Λόγιες φράσεις και η σημασία τους

Portrait de jeune fille, dit « de Sappho », Pompéi, Ier siècle apr. J.-C., Fresque, diamètre: 29 cm. Musée archéologique national, Naples.

ἀβρόχοις ποσίν : με στεγνά πόδια, χωρίς κόπο (μεταφορικά)

ἂβυσσος ἡ ψυχή τοῦ ἀνθρώπου : ανεξερεύνητη η ψυχή του ανθρώπου

ἂγνωστοι αἱ βουλαί τοῦ Ὑψίστου : άγνωστες οι σκέψεις του Θεού

ἂγομαι καί φέρομαι : καθοδηγούμαι, παρασύρομαι

ἀγρόν ἠγόρασε : αδιαφόρησε, δεν ενδιαφέρθηκε

(ἐν) ἀδαμιαίᾳ περιβολῇ : ολόγυμνος

ἀδήριτος ἀνάγκη : επιτακτική, άμεση ανάγκη

αἰδώς Ἀργεῖοι : ντροπή, κύριοι ! χρειάζεται και λίγο φιλότιμο !

αἰέν ἀριστεύειν : πάντοτε να είσαι πρώτος

αἰχμή δόρατος : το δυνατότερο σημείο, το ισχυρότερο ατού

ἂκουσον, ἂκουσον : τι θράσος, τι αναίδεια !

ἂκρον ἂωτον : αποκορύφωμα

ἀλήστου μνήμης : αλησμόνητος, αξέχαστος (ειρωνικά συνήθως)

ἂλλοθι : αλλού – δικαιολογία, ελαφρυντικό (μτφ)

ἅμα τῇ ἐμφανίσει (γενέσει κ.α.) : με την εμφάνιση ….

ἀμαχητί : χωρίς μάχη, χωρίς αντίσταση

ἅμ’ ἒπος ἅμ’ ἒργον : μόλις το είπε και το έκανε

ἀμισθί : χωρίς μισθό

ἂμοιρος εὐθυνῶν : χωρίς ευθύνη

ἀνάγκᾳ καί θεοί πείθονται : στην ανάγκη υποκύπτουν ακόμη και θεοί

ἀνακρούω πρύμναν : οπισθοχωρώ

ἀνάστα ὁ Κύριος : χαμός, φασαρία (μτφ)

ἀναφανδόν : φανερά

ἀνεπιστρεπτί : χωρίς επιστροφή

ἂνευ χαρτοφυλακίου : υπουργός χωρίς υπουργείο

ἀνήκεστος βλάβη : αθεράπευτη βλάβη

ἂνθρακες ὁ θησαυρός : ο θησαυρός αποδείχτηκε ασήμαντος

ἀντίπαλον δέος : αντίπαλος ίσης αξίας που εξασφαλίζει την ισορροπία

ἀντί πινακίου φακῆς :για ένα ασήμαντο ποσό

ἂνω ποταμῶν : εξωφρενικός, παράλογος

ἀνωτέρα βία : εξωτερικός εξαναγκασμός

ἂπαγε τῆς βλασφημίας : μη το πεις αυτό (γιατί θα είναι βλασφημία)

ἀπ’ ἂκρου εἰς ἂκρον : παντού

ἅπαξ διά παντός : μια για πάντα

ἀπείρου κάλλους : απαράδεκτα πράγματα

ἀπ’ ἐναντίας : αντίθετα

ἀπεταξάμην τόν Σατανᾶν : για πρόσωπο ή συνήθεια που εγκαταλείψαμε ή απαρνηθήκαμε (από το μυστήριο της βάφτισης)

ἀπευκταῖον : δυσάρεστο, συμφορά

ἀπέχω παρασάγγας : απέχω πάρα πολύ

ἀπνευστί : χωρίς αναπνοή, μονορούφι

ἀπό ἀμνημονεύτων χρόνων : από τα αρχαιότατα χρόνια

ἀποδημῶ εἰς Κύριον : πεθαίνω

ἀποδιοπομπαῖος τράγος : εξιλαστήριο θύμα, αυτός που φορτώνεται τις ευθύνες των άλλων

ἀποκηρύσσω μετά βδελυγμίας : αποδοκιμάζω κάτι με αηδία

ἀποκύημα φαντασίας : δημιούργημα φαντασίας, ψέμα

ἀπολωλός πρόβατον : παραστρατημένος, αυτός που βγήκε από το δρόμο του Θεού

ἀπό μηχανῆς θεός : άνθρωπος που δίνει λύση στο αδιέξοδο

ἀπονενοημένον διάβημα : πράξη απόγνωσης

ἀπορία ψάλτου βήξ : λέγεται γι’ αυτούς που προβάλλουν εύκολα αβάσιμες δικαιολογίες, όταν βρεθούν σε δυσχερή θέση

ἀπορῶ καί ἐξίσταμαι : τα’ χω εντελώς χαμένα

ἀποφράς ἡμέρα : καταραμένη μέρα

ἂρατε πύλας : ανοίξτε τις πόρτες

ἀργία ἐστί μήτηρ κακίας : η έλλειψη εργασίας γεννά κακές πράξεις

ἂρδην : τελείως, συθέμελα

ἆρον  ἆρον : με το έτσι θέλω (μεταφορικά)

ἂρτος καί θεάματα : μεγαλειώδη θεάματα για εντυπωσιασμό του λαού

ἀρχῆς γενομένης : αρχίζοντας από

ἀσθενής καί ὁδοιπόρος ἁμαρτίαν οὐκ ἒχει : για όσους παραβιάζουν τη νηστεία λόγω αρρώστειας ή ταξιδιού

ἀσκαρδαμυκτί : χωρίς ανοιγοκλείσιμο των ματιών

ἀσκός τοῦ Αἰόλου : αφήνω να ξεχυθούν μύρια κακά

ἂς ὂψεται (ὁ, ἡ κ.λ.π.) : φταίει ο, η …

ἀσυζητητί : χωρίς συζήτηση

ἂσωτος υἱός : σπάταλος, διεφθαρμένος άνθρωπος

ἀτιμωρητί : χωρίς τιμωρία

αὐθημερόν : την ίδια μέρα

αὐθωρεί καί παραχρῆμα : αμέσως, στη στιγμή

αὐτός ἒφα : αυτός το είπε (κάποιος με κύρος, άρα δεν κάνει λάθος)

ἂφεσις ἁμαρτιῶν : συγχώρεση

ἀφ΄ ἑνός μέν … ἀφ’ ἑτέρου δέ : από τη μια … από την άλλη

ἀφ’ ὑψηλοῦ : από ψηλά, με περιφρόνηση

ἀχίλλειος πτέρνα : αδύνατο σημείο ἅψε σβῆσε : πολύ γρήγορα

βαδίζω τήν πεπατημένην : ακολουθώ την παραδοσιακή πορεία

βαίνω κατ΄ εὐχήν : προχωρώ ευνοϊκά

βασιλικώτερος τοῦ βασιλέως : πιο βασιλικός από τον ίδιο το βασιλιά, πολύ φανατικός

βίος ἀβίωτος : ζωή ανυπόφορη

βίος καί πολιτεία : άνθρωπος με ζωή γεμάτη περιπέτειες, ανήθικος άνθρωπος

Η Γαῖα. Anselm Feuerbach, Gaea, 1875. Ceiling painting, Academy of Fine Arts Vienna.

γαῖα πυρί μειχθήτω : ας καταστραφούν όλα

γελᾷ ὁ μωρός κἂν τι μή γελοῖον ᾖ : ο ανόητος γελά, ακόμα κι αν δεν υπάρχει τίποτα αστείο

γενεαί δεκατέσσαρες (τον πέρασε) : του έβρισε όλο του το σόι

γῆ καί ὕδωρ (δίδω) : παραδίδομαι άνευ όρων

γηραιά Ἀλβιών : λέγεται για την παμπόνηρη Βρετανία

γηράσκω ἀεί πολλά διδασκόμενος : όσο γερνώ τόσο μαθαίνω

γῆς Μαδιάμ : άνω κάτω, πλήρης καταστροφή

γῆ τῆς ἐπαγγελίας : επίγειος παράδεισος, εκπλήρωση προσδοκιών

γλῶσσα λανθάνουσα (τ΄ ἀληθῆ λέγει) : λέγεται όταν από απροσεξία λέμε κάτι που θέλουμε να αποκρύψουμε

γνῶθι σαυτόν : γνώρισε τον εαυτό σου

γόρδιος δεσμός : πρόβλημα δύσκολο να λυθεί

γραμματεῖς καί Φαρισαῖοι ὑποκριταί : υποκριτές, διπρόσωποι άνθρωποι

δαίμων τοῦ τυπογραφείου : ο «υπεύθυνος» για τα τυπογραφικά λάθη

δαμόκλειος σπάθη : κίνδυνος που διαρκώς μας απειλεί

δεῦρο ἒξω : βγες έξω (το είπε ο Χριστό στο νεκρό Λάζαρο)

δημοσίᾳ δαπάνῃ : με έξοδα του κράτους

διά βίου : σε όλη τη ζωή

διά βοῆς : με βοή, με φωνές

διά βραχέων : με λίγα λόγια

διαίρει καί βασίλευε : να προκαλείς διχόνοια για να μπορείς να εξουσιάζεις

διά γυμνοῦ ὀφθαλμοῦ : με γυμνό μάτι, χωρίς μικροσκόπιο

διάγω βίον : περνώ ζωή

διά ζώσης : προφορικά

διά πυρός καί σιδήρου : με κάθε μέσο ακόμα και βίαια

διά ροπάλου : με βίαιο τρόπο

διαρρηγνύω τά ἱμάτια : διαμαρτύρομαι εντονότατα

διαρρήδην : κατηγορηματικά

διά τῆς πλαγίας ὁδοῦ : μέσω της διπλωματίας

διά τόν φόβον τῶν Ἰουδαίων : για κάθε ενδεχόμενο

διά χειρός : με το χέρι

διέλαθε τῆς προσοχῆς : ξέφυγε από την προσοχή

δίκαιον τῆς πυγμῆς : το δίκαιο του ισχυρότερου

δίκην + γενική : σαν, όπως ακριβώς

διυλίζοντες τόν κώνωπα, τήν δέ κάμηλον καταπίνοντες : για ανθρώπους υποκριτές που γκρινιάζουν για ασήμαντα πράγματα και ανέχονται άλλα πολύ σοβαρότερα

δοθείσης εὐκαιρίας : αν δοθεί ευκαιρία

δοῦναι καί λαβεῖν : δοσοληψίες, πάρε – δώσε

δούρειος ἵππος  : μέσο εξαπάτησης (μεταφορικά)

δρακόντεια μέτρα : πολύ σκληρά μέτρα

δράττομαι τῆς εὐκαιρίας : αρπάζω την ευκαιρία

δρυός πεσούσης πᾶς ἀνήρ ξυλεύεται : όταν κανείς δυστυχήσει, όλοι κοιτάζουν να επωφεληθούν από τη δυστυχία του

δῶρον ἂδωρον : άχρηστο, ανώφελο

Απεικόνιση χρήσης του υγρού πυρός, στο χειρόγραφο Σκυλίτζη. Image from an illuminated manuscript, the Madrid Skylitzes, showing Greek fire in use against the fleet of the rebel.

