες, λύτρα και δώρα, ενώ όλοι οι γειτονικοί λαοί, οι Πέρσες και οι Αιγύπτιοι, οι Φοίνικες και οι Ρωμαίοι συμφωνούσαν ότι κάθε Έλληνας εξαγοράζεται. Το μοναδικό αντίθετο παράδειγμα είναι ο Αριστείδης, που με την ανιδιοτέλειά του έγινε αξιοπερίεργο θέαμα».

Larnax provenant de la tombe de Philippe II de Macédoine, Vergina, Or.

Ο Φριντέλ, επισκοπώντας την πολιτιστική ιστορία μέχρι και την παρακμή του ελληνισμού μετά τους επιγόνους του Μεγάλου Αλεξάνδρου, τελειώνει το βιβλίο με την εξής παράγραφο θαυμασμού:

«Ο ελληνισμός ξεκίνησε για να γίνει παγκόσμιος, για να ξεπεράσει τον εαυτό του. Για να γίνει αυτό, η ελληνική ψυχή, μεταρσιωμένη σε ψυχή της ανθρωπότητας , έπρεπε να πεθάνει για να γίνει αθάνατη. Ο Αλέξανδρος, κατακτώντας τον κόσμο, θυσίασε την Ελλάδα στο βωμό της Ιστορίας. Στην αλεξανδρινή εποχή το ελληνικό έθνος δεν είναι πια αξιόλογο ιστορικό μέγεθος, αλλά εξιδανικευμένο σε είδωλο, λάμπει ως σήμερα σαν αστερισμός στον ουρανό των θνητών».

Ο Δημοσθένης Κούρτοβικ με τη δημιουργική του μετάφραση (εύυγρη γη, βραχυβιότητα, βότανα που θρασομανούν, ιππογνώστες, αρτίωση) προσφέρει στον αναγνώστη τη δυνατότητα απόλαυσης του κειμένου ενός συγγραφέα που διδάσκει τέρποντας, συνδυάζοντας την εμβρίθεια της μελέτης με τη λογοτεχνικότητα της αφήγησης.

Oι εγκέφαλοι Boltzmann, το πολυσύμπαν και η θεωρία των χορδών. String theory may limit space brain threat

Οι εγκέφαλοι Boltzmann είναι συνειδητές οντότητες που είναι δυνατόν ν’ αναδυθούν αυθόρμητα στο χώρο. No brainer if the multiverse rules (Image: Lynette Cook/SPL).

Είναι γεγονός πως οι φυσικοί κατά καιρούς επεξεργάζονται περίεργες ιδέες, αλλά με την ιδέα των εγκεφάλων Boltzmann θα μπορούσε κάποιος να τους κατηγορήσει πως έχουν «ξεφύγει» τελείως.

Ludwig Boltzmann (1844-1906), austrian phyisicist.

Όταν αναφερόμαστε σε «εγκέφαλο Boltzmann», εννοούμε έναν παρατηρητή που εμφανίζεται στο σύμπαν εξ αιτίας των τυχαίων διακυμάνσεων του χωρόχρονου. Αυτή η ιδέα της συνειδητής οντότητας που αναδύεται αυθόρμητα στο χώρο, φέρει το όνομα του μεγάλου θεωρητικού φυσικού Ludwig Boltzmann.

Φαντάζει αδύνατος ο αυθόρμητος σχηματισμός ενός εγκεφάλου, όμως οι νόμοι της φυσικής δεν το αποκλείουν εντελώς. Το μόνο που χρειάζεται είναι ένα τεράστιο χρονικό διάστημα για να συνδυαστούν με τον κατάλληλο τρόπο τα σωματίδια στην μορφή ενός λειτουργικού μυαλού.

Είναι η ίδια λογική που λέει ότι ένα εκατομμύριο πίθηκοι που πληκτρολογούν τυχαία σε ένα εκατομμύριο γραφομηχανές θα αναπαράγουν τα έργα του Σαίξπηρ, αν τους αφήσουμε να «εργάζονται» για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα.

