Αθηνά, το μεγαλύτερο τηλεσκόπιο ακτίνων Χ. Athena to study the hot and energetic Universe

Καλλιτεχνική απεικόνιση ενεργού γαλαξία. Artist’s impression of a galaxy that is releasing material via two strong jets (shown in red/orange) as well as through wide-angle outflows (shown in grey/blue). Both jets and outflows are being driven by the black hole at the galaxy’s centre. Black holes, which lurk unseen at the centres of almost all galaxies, are regarded as one of the keys to understanding galaxy formation and evolution. Credit: ESA/AOES Medialab

H Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Διαστήματος (ESA) ενέκρινε το πλάνο για την κατασκευή του μεγαλύτερου μέχρι σήμερα διαστημικού τηλεσκοπίου ακτίνων Χ.

Το τηλεσκόπιο με το αρχαιοελληνικής προέλευσης όνομα ΑΤΗΕΝΑ (Advanced Telescope for High Energy Astrophysics), αποτελεί την δεύτερη κατά σειρά επιλογή της ESA για τις επιστημονικές αποστολές μεγάλου μεγέθους, μετά το JUICE το οποίο θα μελετήσει τους δορυφόρους του Δία. Σύμφωνα με τα παρόντα σχέδια η Αθηνά θα κοστίσει περίπου ένα δισεκατομμύριο ευρώ, θα έχει μήκος 12 μέτρων ζυγίζοντας 5 τόνους, ενώ η διακριτική της ικανότητα θα είναι 100 φορές μεγαλύτερη από όλες τις προηγούμενες αποστολές ακτίνων Χ.

Συνδυάζοντας ένα πολύ ισχυρό τηλεσκόπιο με επιστημονικά όργανα τελευταίας τεχνολογίας η Αθηνά θα είναι σε θέσει να απαντήσει σε μία σειρά από σημαντικά ερωτήματα της αστροφυσικής όπως το γιατί η ύλη συγκεντρώθηκε στους γαλαξίες και τα γαλαξιακά σμήνη που παρατηρούμε σήμερα ή το πως εξελίσσονται οι μαύρες τρύπες και τι συμβαίνει στις γειτονικές τους περιοχές.

ESA has selected the Athena advanced telescope for high-energy astrophysics as its second ‘Large-class’ science mission. The observatory will study the hot and energetic Universe and takes the ‘L2’ slot in ESA’s Cosmic Vision 2015–25 plan, with a launch foreseen in 2028. By combining a large X-ray telescope with state-of-the-art scientific instruments, Athena will address key questions in astrophysics, including: how and why does ordinary matter assemble into the galaxies and galactic clusters that we see today? How do black holes grow and influence their surroundings?

Οι επιστήμονες θεωρούν πως στο κέντρο σχεδόν όλων των γαλαξιών βρίσκονται μαύρες τρύπες με μεγάλη μάζα οι οποίες επηρεάζουν έντονα το σχηματισμό των γαλαξιών και την εξέλιξή τους. Για να ερευνήσει αυτή τη σύνδεση γαλαξιών-μελανών οπών, η Αθηνά θα παρατηρήσει την ακτινοβολία υψηλών συχνοτήτων που εκπέμπει η ύλη λίγο πριν «πέσει» εντός μιας μαύρης τρύπας όντας σε θέση να μετρήσει τις παραμορφώσεις που εισάγουν στο σήμα οι ακραίες συνθήκες βαρύτητας που επικρατούν στις περιοχές αυτές.

Οι ασύγκριτες δυνατότητες του νέου τηλεσκοπίου θα δώσουν επίσης την ευκαιρία στους επιστήμονες να μελετήσουν με ακρίβεια μία πληθώρα από άλλα αστρονομικά φαινόμενα, όπως τις εκρήξεις ακτίνων γ, τα θερμά αέρια που περιβάλλουν γαλαξιακά σμήνη, τις μαγνητικές αλληλεπιδράσεις μεταξύ εξωπλανητών και των μητρικών τους άστρων, το σέλας στο Δία ή ακόμη και τους κομήτες στο Ηλιακό μας Σύστημα, συνιστώντας ένα σημαντικό βήμα προόδου στην επιστημονική γνώση.

Artist's conception of the proposed Advanced Telescope for High-Energy Astrophysics (Athena+). Credit: Athena+ Team

Η εκτόξευση της Αθηνάς υπολογίζεται γύρω στο 2028, οπότε και το γιγαντιαίο τηλεσκόπιο θα τοποθετηθεί στο σημείο Λαγκράντζ L2, 1.5 εκατομμύριο χιλιόμετρα μακριά από τη Γη σε αντίθετη κατεύθυνση από αυτή του Ήλιου, ώστε να εκμεταλλεύεται τη σκιά του πλανήτη μας. Η κατασκευή της αναμένεται να αρχίσει το 2019 αφότου ολοκληρωθούν όλες οι προκαταρκτικές μελέτες.