ἒγινε πῦρ καί μανία : θύμωσε πάρα πολύ

ἐδέησε : έγινε δυνατό

εἲθισται : είναι συνηθισμένο

εἶπα καί ἐλάλησα, ἁμαρτίαν οὐκ ἒχω : ξεκαθάρισα από πριν τη θέση μου, τώρα δεν έχω καμία ευθύνη για ό,τι έγινε ή θα γίνει

εἰρήσθω ἐν παρόδῳ : ας πούμε με την ευκαιρία αυτή

εἰς (ἐς) αὒριον τά σπουδαῖα : ας αφήσουμε για αύριο τα πιο σημαντικά ζητήματα

εἰς ἐπήκοον : φανερά, μπροστά σε όλους

εἰς κόρακας : στο διάβολο (μεταφορικά)

εἰς μάτην : μάταια

εἰς τά ἐξ ὧν συνετέθη : από τα οποία έχει φτιαχθεί ( για κάτι που διαλύεται)

εἰς τάς ἀγκάλας τοῦ Μορφέως : σε βαθύτατο ύπνο

εἰς τάς ἑλληνικάς καλένδας : για κάτι που αναβάλλεται ή δε θα γίνει ποτέ

εἰς τό διηνεκές : για πάντα

εἰς τόν λάκκον τῶν λεόντων : πολύ δύσκολη και επικίνδυνη κατάσταση

εἰς τόπον χλοερόν : σε μέρος δροσερό (από τη νεκρώσιμη ακολουθία)

εἰς τό πῦρ τό ἐξώτερον : στην κόλαση

εἰς ὦτα μή ἀκουόντων : για ανθρώπους που δεν ακούνε

ἑκατέρωθεν : και από τις δύο πλευρές

ἐκ βάθρων : από τα θεμέλια, από τις ρίζες

ἐκ γενετῆς : από τη στιγμή της γέννησης

ἐκ νέου : πάλι, ξανά

ἐκπάγλου καλλονῆς : εξαιρετικής ωραιότητας

ἐκ παραδρομῆς : από απροσεξία

ἐκ περιτροπῆς : ο ένας μετά τον άλλο, διαδοχικά

ἐκ προοιμίου : εξαρχής

ἐκτοξεύω μύδρους : επιτίθεμαι με σφοδρές κατηγορίες

ἐκ τοῦ μή ὂντος : από το τίποτε

ἐκ τοῦ πονηροῦ : με κακή πρόθεση

ἐκ τῶν ἐνόντων : με ό,τι υπάρχει, όπως όπως

ἐκ τῶν προτέρων : από πρωτύτερα (a priori)

ἐκ τῶν ὑστέρων : έπειτα (a posteriori)

ἐκ τῶν ὧν οὐκ ἂνευ : απαραίτητος, αναντικατάστατος

ἑκών ἂκων : θέλοντας και μη

ἐλαφρᾷ τῇ καρδίᾳ : επιπόλαια, αστόχαστα

ἐλέῳ (τοῦ, τῆς …) : με την παρέμβαση, με τη βοήθεια …

ἕνα ἀλλά λέοντα : για κάποιον που, αν και μόνος σε μια δύσκολη κατάσταση, τα καταφέρνει μια χαρά

ἐναρκτήριον λάκτισμα : σύνθημα έναρξης, έναρξη

ἐν βρασμῷ ψυχῆς : σε στιγμή ψυχικής σύγχυσης και ταραχής

ἐν διαστάσει : λέγεται για ανδρόγυνα που ετοιμάζονται να χωρίσουν

ἒνδον σκάπτε : εξέταζε βαθιά τον εαυτό σου

ἐν δυνάμει – ἐν ἐνεργείᾳ : για κάτι ή κάποιον που δεν είναι τώρα αλλά μπορεί να γίνει στο μέλλον – για κάτι ή κάποιον που είναι ήδη

ἐν εὐθέτῳ χρόνῳ : σε κατάλληλο χρόνο

ἐνθάδε κεῖται : εδώ είναι θαμμένος

ἒνθεν καί ἒνθεν : και από τη μια και από την άλλη πλευρά

ἐν καιρῷ : κάποτε ἐν κατακλεῖδι : τελειώνοντας, στο τέλος

ἐν ὀνόματι : στο όνομα

ἑνός κακοῦ μύρια ἕπονται : το ένα κακό ακολουθούν πολλά άλλα

ἐν ριπῇ ὀφθαλμοῦ : ακαριαία, ξαφνικά

ἐν τάχει : γρήγορα, βιαστικά

ἐν τέλει : τελικά

ἐν τῇ ρύμῃ τοῦ λόγου : στη ροή της κουβέντας

ἐν χορῷ : όλοι μαζί, ταυτόχρονα

ἐνώπιος ἐνωπίῳ : πρόσωπο με πρόσωπο, τετ α τετ

ἐξ ἀγχιστείας : συγγένεια από γάμο (αντίθετο : ἐξ αίματος)

ἐξ ἁπαλῶν ὀνύχων : από μικρό παιδί

ἐξ ἅπαντος : οπωσδήποτε

ἐξαπίνης : ξαφνικά, απροσδόκητα

ἐξάψαλμος (ψάλλω τον …) : του έκανε πολλές παρατηρήσεις

ἐξ ἡμισείας : μισά μισά

ἐξ ἰδίων τά ἀλλότρια : όταν κρίνει κανείς ξένες υποθέσεις με βάση τις δικές του

ἐξ οἰκείων τά βέλη : επιθέσεις που προέρχονται από φιλικά πρόσωπα

ἐξ ὂνυχος τόν λέοντα : όταν μπορούμε να καταλάβουμε το χαρακτήρα ενός ανθρώπου από μια μικρή ένδειξη

ἐξώλης καί προώλης : ανήθικος, διεστραμμένος

ἐπ’ αὐτοφόρῳ : τη στιγμή της κλοπής ή της παρανομίας

ἒπεα πτερόεντα : λόγια του αέρα

ἐπέκεινα : πέρα από, μακρύτερα

ἕπεται συνέχεια : συνεχίζεται

ἐπέχει θέσιν : αντικαθιστά

ἐπί κεφαλῆς : αρχηγός

ἐπί ξύλου κρεμάμενος : αδέκαρος, σε άθλια κατάσταση

ἐπί ξυροῦ ἀκμῆς : στην κόψη του ξυραφιού, σε κρισιμότατο σημείο

ἐπιούσιος : το καθημερινό ψωμί

ἐπί παντός ἐπιστητοῦ : για κάθε ζήτημα

ἐπί τάπητος : υπό συζήτηση (μεταφορικά)

ἐπί τόν τύπον τῶν ἥλων : για ανθρώπους δύσπιστους που θέλουν απτές αποδείξεις για να πειστούν για κάτι

ἐπ’ οὐδενί : με κανένα λόγο, με τίποτε

ἒργα καί ἡμέραι : πράξεις, κατορθώματα, ανήθικα πράγματα

ἐρήμην : χωρίς να είναι παρών

ἐσχάτη τῶν ποινῶν : θανατική ποινή

ἕτερον ἥμισυ : ο σύζυγος ή η σύζυγος

εὐαγές ἵδρυμα : φιλανθρωπικό ίδρυμα

εὐήκοον οὖς (τείνω) : ακούω με ευνοϊκή διάθεση

εὕρηκα, εὕρηκα : το βρήκα, το βρήκα

εὐσεβεῖς πόθοι : μάταιες ελπίδες

ἒχουσι γνῶσιν οἱ φύλακες : έχουν παρθεί όλα τα απαραίτητα μέτρα

ἒχω περί πολλοῦ : τρέφω ιδιαίτερη εκτίμηση

Hans Richter, Ghosts Before Breakfast (Vormittagsspuk), 1928

ζῶντες καί τεθνεῶτες : ζωντανοί και πεθαμένοι

ἢγγικεν ἡ ὥρα : έφτασε η ώρα

ἡ ἒξωθεν καλή μαρτυρία : η επιδοκιμασία και καλή γνώμη του κόσμου

ἡ ἰσχύς ἐν τῇ ἐνώσει : η δύναμη στην ενότητα

ἡ κατιοῦσα : ο κατήφορος

ἥκιστα : ελάχιστα

ἡλίου φαεινότερον : ολοφάνερο

ἥμαρτον : συγγνώμη

ἥξεις ἀφήξεις : λέγεται για κάτι διφορούμενο ή ασαφές

Ἡσαῒου τό ἀνάγνωσμα : μεγάλη ιστορία που δε μας ενδιαφέρει

ἥσσονος σημασίας : μικρότερης σημασίας

Θεοῦ θέλοντος : αν θέλει ο Θεός

θεράπων ἰατρός : ο γιατρός που μας παρακολουθεί

θοῦ, Κύριε, φυλακήν τῷ στόματί μου : φύλαξέ με, Κύριε, να μην πω κάτι κακό

ἰδίοις ὂμμασιν : με τα ίδια του τα μάτια

ἰδού ἡ Ρόδος ἰδού καί τό πήδημα : πρόσκληση σε κάποιον να πραγματοποιήσει κάτι που ισχυρίζεται ότι μπορεί να κάνει

ἰδού ὁ νυφίος ἒρχεται : απροσδόκητη εμφάνιση προσώπου καθοριστικού σε μια περίσταση

