Tο αρχαιότερο άστρο στο σύμπαν. Researchers identify one of the earliest stars in the universe

Οι ερευνητές έδωσαν στη δημοσιότητα μια εικόνα στην οποία έχουν σημειώσει με ένα βέλος το πανάρχαιο άστρο. This handout photograph from the Space Telescope Science Institute shows a star discovered by a team led by Dr. Stefan Keller with the SkyMapper telescope at the Siding Spring Observatory near Coonabarabran, New South Wales, Australia. The Australian astronomers said the star is 13.6 billion years old, making it the oldest identified to date. Stefan Keller/ANU

Αστρονόμοι στην Αυστραλία εντόπισαν στον γαλαξία μας ένα άστρο που είναι το αρχαιότερο που έχει ποτέ βρεθεί μέχρι σήμερα στο Σύμπαν. Το άστρο έχει ηλικία σχεδόν ταυτόσημη με εκείνη του Σύμπαντος και η ανακάλυψή του θα προσφέρει νέα δεδομένα για το πώς ήταν το Σύμπαν στη βρεφική του ηλικία καθώς και σημαντικά στοιχεία για την εξέλιξή του.

Γείτονάς μας

The oldest star ever discovered, located between the Large and Small Magellanic Clouds.  Stefen Keller/ANU

Το άστρο εντόπισε ομάδα αστρονόμων  της Σχολής Αστρονομίας και Αστροφυσικής του Αυστραλιανού Εθνικού Πανεπιστημίου στην Καμπέρα. Αν και θα πίστευε κάποιος ότι ένα τέτοιας ηλικίας άστρο θα βρισκόταν στις εσχατιές του Σύμπαντος σε κάποιο πανάρχαιο γαλαξία, εντούτοις το άστρο αυτό βρίσκεται στο γαλαξία μας σε απόσταση έξι χιλιάδων ετών φωτός από τη Γη. Η κρατούσα θεωρία τοποθετεί την γέννηση του Σύμπαντος πριν από 13,7-13,8 δισ. έτη. Οι ερευνητές υπολόγισαν ότι το άστρο που εντόπισαν έχει ηλικία 13,6 δισ. έτη κάτι που σημαίνει ότι γεννήθηκε αμέσως μετά τη γέννηση του Σύμπαντος. Τα προηγούμενα άστρα που κατείχαν έως τώρα το ρεκόρ του αρχαιότερου στο Σύμπαν, είχαν ηλικία περίπου 13,2 δισεκατομμυρίων ετών.

Η ανακάλυψη

The SkyMapper telescope fundamental to our discovery, seen here under the Milky Way. James Gilbert/Australian Astronomical Observatory

Το άστρο ανακαλύφθηκε με το τηλεσκόπιο SkyMapper του Αυστραλιανού Εθνικού Πανεπιστημίου, στο πλαίσιο μιας πενταετούς μελέτης για να δημιουργηθεί ο πρώτος ψηφιακός χάρτης του ουρανού του νοτίου ημισφαιρίου. Στο πλαίσιο του προγράμματος που σύμφωνα με τον σχεδιασμό ολοκληρώνεται φέτος έχουν φωτογραφηθεί εκατοντάδες εκατομμύρια άστρα. Το υπέργηρο άστρο ήταν ανάμεσα στα 60 εκατομμύρια άστρα που είχαν εντοπιστεί και φωτογραφηθεί τον πρώτο χρόνο λειτουργίας του SkyMapper. Η ανακάλυψη επιβεβαιώθηκε από το Μαγγελανικό Τηλεσκόπιο στη Χιλή. Το άστρο έλαβε την κωδική ονομασία SMSS J031300.36-670839.3.

Έλλειψη σιδήρου

Το διακριτικό χαρακτηριστικό που προδίδει τη μεγάλη ηλικία ενός άστρου είναι τα επίπεδα σιδήρου σε αυτό. Οι αστρονόμοι αναζητούν αυτό το «χημικό αποτύπωμα» στο φως που εκπέμπει ένα άστρο για να προσδιορίσουν την ηλικία του. Όσο λιγότερο σίδηρο περιέχει ένα άστρο, τόσο αρχαιότερο είναι. Στο συγκεκριμένο άστρο η παρουσία του σιδήρου είναι… μηδαμινή. «Η ποσότητα σιδήρου είναι λιγότερη από το ένα εκατομμυριοστό εκείνης του Ήλιου μας και τουλάχιστον 60 φορές μικρότερη απ' λο,τι σε οποιοδήποτε άλλο γνωστό άστρο. Αυτό ακριβώς δείχνει ότι το άστρο είναι το αρχαιότερο που έχει βρεθεί ποτέ. Είναι η πρώτη φορά που μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα ότι έχουμε στη διάθεσή μας τη χημική υπογραφή ενός άστρου από την πρώτη γενιά. Η ανακάλυψη ρίχνει φως στα θεμέλια του Σύμπαντος. Αυτό που βλέπουμε μπροστά μας είναι ο τόπος καταγωγής της ύλης που βρίσκεται γύρω μας και από την οποία εξαρτάται η ύπαρξή μας» αναφέρει ο Στέφαν Κέπλερ, επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας. H ανακάλυψη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Nature».

Υπήρξαν και αρχαιότερα

The Chandra X-Ray Observatory captured this image of G292.0+1.8, a young, oxygen-rich supernova remnant with a pulsar at its center surrounded by outflowing material. The image shows a rapidly expanding shell of gas that is 36 light-years across and contains such elements as oxygen, neon, magnesium, silicon, and sulfur.  IMAGE: NASA

Το άστρο πιστεύεται ότι σχηματίστηκε από υλικό που προήλθε από έναν υπερκαινοφανή αστέρα χαμηλής ενέργειας, δηλαδή από ένα προϋπάρχον άστρο, που είχε μάζα περίπου 60 φορές μεγαλύτερη από τον Ήλιο μας. Οι εκρήξεις σουπερνόβα θεωρείται ότι έπαιξαν ζωτικό ρόλο στη δημιουργία των άστρων και, σε επόμενο στάδιο, των γαλαξιών στο πρώιμο σύμπαν.