Το ιστολόγιο "Τέχνης Σύμπαν και Φιλολογία" είναι ένας διαδικτυακός τόπος που αφιερώνεται στην προώθηση και ανάδειξη της τέχνης, της επιστήμης και της φιλολογίας. Ο συντάκτης του ιστολογίου, Κωνσταντίνος Βακουφτσής, μοιράζεται με τους αναγνώστες του τις σκέψεις του, τις αναλύσεις του και την αγάπη του για τον πολιτισμό, το σύμπαν και τη λογοτεχνία.
Arts Universe and Philology
The blog "Art, Universe, and Philology" is an online platform dedicated to the promotion and exploration of art, science, and philology. Its owner, Konstantinos Vakouftsis, shares his thoughts, analyses, and passion for culture, the universe, and literature with his readers.
Στο
VallesMarineris υπήρχαν κάποτε παγετώνες που έλιωσαν και
το... σμίλεψαν. For decades, planetary geologists have speculated that
glaciers might once have crept through Valles Marineris, the 2000-mile-long
chasm that constitutes the Grand Canyon of Mars. Using satellite images,
researchers have identified features that might have been carved by past
glaciers as they flowed through the canyons; however, these observations have
remained highly controversial and contested. Valles Marineris, Mars. Credit:
NASA
Ερευνητές
στις ΗΠΑ ανακάλυψαν νέα ενδιαφέροντα ευρήματα για το VallesMarineris το εντυπωσιακό φαράγγι του Άρη που είναι
και το μεγαλύτερο του ηλιακού μας συστήματος.
Γιγάντιο
Named after the
Mariner 9 Mars orbiter of 1971/1972, Valles Marineris is one of the largest
systems of canyons in the solar system. It is located on the Martian equator
and stretches for a quarter of the planet’s circumference. This image of Valles
Marineris was taken by Nasa's Viking orbiter in June 1992.
Πρόσφατες
παρατηρήσεις έδειξαν ότι το VallesMarineris είναι πολύ
βαθύτερο από όσο πιστεύαμε. Με βάση προηγούμενες παρατηρήσεις οι ειδικοί είχαν
υπολογίσει αρχικά ότι το VallesMarineris έχει μήκος
3.000 χλμ., πλάτος 200 χλμ. και βάθος 7 χλμ. Λίγο αργότερα οι μετρήσεις
αναθεωρήθηκαν και οι ειδικοί έκαναν λόγο για μήκος 4.000 χλμ. και βάθος 8 χλμ.
Οι τελευταίες παρατηρήσεις που έκανε ο δορυφόρος MarsExpress του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος
δείχνουν ότι το μήκος και πλάτος του φαραγγιού είναι αυτά που έχουν υπολογιστεί
μέχρι τώρα αλλά το βάθος του είναι ακόμη μεγαλύτερο αφού σε κάποια σημεία του
φτάνει τα 10 χλμ.! Συγκριτικά, το Γκραν Κάνιον στην Αριζόνα έχει μήκος 446
χλμ., 29 χλμ. πλάτος, και το μέγιστο βάθος του φτάνει τα 1.800 μέτρα.
Οι παγετώνες
Research led by Dr
Selby Cull from Bryn Mawr College in Philadelphia suggests that part of Valles
Marineris may have played host to an ancient glacier. Evidence comes from a
mineral called jarosite found half way up the cliff wall (shown), which may
have been the top of an ancient glacier that has long since disappeared.
Προηγούμενες
παρατηρήσεις είχαν υποδείξει την παρουσία παγετώνων στο γιγάντιο φαράγγι στο
πολύ μακρινό παρελθόν του Άρη. Κάποια οι παγετώνες στιγμή έλιωσαν προκαλώντας
τεράστιες πλημμύρες οι οποίες … σμίλεψαν τα τοιχώματα του. Ερευνητές του
Κολεγίου BrynMawr στην Πενσιλβάνια μελετώντας δεδομένα που
έστειλε ο δορυφόρος MRO
της NASA υποστηρίζουν ότι
εντόπισαν στο φαράγγι ιζήματα η σύνθεση των οποίων επιβεβαιώνει την παρουσία
των παγετώνων.