ἰθύνουσα τάξις : η τάξη που κυβερνά

ἰθύνων νοῦς : αυτός που διευθύνει μια επιχείρηση, ο «εγκέφαλος» της

ἰώβειος ὑπομονή : πολύ μεγάλη υπομονή

Georges Rouault, The Three Judges, c.1936

καθεστηκυῖα τάξις : κυρίαρχο σύστημα

καινά δαιμόνια : νέες, επαναστατικές ιδέες

καλῇ τῇ πίστει : καλοπροαίρετα

καλῶς ἐχόντων τῶν πραγμάτων : αν η κατάσταση είναι καλή

κατά κόρον : σε υπερβολικό βαθμό

κατά κράτος : ολωσδιόλου, εντελώς

κατά πόδας (ἀκολουθώ) : κυνηγώ

κατ’ ἀποκοπήν : για αμοιβή που υπολογίζεται εκ των προτέρων συνολικά για όλη την εργασία και καταβάλλεται εφάπαξ και όχι τμηματικά σε ημερομίσθια

κατά συνθήκην ψεύδη : συμβατικά , τυπικά ψεύδη

κατά συρροήν : συνεχόμενα

κατά τό δοκοῦν : κατά τη γνώμη του, αυθαίρετα

κατά φαντασίαν ἀσθενής : άρρωστος στη φαντασία του

κατ’ ἐξοχήν : κυρίως

κατόπιν ἑορτῆς : αργά πια, τώρα είναι ανώφελο

κεκλεισμένων τῶν θυρῶν : με κλειστές πόρτες, χωρίς την παρουσία κοινού

κεραυνός ἐν αἰθρίᾳ : για κάτι ξαφνικό και αναπάντεχο

κλεινόν ἂστυ : ένδοξη πόλη (λέγεται κυρίως για την Αθήνα)

κοιμῶμαι τόν ὕπνον τοῦ δικαίου : δεν παίρνω χαμπάρι τι γίνεται γύρω μου

κοινῇ συναινέσει : με κοινή συγκατάθεση

κομίζω γλαῦκα ἐς Ἀθήνας : παρουσιάζω ως καινούριο κάτι ήδη γνωστό

κολοφών δόξης : αποκορύφωμα δόξας

κρανίου τόπος : κόλαση (μεταφορικά)

κράτος ἐν κράτει : κάθε ομάδα που συμπεριφέρεται ως αυτόνομη εξουσία στο πλαίσιο ενός αυτόνομου κράτους

κροκοδείλια δάκρυα : υποκριτικά δάκρυα

κτῆμα ἐς ἀεί : αιώνιο απόκτημα

κύκνειον ᾆσμα : τελευταίο έργο ενός πνευματικού δημιουργού πριν το θάνατό του

λαμβάνει χώραν : συμβαίνει

λευκή περιστερά : εντελώς αθώος

λίθοι καί πλίνθοι καί κέραμοι ἀτάκτως ἐρριμμένα : για πράγματα που βρίσκονται σε μεγάλη αταξία ή σύγχυση

μακάριοι οἱ πτωχοί τῷ πνεύματι : καλότυχοι οι κουτοί, οι αγαθιάρηδες

μάννα ἐξ οὐρανοῦ : ανέλπιστη βοήθεια μάντις κακῶν : προφήτης συμφορών

ματαιότης ματαιοτήτων (τά πάντα ματαιότης) : όλα είναι μάταια

μάχαιραν δώσεις μάχαιραν λαμβάνεις : ό,τι κακό κάνει κανείς, ίδιο κακό θα τον βρει

μετά βαΐων καί κλάδων : θριαμβευτική υποδοχή

μεταξύ σφύρας καί ἂκμονος : ανάμεσα σε δύο κακά, σε δύο εμπόδια

μέτρον ἂριστον : απόφευγε τα άκρα, ακολούθησε τη μεσότητα

μέχρι κεραίας : με απόλυτη ακρίβεια, με κάθε λεπτομέρεια

μέχρι μυελοῦ ὀστέων : ως το τέλος, τελείως

μέχρι ἀποδείξεως τοῦ ἐναντίου : μέχρι ν’ αποδειχτεί το αντίθετο

μέχρις ἐσχάτων : ως το τέλος, ως το θάνατο

μηδέν ἂγαν : μην κάνεις τίποτα υπερβολικό

μηδενός ἐξαιρουμένου : χωρίς καμία εξαίρεση

μῆλον τῆς Ἒριδος : αντικείμενο διεκδίκησης, αιτία διαμάχης

μή μου ἅπτου : πολύ ευαίσθητος, μυγιάγγιχτος

μνήσθητί μου, Κύριε : τι’ ναι τούτο πάλι (μτφ)

μόλις καί μετά βίας : με πολύ μεγάλη δυσκολία

νόστιμον ἦμαρ : ημέρα επιστροφής στην πατρίδα από τα ξένα

νυχθημερόν : νύχτα και ημέρα

Marble eagle with open wings, from the sanctuary of Zeus Hypsistos, Archaeological Museum, Dion.

ξένιος Ζεύς : ο Δίας, ο προστάτης της φιλοξενίας

ξύλον ἀπελέκητον : άνθρωπος αγράμματος και άξεστος

ὁ ἐξ ἀπορρήτων : ο ιδιαίτερος γραμματέας, ο μυστικοσύμβουλος

οἱ καιροί οὐ μενετοί : οι περιστάσεις δεν επιτρέπουν αδράνεια

οἱ παροικοῦντες ἐν Ἱερουσαλήμ : όσοι γνωρίζουν τα γεγονότα

ὀκλαδόν : κάθισμα στο δάπεδο σταυροπόδι

ὁ κύβος ἐρρίφθη : λέγεται όταν παίρνεται μια κρίσιμη απόφαση (μτφ)

ὅ μή γένοιτο : πράγμα που εύχομαι να μη γίνει

ὀμφαλός τῆς γῆς : το κέντρο της γης

ὂνειρον θερινῆς νυκτός : επιθυμία που δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί

ὁ νοῶν νοείτω : όποιος έχει μυαλό, ας καταλάβει

ὅπερ ἒδει δεῖξαι : αυτό που έπρεπε να αποδειχθεί, αποδείχτηκε

ὅπου οὐ πίπτει λόγος πίπτει ράβδος : όπου δεν πιάνει «λόγος», πέφτει ξύλο

ὁ πρῶτος διδάξας : ο πρώτος που το δίδαξε

ὁσονούπω : σε λίγο χρόνο, όπου να’ ναι

ὁ τελευταῖος τροχός τῆς ἁμάξης : άνθρωπος που δεν έχει καμία εξουσία

οὐαί τοῖς ἡττημένοις : αλίμονο στους νικημένους

οὐ γάρ ἒρχεται μόνον : λέγεται για τα γηρατειά και τα κακά που φέρνουν

οὐδείς ἀγνωμονέστερος τοῦ εὐεργετηθέντος : κανείς πιο αχάριστος απ’ αυτόν που ευεργετήθηκε

οὐδείς μετά Χριστόν προφήτης : για όποιον ισχυρίζεται ότι ήξερε κάτι όταν πλέον είναι γνωστό σε όλους

οὐδέν κακόν ἀμιγές καλοῦ : δεν υπάρχει κάτι δυσάρεστο που να μην έχει και ευχάριστες πλευρές

οὐδέν κρυπτόν ὑπό τόν ἥλιον : τίποτε δεν μπορεί να παραμείνει κρυφό για πάντα

οὐδόλως : καθόλου, με κανένα τρόπο

οὐκ ἂν λάβοις παρά τοῦ μή ἒχοντος : δεν μπορείς να πάρεις από εκείνον που δεν έχει

οὐκ ἐν τῷ πολλῷ τό εὖ : το καλό δε βρίσκεται στο πολύ, η ποιότητα όχι στην ποσότητα

οὐκ ἐπ’ ἂρτῳ μόνῳ ζήσεται ὁ ἂνθρωπος : ο άνθρωπος έχει και πνευματικές ανάγκες, εκτός από υλικές

οὐ παντός πλεῖν ἐς Κόρινθον : δεν μπορεί ο καθένας να ταξιδέψει στην Κόρινθο, ν’ αποκτήσει δηλ. ένα ακριβό πράγμα

οὒριος ἂνεμος : ευνοϊκός αέρας

οὕτω καθ’ἐξῆς : και με όμοιο τρόπο στα επόμενα

οὕτως ἐχόντων τῶν πραγμάτων : αφού έτσι έχουν τα πράγματα

οὕτως ἢ ἂλλως : έτσι ή αλλιώς, οπωσδήποτε

ὀφθαλμόν ἀντί ὀφθαλμοῦ : αντεκδίκηση, ό,τι μου έκανες θα σου κάνω

ὀψόμεθα : θα δούμε

Aττική ερυθρόμορφη υδρία, που απεικονίζει οικογενειακή σκηνή, (περ. 440-430 π.χ.), Mουσείο A.M. Sackler, Πανεπ. Harvard, δωρεά D.M. Robinson. Red-figure Hydria (Kalpis): Family Scene in a Domestic Setting, c. 430 BCE.