Τα περισσότερα κοσμολογικά μοντέλα προβλέπουν ότι το σύμπαν θα διαστέλλεται εκθετικά για πάντα. Στο άπειρο αυτό χρονικό διάστημα είναι δυνατόν να παραχθεί ένας αδιανόητος αριθμός εγκεφάλων Boltzmann που μάλιστα θα υπερτερεί αριθμητικά των ανθρώπων που έζησαν, ζουν ή θα ζήσουν στο μέλλον.

Αυτό σημαίνει ότι οι παρατηρητές σε ολόκληρη την ιστορία του σύμπαντος, είναι οι εγκέφαλοι Boltzmann και όχι εμείς. Αυτό είναι ένα πρόβλημα, γιατί η αφετηρία για την κατανόηση του σύμπαντος και την συμπεριφορά του είναι ότι οι άνθρωποι είναι οι παρατηρητές. Αν δεν είναι, τότε οι θεωρίες μας αρχίζουν να φαίνονται προβληματικές.

«Πρέπει να είναι πιο πιθανό να είσαι ένας απλός παρατηρητής απ’ ότι ένας εγκέφαλος Boltzmann», ισχυρίζεται η Claire Zukowski από το Πανεπιστήμιο Berkeley στην Καλιφόρνια.

Ένα ιδιαίτερο πρόβλημα είναι ότι οι περισσότεροι εγκέφαλοι Boltzmann θα υπάρξουν στο απώτερο μέλλον, όταν το σύμπαν δεν θα είναι τίποτα περισσότερο από κενό βυθισμένο στο σκοτάδι, με ένα παρελθόν δυσδιάκριτο από το μέλλον. Αυτό όμως ανατρέπει την εικόνα του βέλους του χρόνου που καθορίζεται από τον εμπειρικό δεύτερο θερμοδυναμικό νόμο [η εντροπία αυξάνει μόνο προς το μέλλον, ποτέ προς το παρελθόν - αυτή η ασυμμετρία ονομάζεται θερμοδυναμικό βέλος του χρόνου].

Ωστόσο, αν αποδείξουμε ότι το σύμπαν έχει πεπερασμένη διάρκεια ζωής, τότε η ιδέα των εγκεφάλων Boltzmann που απαιτεί άπειρο χρόνο απορρίπτεται.

Η θεωρία των χορδών μπορεί να βοηθήσει προς αυτή την κατεύθυνση, ισχυρίζεται η Zukowski, η οποία μελέτησε το πρόβλημα ως μέρος της διδακτορικής της έρευνας υπό την καθοδήγηση του Raphael Bousso.

Σύμφωνα με τη θεωρία χορδών, μπορεί να υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός από σύμπαντα. Όλα αυτά τα σύμπαντα δημιουργούνται μέσω μιας διαδικασίας που ονομάζεται αιώνιος πληθωρισμός, στην οποία ένα τουλάχιστον σύμπαν διαστέλλεται συνεχώς με απίστευτο ρυθμό, ενώ άλλα δημιουργούνται και να αναπτύσσονται μέσα σε αυτό σαν φυσαλίδες. Αυτό το σύνολο των συμπάντων ονομάζεται πολυσύμπαν. Πολλά από αυτά τα σύμπαντα θα μπορούσαν να είναι ασφυκτικά γεμάτα από εγκεφάλους από πολύ νωρίς στην ιστορία τους, ανατρέποντας την γνωστή μας εικόνα όσον αφορά το βέλος του χρόνου.

Η τελευταία εργασία των Zukowski και Bousso [«Multi-Vacuum Initial Conditions and the Arrow of Time»] αποδεικνύει ότι κάτι τέτοιο δεν θα συμβεί. Στο πολυσύμπαν, συνεχώς «εκκολάπτονται» σύμπαντα μέσα στο μητρικό σύμπαν, έτσι ώστε τα χαρακτηριστικά των γονεϊκών συμπάντων να καθορίζουν την μορφή των «μωρών» συμπάντων που προκύπτουν – και είτε τα σύμπαντα αυτά δεν παραμένουν για αρκετό χρόνο ώστε να γεμίσουν με εγκεφάλους Boltzmann εγκεφάλους ή εξαφανίζονται αμέσως.

