Πώς λειτουργούν τα «μαύρα κουτιά»; How Do Black Boxes Work?

A black box/flight recorder. A plane's flight recorder - or 'black box' - can hold vital clues to how and why an aircraft went down. Find out how they could be used to shed light on last moments of flight MH17 and the disappearance of flight MH370. Credit: Anna Jurkovska | Shutterstock

Σημαντικές πληροφορίες σχετικά με το τι ακριβώς συνέβη στη μοιραία πτήση ΜΗ17 των Malaysian Airlines αναμένεται να παράσχουν τα «μαύρα κουτιά» του αεροσκάφους, τα οποία παραδόθηκαν σε ολλανδούς ερευνητές από μαλαισιανούς αξιωματούχους, που τα παρέλαβαν από φιλορώσους αποσχιστές.

Τα αποκαλούμενα «μαύρα κουτιά» στην πραγματικότητα είναι πορτοκαλί, για να είναι πιο εύκολος ο εντοπισμός τους ανάμεσα στα συντρίμμια ενός αεροσκάφους. A black box flight recorder: they are a shade called international orange, which makes them easier to spot. Photograph: Bloomberg/Getty Images

Τα αποκαλούμενα «μαύρα κουτιά» στην πραγματικότητα είναι πορτοκαλί, για να είναι πιο εύκολος ο εντοπισμός τους ανάμεσα στα συντρίμμια ενός αεροσκάφους. Ο όρος «μαύρο κουτί» είναι ανεπίσημος και δεν είναι γνωστό με βεβαιότητα πώς προέκυψε (αν και υπάρχουν διάφορες θεωρίες), καθώς ο επίσημος χαρακτηρισμός είναι «flight recorder» (καταγραφείς πτήσεις). Η «γένεσή» τους ως συσκευών εντοπίζεται γύρω στην περίοδο του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.

Υπάρχουν δύο κοινές κατηγορίες «μαύρων κουτιών»: το FDR (flight data recorder), το οποίο καταγράφει τις λειτουργίες του αεροσκάφους, και το CVR (cockpit voice recorder), που καταγράφει τις συνομιλίες των πιλότων. Κάποιες φορές οι συσκευές μπορεί να συνδυαστούν σε μία ενιαία μονάδα, και η θέση τους είθισται να βρίσκεται κοντά στην ουρά του αεροσκάφους, καθώς εκεί είναι πιθανότερο να επιβιώσουν μίας συντριβής. Ως αποθηκευτικό μέσον χρησιμοποιείται ταινία (στις παλαιότερης τεχνολογίας συσκευές) ή solid state memory (στις νεότερες), ενώ τα κουτιά διαθέτουν ειδικές συσκευές για εκπομπή «ping» σόναρ, προκειμένου να είναι δυνατός ο εντοπισμός τους σε περίπτωση που η συντριβή του αεροσκάφους λάβει χώρα στη θάλασσα.

The flight data recorder found at the scene in Pennsylvania, where United Airlines flight 93 crashed after being hijacked on September 11, 2001. Photograph: Getty Images

Όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό, τα ίδια τα «μαύρα κουτιά» είναι εξαιρετικά ανθεκτικά, φτιαγμένα από υλικά ικανά να αντέξουν σε δυνάμεις που ασκούνται σε συντριβές (μεγάλες επιταχύνσεις και απότομη διακοπή τους- ειδικότερα, μπορούν να αντέξουν σε επιβράδυνση της τάξης των 3.400 g μέσα σε 6,5 μιλισεκόντ και σε θερμοκρασίες που ξεπερνούν τους 1.000 βαθμούς Κελσίου), και σε γενικές γραμμές όντως «επιβιώνουν» από τα περισσότερα ατυχήματα, παρέχοντας πολύτιμες πληροφορίες στους ερευνητές.

