Arts Universe and Philology

Arts Universe and Philology
The blog "Art, Universe, and Philology" is an online platform dedicated to the promotion and exploration of art, science, and philology. Its owner, Konstantinos Vakouftsis, shares his thoughts, analyses, and passion for culture, the universe, and literature with his readers.

Παρασκευή 10 Αυγούστου 2018

Aποκάλυψη ψηφιδωτού δαπέδου στο Μικρό Θέατρο Αμβρακίας. Pebble floor uncovered in the Small Theatre of Amvrakia

Ερωτιδείς, δελφίνια και κύκνοι, τυπικά διακοσμητικά στοιχεία για το βοτσαλωτό δάπεδο του αρχαίου λουτρού (4ος αι. π.Χ.). The decoration includes a continuous spiral that forms the edge of representations of cupids playing different games with swans, a cupid riding a dolphin, a flying swan, water fowl and an octopus. Credit: Ephorate of Antiquities of Arta.

Η πρόσφατη ανακάλυψη ενός νέου τμήματος του ωραίου ψηφιδωτού δαπέδου (4ος αι. π.Χ.) που «κρυβόταν» κάτω από το αρχαίο Μικρό Θέατρο της Άρτας έστρεψε και πάλι τη συζήτηση και το ενδιαφέρον του κοινού στον κρυμμένο κόσμο του πλούσιου ιστορικού παρελθόντος της πόλης.

Το βοτσαλωτό δάπεδο έχει κυκλικό σχήμα και καλύπτει το κεντρικό τμήμα του κυκλικού χώρου του λουτρού, που προϋπήρχε στην ίδια θέση, όπου αργότερα κατασκευάστηκε το Μικρό Θέατρο.

Περίπου πέντε μέτρα κάτω από το επίπεδο του δρόμου, μέσα στο εμπορικό κέντρο και περιτριγυρισμένος από πολυκατοικίες και αυτοκίνητα, βρίσκεται ο χώρος του νεολιθικού Μικρού Θεάτρου, ενός από τα μικρότερα που βρέθηκαν στον ελλαδικό χώρο. Ήρθε στο φως το 1976 κατά τη διάρκεια εκσκαφικών εργασιών σε οικόπεδο της περιοχής, και σήμερα έχει αποκαλυφθεί πλήρως. Όπως συμβαίνει σε όλες τις πόλεις που κατοικήθηκαν αδιάλειπτα από την αρχαιότητα, τα ίχνη του παρελθόντος δημιουργούν ένα παλίμψηστο τοπίο όπου οι παλαιότερες και νεότερες μνήμες ενυπάρχουν.

The pebble floor was discovered during excavations by the Ephorate of Antiquities of Arta. Credit: Ephorate of Antiquities of Arta.

Προφανώς εκείνη η εκσκαφή της δεκαετίας του ’70 δεν ήταν η πρώτη που έπρεπε να σταματήσει, και το οικόπεδο όπου βρέθηκαν οι αρχαιότητες, να απαλλοτριωθεί. Η σύγχρονη Άρτα, χτισμένη στη θέση της αρχαίας Αμβρακίας, αποικίας των Κορινθίων που ιδρύθηκε τον 6ο αι. π.Χ., έχει ορατά σε διάφορα σημεία του πολεοδομικού ιστού της τα σημάδια προηγούμενων κατοικήσεων. Η νέα ανακάλυψη του βοτσαλωτού δαπέδου έγινε στη διάρκεια των εργασιών της Εφορείας Αρχαιοτήτων στο Μικρό Θέατρο για την ανάδειξη και τη διαμόρφωση αυτού του αρχαιολογικού χώρου, ο οποίος προσωρινά προστατεύεται από ένα κιγκλίδωμα. Έτσι, χωρίς κανείς να το περιμένει, αποκαλύφθηκε στους αρχαιολόγους αυτό το κυκλικό ψηφιδωτό. Τα ασπρόμαυρα και κιτρινωπά βότσαλα σχηματίζουν παραστάσεις που μας φέρνουν στον νου το νερό.