Οι Bousso και Zukowski πραγματοποίησαν μια μαθηματική ανάλυση των πολυσυμπάντων χρησιμοποιώντας δύο διαφορετικές αρχικές καταστάσεις: ένα παλαιότερο μοντέλο που προτάθηκε πρώτα από τον Stephen Hawking και τον συνεργάτη του James Hartle, και ένα νεότερο μοντέλο που προέκυψε από τις μαθηματικές θεωρήσεις του πολυσύμπαντος στη θεωρία των χορδών.

Ενώ το μοντέλο Hartle-Hawking μοντέλο οδηγεί σε «κατακλυσμό» εγκεφάλων Boltzmann, στο μοντέλο της θεωρίας των χορδών επικρατούν οι συνηθισμένες συνειδήσεις – όπως η ανθρώπινη. Αυτό κάνει την θεώρηση του σύμπαντός μας απόλυτα φυσιολογική  στα πλαίσια του πολυσύμπαντος.

Η ιδέα της θεωρίας των χορδών και του πολυσύμπαντος είναι ακόμα αμφιλεγόμενη. Δέχεται συχνά επιθέσεις ως κάτι υπερβολικά πολύπλοκο και δύσκολο να αποδειχθεί. Αν όμως οι Bousso και Zukowski είναι σωστοί και επιλύουν το πρόβλημα των εγκεφάλων Boltzmann, τότε η θεωρία μπορεί να αποκτήσει περισσότερους υποστηρικτές.

Αυτό βέβαια απέχει πολύ από το να θεωρήσουμε πως τα παραπάνω είναι: «ενδεχομένως μια επιπλέον πειραματική επιτυχία της θεωρίας των χορδών και του αιώνιου πληθωρισμού» όπως ισχυρίζεται ο Daniel Harlow, φυσικός στο πανεπιστήμιο Ρrinceton.

Εννέα μήνες εξερεύνησης σε... 60 δευτερόλεπτα! Stunning time-lapse video of Mars Curiosity rover sums up nine months of work - in just 60 seconds

After back-to-back computer problems, the six-wheel Curiosity rover, seen in this self-portrait, has resumed its science experiments.

Ο αμερικανός προγραμματιστής Κάρλ Σάνφορντ συγκέντρωσε οπτικό υλικό που έχει δημοσιεύσει η NASA στην επίσημη ιστοσελίδα της αποστολής Curiosity και δημιούργησε ένα πολύ ενδιαφέρον βίντεο.

Start: The incredible time lapse video begins with just a faint shadow of the Mars Curiosity rover in the early days of its mission in August 2012.

Το ρομπότ βρίσκεται από τον Αύγουστο του 2012 στον Κόκκινο Πλανήτη με βασική αποστολή να εξακριβώσει αν ο Άρης διέθετε κάποτε τις κατάλληλες συνθήκες για την εμφάνιση μικροβιακής ζωής.

Surface: The terrain of the red planet is seen in one of the images taken by Curiosity.

Tο Curiosity βρίσκεται στον κρατήρα Γκέιλ ο οποίος, σύμφωνα με τις αναλύσεις των ειδικών, είναι ένα από τα ιδανικότερα σημεία του Άρη για γεωλογικές μελέτες. 

An image captured by the Mast Camera (Mastcam) on NASA's Mars rover Curiosity revealing interesting internal color in this rock which was broken by Curiosity when it drove over it.

Σε αυτούς τους εννέα μήνες παραμονής του στον κρατήρα το Curiosity έχει πραγματοποίησει σειρά ανακαλύψεων και γεωλογικών ερευνών. 

Internet sensation: The video has been making the rounds on social media, and even Curiosity itself posted the YouTube link on its official Twitter account.

