Ανακαλύφθηκε το φωτεινότερο κβάζαρ στο πρώιμο σύμπαν. Astronomers Uncover The Brightest Lensed Quasar In The Early Universe

Καλλιτεχνική απεικόνιση του κβάζαρ J043947.08+163415.7. This artist’s impression shows how J043947.08+163415.7, a very distant quasar powered by a supermassive black hole, may look close up. This object is by far the brightest quasar yet discovered in the early Universe. Credit: ESA/Hubble, NASA, M. Kornmesser

Οι αστρονόμοι ανακάλυψαν το πιο φωτεινό αντικείμενο που έχει ποτέ παρατηρηθεί στο νεαρό σύμπαν, όταν αυτό είχε ηλικία μικρότερη του ενός δισεκατομμυρίου ετών. Πρόκειται για ένα κβάζαρ, δηλαδή το κέντρο ενός νεαρού γαλαξία όπου μια τεράστια μαύρη τρύπα «τρώει» αχόρταγα το υλικό που την περιβάλλει.

This is a Hubble Space Telescope image of a very distant quasar (at right) that has been brightened and split into three images by the effects of the gravitational field of a foreground galaxy (left). The crosses mark the centers of each quasar image. The quasar would have gone undetected if not for the power of gravitational lensing, which boosted its brightness by a factor of 50. The gravitational field of the foreground galaxy (seen at left) warps space like a funhouse mirror, amplifying the quasar’s light. Shining with the brilliance of 500 trillion suns, the quasar is fueled by a supermassive black hole at the heart of a young galaxy in the process of forming. The image shows the quasar as it looked 12.8 billion years ago – only about 1 billion years after the big bang. The quasar appears red because its blue light has been absorbed by diffuse gas in intergalactic space. By comparison, the foreground galaxy has bluer starlight light. The quasar, cataloged as J043947.08+163415.7, could hold the record of being the brightest in the early universe for some time, making it a unique object for follow-up studies. CREDIT: NASA, ESA, X. FAN (UNIVERSITY OF ARIZONA)

Tο κβάζαρ (J043947.08+163415.7) βρίσκεται σε απόσταση 12,8 δισεκατομμύρια έτη φωτός, ενώ η λάμψη του ισοδυναμεί με 600 τρισεκατομμύρια ήλιους. Για την ανακάλυψη συνεργάστηκαν πολλά τηλεσκόπια της Χαβάης (Gemini, James Clerk Maxwell, UKIRT, Keck και Pan-STARRS1). Οι επιστήμονες, με επικεφαλής τον καθηγητή αστρονομίας Σιαοχούι Φαν του Πανεπιστημίου της Αριζόνα, έκαναν σχετική δημοσίευση στο περιοδικό αστροφυσικής «The Astrophysical Journal Letters» και ανακοίνωση στο συνέδριο της Αμερικανικής Αστρονομικής Εταιρείας στο Σιάτλ.

Οι αστρονόμοι αναζητούν εδώ και 20 χρόνια τόσο μακρινά κβάζαρ και για πρώτη φορά πέτυχαν να βρουν ένα, χάρη σε ένα κοντινότερο γαλαξία, ο οποίος έδρασε ως φακός που μεγέθυνε κατά 50 φορές το φως του μακρινότερου κβάζαρ (το λεγόμενο φαινόμενο του βαρυτικού φακού).

This animation shows an artist’s impression of J043947.08+163415.7, a very distant quasar powered by a supermassive black hole. This object is by far the brightest object yet discovered in the early universe. CREDIT: ESA/HUBBLE, NASA, M. KORNMESSER

«Δεν περιμένουμε να βρούμε πολλά κβάζαρ φωτεινότερα από αυτό σε όλο το παρατηρήσιμο σύμπαν», δήλωσε ο Φαν.

Nasa says Hubble’s wide-field camera stopped working after making the discovery of a quasar with the brightness of 600tn suns. Photograph: AP

Εν τω μεταξύ, ένα τεχνικό πρόβλημα έθεσε εκτός λειτουργίας την καλύτερη κάμερα που διαθέτει το «γερασμένο» διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble. Πάντως, σύμφωνα με την Αμερικανική Διαστημική Υπηρεσία (NASA), η οποία προσπαθεί να διορθώσει το πρόβλημα, τρία άλλα επιστημονικά όργανα του -μια άλλη κάμερα και δύο φασματογράφοι- λειτουργούν, συνεπώς το τηλεσκόπιο δεν έχει σταματήσει τις παρατηρήσεις του.

Η βλάβη συνέβη στην κάμερα ευρέος πεδίου που είχε τοποθετηθεί από αστροναύτες στη διάρκεια ενός διαστημικού περιπάτου το 2009. Ευτυχώς η κάμερα διαθέτει ηλεκτρονικά «μπακ-απ», που μπορούν να ενεργοποιηθούν, αν χρειαστεί.

Η κάμερα (Wide Field Camera 3), που δουλεύει τόσο στο ορατό, εγγύς υπέρυθρο και υπεριώδες τμήμα του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος, έχει τραβήξει έως τώρα εντυπωσιακές εικόνες άστρων, νεφελωμάτων και γαλαξιών.

Το Hubble, που είχε εκτοξευθεί το 1990, κινείται σήμερα σε απόσταση περίπου 560 χιλιομέτρων από τη Γη. Πρόσφατα είχε σταματήσει πρόσκαιρα να λειτουργεί εξαιτίας μιας βλάβης σε γυροσκόπιο προσανατολισμού του.

Το συνεχιζόμενο shutdown των δημοσίων υπηρεσιών στις ΗΠΑ, που απαγορεύει σε ορισμένους εργαζόμενους να δουλεύουν, ίσως οδηγήσει σε καθυστέρηση της αποκατάστασης της βλάβης, σύμφωνα με τους αναλυτές.

Πηγές: http://iopscience.iop.org/article/10.3847/2041-8213/aaeffe/meta - http://keckobservatory.org/brightest_quasar - http://www.amna.gr/home/article/323658/Anakalufthike-to-foteinotero-kbazar-sto-proimo-sumpan