The mineral known
as jarosite must have been desposited by highly acidic water at low temperature
- and a glacier is the best explanation. Dr Cull says it could not have been a
regular water flow such as a river as it would have had to fill half the deep
canyon (Ius Chasma shown in image).
Οι
ερευνητές εκτιμούν ότι η θερμότητα από τα τοιχώματα του φαραγγιού προκάλεσαν το
λιώσιμο των παγετώνων. Στη συνέχεια ο λιωμένος πάγος αλληλεπίδρασε με το θείο
που υπήρχε στην πρώιμη ατμόσφαιρα του Κόκκινου Πλανήτη. Έτσι σύμφωνα με τους
ερευνητές το λιωμένο από τους πάγους νερό ήταν άκρως τοξικό. Η μελέτη
δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Geology».
Το
κυνήγι του φερμιονίου Majorana
άρχισε από την δεκαετία του 1930, όταν ο Ιταλός φυσικός EttoreMajorana προέβλεψε πως ένα σταθερό σωματίδιο θα
μπορούσε να είναι τόσο ύλη όσο και αντιύλη. Έκτοτε πλήθος σωματιδίων παρατηρήθηκε,
όμως η έμπνευση του Majorana
παρέμενε άπιαστη. Μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 2010… Ettore
Majorana, who hypothesised the existence of Majorana fermions in 1937.
OEttoreMajorana (Έττορε Mαγιοράνα) γεννήθηκε στις 5 Αυγούστου του
1906 στην Κατάνια της Σικελίας. Από μικρός έδειξε ότι επρόκειτο για μια
μεγαλοφυΐα, ένα παιδί-θαύμα, κυρίως εξαιτίας των ικανοτήτων του στα μαθηματικά.
Το 1928 παράτησε τη σχολή των πολιτικών μηχανικών και αποφάσισε να γίνει
θεωρητικός φυσικός. Εντάχθηκε στην ομάδα του EnricoFermi στο Ινστιτούτο Φυσικής του Πανεπιστημίου
της Ρώμης, και έγινε ένα από τα «παιδιά της οδού Πανισπέρνα».
Οι
εκπληκτικές ικανότητες του Ettore
στα μαθηματικά και η διαίσθησή του στη φυσική του προσέδωσαν μια αύρα
«θεόσταλτου ταλέντου», πέρα από τις ανθρώπινες δυνατότητες. Φαινόταν σαν
υπεράνθρωπος που απλώς «συναντούσε» τις απαντήσεις εκεί που οι άλλοι έπρεπε να
τις αναζητήσουν, να εργαστούν σκληρά, χωρίς καν να είναι σίγουροι ότι θα τις
έβρισκαν.
Enrico Fermi (at
left) with a group of physicists that includes Ettore Majorana, by the Leaning
Tower of Pisa, date unknown. Photograph by Nello Carrara, courtesy AIP Emilio
Segrè Visual Archives. Donated by Eugenio Carrara.
Η
πρώτη του εργασία δημοσιεύθηκε το 1928 όταν ακόμα ήταν προπτυχιακός φοιτητής
και ήταν σχετική με μια διαφορική εξίσωση του Fermi που κατέχει κεντρική θέση στο στατιστικό
μοντέλο Thomas–Fermi για το άτομο.
Το
1932 οι IrèneJoliot-Curie και FrédéricJoliot πραγματοποίησαν πειράματα τα οποία έδειχναν την ύπαρξη ενός
άγνωστου σωματιδίου. Και ενώ οι Joliot νόμισαν ότι πρόκειται για ακτίνα γ, ο Majorana ήταν ό πρώτος που ερμήνευσε σωστά το
πείραμα θεωρώντας ένα νέο σωματίδιο, χωρίς ηλεκτρικό φορτίο και μάζα περίπου
όση το πρωτόνιο. Αυτό το σωματίδιο ήταν το νετρόνιο. Ο Fermi υπέδειξε στον Majorana να γράψει ένα σχετικό άρθρο, αλλά αυτός
δεν το έκανε. Τελικά ο JamesChadwick απέδειξε
πειραματικά την ύπαρξη του νετρονίου ένα χρόνο μετά και βραβεύθηκε με το Nobel φυσικής για την ανακάλυψη αυτή.