Αποτελείται από μικρά λευκά, φαιοκίτρινα και σκουρόχρωμα ποταμίσια βότσαλα που απεικονίζουν σκηνές που σχετίζονται με το υγρό στοιχείο. Η διακόσμηση περιλαμβάνει τρέχουσα σπείρα που οριοθετεί την παράσταση, στην οποία απεικονίζονται σκηνές ερωτιδέων που παίζουν διάφορα παιχνίδια με κύκνους, ερωτιδέας που ιππεύει δελφίνι, κύκνος που πετά, ψάρια, υδρόβια πτηνά και ένα χταπόδι.

Ο Ναός του Απόλλωνα Πυθίου Σωτήρα στην Άρτα. Η Αμβρακία που κατά την αρχαιότητα υπήρξε μια από τις σημαντικότερες πόλεις της Ελλάδας ήταν κτισμένη στον ποταμό Άραχθο στην ίδια θέση με τη σημερινή Άρτα. Ήταν η σημαντικότερη αποικία των Κορινθίων στη βορειοδυτική Ελλάδα. Αρχαίοι συγγραφείς αποκαλούν την περιοχή της Αμβρακίας Δρυοπίδα. Το τοπωνύμιο Αμβρακία οφείλεται κατά τη μυθολογία στον Άμβρακα, γιο του Θεσπρωτού ή στην Αμβρακία, θυγατέρα του Μελανέα, βασιλιά των Δρυόπων ή του Αυγείου της Ήλιδας ή του Φόρβαντα, γιου του Ήλιου. Ανάμεσα στους Αθαμάνες των Τζουμέρκων και των Κασσωπαίων της Πρέβεζας, ζούσαν ανάμικτα Αθαμάνες, Κασσωπαίοι, Μολοσσοί και άποικοι, στο τρίγωνο μεταξύ Λούρου, Αράχθου και Αμβρακικού κόλπου. Στο 625 π.Χ. οι Κορίνθιοι με αρχηγό τους τον Γόργο, γιο του Κυψέλου, του τυράννου της Κορίνθου, ίδρυσαν αποικία στις όχθες του Άραχθου ποταμού αφού έδιωξαν τους ντόπιους Δρύοπες και τείχισαν την Αμβρακία. Η πόλη αριθμούσε γύρω στους 100.000 κατοίκους και γνώρισε μεγάλη ακμή από την ίδρυση της μέχρι τον 2ο αι. π.Χ.

Οι συνθέσεις με τους φτερωτούς ερωτιδείς που παίζουν και ιππεύουν δελφίνια, οι κύκνοι και τα υδρόβια πτηνά δεν θα μπορούσαν παρά να διακοσμούν το δάπεδο λουτρικών εγκαταστάσεων. Αν συνδέσουμε το συγκεκριμένο εύρημα με ένα παρόμοιο δάπεδο που βρέθηκε σε εκείνη την παλιά ανασκαφή της δεκαετίας του ’70 –και το οποίο, αφού αποκολλήθηκε, φυλάσσεται στην αποθήκη του Αρχαιολογικού Μουσείου– μπορούμε ίσως να φανταστούμε το κεντρικό δημόσιο λουτρό της Αμβρακίας: κεντρικό και πολυσύχναστο, βεβαίως όχι το μοναδικό μιας πλούσιας πόλης, αλλά χτισμένο σε ωραίο σημείο, κοντά στον ναό του Απόλλωνα, προστάτη της πόλης. Η διακόσμηση του δαπέδου με αυτούς τους μικρούς έρωτες και τους κύκνους υπήρξε πολύ διαδεδομένη στην αρχαιότητα, αγαπημένο θέμα των καλλιτεχνών. Ωστόσο, δεν υπάρχει άλλο όμοιό του στην πόλη, αν και μοιάζει με τα βοτσαλωτά στο Λουτρό του Κενταύρου, ένα ανάλογο λουτρικό συγκρότημα από την αρχαία Κόρινθο.