Τα δεδομένα που καταγράφονται από ένα FDR περιλαμβάνουν ύψος, ταχύτητα, θέσεις των φτερών, αλλά και διαφορετικά στοιχεία, όπως σε τι κατάσταση βρίσκονταν οι ζώνες, ποια ήταν η θερμοκρασία στην καμπίνα των επιβατών ή στον χώρο των αποσκευών κ.α. Η καταγραφή των στοιχείων γίνεται για διάστημα 24 ωρών, οπότε και στη συνέχεια διαγράφονται και γράφονται ξανά από πάνω, σε ένα συνεχές «loop». Ειδικότερα, το FDR (ή ADR- accident data recorder) στην ουσία καταγράφει τις «οδηγίες»/ σήματα που αποστέλλονται στα ηλεκτρονικά συστήματα του αεροσκάφους, κάτι που επιτρέπει τη δημιουργία εικόνας σχετικά με τις κινήσεις/ επιδόσεις του.

The cockpit voice recorder from the downed Alaska Airlines Flight 261, held by the robotic arm of the remotely piloted vehicle that retrieved it. Photo courtesy U.S. Department of Defense

Όσον αφορά στο CVR, καταγράφει από μία σειρά διαφορετικών μικροφώνων αυτά που λέγονται στο πιλοτήριο από τους πιλότους, τις συνομιλίες τους με τον πύργο ελέγχου, καθώς και ήχους που βρίσκονται στο παρασκήνιο- δεδομένα τα οποία είναι εξαιρετικά σημαντικά για τους ερευνητές όσον αφορά στην κατανόηση του τι ακριβώς συνέβη σε ένα δυστύχημα.

The flight data recorders from Air France flight 447, which were recovered nearly two years after the plane crashed. Photograph: Mehdi Fedouach/AFP/Getty Images

Οι πληροφορίες αυτές βοηθούν στη σύνθεση της «εικόνας» όσον αφορά στις συνθήκες υπό τις οποίες έλαβε χώρα το περιστατικό – αν και δεν δίνουν στοιχεία για το ποιες ακριβώς, για παράδειγμα, ήταν οι προθέσεις των πιλότων και οι λόγοι για τις ενέργειές τους (εάν δεν διατυπωθούν ξεκάθαρα μέσω ομιλίας) ή το ποιος ήταν ο καιρός, τα «μαύρα κουτιά» παρέχουν απαραίτητα κομμάτια για την ολοκλήρωση του «παζλ» που αποτελεί μία συντριβή αεροσκάφους.

Στην περίπτωση της πτήσης ΜΗ17, τα «μαύρα κουτιά» αναμένεται να δώσουν σημαντικά στοιχεία πάνω στο πόσο γρήγορα σημειώθηκε απώλεια ρεύματος στο αεροσκάφος: εάν αυτή σημειώθηκε πολύ γρήγορα, αυτό το οποίο θα «δουν» οι ερευνητές θα είναι μία κατά τα άλλα φυσιολογική πτήση, η οποία κάποια στιγμή συνοδεύεται από το «μηδέν». Εάν ωστόσο αυτό συνέβη σταδιακά, τότε ενδεχομένως να είναι δυνατός ο εντοπισμός ήχων στο background, όπως πιθανώς μία έκρηξη, και να εξαχθούν συμπεράσματα σχετικά με την απώλεια ύψους του μοιραίου αεροσκάφους.

Όσον αφορά στον χρόνο που χρειάζεται για την εξαγωγή των δεδομένων από τις συσκευές, αυτός εξαρτάται από την κατάσταση των κουτιών: εάν έχουν σοβαρές ζημιές, μπορεί να χρειαστούν μήνες, εάν η κατάστασή τους είναι καλή μπορεί να είναι ζήτημα ημερών. Σε κάθε περίπτωση, όπως επεσήμανε στην Telegraph ο Ντέιβιντ Μπάρι, ειδικός σε θέματα αεροπορίας, οι ερευνητές πρέπει να εξετάσουν τα δεδομένα όσο το δυνατόν γρηγορότερα- παράλληλα, όσον αφορά στην καθυστέρηση της παράδοσης των κουτιών από τους αποσχιστές, εκτιμά ότι δεν τίθεται θέμα παραποίησης των δεδομένων, καθώς κάτι τέτοιο θα συνιστούσε μία εξαιρετικά χρονοβόρα, πολύπλοκη και γενικά δύσκολη διαδικασία.