παιδιόθεν : από την παιδική ηλικία

παίζομεν ἐν οὐ παικτοῖς : ασχολούμαστε επιπόλαια με πράγματα σοβαρά

πακτωλός χρημάτων : άφθονα χρήματα

πάλαι ποτέ : κάποτε στο παρελθόν

πάντα ρεῖ : όλα αλλάζουν, τίποτε δε μένει σταθερό

πάππου πρός πάππον : από πολύ παλιά

παρανάλωμα τοῦ πυρός (γίνομαι) : καίομαι εντελώς, ολοκληρωτικά

παρά φύσιν : αντίθετα με τη φύση, μη φυσιολογικά

παρέδωκε τό πνεῦμα : πέθανε, τελείωσε

παρελθέτω ἀπ’ ἐμοῦ το ποτήριον τοῦτο : όταν θέλουμε ν’αποφύγουμε μια δύσκολη κατάσταση

παρ’ἐλπίδα : χωρίς να το περιμένει κανείς

παρρησίᾳ : με θάρρος και ειλικρίνεια

πάσης φύσεως : κάθε είδους

πατεῖς με πατῶ σε : λέγεται για μεγάλο συνωστισμό

πενία τέχνας κατεργάζεται : οι στερήσεις μας κάνουν εφευρετικούς

περαιτέρω : πιο πέρα, παρακάτω

περί ἀέρων και ὑδάτων : για άσχετα πράγματα

περί ἂλλα τυρβάζῃ : ασχολείται με άσχετα πράγματα

περίοδος ἰσχνῶν ἀγελάδων : εποχή φτώχειας

περί ὀρέξεως οὐδείς λόγος : μη ρωτάτε για όρεξη, έχουμε πολλή

περιούσιος λαός : λαός εκλεκτός

περιπλανώμενος Ἰουδαῖος : περιπλανώμενος άνθρωπος

πέτρα σκανδάλου : η αιτία του σκανδάλου

πλανῶμαι πλάνην οἰκτράν : ξεγελιέμαι

πλήρης ἡμερῶν : άνθρωπος πολύ μεγάλης ηλικίας

πλούσια τά ἐλέη σου : πλούσια τα αγαθά που μας χαρίζεις

πνέω (τά) μένεα : είμαι φοβερά θυμωμένος

πνέω τά λοίσθια : βρίσκομαι στα πρόθυρα του θανάτου

πόθεν ἒσχες : από πού τα απέκτησες ; - φορολογική διάταξη με την οποία δηλώνουμε τον τρόπο με τον οποίο αποκτάμε τα χρήματα για την αγορά περιουσιακών στοιχείων

πρηνηδόν : μπρούμυτα

πρό ἀμνημονεύτων χρόνων : εδώ και πάρα πολλά χρόνια

πρός ἐπίρρωσιν : για ενίσχυση

πρός κέντρα λακτίζεις : ματαιοπονείς

πρόσω ὁλοταχῶς : εμπρός με όλη την ταχύτητα

πρό τετελεσμένου γεγονότος : μπροστά σε τελεσίδικο γεγονός

πρό τῶν πυλῶν : πολύ κοντά

πύξ λάξ : με μπουνιές και κλωτσιές

πύρρειος νίκη : νίκη με τόσες απώλειες που ισοδυναμεί με ήττα

σαρδόνιος γέλως : γέλιο σαρκαστικό και μοχθηρό

σημεῖα καί τέρατα : τρομερά, απίστευτα ή απαράδεκτα πράγματα

σιγήν ἰχθύος : απόλυτη σιωπή

σισύφειον ἒργον : ματαιοπονία

σιωπή τῶν ἀμνῶν : για σφαγή αθώων που δεν μπορούν να διαμαρτυρηθούν

σολομώντειος λύσις : έξυπνη λύση ενός προβλήματος που ικανοποιεί όλους

σπείρω ἀνέμους καί θερίζω θυέλλας : κάνω κάτι κακό που στρέφεται εναντίον μου

σπεῦδε βραδέως : προχώρα σ’ ό,τι έχεις σκοπό να κάνεις χωρίς βιασύνη αλλά με σύνεση

στεντόρεια φωνή : δυνατή και βροντώδη φωνή

στήλη ἅλατος (μένω) : μένω ακίνητος από έντονη έκπληξη

στῶμεν καλῶς : ας σταθούμε με προσοχή και ευλάβεια

συλλήβδην : συνολικά, όλοι μαζί

συμβαίνει καί εἰς Παρισίους : το λέμε για παράξενα περιστατικά  που συμβαίνουν και σε πολιτισμένα μέρη

σύν Ἀθηνᾷ και χεῖρα κίνει : μην περιμένεις τα πάντα από το Θεό, προσπάθησε και συ

σύν γυναιξί καί τέκνοις : με τις οικογένειές τους

σύν τοῖς ἂλλοις : εκτός από τ’ άλλα, επίσης

σώας τάς φρένας (ἒχω) : έχω τα λογικά μου, δεν είμαι τρελός

τ΄ἀγαθά κόποις κτῶνται : τα αγαθά αποκτούνται με μόχθο

τά ἂδυτα τῶν ἀδύτων : τα πιο βαθιά και απροσπέλαστα μέρη

τά ἐν οἲκῳ μή ἐν δήμῳ : τα προσωπικά μας δεν πρέπει να βγαίνουν στη δημοσιότητα

τά ἐξ ἁμάξης : προσβολές, βρισιές

τά καθέκαστα : τα γεγονότα, οι λεπτομέρειες

τά κακῶς κείμενα : το σύνολο των αρνητικών πλευρών μιας κατάστασης

τἀνάπαλιν : το αντίστροφο, το αντίθετο

τά παιδία παίζει : για ενήλικους που φέρονται με παιδικό τρόπο

τά (τοῦ) Καίσαρος (τῷ) Καίσαρι : ας αποδίδουμε στον καθένα ό,τι του αρμόζει

ταῦρος ἐν ὑαλοπωλείῳ : τα έκανε γυαλιά καρφιά, άνω κάτω

τείνω χεῖρα βοηθείας : προσφέρω βοήθεια

τήν ἂγουσαν: (πήρε) το δρόμο προς …

τήν ἀνάγκην φιλοτιμίαν ποιούμενος : προθυμοποιούμαι να κάνω κάτι που αναγκαστικά θα έκανα

τηρουμένων τῶν ἀναλογιῶν : όταν συγκρίνουμε πράγματα που ξέρουμε ότι δεν έχουν απόλυτη ομοιότητα

τηρῶ τά προσχήματα : υποκρίνομαι

τιμῆς ἓνεκεν : για να τιμηθεί  (ένα πρόσωπο)

(αλτ) τίς εἶ ; : (στοπ), ποιος είσαι ;

τό δίς ἐξαμαρτεῖν οὐκ ἀνδρός σοφοῦ : το να κάνει κάποιος το ίδιο σφάλμα δύο φορές δε δείχνει σοφό άνθρωπο

τό εὖ ζῆν : το να ζει κανείς καλά

τό ζῆν ἐπικινδύνως : το να ζει κάποιος επικίνδυνα

τό κατά δύναμιν : αυτό που μπορούμε

τό μέν πνεῦμα πρόθυμον, ἡ δέ σάρξ ἀσθενής : έχω τη διάθεση αλλά όχι και τη δύναμη να κάνω κάτι

τό μή χεῖρον βέλτιστον : από δύο κακά προτιμότερο είναι το λιγότερο κακό

τόν ἂρτον τον ἐπιούσιον : την καθημερινή τροφή

τό πεπρωμένον φυγεῖν ἀδύνατον : δεν μπορεί κανείς να ξεφύγει από τη μοίρα του

τό πλήρωμα τοῦ χρόνου : ο κατάλληλος καιρός

τό πῦρ το ἐξώτερον : η κόλαση

τοῦ λόγου τό ἀσφαλές : η απόδειξη του λόγου

τούς ζυγούς λύσατε : διαλυθείτε (γυμναστικό παράγγελμα)

τοὐτέστιν : δηλαδή

τραγέλαφος : αλλόκοτο και αφύσικο πράγμα

τρικυμία ἐν κρανίῳ : σύγχυση, τα’ χω χαμένα

τύπος καί ὑπογραμμός : υπόδειγμα ανθρώπου

τύχῃ ἀγαθῇ : με καλή τύχη

τῶν παθῶν μου τόν τάραχον : μεγάλα βάσανα

τῷ ὂντι : πράγματι

George Grosz, The temptation

ὕπαγε ὀπίσω μου, σατανᾶ : λέγεται όταν παρουσιάζεται κάποιος επικίνδυνος πειρασμός που θέλουμε ν’ αποφύγουμε

ὑπ΄ ἀτμόν (είμαι) : είμαι σ’ αναμονή για να φύγω ή σ’ ετοιμότητα να κάνω κάτι

ὑπεράνω πάσης ὑποψίας : για άτομα που με τίποτα δεν υποπτευόμαστε

ὑπερβαίνω τά ἐσκαμμένα : ξεπερνώ τα όρια

ὑπέρ βωμῶν καί ἑστιῶν : για τα όσια και τα ιερά της πατρίδας μας

ὑπέρ πίστεως καί πατρίδος : για την  πίστη και την πατρίδα

ὑπέρ τό δέον : περισσότερο απ’ όσο πρέπει

ὑπό μάλης : κάτω από τη μασχάλη (στρατιωτικό παράγγελμα για τα όπλα)

ὑπό τήν αἰγίδα : υπό την προστασία

ὑπό τήν ἐπήρειαν : κάτω από την επίδραση

φάσκω καί ἀντιφάσκω : λέω και ξελέω

φαῦλος κύκλος : ανώμαλη κατάσταση που δεν έχει διέξοδο

φείδου χρόνου : μη σπαταλάς το χρόνο σου

φέρ’ εἰπεῖν : παραδείγματος χάρη

φέρω βαρέως : μου είναι αφόρητο

φέρω εἰς πέρας : ολοκληρώνω

φοβοῦ τούς Δαναούς καί δῶρα φέροντας : να φοβάσαι τους εχθρούς, έστω κι αν φέρνουν δώρα, να είσαι δηλ. επιφυλακτικός

φύλλον συκῆς : κάθε μικρό ή τολμηρό ρούχο που αφήνει ακάλυπτο μεγάλο μέρος του σώματος

φύρδην μίγδην : ανάκατα, άνω – κάτω

φύσει καί θέσει : εκ φύσεως και εκ θέσεως

φωνή βοῶντος ἐν τῇ ἐρήμῳ : όταν μια χρήσιμη συμβουλή αντιμετωπίζεται με αδιαφορία

φωνή λαοῦ ὀργή Θεοῦ : η κινητοποίηση  του λαού έχει μεγάλη δύναμη

χαίρω ἂκρας ὑγείας : είμαι πολύ καλά στην υγεία μου

χαρᾶς εὐαγγέλια (ἒχω) : νιώθω μεγάλη χαρά

χάρμα ὀφθαλμῶν : απόλαυση των ματιών

χοῦς εἶ καί εἰς χοῦν ἀπελεύσει : χώμα είσαι και στο χώμα θα καταλήξεις (από τη νεκρώσιμη ακολουθία)

χριστιανά τά τέλη τῆς ζωῆς ἡμῶν : ας έχουμε χριστιανικό τέλος

ψυχῇ τε καί σώματι : με όλες τις δυνάμεις

ὢδινεν ὂρος καί ἒτεκε μῦν : κατέβαλε πολλές προσπάθειες με μηδαμινό αποτέλεσμα

ὡσαννά ἐν τοῖς ὑψίστοις : δόξα στον ύψιστο Θεό

ὡς δέλεαρ : σα δόλωμα

ὧν οὐκ ἒστιν ἀριθμός : αμέτρητος

ὡς διά μαγείας : με τρόπο μαγικό

ὡς εἲθισται : καθώς συνηθίζεται

ὡσεί παρών : σα να ήταν παρών

ὡς ἐκ θαύματος : σα να έγινε θαύμα

ὡς ἐκ τούτου : για το λόγο αυτό, επομένως

ὡς ἐπί τό πλεῖστον : τις περισσότερες φορές

ὡς κόρην ὀφθαλμοῦ : σαν κάτι το εξαιρετικά πολύτιμο και ευπαθές

ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΦΡΑΣΕΙΣ

Μολών λαβέ : έλα να τα πάρεις (ο Λεωνίδας στον Ξέρξη όταν του ζήτησε να παραδόσει τα όπλα στις Θερμοπύλες)

Ἲτε , παῖδες Ἑλλήνων : εμπρός Έλληνες ! (στη ναυμαχία της Σαλαμίνας)

Μηδένα πρό τοῦ τέλους μακάριζε : μη λες για κανένα πόσο τυχερός είναι πριν δεις το τέλος του (ο Σόλωνας στον Κροίσο)

Ἑάλω ἡ πόλις : κυριεύτηκε η Κωνσταντινούπολη (από τους Τούρκους)

Νίπτω τάς χείρας μου : ο Πόντιος Πιλάτος στη δίκη του Χριστού

Ἕν οἶδα, ὅτι οὐδέν οἶδα : ένα ξέρω, ότι δεν ξέρω τίποτα (Σωκράτης)

Νενίκηκά σε Σολομών : σε νίκησα Σολομώντα (ο Ιουστινιανός στα εγκαίνια της Αγια –Σοφιάς)

Δυστυχῶς ἐπτωχεύσαμεν : ο πρωθυπουργός Χαρίλαος Τρικούπης για τη χρεοκοπία της Ελλάδας το 1897

Τις ἀγορεύειν βούλεται ; : ποιος θέλει να μιλήσει δημόσια στο λαό ;

Και σύ τέκνον, Βρούτε ; : για δικό μας άνθρωπο όταν αναπάντεχα ανακαλύπτουμε ότι μας πρόδωσε ( τα τελευταία λόγια του Ιούλιου Καίσαρα πριν δολοφονηθεί).

«Μακεδονικοί θησαυροί» στο νέο Mουσείο Πέλλας

Τμήμα από το χρυσό έλασμα οχάνου ασπίδας, με παράσταση πολεμιστών. Προέρχεται από την Βασιλική Ταφική Συστάδα των Τημενιδών στις Αιγές.

Περισσότεροι από 500 θησαυροί της μακεδονικής γης, ανάμεσά τους χρυσά στεφάνια, χρυσές μάσκες, κοσμήματα, κράνη πολεμιστών, περίτεχνα αγάλματα, αγγεία και πολλές ακόμη αρχαιότητες θα παρουσιαστούν για πρώτη φορά στο ελληνικό κοινό σε μεγάλη έκθεση που θα εγκαινιαστεί την άνοιξη στο Μουσείο της Πέλλας.

Το 2011 οι Μακεδόνες κατέκτησαν με δύο μεγάλες εκθέσεις την Οξφόρδη (Μουσείο Ashmolean) και το Παρίσι (Λούβρο). Το 2013 έρχεται η ώρα να πατήσουν ξανά στη γενέτειρά τους.

Η περιοδική έκθεση που προετοιμάζεται αυτό τον καιρό από την ΙΖ' Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων έχει τίτλο «Μακεδονικοί θησαυροί» και θα φιλοξενηθεί στον πάνω όροφο του νέου Αρχαιολογικού Μουσείου, που ήδη εξοπλίζεται κατάλληλα για να υποδεχτεί το μεγάλο γεγονός.

Το χρυσό στεφάνι βελανιδιάς που βρέθηκε στην Αγορά των Αιγών το 2008 θα παρουσιαστεί στην έκθεση.

«Πρόκειται για μία εξαιρετικά εντυπωσιακή έκθεση. Θα παρουσιαστούν ευρήματα κυρίως από το Αρχοντικό Πέλλας και τις Αιγές, τα οποία αποτελούν προϊόν της αρχαιολογικής έρευνας των τελευταίων 25 χρόνων. Ελάχιστα από αυτά έχουν παρουσιαστεί στις εκθέσεις στο Ashmolean και στο Λούβρο αλλά όχι στο ελληνικό κοινό. Τα περισσότερα μάλιστα δεν έχουν παρουσιαστεί ποτέ και πουθενά», εξηγεί η δρ Αγγελική Κοτταρίδη, προϊσταμένη της ΙΖ' Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων. «Μας ενδιαφέρει να αναδείξουμε την πλήρη εικόνα του πολιτισμού που αναδύεται από αυτά, ενός πολιτισμού που αναπτύσσεται στη μακεδονική γη, επιδιώκουμε μέσα από την έκθεση να δούμε όλες τις απόψεις του. Δυστυχώς στους περισσότερους δεν μας είναι οικείος ο μακεδονικός πολιτισμός, σκεφτόμαστε με στερεότυπα του ‘70, δεν έχουμε αφομοιώσει τα αποτελέσματα της νεότερης έρευνας».

Παράλληλα, θα εγκαινιαστεί την άνοιξη στο Μουσείο της Πέλλας μία ακόμη έκθεση που θα αναφέρεται στο Ανάκτορο (μικρός εκθεσιακός χώρος).

Επίσης η ΙΖ' ΕΠΚΑ προετοιμάζει την ίδια περίοδο φωτογραφική έκθεση που θα φιλοξενηθεί στο λόμπι του Μουσείου Πέλλας. Η έκθεση αυτή θα αφορά τη μνήμη του Αλέξανδρου και πώς αυτή αφομοιώνεται στην παγκόσμια τέχνη μέσα από περσικά και βυζαντινά χειρόγραφα, αριστουργήματα της αρχαίας τέχνης αλλά και καλλιτεχνικές δημιουργίες της Δύσης.

Ο τάφος του πολεμιστή του τάφου Τ 741.

«Θέλουμε να πιστεύουμε ότι θα είμαστε έτοιμοι να εγκαινιάσουμε και τις τρεις αυτές εκθέσεις γύρω στο Μάιο με Ιούνιο ώστε να προσελκύσουμε και το ενδιαφέρον των τουριστών κατά τη θερινή περίοδο», τονίζει η κ. Κοτταρίδη. Όπως λέει, αυτό τον καιρό ολοκληρώνεται και η διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου του Μουσείου της Πέλλας, επιβλητικού κτιριακού συγκροτήματος που εγκαινιάστηκε το 2009.

Τα εκθέματα

Πήλινη κεφαλή Περσεφόνης (περ. 480 π.Χ.) από τάφο της Συστάδας των Βασιλισσών στη Βασιλική Νεκρόπολη των Αιγών.

Στην έκθεση «Μακεδονικοί θησαυροί» θα παρουσιαστούν περισσότερα από 500 αρχαιολογικά ευρήματα. Η παρουσίασή τους στοχεύει να αναδείξει τη συνέχεια του μακεδονικού βασιλείου από την Εποχή του Σιδήρου ως την Ελληνιστική Περίοδο.

Το χάλκινο κράνος, το χρυσό «εποφθάλμιο» και το χρυσό επιστήθιο του πολεμιστή του τάφου Τ 741.

Η αρχαιολογική ομάδα που ετοιμάζει την έκθεση δεν επιδιώκει να δώσει έμφαση στο χρυσό, όμως το βλέμμα του επισκέπτη θα τραβήξουν χωρίς αμφιβολία τα χρυσά αντικείμενα, σαφής ένδειξη της οικονομικής ευμάρειας και της δόξας του μακεδονικού βασιλείου. Έτσι θα παρουσιαστούν πάνω από 10 χρυσές μάσκες και κράνη πολεμιστών από το Αρχοντικό, χρυσά και αργυρά κοσμήματα διαφόρων περιόδων, όπλα. Πολυάριθμα θα είναι τα αντικείμενα της βασιλικής οικογένειας των Αιγών, όπως το χρυσό στεφάνι από το ιερό της Εύκλειας και άλλο χρυσό στεφάνι από την Πέλλα.

Η ταφή της Δέσποινας του τάφου Τ 738.

Πρωταγωνιστικό ρόλο θα έχει η περίφημη Δέσποινα των Αιγών, πολύχρυσο ταφικό σύνολο που αυτό το διάστημα φιλοξενείται στην έκθεση «Πριγκίπισσες της Μεσογείου στην αυγή της Ιστορίας» στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης στην Αθήνα.

Κι ακόμη, ξεχωριστής ομορφιάς είναι οι πήλινες κεφαλές που βρέθηκαν σε τάφο βασίλισσας του 5ου αιώνα στις Αιγές, ενώ στα πιο ασυνήθιστα εκθέματα συμπεριλαμβάνονται... αβγά στρουθοκαμήλου που βρέθηκαν σε τάφο του 330 π.Χ. «Τα εξωτικά αυτά αβγά χρησιμοποιούνταν ως μυροδοχεία και μαρτυρούν τις επαφές της αρχαίας Μακεδονίας με το εξωτερικό», εξηγεί η κ. Κοτταρίδη.

Μεγάλο μέρος της έκθεσης «Μακεδονικοί θησαυροί» θα καταλαμβάνουν τα κοσμήματα, τα πρωιμότερα των οποίων χρονολογούνται ήδη στην εποχή του σιδήρου.

Αρχοντικό και Αιγές

Χρυσοφόρος πολεμιστής του Αρχοντικού Πέλλας.

Οι Αιγές και η Πέλλα (μέσα από τα ευρήματα του Αρχοντικού), η παλαιότερη και η νεότερη πρωτεύουσα των Μακεδόνων, στις δύο πλευρές του Θερμαϊκού κόλπου (κατά την αρχαιότητα έφτανε στην περιοχή αυτή ως γνωστόν η θάλασσα) θα αποτελέσουν τους δύο πόλους της έκθεσης. «Από τη μια η Πέλλα είναι μία σπουδαία ελληνιστική πόλη, οικουμενική, που αντίστοιχή της δεν υπάρχει στον ελληνικό κόσμο, κι από την άλλη οι Αιγές, ο αρχέγονος πυρήνας των Μακεδόνων», εξηγεί η κ. Κοτταρίδη.

Ο οικισμός του Αρχοντικού, που βρίσκεται σε απόσταση 5 χλμ. από την Πέλλα, κατοικείται από την αρχαιότερη νεολιθική περίοδο (6η χιλιετία) έως και τα υστεροβυζαντινά χρόνια (14ος αι.). Έως και το τέλος του 5ου αι. π.Χ., όταν η Πέλλα επιλέχθηκε από το νεωτεριστή βασιλιά Αρχέλαο να γίνει η νέα πρωτεύουσα της Μακεδονίας, αποτελούσε τη σημαντικότερη πόλη της βόρειας Βοττιαίας (η χώρα των βουκόλων, μεταξύ των ποταμών Αξιού και Λουδία). Το αστικό αυτό κέντρο πάνω στο σταυροδρόμι των βασικών οδικών αξόνων της Κάτω Μακεδονίας και κοντά στην τότε ακτογραμμή του Θερμαϊκού Κόλπου, αποτελώντας νευραλγικό σημείο ελέγχου και ορμητήριο των Αργεάδων Μακεδόνων με επικεφαλής τους Τημενίδες. Η χρονολόγηση των παλαιότερων τάφων του δυτικού νεκροταφείου του Αρχοντικού, τους οποίους ερευνά συστηματικά εδώ και περισσότερα από 15 χρόνια ο αρχαιολόγος της ΙΖ' ΕΠΚΑ Παύλος Χρυσοστόμου, πιστοποιεί ότι η εγκατάσταση των Μακεδόνων στην περιοχή είχε γίνει ήδη στο β' μισό του 7ου π.Χ.

Τα χρυσά κοσμήματα της Δέσποινας του τάφου Τ 738.

Οι ανασκαφές έχουν αποκαλύψει μεταξύ άλλων, πολυάριθμες ταφές πολεμιστών που εντυπωσιάζουν με τα σύμβολα της υπεροχής τους και την τεχνολογία του οπλισμού τους και που μαζί με τις πλούσιες γυναικείες υποδεικνύουν τον ηρωικό χαρακτήρα και τον ηγετικό ρόλο ορισμένων οικογενειών της στρατιωτικής αριστοκρατίας του Αρχοντικού.

Από την πλευρά της η προϊσταμένη της ΙΖ' ΕΠΚΑ είναι πεπεισμένη, βάσει των ευρημάτων, ότι οι τάφοι του Αρχοντικού δεν είναι απλώς αριστοκρατών αλλά βασιλικοί. Έτσι, στην έκθεση ο επισκέπτης θα μπορεί να δει δίπλα - δίπλα αρχαιότητες που σχετίζονται με τους ηγεμόνες του Αρχοντικού και με τους βασιλείς των Αιγών. «Θα δούμε τα κοινά στοιχεία και τις διαφορές ανάμεσα στις δύο κοινότητες και τις συνήθειές τους. Για παράδειγμα, στο Αρχοντικό δεν έχουμε καύσεις, ενώ στις Αιγές έχουμε. Από την άλλη, στο Αρχοντικό έχουμε χρυσές μάσκες ενώ στις Αιγές όχι», λέει η κ. Κοτταρίδη.

Καθώς ο επισκέπτης θα περνά από το ισόγειο του Μουσείου της Πέλλας όπου φιλοξενείται η μόνιμη έκθεση με κυρίως ελληνιστικά αντικείμενα, θα έχει την ευκαιρία ανεβαίνοντας στη νέα έκθεση του πρώτου ορόφου να δει αρχαϊκά και κλασικά ευρήματα αποκτώντας μία πληρέστερη εικόνα της αρχαίας Μακεδονίας.

ΠΗΓΗ: Αγγελιοφόρος

Θέλετε να γίνετε νονός ενός φεγγαριού; Astronomers Ask Public to Help Name Pluto's New Moons

Το 1978 οι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι ο μακρινός, παγωμένος Πλούτωνας διέθετε ένα δορυφόρο τον οποίο ονόμασαν Χάροντα. Πέρασαν 27 χρόνια για να εντοπιστούν άλλοι δύο, η Νύχτα και η Ύδρα. Ομάδα ερευνητών από το Ινστιτούτο αναζήτησης εξωγήινης ζωής SETI εντόπισε το 2011 και το 2012 άλλα δύο σώματα που κινούνται σε τροχιά γύρω από τον Πλούτωνα.

These images by the Hubble Space Telescope show the new moon discovered around Pluto.

Η ομάδα των ερευνητών ζητά τώρα από τους φίλους του Διαστήματος να τους βοηθήσουν στην επιλογή των ονομάτων των δύο φεγγαριών. Έφτιαξαν μια λίστα από υποψήφια ονόματα και δημιούργησαν έναν δικτυακό τόπο (http://www.plutorocks.com/) στον οποίο οι επισκέπτες μπορούν να ψηφίσουν δύο από αυτά.

Gustave Dore, Charon from the Divine Comedy

 Hades with Cerberus (Heraklion Archaeological Museum)

Charles-François Lebœuf, Dying Eurydice (1822), marble

One of the most famous depictions of Heracles, originally by Lysippos (Marble, Roman copy called Hercules Farnese, 216 CE)

Orpheus (left, with lyre) among the Thracians, from an Attic red-figure [bell-krater (ca. 440 BC)

Persephone opening a liknon, on a pinax from Locri

Hypnos and Thanatos carrying dead Sarpedon, while Hermes watches. Inscriptions in ancient Greek: HVPNOS-HERMES-θΑΝΑΤΟS (here written vice versa). Attic red-figured calyx-krater, 515 BC.

Τα υποψήφια ονόματα σχετίζονται φυσικά με τον μυθικό κόσμο του Πλούτωνα, τον κάτω κόσμο όπου μεταβαίνουν οι ψυχές μετά τον θάνατο. Η λίστα περιέχει ονόματα όπως: Αχέροντας, Κέρβερος, Ευρυδίκη, Ηρακλής, Ορφέας, Περσεφόνη, Ύπνος.

Ο τάφος με το χρυσό στεφάνι έκρυβε μία από τις πρώτες Θεσσαλονικιές!

Η 25χρονη Θεσσαλονικιά που ζούσε δίπλα στο Μετρό…τον 3ο αιώνα π.Χ!

Ένα εύρημα σπουδαίας αρχαιολογικής αξίας ήρθε στο φως κατά τη διάρκεια των εργασιών του μετρό στο εργοτάξιο, στο Σταθμό Δημοκρατίας. Πρόκειται για μια ενταφιασμένη νεαρή γυναίκα που ήταν στεφανωμένη και έφερε στα αφτιά χρυσά σκουλαρίκια. Εντός του τάφου βρέθηκε ακόμη ένας χάλκινος καθρέφτης, αλλά και μια εγχάρακτη επιγραφή. Η γυναίκα αυτή ήταν μια από τις πρώτες κατοίκους της Θεσσαλονίκης, αφού η ταφή της προσδιορίζεται τις πρώτες δεκαετίες του 3ου αι. π.Χ.

«Ήταν ένα απρόβλεπτο εύρημα. Είναι και αυτό χρυσό και εξίσου περίτεχνο και σπάνιο», είπε για το χρυσό στεφάνι η κ. Μισαηλίδου. «Στο ανατολικό νεκροταφείο υπήρχαν δυο τάφοι, όπου είχαν εντοπιστεί από τέσσερα στεφάνια στον καθένα. Εδώ, στη συγκεκριμένη ταφή βρέθηκε μόνο αυτό, πάνω στο κρανίο μιας γυναίκας που υπολογίζουμε κάπου στα 25 χρόνια. Φαίνεται ότι είναι παρόμοιας τεχνικής με τα πρώτα που εντοπίστηκαν. Εξάλλου, δεν πρέπει να υπήρχαν και πολλά εργαστήρια που ασχολούνταν με την κατασκευή αντίστοιχων στεφανιών. Επίσης, η νεκρή φορούσε χρυσά ενώτια (σκουλαρίκια) στα αφτιά, ενώ μέσα στον τάφο βρέθηκε και ένα χάλκινο κάτοπτρο (καθρέφτης), αλλά και μια εγχάρακτη επιγραφή, την οποία ωστόσο μελετάμε ακόμα. Είναι ενδιαφέρον ότι ο τάφος στον οποίο βρέθηκε ήταν μεν σχετικά απλός, αλλά μεγάλος για τα δεδομένα του νεκροταφείου, που είναι πολύ πυκνοί οι τάφοι. Κάποιες φορές, όταν οι τάφοι είναι απλοί, διαθέτουν πιο σημαντικά κτερίσματα. Άλλες φορές, όταν είναι πιο φροντισμένος εξωτερικά ο τάφος, μπορεί να μη μένουν λεφτά για να τοποθετήσουν σημαντικά κτερίσματα. Πάντως, η γυναίκα αυτή πρέπει να είναι από τις πρώτες κατοίκους και τις πρώτες νεκρές της Θεσσαλονίκης. Η ταφή χρονολογείται στις πρώτες δεκαετίες του 3ου αιώνα π.Χ. ενώ η πόλη ιδρύεται το 316 π.Χ.», πρόσθεσε.

Ο «γραμματέας» και ο «αθλητής»

Όπως τόνισε, η σημασία του νεκροταφείου, που χρονολογείται από τις αρχές του 3ου αι. π.Χ. μέχρι τον 4ο αι. μ.Χ., είναι μεγάλη. «Αυτό το νεκροταφείο είναι κοντά στην πόλη και έχει ιδιαίτερη αξία, επειδή είναι αρκετά πυκνό και επειδή αναπτύχθηκε δίπλα σ' ένα δρόμο. Ένα τμήμα του δε σώζεται, επειδή εκ των υστέρων λειτούργησε ως αποθηκευτικός χώρος, με αποτέλεσμα να ισοπεδωθούν παλιότερα τμήματά του. Έχουν αποκαλυφθεί περισσότεροι από 200 τάφοι σε μια αναλογικά μικρή έκταση, με ποικίλες μορφές (κιβωτιόσχημοι, λακκοειδείς, κεραμοσκεπείς), ενώ προκύπτουν και σημαντικά ταφικά έθιμα. Έχουμε, λοιπόν, και καύση και ενταφιασμό. Γίνονταν επιτόπιες μεγάλες πυρές σε μεγάλους λάκκους και μετά έπαιρναν τα οστά και τα πήγαιναν σε τεφροδόχα αγγεία και τα έθαβαν εκεί. Τόσες πολλές πυρές και δεδομένης και της έλλειψης χώρου, συναντούμε πρώτη φορά. Ίσως να πρόκειται και για οικογενειακές πυρές, έχουν μάλιστα και περιβόλους γύρω γύρω, ενώ μια από τις ιδιομορφίες είναι και οι βωμοί ή βωμοειδείς κατασκευές που λειτουργούσαν ως σήμανση για τους τάφους. Δηλαδή μπορεί κάτω ή δίπλα από τους τάφους να υπήρχαν βωμοί που έμοιαζαν με κύβο ή που είχαν κυκλικό σχήμα και που μάλιστα κάποιες φορές ήταν επιχρυσωμένοι εξωτερικά», επισήμανε.

Σε 28.225 ανέρχονται, μέχρι στιγμής, τα κινητά ευρήματα από τις ανασκαφές του μετρό ενώ ανάμεσά τους υπάρχουν και οκτώ χρυσά στεφάνια.

Εντυπωσιακά είναι τα κτερίσματα που εντοπίστηκαν στην ανασκαφή και που πολλές φορές μαρτυρούν στοιχεία για την κοινωνική τάξη, την επαγγελματική ιδιότητα, ακόμα και για τις συνήθειες του νεκρού. «Εντοπίστηκαν κοσμήματα, μυροδοχεία, γυάλινα αγγεία (κάποια μάλιστα βρέθηκαν "τσαλακωμένα" επειδή ρίχνονταν στις πυρές, αλλά είναι ευδιάκριτο το προ της πυράς σχήμα τους), βρέθηκαν ειδώλια (γυναικείες μορφές, και βοοειδή), ενώ κάποια από τα κτερίσματα χαρακτηρίζουν το νεκρό και ως προς την επαγγελματική του ιδιότητα. Για παράδειγμα, σε κάποιες ταφές βρέθηκαν οστέινα μελανοδοχεία με τις γραφίδες τους, οπότε μπορούμε να συμπεράνουμε ότι επρόκειτο για κάποιο είδος γραμματέα. Αλλού πάλι ήρθαν στο φως στιλαγγίδες (συγκεκριμένα ένας κρίκος με δυο στιλαγγίδες), ένα είδος εργαλείου που χρησιμοποιούνταν για να μαζεύει το λίπος από τα σώματα των αθλητών μετά τους αγώνες. Συμπεραίνουμε, λοιπόν, ότι ο νεκρός αυτός είχε σχέση με τον αθλητισμό. Τέλος, εντοπίστηκαν νομίσματα, αλλού ο κλασικός χαρώνειος οβολός, το απαραίτητο κατά τις αρχαίες παραδόσεις νόμισμα για το πέρασμα των νεκρών στον Κάτω Κόσμο, και αλλού νομίσματα μέσα σε πουγγί, που κρατούσε στο χέρι ο νεκρός», τόνισε.

ΠΗΓΗ: Αγγελιοφόρος

«Σουίτ Μούβι» του Ντούσαν Μακαβέγιεφ. “Sweet Movie” by Dušan Makavejev

Ο Σέρβος Dusan Makavejev, όταν έκανε το 1974 το Sweet Movie, ήταν ακόμα Γιουγκοσλάβος και είχε ήδη εξοριστεί από την χώρα του για το  W.R.: Mysteries of the Organism (1971), ενώ η Anna Pruncal εξορίστηκε για 7 χρόνια από την Πολωνία για την συμμετοχή της στο Sweet Movie. Η ταινία είναι απαγορευμένη στην Αγγλία, τον αγγλόφωνο Καναδά και τη Νότιο Αφρική (σίγουρα ήταν μέχρι το 2000).

Το Sweet Movie ασχολείται με το θέμα της πολιτικής – σεξουαλικής επανάστασης, επηρεασμένη ιδεολογικά οπωσδήποτε από τον Βίλχελμ Ράιχ, αλλά και γενικότερα τον μαρξισμό. Είναι μια μελέτη πάνω στις περίπλοκες εσοχές της σεξουαλικότητας στο μυαλό του ανθρώπου, της εμπορευματοποίησής της, της καταπίεσής της από καθεστώτα τύπου Στάλιν. Όταν πρωτοκυκλοφόρησε σκανδάλισε τις μικροαστικές συνειδήσεις˙ αλλά ακόμα και σήμερα, ο σύγχρονος άνθρωπος πέφτει εύκολα στην παγίδα των προκαταλήψεων και της μικροαστικής ηθικής, με αποτέλεσμα να θεωρεί την ταινία  μία υπερβολή απελευθέρωσης ζωικών ενστίκτων, ύμνο στην “ανάρμοστη” σεξουαλική συμπεριφορά, που σκοπό έχει να σοκάρει. Μια από τις διαδικασίες σύνθεσης της ταινίας ήταν η εξής: οι σεκάνς μπήκαν σε μία λίστα και σε κάθε μία δινόταν ένας χαρακτηρισμός, όπως βίαιη, γλυκιά, σεξουαλική, παιδική, ιστορική, κτλ. Μετά ενώνονταν έτσι ώστε να προκύψουν αντιθέσεις και ομοιότητες. Επίσης χρησιμοποιούνται κομμάτια από παλιά "επίκαιρα".

Μουσική: Μάνος Χατζιδάκις (''Τα παιδιά κάτω στον κάμπο'')

Σκηνοθεσία: Dusan Makavejev

Τραγούδι: Anne Lonnberg (''Is there life on the Earth?'')

Παίζουν: Carol Laure, Pierre Clementi, Anna Prucnal

Ξεκινά με μια διασκεδαστική σάτιρα σχετικά με τα ΜΜΕ και την εμπορευματοποίηση που έκαναν στο σεξ. Ένας πάμπλουτος, σαν σε ριάλιτι, δημιουργεί ένα παιχνίδι μέσα από το οποίο θα επιλεγεί μια παρθένα για να γίνει γυναίκα του. Υπάρχει ακόμα και γιατρός που θα εξετάσει τη νεαρή κοπέλα. Η Μις Καναδάς (Carole Laure) η νικήτρια, τρομαγμένη όμως από το χρυσό πέος του μεγιστάνα άντρα της το σκάει. Στο Παρίσι όπου και θα βρεθεί μετά από περιπέτειες, θα συναντήσει μια «αναρχική» κοινότητα με την οποία θα κολλήσει, συμμετέχοντας σε απελευθερωτικές συνεδρίες, μέσω μιας αναγεννησιακής εμπειρίας σεξουαλικής κάθαρσης. Η ταινία από ‘κει και μετά γίνεται ένα λυρικό, συναρπαστικό αριστούργημα γεμάτο συμβολισμούς, που αποδεικνύει ότι η απλή λογική δεν έρχεται σε καμία επαφή με τις αισθήσεις που απαρτίζουν τη σεξουαλικότητα, ενώ έχει πολύ δυνατές σκηνές, οι οποίες είτε είναι μία αισθητική γροθιά στο στομάχι είτε είναι ένα λογικό γρονθοκόπημα στον εγκέφαλο. 

Όπως ήταν φυσικό δέχτηκε καταιγιστικές κριτικές, κάποιοι την χαρακτήρισαν μεταξύ άλλων κοπροφιλική και εμετοφιλική. Ακόμα και σήμερα είναι απαγορευμένη σε διάφορες χώρες. Αυτό το συναρπαστικό πολιτικο-σεξουαλικό μανιφέστο όμως, φτιαγμένο με τη λογική του σινεμά-κολάζ και ευλογημένο με τη μοναδική μουσική του Χατζιδάκι, είναι δύσκολο να μη σε στοιχειώσει ως μια… ιστορία φαντασμάτων. Διότι τι άλλο είναι η Άννα Πλανέτα με το πλοίο- φάντασμά της και την εμβληματική φιγούρα του Μαρξ στην πλώρη, που γυρίζει τον κόσμο, ή ο ναύτης με το πηλήκιο «Ποτέμκιν» που υποκύπτει στο ερωτικό κάλεσμά της; 

Dusan Makavejev

Ευκρινής όσο το μοτίβο ενός παιδικού παραμυθιού, η σπαρακτικά ελεύθερη αλληγορία του Makavejev κάποτε είχε την τιμή να σκανδαλίσει μικροαστικές συνειδήσεις και να διωχθεί με μανία ως ανήθικη. Και παρόλο που οι πολλές εξάρσεις πέφτουν βαριές στους δικούς μας καιρούς της «συμφιλίωσης» (και των ανέραστων ψευδο-επαναστάσεων τύπου «Shortbus» που μοιάζουν μάλλον συντηρητικές), η πρωτόγονη χαρά που αναδύουν μερικά κολάζ εικόνων ποτέ δε θα αφομοιωθεί / χωνευτεί ως «κλασική». Τόσο το καλύτερο, για όποιον επιθυμεί να απολαύσει το γλύκισμα του Makavejev με την έξαψη μιας άτυπης απαγόρευσης. «Τα παιδιά κάτω στον κάμπο / κυνηγάνε τους αστούς / πετσοκόβουν τα κεφάλια / από εχτρούς κι από πιστούς»...

Νέα στοιχεία για τον αστεροειδή που αφάνισε τους δεινόσαυρους. Dinosaurs 'made extinct by Mexico asteroid strike'

The dinosaur extinction – which wiped out the large land-based behemoths as well as many ocean creatures – was first linked to an asteroid or comet strike in 1980, by UC Berkeley professor Luis Alvarez and his son Walter. Photo: ALAMY

Διεθνής ερευνητική ομάδα από τα πανεπιστήμια της Γλασκώβης, του Άμστερνταμ και του Μπέρκλεϋ πιστεύουν πως προσδιόρισαν τους λόγους και την ακριβέστερη ημερομηνία της εξαφάνισης των δεινοσαύρων, η οποία συμπίπτει με την πρόσκρουση ενός αστεροειδή ή κομήτη στη Γη.

Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν τεχνικές χρονολόγησης σε δείγματα πετρωμάτων και στάχτης και υπολόγισαν ότι οι δεινόσαυροι εξαφανίστηκαν πριν από περίπου 66.038.000 χρόνια, με περιθώριο σφάλματος 11.000 χρόνια. Η τεχνική ονομάζεται «χρονολόγηση αργού-αργού» και βασίζεται στην κανονικότητα με την οποία το κάλιο αποσυντίθεται εντός του αργού για να προσδιορίσει την ηλικία του δείγματος.

Η έρευνα, η οποία δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Science, δίνει νέα πνοή στη συνεχιζόμενη συζήτηση για το αν οι δεινόσαυροι εξολοθρεύτηκαν αποκλειστικά λόγω της πρόσκρουσης, αν ήταν ήδη σε παρακμή, ή ακόμα αν η πρόσκρουση συνέβη 300.000 χρόνια μετά την εξαφάνισή τους.

Η θεωρία ότι για αυτή τη μαζική καταστροφή ήταν υπεύθυνη η σύγκρουση με έναν αστεροειδή ή κομήτη διατυπώθηκε πρώτη φορά τη δεκαετία του 1980 από τον φυσικό Λουίς Άλβαρεζ και τον γεωλόγο γιο του Βάλτερ. Σημάδια αυτής της πρόσκρουσης βρέθηκαν αργότερα κοντά στην πόλη Τσίκσελουμπ στο Μεξικό, με τη μορφή ενός γιγαντιαίου κρατήρα διαμέτρου 180 χιλιομέτρων. Ο αστεροειδής εκτιμάται πως είχε διάμετρο περίπου 10 χιλιομέτρων και η επακόλουθη έκρηξη απελευθέρωσε ένα δισεκατομμύριο φορές ισχυρότερη ενέργεια από τις ατομικές βόμβες στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι, ή αλλιώς ισοδύναμη με ένα τρισεκατομμύριο τόνους δυναμίτιδας.

Μεταγενέστερες έρευνες υποστήριζαν πως η πρόσκρουση συνέβη 180.000 με 300.000 χρόνια μετά την εξαφάνιση των δεινοσαύρων, και οι επιστήμονες άρχισαν να εξετάζουν άλλες περιπτώσεις και τοποθεσίες κρατήρων. Τώρα, χάρις στην υψηλής ανάλυσης ραδιομετρική χρονολόγηση των δειγμάτων, φαίνεται πως η αρχική θεωρία ήταν σωστή ως προς τη χρονολογία, αν και η σύγκρουση δεν ήταν ο αποκλειστικός παράγοντας της εξαφάνισης.

«Αποδείξαμε ότι η πρόσκρουση και η μαζική εξόντωση των δεινοσαύρων συνέπεσαν όσο περισσότερο μπορούμε με τις υπάρχουσες τεχνικές», δήλωσε ο γεωχρονολόγος Πωλ Ρεν, μέλος της ερευνητικής ομάδας. «Η σύγκρουση ήταν ξεκάθαρα η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι, αλλά πιθανότατα δεν ήταν ο μοναδικός λόγος αυτής της εξόντωσης», πρόσθεσε.

Planet Dinosaur: Spinosaurus - the biggest predator ever to walk the Earth. Photo: BBC

Την περίοδο πριν την πρόσκρουση, δραματικές κλιματικές αλλαγές και ηφαιστειακές εκρήξεις έπαιξαν σημαντικό ρόλο στο να φέρουν πολλά είδη οργανισμών στο χείλος της εξαφάνισης. Τα προγενέστερα αυτά φαινόμενα έκαναν το οικοσύστημα πολύ πιο ευαίσθητο, και η χρονολόγησή τους είναι η επόμενη πρόκληση των επιστημόνων, ώστε να κατανοήσουν καλύτερα πόσο γρήγορα κλιμακώθηκε αυτή η κατάσταση πριν ολοκληρωθεί με τη σύγκρουση του αστεροειδούς.

Η πρώτη γεώτρηση στον πλανήτη Άρη. Curiosity Drills Historic 1st Bore Hole into Mars Rock for First Ever Science Analysis

Curiosity Rover snapped this new self portrait mosaic this week with the MAHLI camera while sitting on flat sedimentary rocks at the “John Klein” outcrop where the robot just conducted historic first sample drilling inside the Yellowknife Bay basin, on Feb. 8 (Sol 182) at lower left in front of rover. The photo mosaic was stitched from raw images snapped on Sol 177, or Feb 3, 2013, by the robotic arm camera – accounting for foreground camera distortion. Credit: NASA/JPL-Caltech/MSSS/Marco Di Lorenzo/Ken Kremer

Έξι ολόκληρους μήνες μετά την άφιξη του ρομπότ στον Άρη, οι μηχανικοί της NASA έκριναν ότι το Curiosity ήταν πια έτοιμο να βάλει μπρος το τρυπάνι του. Για πρώτη φορά στην ιστορία της διαστημικής εξερεύνησης, οι ερευνητές θα μπορέσουν να μελετήσουν δείγματα από το εσωτερικό ενός εξωγήινου βράχου.

Οι δυο τρύπες από το τρυπάνι του Curiosity – η δεξιά έχει 16 χιλιοστά πλάτος και 20 χιλιοστά βάθος, η αριστερή έχει βάθος 64 χιλιοστά. Curiosity’s First Sample Drilling hole is seen in this image at a rock called “John Klein”. The drilling took place on Feb. 8, 2013, or Sol 182 of operations. Several preparatory activities with the drill preceded this operation, including a test that produced the shallower hole on the right two days earlier, but the deeper hole resulted from the first use of the drill for rock sample collection. The image was obtained by Curiosity’s Mars Hand Lens Imager (MAHLI). The sample-collection hole is 0.63 inch (1.6 centimeters) in diameter and 2.5 inches (6.4 centimeters) deep. The “mini drill” test hole near it is the same diameter, with a depth of 0.8 inch (2 centimeters). Credit: NASA/JPL-Caltech/MSSS

Έπειτα από την πρόβα της περασμένης εβδομάδας, το περιστροφικό-κρουστικό δράπανο του Curiosity άνοιξε μια τρύπα βάθους 6 εκατοστών σε έναν επίπεδο, ιζηματογενή βράχο. Τις επόμενες ημέρες το δείγμα λεπτόκοκκης σκόνης θα μεταφερθεί στα ενσωματωμένα εργαστηριακά όργανα του ρομπότ προκειμένου να επιβεβαιωθεί ότι το πέτρωμα σχηματίστηκε παρουσία νερού.

Είναι πιθανότατα η πρώτη τεχνητή τρύπα στο Ηλιακό Σύστημα εκτός της Γης. Η μεγαλύτερη τρύπα έχει βάθος 64 mm. What a hole on Mars ! Alien hole on an Alien Planet. Curiosity precisely bores to a depth of 2.5 inches (64 mm) into water altered rock. Credit: NASA/JPL-Caltech/MSSS

Curiosity accomplished Historic 1st drilling into Martian rock at John Klein outcrop on Feb 8, 2013 (Sol 182), shown in this context mosaic view of the Yellowknife Bay basin taken on Jan. 26 (Sol 169) where the robot is currently working. The robotic arm is pressing down on the surface at John Klein outcrop of veined hydrated minerals – dramatically back dropped with her ultimate destination; Mount Sharp. Credit: NASA/JPL-Caltech/Ken Kremer (kenkremer.com)/Marco Di Lorenzo

Στη λεκάνη του Κρατήρα Γκέιλ τον οποίο εξερευνά, το Curiosity είχε ήδη εντοπίσει στρογγυλεμένες πέτρες που πιστεύεται ότι είναι βότσαλα ενός αρχαίου ποταμού. Οι χημικές αναλύσεις αναμένεται τώρα να προσφέρουν νέες ενδείξεις για το υγρό παρελθόν του Άρη, και ίσως οδηγήσουν στην ανακάλυψη οργανικών ουσιών που σχετίζονται με τη ζωή.

Το πρώτο τρυπάνι

Το τρυπάνι του Curiosity. Side view of Curiosity’s Drill Bit Tip. The bit is about 0.6 inch (1.6 centimeters) wide. This view from the remote micro-imager of the ChemCam instrument merges three exposures taken by the camera at different focus settings to show more of the hardware in focus than would be seen in a single exposure. Images taken on Sol 172, Jan 29, 2013. Credit: NASA/JPL-Caltech/LANL/CNES/IRAP/LPGNantes/CNRS

Το τρυπάνι του ρομπότ -το πρώτο τρυπάνι σε οποιαδήποτε διαστημική αποστολή μέχρι σήμερα- είναι έτσι σχεδιασμένο ώστε η σκόνη που δημιουργείται να περνά μέσα τα αυλάκια της μύτης και να καταλήγει σε μικρούς θαλάμους. Από εκεί μπορεί να μεταφερθεί στο ChemCam, μια κάμερα που προσδιορίζει τη χημική σύσταση, καθώς και στο SAM, μια σειρά από φασματόμετρα που δίνουν περισσότερες πληροφορίες για τη χημεία των δειγμάτων.

Το παραπάνω animation μας δείχνει πως το Curiosity πραγματοποίησε την γεώτρηση στην τοποθεσία που φέρει το όνομα John Klein. This animation depicts NASA's Mars rover Curiosity drilling a hole to collect a rock-powder sample at a target site called "John Klein." Credit: NASA/JPL-Caltech.

Σε πρώτη φάση, όμως, η σκόνη που συλλέχθηκε από την πρώτη τρύπα θα περιστραφεί μέσα στο εσωτερικό του τρυπανιού, προκειμένου να ξύσει και να απομακρύνει τυχόν σωματίδια γήινης σκόνης, τα οποία θα μπορούσαν να επηρεάσουν τα αποτελέσματα των αναλύσεων.

H διαδικασία καθυστερεί και λόγω της ελαφρώς μεγαλύτερης διάρκεια της ημέρας του Άρη σε σχέση με τη Γη. Κάθε αρειανή μέρα, γνωστή ως sol, διαρκεί 24 ώρες και 40 λεπτά, διαφορά που σταδιακά αποσυντονίζει την επικοινωνία με τους ερευνητές. Αυτό σημαίνει ότι κάθε κίνηση του ρομπότ να πρέπει να προγραμματίζεται δύο sol νωρίτερα.