Ο Σάνφορντ κατάφερε να δημιούργησει ένα βίντεο στο οποίο «συμπυκνώνονται» μέσα σε 60 δευτερόλεπτα οι κινήσεις και οι εργασίες που έχει κάνει το Curiosity όλο το προηγούμενο διάστημα.

Ο Τιτάνας είναι σαν…τηγανίτα. Saturn's moon is flat as a pancake: First topographical map of Titan reveals tallest peak is just 500 METRES high

Saturn, with its giant moon Titan in the foreground.

Χρησιμοποιώντας τα δεδομένα που στέλνει το διαστημικό σκάφος Cassini που εξερευνά τον Κρόνο και τα δεκάδες φεγγάρια του επιστήμονες στις ΗΠΑ έφτιαξαν τον πρώτο τοπογραφικό χάρτη του μεγαλύτερου και πιο σημαντικού εξ αυτών, του Τιτάνα. Όπως αναφέρουν οι ειδικοί ο Τιτάνας μοιάζει με…τηγανίτα αφού είναι σχεδόν απόλυτα επίπεδος.

«Ίσιος»

Ο πρώτος τοπογραφικός χάρτης του Τιτάνα δείχνει ότι ο δορυφόρος είναι επίπεδος. Using data from NASA's Cassini spacecraft, scientists have created the first global topographic map of Saturn's moon Titan - and found is was flatter than they expected.

Ο Τιτάνας έχει περάσει τα τελευταία χρόνια στο επίκεντρο της επιστημονικής προσοχής αφού όπως διαπιστώθηκε βρίσκεται σε μια κατάσταση παρόμοια με εκείνη που βρισκόταν η Γη στη βρεφική της ηλικία και έτσι οι ειδικοί μπορούν να δουν εκεί εικόνες από το παρελθόν του πλανήτη μας ενώ παράλληλα να κάνουν προβλέψεις για το μέλλον του Τιτάνα.

To create the first global, topographic map of Saturn's moon Titan, scientists analyzed data from NASA's Cassini spacecraft and a mathematical process called splining. This method effectively uses smooth curved surfaces to "join" the areas between grids of existing topography profiles obtained by Cassini's radar instrument. In the upper panel of this graphic, gold colors show where radar images have been obtained over almost half of Titan's surface.

Με τα δεδομένα που έχει συλλέξει μέχρι στιγμής το Cassini ο Τιτάνας μοιάζει πραγματικά επίπεδος. Η υψηλότερη κορυφή του είναι μόλις 500 μέτρα από την επιφάνεια του εδάφους του ενώ η απόσταση από αυτό το σημείο μέχρι το πιο χαμηλό (προφανώς κάποιον κρατήρα ή κοιλότητα) είναι μόλις 2,5 χιλιόμετρα. Σύμφωνα με τους επιστήμονες που έφτιαξαν τον χάρτη αυτός μπορεί να βοηθήσει στο να δοθούν απαντήσεις για μια σειρά από χαρακτηριστικά του δορυφόρου του Κρόνου, όπως οι κινούμενες σωροί άμμου ή η ροή υγρών (κυρίως μεθανίου).

These polar maps show the first global, topographic mapping of Saturn's moon Titan, using data from NASA's Cassini mission.

«Για να κατανοήσουμε αυτές τις γεωλογικές διεργασίες είναι χρήσιμο να γνωρίζουμε τις κλίσεις του εδάφους του Τιτάνα. Είναι επίσης πολύ χρήσιμο για όσους μελετούν υδρολογία και προσπαθούν να φτιάξουν κλιματικά και μετεωρολογικά μοντέλα του Τιτάνα. Το που βρίσκονται τα υψηλότερα και που τα χαμηλότερα σημεία του εδάφους είναι κρίσιμοι παράγοντες για αυτές τις μελέτες» αναφέρει ο Ραλφ Λόρενς επιστήμονας του Εργαστηρίου Εφαρμοσμένης Φυσικής του Πανεπιστημίου Johns Hopkins που ελέγχει τα δεδομένα που στέλνει το ραντάρ του Cassini. O χάρτης δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Icarus».