Ο
Majorana δεν
ενδιαφερόταν να δημοσιεύει όλες τις ιδέες του, που ενώ τις περισσότερες φορές
ήταν πρωτότυπες και μοναδικές ο ίδιος τις θεωρούσε κοινότυπες. Έτσι, συνολικά
δημοσίευσε μόνο 9 εργασίες στην διάρκεια της ζωής του.
Στις
αρχές του 1933 ο Majorana
πήγε στη Λειψία, συνάντησε τον Heisenbeg
με τον οποίο έγιναν φίλοι, και στη συνέχεια επισκέφτηκε την Κοπεγχάγη όπoυ συνεργάστηκε με τον NielsBohr.
Όμως,
το φθινόπωρο του 1933 επέστρεψε στην Ιταλία με την υγεία του σε κακή κατάσταση,
με οξεία γαστρίτιδα και νευρική εξάντληση. Για 4 χρόνια απομονώθηκε και διέκοψε
τις σχέσεις με τους φίλους του και δεν έκανε καμία δημοσίευση.
Επέστρεψε
στην ακαδημαϊκή ζωή ως καθηγητής θεωρητικής φυσικής στο πανεπιστήμιο της
Νάπολης, παρακάμπτοντας τις τυπικές διαδικασίες διορισμού, λόγω της εξαιρετικής
φήμης και εμπειρίας που απέκτησε στον τομέα της θεωρητικής φυσικής.
Το
1938 ο ιδιοφυής φυσικός EttoreMajorana, καθηγητής στο
Πανεπιστήμιο της Nάπολης,
επιβιβάστηκε στο φέρυ μπόουτ που κάνει τη διαδρομή Nάπολη – Παλέρμο. Απότότεαγνοούνταιταίχνητου. Ettore Majorana
was maybe the most brilliant student of Enrico Fermi, and an outstanding
physicist. He disappeared on March 25th 1938 at the age of 32 years, under
mysterious circumstances and leaving no trace behind. The hypothesis that he
committed suicide appears weak in the face of his withdrawing a conspicuous
amount of money from his bank on the eve of his disappearance -he had a
rational mind and such an action would have made little sense. Other hypotheses
include an escape to Argentina, and even a collaboration with the third reich
in Germany, where he had previously worked -Majorana had expressed anti-jew
ideas in the past.
Ενώ
η τελευταία εργασία του Majorana
δημοσιεύθηκε το 1937, σχετικά με μια συμμετρική θεωρία των ηλεκτρονίων και των
ποζιτρονίων, ένα χρόνο μετά στις 27 Μαρτίου του 1938 ο Majorana εξαφανίστηκε μυστηριωδώς κατά τη διάρκεια
της μετάβασής του με πλοίο από το Παλέρμο στη Νάπολη. Από τότε αγνοούνται τα
ίχνη του. Οι έρευνες δεν οδήγησαν πουθενά, το πτώμα του δεν βρέθηκε ποτέ, άλλοι
μιλάνε γι’ αυτοκτονία και άλλοι ότι κρύφτηκε στη Νότιο Αμερική…
Το
σωματίδιο Majorana
Οι
φυσικοί του πανεπιστημίου Princeton
(από αριστερά ο μεταπτυχιακός φοιτητής IlyaDrozdov, ο μεταδιδακτορικός ερευνητής SangjunJeon, και οι καθηγητές B. AndreiBernevig και AliYazdani) ποζάρουν
μπροστά στο ισχυρότατο μικροσκόπιο σάρωσης με το οποίο “είδαν” το σωματίδιο Majorana. Princeton University physicists built
a powerful imaging device called a scanning-tunneling microscope and used it to
capture an image of an elusive particle that behaves simultaneously like matter
and antimatter. To avoid vibration, the microscope is cooled close to absolute
zero and is suspended like a floating island in the floor above. The setup
includes a 40-ton block of concrete, which is visible above the researchers.
The research team includes, from left, graduate student Ilya Drozdov,
postdoctoral researcher Sangjun Jeon, and professors of physics B. Andrei
Bernevig and Ali Yazdani. (Photo
by Denise Applewhite, Office of Communications)
Ο
Majorana, εκτός των
άλλων, εισήγαγε μια κυματική εξίσωση, την εξίσωση Majorana – παρόμοια με την εξίσωση Dirac – η λύση της οποίας οδηγεί στην ύπαρξη ουδέτερων
σωματιδίων, με σπιν ½ που ταυτίζονται με τα αντισωματίδιά τους. Αποκαλούνται
φερμιόνια Majorana.
Ακόμα
και σήμερα, οι φυσικοί ερευνούν αν υπάρχουν νετρίνα που έχουν τις ιδιότητες του
σωματιδίου Majorana,
ενώ υπάρχουν υπερσυμμετρικές θεωρίες που απαιτούν την ύπαρξη φερμιονίων Majorana ως υπερσυμμετρικούς συντρόφους μποζονικών
πεδίων με σπιν 0 ή 1.
Τον
Απρίλιο του 2012 ερευνητές ανακοίνωσαν ότι κατέγραψαν μια ροή ηλεκτρονίων σε
ένα εξαιρετικά λεπτό ημιαγώγιμο καλώδιο, που συμπεριφερόταν σαν φερμιόνια Majorana.
Κάτιπαρόμοιοανακοίνωσανπροχτέςερευνητέςτουπανεπιστημίου
Princeton στοπεριοδικόScienceμετηνεργασίατους
“Observation of Majorana fermions in ferromagnetic atomic chains on a
superconductor”. Σύμφωνα
με την μελέτη αυτή, κατάφεραν να παρατηρήσουν το μόνο φερμιόνιο που
συμπεριφέρεται και σαν ύλη και σαν αντιύλη, ένα επίτευγμα που θα μπορούσε να
χρησιμεύσει την κατασκευή κβαντικών υπολογιστών.
Το
πείραμα αποκάλυψε την ατομική δομή του σύρματος σιδήρου πάνω σε μια επιφάνεια
μολύβδου. Το μεγεθυμένο τμήμα της εικόνας απεικονίζει την πιθανότητα του να
περιέχεται στο σύρμα το φερμιόνιο Majorana. Το σωματίδιο εντοπίζεται στην άκρη του σύρματος όπως
προβλέπουν οι θεωρητικοί υπολογισμοί. The experiment revealed the atomic
structure of the iron wire on a lead surface. The zoomed-in portion of the
image depicts the probability of the wire containing the Majorana fermion.
Importantly, the image pinpoints the particle to the end of the wire, which is
where it had been predicted to be over years of theoretical calculations. (ImagecourtesyofAliYazdaniLab)
Για
να εντοπίσουν το σωματίδιο Majorana
οι ερευνητές του Princeton
χρησιμοποίησαν ένα μικροσκόπιο ύψους δύο ορόφων, συλλαμβάνοντας την εικόνα του
στην άκρη ενός πολύ λεπτού σύρματος, ακριβώς εκεί όπου προέβλεπε η θεωρία.
Σύμφωνα
με τον AliYazdani: «αυτός είναι ο πιο άμεσος τρόπος για να
εντοπίσει κανείς τα φερμιόνια Majorana,
δεδομένου ότι αναμένεται να εμφανιστούν στην άκρη ορισμένων υλικών. Αν θέλετε
να βρείτε αυτό το σωματίδιο μέσα σε ένα υλικό θα πρέπει να χρησιμοποιήσετε ένα
τέτοιο μικροσκόπιο».
Εκτός
από τις επιπτώσεις στη θεμελιώδη φυσική, αυτή η ανακάλυψη θα βοηθήσει σημαντικά
στην εξέλιξη της κατασκευής κβαντικών υπολογιστών. Στους κβαντικούς υπολογιστές
αντί για το bit
που παίρνει δυο τιμές 0 και 1, χρησιμοποιείται το qubit που εκτός από τις τιμές των καταστάσεων 0
και 1 (π.χ. η κατάσταση ενός ηλεκτρονίου με σπιν πάνω παριστάνει το 0 και η
κατάσταση με σπιν κάτω το 1), μπορεί να βρίσκεται και στην υπέρθεση αυτών των
δυο καταστάσεων. Και ενώ από την μια μεριά αυτή η δυνατότητα δίνει τεράστιες
υπολογιστικές δυνατότητες, από την άλλη μια κατάσταση κβαντικής υπέρθεσης είναι
πολύ εύκολο να καταρρεύσει εξαιτίας των αλληλεπιδράσεων με τα κοντινά υλικά.
Επειδή
τα φερμιόνια Majorana
είναι πολύ σταθερά και αλληλεπιδρούν ασθενώς με το περιβάλλον τους, σύμφωνα με
τους επιστήμονες θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ως qubit, θέτοντας μια νέα βάση για την κβαντική
πληροφορική.
Το
βίντεο δείχνει πως οι ερευνητές τοποθετούν πρώτα άτομα σιδήρου σε μια επιφάνεια
μολύβδου ώστε να δημιουργηθεί ένας λεπτός, ατομικών διαστάσεων, υπεραγωγός στη
θερμοκρασία των -272ο C.
Στη συνέχεια χρησιμοποίησαν το μικροσκόπιό τους για να δημιουργήσουν ένα
μαγνητικό πεδίο και να καθορίσουν το σήμα που δείχνει την παρουσία του
φερμιονίου Majorana.
Princeton University researchers first deposited iron atoms onto a lead
surface to create an atomically thin wire. They then used a scanning-tunneling
microscope to create a magnetic field and to map the presence of a neutral
signal that indicates the presence of Majorana fermions, which appeared at the
ends of the wire. Credit: Ilya
Dorzdov, Yazdani Lab, Princeton University
Σύμφωνα
με τον Yazdani, η παρατήρηση
του φερμιονίου Majorana
δεσμευμένου μέσα σε ένα υλικό είναι κάτι εντελώς διαφορετικό σε σχέση με τα
σωματίδια που ανακαλύπτονται στους επιταχυντές, όπου σωματίδια συγκρούονται με
πολύ μεγάλες ταχύτητες, παράγοντας καινούργια σωματίδια.
Το
σωματίδιο Majorana
μέσα στο υπεραγώγιμο υλικό εξαρτάται – ή αναδύεται – από τις συλλογικές
ιδιότητες των ατόμων και των δυνάμεων που αναπτύσσονται μέσα στο υλικό.
Τέτοιου
είδους «εν δυνάμει» σωματίδια επειδή προκύπτουν από τις συλλογικές ιδιότητες
του υλικού, δεν μπορούν να υπάρξουν έξω αυτό.
String bends,
tapping, vibrato and whammy bars are all techniques that add to the
distinctiveness of a lead guitarist's sound, whether it's Clapton, Hendrix, or
BB King. Now a guitarist and physicist has described the physics underlying
these techniques.
Η
ηλεκτρική κιθάρα είναι ένα όργανο που κυριαρχεί στη ροκ μουσική και είναι
παρούσα σχεδόν σε όλα τα είδη μουσικής.
Σε
αντίθεση με το πιάνο, το οποίο μπορεί να παίξει μόνο διακριτές νότες, η
ηλεκτρική κιθάρα, όταν την χειρίζεται κάποιος σαν τον JimiHendrix ή τον EricClapton, μπορεί να μιμηθεί την ανθρώπινη φωνή.
Electric guitar
playing is ubiquitous in practically all modern music genres. In the hands of
an experienced player, electric guitars can sound as expressive and distinct as
a human voice. Unlike other more quantised instruments where pitch is a
discrete function, guitarists can incorporate micro-tonality and, as a result,
vibrato and sting-bending are idiosyncratic hallmarks of a player. Similarly, a
wide variety of techniques unique to the electric guitar have emerged. While
the mechano-acoustics of stringed instruments and vibrating strings are well
studied, there has been comparatively little work dedicated to the underlying
physics of unique electric guitar techniques and strings, nor the mechanical
factors influencing vibrato, string-bending, fretting force and whammy-bar
dynamics. In this work, models for these processes are derived and the
implications for guitar and string design discussed. The string-bending model
is experimentally validated using a variety of strings and vibrato dynamics are
simulated. The implications of these findings on the configuration and design
of guitars is also discussed.
Αν
βαριέστε να διαβάσετε την εργασία του Grimes, μπορείτε να παρακολουθήσετε την σύντομη παρουσίαση της
έρευνας από τον ίδιο, στo
βίντεο (διάρκειας 2,5 λεπτών).
Ο
Mέγας Aλέξανδρος είχε πολύ συγκεκριμένες
προτιμήσεις όσον αφορά την επιλογή των καλλιτεχνών που θα φιλοτεχνούσαν τη
μορφή του. Σύμφωνα με πηγές των ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων, ο ζωγράφος
Απελλής και ο γλύπτης Λύσιππος ήταν οι «imagemakers» του, όπως έχει γράψει πολύ εύστοχα η
ιστορικός τέχνης Νίκη Λοϊζίδη, ομότιμη καθηγήτρια ΑΣΚΤ και επισκέπτρια
καθηγήτρια στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου στη Λεμεσό.
Giambattista
Tiepolo, Alexandre et Bucéphale,
huile sur toile, 58 x 34,7 cm, Paris, musée du Petit Palais. Vers 1757-1760.
Από
εκεί και πέρα, κάθε εποχή ανακάλυπτε τον δικό της Αλέξανδρο και προσάρμοζε τον
προσωπικό μύθο του και την εμβέλεια των επιτευγμάτων του στις πεποιθήσεις και
στις αξίες που τη χαρακτήριζαν.
Πάολο
Βερονέζε, «Η Οικογένεια του Δαρείου
ενώπιον του Αλεξάνδρου». Λάδισεκαμβά, 236,2× 475,9 εκ. ΕθνικήΠινακοθήκηΛονδίνου, Λονδίνο. Paolo Veronese,“The Family of Darius before Alexander “ (1565–1570). Oil on canvas,
236.2cm × 475.9 cm, National Gallery, London.
Όταν
στις αρχές του 16ου αιώνα, για παράδειγμα, η Ρώμη ζούσε με τον φόβο της
προέλασης των ισπανικών και γερμανικών στρατευμάτων, η τέχνη ανέτρεχε σε
γεγονότα από την Ιστορία του μακεδόνα στρατηλάτη τα οποία αναδείκνυαν τη γενναιοδωρία
του απέναντι στον ηττημένο εχθρό του. «Η
οικογένεια του Δαρείου ενώπιον του Αλεξάνδρου» (1565-1560), του Πάολο
Βερονέζε, σίγουρα είχε αφετηρία σε αυτή την παράδοση. Και όμως, δύο αιώνες
νωρίτερα, για τον ίδιο πολιτισμό, ο Αλέξανδρος δεν ήταν ο παράφορος, ένδοξος
στρατηλάτης, αλλά πρωτίστως ένας βίαιος, ανεξέλεγκτος άνθρωπος, μια κατεξοχήν
αρνητική μορφή, έτσι όπως αποτυπωνόταν στα κείμενα του Πετράρχη.
Ο
Αλέξανδρος νυμφίος. Ο ζωγράφος της Αναγέννησης με το όνομα IlSodoma (κατά κόσμον Τζιοβάνι Αντόνιο Μπάτσι)
αναπαριστά (περίπου το 1517) τον γάμο του Αλεξάνδρου με τη Ρωξάνη, ένα
ιδιαίτερα δημοφιλές μοτίβο στην εικονογραφία της ευρωπαϊκής ζωγραφικής,
εμπνευσμένο από τη ζωή του μακεδόνα βασιλιά. Il Sodoma, Marriage of Alexander and Roxana, circa 1517. Villa Farnesina,
Rome.
Η
αλήθεια είναι ότι οι καλλιτέχνες δεν ακολούθησαν κατά πόδας την κριτική διάθεση
των ιστορικών και των φιλολόγων. Οι μονάρχες που ανέθεταν σε καλλιτέχνες τη
ζωγραφική έργων με θέμα τον Αλέξανδρο επέλεγαν εξάλλου να ταυτίζονται με τη
λαμπερή, την ένδοξη πλευρά του φιλόδοξου στρατηλάτη και ηγεμόνα.
Ο
βασιλιάς Ήλιος και ο Αλέξανδρος Ιόλας
Charles Le Brun, Le Passage du Granique, 1665.
Στη
Γαλλία του Λουδοβίκου ΙΔ΄ ο Μέγας Αλέξανδρος αποτελούσε το ιδανικό πρόσωπο που
μπορούσε να παραλληλιστεί με τον βασιλιά ο οποίος θα δόξαζε τη χώρα του όπως
είχε κάνει παλαιότερα ο μακεδόνας βασιλιάς. Γι' αυτό και ο ζωγράφος του γάλλου
βασιλιά, Σαρλ λε Μπρεν, απεικόνισε σκηνές από το έπος του Αλεξάνδρου όπως η «Μάχη του Γρανικού» εστιάζοντας στο
θάρρος και στη ρώμη του προτύπου του Λουδοβίκου.
Αντίο,
παλλακίδα μου. Άλλο ένα εξαιρετικά δημοφιλές θέμα στην εικονογραφία που αφορά
τον Αλέξανδρο. Όταν ζήτησε από τον ζωγράφο Απελλή να φιλοτεχνήσει το πορτρέτο
της παλλακίδας του, Παγκάστης, εκείνος την ερωτεύτηκε και ο Αλέξανδρος του την
παραχώρησε. Εδώ, η εκδοχή του επεισοδίου φιλοτεχνημένη από τον Τζιοβάνι
Μπατίστα Τιέπολο, περίπου το 1740. Giovanni Battista Tiepolo, Alexander the Great and Campaspe in the
Studio of Apelles, circa 1740.
Μπαρόκ
και νεοκλασικισμός. «Ο Αλέξανδρος στέφει
τη Ρωξάνη», από τον Πέτερ Πάουλ Ρούμπενς.
Οι
απεικονίσεις μαχών ήταν ούτως ή άλλως σταθερά δημοφιλείς, σταθερά παρούσες σε
εικονογραφημένα χειρόγραφα του Βυζαντίου και της Ανατολής, ενώ εξίσου αγαπητή
για τους ζωγράφους ήταν η σχέση του με την πανέμορφη Ρωξάνη, καθώς και η
ιδιαίτερα φιλική σχέση του με τον ζωγράφο Απελλή. Σύμφωνα με τον Πλίνιο τον
Πρεσβύτερο, ο Αλέξανδρος δεν δίστασε να δωρίσει στον Απελλή την αγαπημένη του
παλλακίδα, Παγκάστη, όταν διαπίστωσε ότι ο ζωγράφος την είχε ερωτευτεί, σκηνή
που αναπαράχθηκε ευρέως στη ζωγραφική.
«Ο Απελλής ζωγραφίζει την Παγκάστη», του
νεοκλασικιστή Ζακ-Λουί Νταβίντ. Jacques-Louis David, Apelle peignant Alexandre devant Campaspe, 1815.
Ωστόσο,
μετά τη Γαλλική Επανάσταση η θεματολογία που αφορά το παρελθόν εγκαταλείπεται
και «ο Απελλής (που) ζωγραφίζει την
Παγκάστη», του Ζακ-Λουί Νταβίντ, μένει ημιτελής καθώς δεν έχει
παραγγελιοδότη.
Η
αξία του βασιλιά. Ο Γάλλος Αντρέ Καστέν, ένας από τους μεγαλύτερους
εικονογράφους των ΗΠΑ, φιλοτέχνησε στα τέλη του 19ου αιώνα μια σειρά σχεδίων με
επεισόδια από τη ζωή του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Όπως η εικονιζόμενη κοπή του
Γόρδιου Δεσμού.
Ο
Αλέξανδρος του 20ού αιώνα. «Ο
Μεγαλέξανδρος με την αδελφή του τη Γοργόνα», του Μποστ. Ο Χρύσανθος
Μποσταντζόγλου εμπνέεται από τη λαογραφική παράδοση και ζωγραφίζει τον
στρατηλάτη με την αδελφή του, η οποία, σύμφωνα με τον μύθο, ήπιε το αθάνατο
νερό και εμφανίζεται σε ναύτες για να τους ρωτήσει αν ζει ο βασιλιάς
Αλέξανδρος. Αν εκείνοι απαντήσουν «ναι», τότε συνεχίζουν το ταξίδι τους. Αν
όχι, το πλοίο τους καταποντίζεται.
«Οι δύο Μακεδόνες – Μέγας Αλέξανδρος και
Παύλος Μελάς» (1977), από τον Νίκο Εγγονόπουλο.
Τον
19ο αιώνα ο μύθος του Μεγάλου Αλεξάνδρου παρακμάζει και η εικόνα του συνδέεται
με τον γεωγραφικό εξωτισμό των κατακτήσεών του, ενώ στον 20ό αιώνα και στην
περίοδο του Μεσοπολέμου γίνεται το σύμβολο ενός «νέου πολιτισμικού (και
φυλετικού) imperium».
Άρνο
Μπρέκερ, «Ο Μέγας Αλέξανδρος».
Για
παράδειγμα, ο αγαπημένος γλύπτης του Χίτλερ, Άρνο Μπρέκερ, υιοθετούσε στα έργα
του τις κλασικές αναλογίες και την επιθετικότητα του ανδροπρεπούς ιδεώδους που
εκπροσωπούσε ο Αλέξανδρος, ενώ το τελευταίο σημαντικό έργο του ήταν ένα
μνημειακών διαστάσεων άγαλμα του στρατηλάτη (1982).
Andy Warhol, Alexander the Great, 1982 101.1 x 101.1
cm.
Μετά
τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Αλέξανδρος του Γουόρχολ, παραγγελία του συλλέκτη
Αλέξανδρου Ιόλα, είναι σαφέστατα το πιο γνωστό έργο που αφορά τον βασιλιά των Μακεδόνων.
Λαμπερός και μεγαλοπρεπής, μα ωστόσο άλλη μια «ιδεολογικά εκκενωμένη και ευρέως
καταναλώσιμη σειραϊκή εικόνα της ποπ αρτ», σύμφωνα με την κυρία Λοϊζίδη.
Ιδιαίτερα
παραστατική και ενδιαφέρουσα παρουσίαση της πορείας και της κυριαρχίας του
Μεγάλου Αλεξάνδρου στην Ανατολή από τη διευθύντρια της ΙΖ ΕΠΚΑ και της 11ης ΕΒΑ
Αγγελικής Κοτταρίδη. Μέσα από πηγές, ευρήματα, πόλεις-σταθμούς στα βάθη της
Ασίας και έργα τέχνης σε ανατολή και δύση στοιχειοθέτησε τη διάδοση του
ελληνισμού, την οικουμενική διάσταση και το μύθο του Έλληνα στρατηλάτη που
εξακολουθεί να εμπνέει ως σήμερα.
Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 28 Σεπτεμβρίου 2014.