Η Αμβρακία ως κορινθιακή αποικία γνώρισε μεγάλη οικονομική άνθηση και ναυτική ισχύ όπως προκύπτει από τα αρχαία κείμενα και τα αρχαιολογικά ευρήματα. Διέθετε ένα από τα καλύτερα πολεοδομικά συστήματα της αρχαιότητας. Ονομαστά ήταν επίσης τα γυναικεία αμβρακιώτικα υποδήματα γνωστά σε όλη την Ελλάδα με το όνομα Αμβρακίδες. Κατά τους Περσικούς πολέμους έλαβε μέρος με επτά πλοία στη ναυμαχία της Σαλαμίνας και με πεντακόσιους οπλίτες στη μάχη των Πλαταιών. Κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο συμμάχησε με τους Λακεδαιμονίους, αλλά οι 3.000 οπλίτες της ηττήθηκαν τον χειμώνα του 426 π.Χ. στη μάχη των Όλπων από τους εχθρούς τους Ακαρνάνες που ήταν σύμμαχοι των Αθηναίων και καταστράφηκε από το στρατηγό Δημοσθένη. Αργότερα, συμμάχησε με τους Αθηναίους για να προστατευτεί από τους Μακεδόνες του Φιλίππου. Ωστόσο το έτος 338 π.Χ. ο Φίλιππος ο Β΄ κατέλαβε την πόλη, λίγο πριν τη μάχη της Χαιρώνειας. Μετά το θάνατο του Φιλίππου Β΄ οι Αμβρακιώτες έδιωξαν τους Μακεδόνες, αλλά τους κατέλαβε και πάλι αργότερα ο γιος του Κασσάνδρου Αλέξανδρος. Το 295 π.Χ. η Αμβρακία παραχωρήθηκε από τους Μακεδόνες στον Πύρρο, ο οποίος την έκανε πρωτεύουσα του βασιλείου του κι από αυτή εξορμούσε για τις εκστρατείες του στη λοιπή Ελλάδα και την Ιταλία. Ο Πύρρος γέμισε την Αμβρακία με μνημειώδη κτίσματα, ναούς, αγάλματα και ζωγραφικούς πίνακες.

Το 189 π.Χ., μετά από την εξέγερση κατά των Ρωμαίων, πολιορκείται από τον ύπατο της Ρώμης Μάρκο Φλούβιο. Τέλος, με τη φιλική παρέμβαση του Περιάνδρου, βασιλιά των Αθαμάνων, η πόλη παραδίδεται (187 π.Χ.) στο Φλούβιο. Ο Φλούβιος, αφού επικράτησε σε όλη την περιοχή, λεηλάτησε την Αμβρακία, αρπάζοντας πολλά από τα έργα τέχνης για τη Ρώμη. Επί Αιμίλιου Παύλου, υποδουλώνεται όλη η Ήπειρος στους Ρωμαίους (167 π.Χ.), ενώ λεηλατούνται και καταστρέφονται οι πόλεις της. Η Αμβρακία καίγεται και γκρεμίζονται τα τείχη της. Ο περιηγητής Παυσανίας, που πέρασε αργότερα, βρήκε πέτρες σε χορταριασμένο τόπο. Μετά από 1.000 χρόνια, στη θέση της κτίστηκε η σημερινή Άρτα. Η Αμβρακία είχε οχυρωμένο λιμάνι τον Άμβρακο για διέξοδο προς τον Αμβρακικό κόλπο. Ο Οκταβιανός Αύγουστος για να ενισχύσει τη Νικόπολη με πληθυσμό, μετέφερε υποχρεωτικά τους κατοίκους της Αμβρακίας στη Νικόπολη μετά το 31 π.Χ.

Διάσημοι Αμβρακιώτες ήταν ο γλύπτης Πολύστρατος που έζησε τον 6ο αι. π.Χ., ο μουσικός Επίγονος και ο ποιητής της Μέσης Κωμωδίας Επικράτης. Ο Παυσανίας αναφέρει επίσης τον Αμβρακιώτη Ολυμπιονίκη Λέοντα που νίκησε στην 96η Ολυμπιάδα.

Η Εφορεία Αρχαιοτήτων ανακοίνωσε ότι έχουν ληφθεί από τους συντηρητές της υπηρεσίας τα πρώτα μέτρα προστασίας του και ξεκινά η σύνταξη μελέτης για τη συντήρησή του.





Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου