Από τον Αγαμέμνονα στον Μέγα Αλέξανδρο. Τhe Greeks: Agamemnon to Alexander the Great

Μαρμάρινη κεφαλή του Μεγάλου Αλεξάνδρου από την Πέλλα, Πρώιμη Ελληνιστική περίοδος, Αρχαιολογικό Μουσείο Πέλλας. Head of Alexander. Early Hellenistic period. Marble 30x27x27 cm. Region of Pella, Pella, Archaeological Museum. The exhibition Τhe Greeks: Agamemnon to Alexander the Great illustrates the Greeks as figures reconstructed through the archaeological record, starting from the anonymous deceased dignitary, moving to the mythological king Agamemnon and the aristocracy of the Early Iron Age and reaching to the most prominent figures of ancient Greek thought – Plato and Aristotle- and the great historical personalities of Philip II and Alexander the Great.

Αριστουργήματα της αρχαίας ελληνικής γλυπτικής, ζωγραφικής και κοσμηματοτεχνίας θα παρουσιαστούν στη μεγάλη έκθεση με τίτλο “Τhe Greeks: Agamemnon to Alexander the Great” – «Οι Έλληνες: από τον Αγαμέμνονα στον Μέγα Αλέξανδρο», που διοργανώνουν το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού και το Consortium of North American Museums με επίσημο εκπρόσωπο το Canadian Museum of History στην Οττάβα-Gatineau.

Aντίγραφο χρυσής νεκρικής μάσκας «Αγαμέμνονα» από τον Ταφικό Κύκλο Α των Μυκηνών, 16ος αι. π.Χ. Αρχαιολογικό Μουσείο Μυκηνών (το πρωτότυπο εκτίθεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο). Copy of the gold “Mask of Agamemnon’’. Late Helladic Ι (second half of 16th century BC). H. 0.25 m, W. 0.26 m. Mycenae, Grave Circle Α, Tomb V. Original on display in Athens, National Archaeological Museum, 624; copy on display at Mycenae, Archaeological Museum.

Περισσότερα από πεντακόσια εκθέματα περιλαμβάνει η έκθεση, που έχει ως κεντρικό θεματικό άξονα τους Έλληνες ως μορφές μέσα από τα ανασκαφικά δεδομένα, με αφετηρία τον ανώνυμο επιφανή νεκρό, κεντρικό σημείο αναφοράς τον μυθολογικό άνακτα Αγαμέμνονα, ιδιαίτερη μνεία στους επώνυμους αριστοκράτες της πρώιμης Εποχής του Σιδήρου και καταλήγοντας σε επιφανείς προσωπικότητες του πνεύματος όπως ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης και ιστορικές φυσιογνωμίες όπως ο Φίλιππος και ο Μέγας Αλέξανδρος.

Τρίωτο αλαβάστρινο ρυτό από τον Ταφικό Κύκλο Α των Μυκηνών, 16ος αι. π.Χ. Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Αθήνα. Stone three-handled jar (rhyton). Late Helladic I (second half of 16th century BC). White alabaster. H. to top of handles 0.234 m, d. rim 0.165 cm, d. base 0.081 m, th. wall 0.005 m. Mycenae, Acropolis, Grave Circle Α, Grave IV. Athens, National Archaeological Museum, 389. The exhibition is organized by the Hellenic Ministry of Culture and Sports with the Consortium of Museums of the North American Tour represented by the Canadian Museum of History, Ottawa-Gatineau. The exhibition will be held at the Point-a-Calliere, Montreal Archaeology and History Complex, from December 12, 2014 to April 26, 2015, the Canadian Museum of History, Ottawa-Gatineau, from June 5, 2015 to October 12, 2015, the Field Museum, Chicago, from November 24, 2015 to April 10, 2016, and the National Geographic Museum, Washington DC, from May 26, 2015 to October 9, 2016.

Το χρονολογικό πλαίσιο καλύπτει από την Εποχή του Λίθου έως την Ελληνιστική περίοδο, δηλαδή από το 6000 π.Χ. περίπου μέχρι τον 2ο αιώνα π.Χ. Η έκθεση θα εγκαινιαστεί στις 12 Δεκεμβρίου του 2014 στο Μουσείο Pointe-à-Callière, στο Μόντρεαλ (12 Δεκεμβρίου – 26 Απριλίου 2015), και στη συνέχεια θα παρουσιαστεί στο Μουσείο Ιστορίας του Καναδά στην Οττάβα (5 Ιουνίου 2015 – 12 Οκτωβρίου 2015). Στη συνέχεια θα μεταφερθεί στο Field Museum στο Σικάγο (24 Νοεμβρίου 2015 – 10 Απριλίου 2016) και  στο National Geographic στην Ουάσινγκτον (26 Μαΐου 2016 – 9 Οκτωβρίου 2016).

Θεματικές ενότητες

Γυναικείο ειδώλιο από την Αίγινα, 5300-4800 π.Χ. Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Αθήνα. Female figurine. Late Neolithic I (5300-4800 BC). Off-white soft stone. H. 0.106 m, w. at shoulders 0.063 m. Aigina, surface find in the Alones valley. Athens, National Archaeological Museum, 8772.

— «Προοίμιο: Ο άνθρωπος στο προϊστορικό Αιγαίο»: Παρουσιάζονται έργα από τη Νεολιθική Εποχή στον ελλαδικό χώρο, όπως χρυσό περίαπτο από την Αραβησσό.

Μαρμάρινο κυκλαδικό ειδώλιο από τη Νάξο, 2800-2300 π.Χ. Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Αθήνα. FOLDED-ARM FEMALE FIGURINE Early Cycladic II (2800–2300 BC) White marble H. 0.435 m Naxos, Spedos cemetery, Grave 10 Athens, National Archaeological Museum, 6140.22.

Χάλκινο ειδώλιο ανδρικής μορφής από την Τύλισο, 1600-1450 π.Χ. Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου. Male figurine. Late Minoan I (1600–1450 BC). Bronze. H. 0.15 m, wt. 237gm. Tylissos Herakleion, Archaeological Museum, Χ1831.

Πήλινο γυναικείο ειδώλιο από τη Φαιστό, 1700-1600 π.Χ. Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου. Female figurine. Μiddle Μinoan ΙΙ-ΙΙΙ (c.1700-1600 BC). Clay. H. 0.17 m. Phaistos, Palace Herakleion, Archaeological Museum, 31183.

Η παρουσία των Κυκλαδιτών εμπόρων και ναυτικών δηλώνεται μέσω ταφών από την Αμοργό, τη Νάξο, την Πάρο και την εγχάρακτη απεικόνιση πλοίου σε τηγανόσχημο σκεύος από τη Σύρο, ενώ οι δυναμικές μορφές των Μινωϊτών αναδεικνύουν την εμπειρία της ζωής σε ειδώλια χάλκινα ή πήλινα, ευρήματα από ταφή στο Μόχλο, αγγεία καμαραϊκά ή πινακίδες γραμμικής γραφής Α.

Πήλινο γυναικείο ειδώλιο από τις Μυκήνες, 13ος αι. π.Χ. Αρχαιολογικό Μουσείο Μυκηνών. Female figurine. Late Helladic IIIB2 (second half of the 13th century BC). Clay. H.0.3 m, body d. 0.07 m, d. base 0.09 m. Mycenae, Acropolis, Cult Centre “Temple”, Room 19. Mycenae, Archaeological Museum, ΜΜ294.

— «Οι Μυκηναίοι»: Ο Μυκηναϊκός κόσμος αναπτύσσεται στον ελληνικό χώρο,  γέφυρα μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Στην αρχή του Μυκηναϊκού πολιτισμού, ηγετικές ομάδες πολεμιστών αναπτύσσουν σχέσεις με τον Μινωϊκό πολιτισμό της Κρήτης. Οι βασιλικοί λακκοειδείς τάφοι των Μυκηνών του 16ου αι. π.Χ. δημιουργούν τη βάση για το μύθο των πολύχρυσων Μυκηνών του Ομήρου. Κοσμήματα, σκεύη, οπλισμός συνοδεύουν τους Μυκηναίους νεκρούς του ταφικού κύκλου Α΄, στους τάφους ΙΙΙ, ΙV, V και VI των Μυκηνών. Ο «πρίγκηπας της Ασίνης», σφραγίδες και χρυσά δαχτυλίδια με παραστάσεις λατρευτικών σκηνών, ειδώλια από το λατρευτικό κέντρο των Μυκηνών, κεφαλές πολεμιστών και λατρευτών από ελεφαντοστούν θα παρουσιαστούν σε αυτή την ενότητα. Από τον ύστερο 15ο αι. π.Χ. χρονολογείται ο τάφος του Μυκηναίου «ηγεμόνα-πολεμιστή» στην Κυδωνία Χανίων, με τον οπλισμό του.  Στην κυρίως Ελλάδα αναπτύσσονται διοικητικά, οικονομικά, στρατιωτικά, θρησκευτικά κέντρα και αρχεία πήλινων πινακίδων. Ο τάφος του πολεμιστή από τον Όλυμπο χρονολογείται στον 13ο αι. π.Χ. Στον 12o αι. π.Χ., στα χρόνια του Τρωϊκού πολέμου, χρονολογείται ο τάφος του Mυκηναίου πολεμιστή από την Αχαΐα.

Head of helmeted warrior. Late Helladic ΙΙΙΑ–Β (14th–13th centuries BC). Hippopotamus ivory. H. 0.08 m, w. max. 0.05 m, th. 0.023 m. Mycenae, Chamber Tomb 27. Athens, National Archaeological Museum, 2468.

— «Όμηρος: Μύθος και Ιστορία»: Οι ήρωες του Ομήρου αλληλοσυνδέονται με τους θεούς σε αυθύπαρκτη, δυνατή και κυρίαρχη ανθρώπινη μορφή με τεκτονική δομή.

Seal. Late Helladic I (second half of the 16th century BC). Gold. L. 0.02 m, w. 0.015 m. Mycenae, Acropolis, Grave Circle A, Grave III. Athens, National Archaeological Museum, 33.

Αττικός γεωμετρικός αμφορέας του «Ζωγράφου του Hirschfeld». Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Αθήνα. Attic Geometric Amphora. Hirschfeld Painter. Clay. H. 0.555 m, d. rim 0.22 m, d. max. 0.295 m., d. base 0.12 m. Unknown provenance, perhaps from Marathon, D. Kyriazis donation. Athens, National Archaeological Museum, 18062.

— «Αριστοκράτες»: Από τα τέλη του 12ου αι. π.Χ. σημαντικά γεγονότα διαμορφώνουν τη μετάβαση από το ανάκτορο στην «πόλη-κράτος», τις μετακινήσεις ελληνικών φύλων, την ίδρυση αποικιών, νέων οικονομικών κέντρων και των συνεκτικών δεσμών του έθνους. Θα παρουσιαστούν μεταξύ άλλων η κεφαλή Ομήρου από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, η σκηνή της τύφλωσης του Πολύφημου, η «ταφή» του δειροτομηθέντος από την Ελεύθερνα.

Κράνος και προσωπείο πολεμιστή από το Αρχοντικό Πέλλας, χρυσός και χαλκός, 6ος αι. π.Χ. Αρχαιολογικό Μουσείο Πέλλας. Helmet and mask. Mid-6th century BC. Bronze, gold. Archontiko, Tomb 279, shaft grave. Pella, Archaeological Museum, M130, M140.

Οι Μακεδόνες, οι Έλληνες του Βορρά ως απόγονοι του Ηρακλέους διατηρούν τις ομηρικού τύπου αντιλήψεις και τη σκέψη, την κοινωνική οργάνωση και τις πολιτικές δομές, εμφανείς στον τρόπο με τον οποίο οργανώνεται ο αστικός χώρος. Η οργάνωση της Μακεδονικής αριστοκρατίας και της βασιλικής αυλής αντανακλά την ηρωϊκή ιεραρχία γύρω από τον κεντρικό ήρωα του ομηρικού έπους. Ο οπλισμός από ανδρικές ταφές από το αρχαϊκό νεκροταφείο του Αρχοντικού –κράνη με χρυσή προσωπίδα, ξίφος και αιχμή δόρατος– αντιπροσωπεύει την κοινωνική θέση της ντόπιας αριστοκρατίας, ενώ η χρυσοστόλιστη αρχόντισσα της Βοττιαίας δίνει το μέτρο των γυναικών της αριστοκρατίας στη Μακεδονία.

Panathenaic amphora. 530-520 BC. Mastos Painter. Clay. H. 0.61 m, rim: ext. d. 0.198 m, int. d. 0.165 m, d. body 0.44 m, d. base 0.14 m. Unknown provenance (Glymenopoulos Collection). Nauplion, Archaeological Museum, MN 1.

Statue of a nude youth (Apollo?). 1st century AD. Marble. H. pres. 0.525 m. Athens, Excavations for the Metropolitan. Railway, Syntagma Station. Find no. 3rd EPCA M 4509.

— «Αθλητές και Πανελλήνιοι Αγώνες»: Το αγωνιστικό πνεύμα των Ελλήνων απεικονίζεται στην επιτύμβια στήλη του δισκοβόλου, σε χάλκινο δίσκο-ανάθημα αθλητή στο Ιερό του Διός στην Ολυμπία, στον παναθηναϊκό αμφορέα του Μουσείου Ναυπλίου με αγώνα ιπποδρομίας.

Κόρη από μάρμαρο, 520-510 π.Χ. Μουσείο Ακρόπολης, Αθήνα. Statue of a Kore. 520-510 BC. Parian marble. H. 0.91 m. Found in 1886 to the west of the Erechtheion. Athens, Acropolis Museum, Aκρ. 673.

— «Κούροι και Κόραι»: Από τον 7ο αι. π.Χ. η εξέλιξη στον τρόπο απεικόνισης της ανθρώπινης μορφής είναι αξιοσημείωτη. Ο κούρος, ο γυμνός νέος άνδρας, θα στήνεται για πάνω από δύο αιώνες επιβλητικός στα ιερά ως «άγαλμα» για τον θεό ή ως ταφικό σήμα για τον θνητό. Οι κόρες θα στηθούν ως λαμπρές εικόνες της γυναικείας χάρης και σεμνότητας, στα ιερά των θεών και σε τάφους ως «σήματα». Θα παρουσιαστούν ο Κούρος από το Ιερό του Πτώου Βοιωτίας, από το Αρχαιολογικό Μουσείο Θηβών, και η Κόρη από το Μουσείο Ακροπόλεως.

Statue of a hoplite, known as “Leonidas”, 480–470 BC. Parian marble. H. 0.93 m with the restored helmet crest. From the Acropolis of Sparta, southwest of the Sanctuary of Athena Chalkioikos. Sparta, Archaeological Museum, 3365.

— «Λεωνίδας, ο βασιλιάς της Σπάρτης»: Στον θρυλικό βασιλιά της Σπάρτης, ήρωα της μάχης των Θερμοπυλών (470 π.Χ), είναι αφιερωμένη η ενότητα, στην οποία θα παρουσιαστούν αιχμές βελών που προέρχονται από το πεδίο της μάχης των Θερμοπυλών.

Votive relief. 375-350 BC. Pentelic marble. H. 0.53 m, w. 0.74 m. Probably from the area of Loukou, Kynouria (Peloponnesos). Athens, National Archaeological Museum, 1402.

— «Αθηναίοι και Δημοκρατία»: Η δομή και η λειτουργία της Αθηναϊκής Δημοκρατίας τεκμηριώνεται από επιγραφές, ανάγλυφα, όστρακα οστρακισμού, δικαστικές ψήφους και προπλάσματα από την Αγορά των Αθηναίων και σειρά αθηναϊκών νομισμάτων.

Votive relief of the so-called “self-crowning athlete”. C. 460 BC. Parian marble. H. 0.61 m, w. 0.495 m. Found in Sounion in 1915 near the temple of Athena. Athens, National Archaeological Museum, 3344.

Οι Αθηναίοι και τα επιτεύγματά τους στην αρχιτεκτονική, τη γλυπτική, τη ζωγραφική, το θέατρο, την ιστορία, τη φιλοσοφία και τις επιστήμες παρουσιάζονται μέσα από χαρακτηριστικά έργα όπως: Ο αυτοστεφανούμενος του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, τμήμα ενεπίγραφου επικράνου από την Ακρόπολη, μαρμάρινο κεφάλι αθλητή και δύο κεφάλια πιθανώς από τις μετόπες του Παρθενώνα από το Μουσείο Ακροπόλεως, δύο επιτύμβιες στήλες από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Ο Σοφοκλής από το Αρχαιολογικό Μουσείο Άργους και τραγικά προσωπεία, τα πορτρέτα του Πλάτωνος, του Αριστοτέλους, του Δημοσθένους που συνδέονται με το θέατρο, τη φιλοσοφία και τη ρητορική. Η ερυθρόμορφη υδρία του «ζωγράφου του Πηλέα» με παράσταση γυναικωνίτη από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.

Χρυσό στεφάνι από τον τάφο του Φιλίππου Β’ στις Αιγές, 340-336 π.Χ. Αρχαιολογικό Μουσείο Αιγών. Myrtle wreath. 340-336 BC. Gold. D. 0.26 m. Aigai, tomb of Philip II, vestibule. Aigai, Archaeological Museum, ΒΜ 2633. All in all, hundreds of golden objects will be presented, including two magnificent death masks from Mycenae (16th century BCE); superb warrior’s helmets; the beautiful myrtle wreath of Queen Meda from the antechamber of the tomb of Philip II of Macedonia (about 336 BCE); and a marble bas-relief representing a young man crowning himself.

Medallion. C. AD 225-250. Gold. D. 0.058 m, th. 0.008 m, wt. 120.06 gm. Egypt, Aboukir. Purchased at auction. Thessaloniki, Archaeological Museum, 4304. As they tour the exhibition, visitors of all ages will be captivated by the stories of historical figures like Aristotle, Plato, Philip II of Macedonia and the Spartan King Leonidas, and the epic heroes and gods of Greek mythology, including Achilles, Aphrodite, Athena, Zeus and Poseidon. They will also enjoy captivating interactives, fascinating hands-on objects, and a stunning design treatment. It all adds up to a once-in-a-lifetime exhibition and a truly memorable visitor experience.

— «Φίλιππος Β΄»: Η πολιτική, στρατιωτική και οικονομική άνοδος των Μακεδόνων βασιλέων με τις συνέπειες στον τότε γνωστό κόσμο προβάλλεται με την παρουσίαση έργων πλαστικής, ζωγραφικής, κοσμηματοτεχνίας και τορευτικής από τα Αρχαιολογικά Μουσεία Θεσσαλονίκης, Αιγών και Πέλλας. Στην ενότητα κυριαρχεί η κεφαλή του Αλεξάνδρου από την Πέλλα. Χαρακτηριστικά εκθέματα είναι τα αργυρά σκεύη από τον τάφο του Φιλίππου Β΄, το χρυσό στεφάνι από τις Αιγές, το χρυσό μετάλλιο της Ολυμπιάδας, η γυναικεία ταφή του Δερβενίου και η ανδρική ταφή της Σταυρουπόλης.

— «Μέγας Αλέξανδρος. Η αυγή ενός νέου κόσμου»: Η έκθεση των ελληνιστικών  ειδωλίων από το Αρχαιολογικό Μουσείο Πέλλας σηματοδοτεί την εποχή των βασιλείων, διαδόχων του Μ. Αλεξάνδρου.

Η έκθεση The Greeks: From Agamemnon to Alexander the Great θα επιχειρήσει ένα μοναδικό ταξίδι 5.000 χρόνων στην ιστορία και τον πολιτισμό των αρχαίων Ελλήνων. Με συλλογές από 22 ελληνικά εθνικά μουσεία - θα παρουσιαστούν πάνω από 500 αντικείμενα ανεκτίμητης αξίας- οι επισκέπτες θα έρθουν σε επαφή με τις κυρίαρχες στιγμές τους ελληνικού πολιτισμού: την προέλευση γραφής και τέχνης από τον κυκλαδικό και μινωικό πολιτισμό του Αιγαίου, γνωριμία με τον κόσμο των ηγεμόνων και των ιερειών της μυκηναϊκής εποχής, με τους πολεμιστές της Σπάρτης, τους ήρωες, τους αθλητές και τους φιλόσοφους της κλασσικής εποχής ως τον Μέγα Αλέξανδρο που εξαπλώνει τον ελληνικό πολιτισμό σε όλον τον κόσμο δίνοντας μορφή στον πολιτισμό όπως τον ξέρουμε σήμερα. Η έκθεση που θα πραγματοποιηθεί στην Ουάσινγκτον στο National Geographic Museum, διερευνά τις στιγμές που οδήγησαν στη γέννηση της δυτικής δημοκρατίας, τη σύγχρονη τέχνη,  την επιστήμη, την ιατρική, το θέατρο και τον αθλητισμό.

Τα έργα της έκθεσης προέρχονται από τις παρακάτω Εφορείες και Μουσεία: Α’, Γ’, Δ’, Ε’, ΣΤ’, Ζ’, Θ’, Ι’, ΙΖ’, ΚΑ’ και ΚΕ’ ΕΠΚΑ, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, Νομισματικό Μουσείο, Επιγραφικό Μουσείο, Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου και Μουσείο Ακροπόλεως.

Πηγή: Αρχαιολογία Online

Στο φως η γενετική κληρονομιά των Ευρωπαίων. Oldest European genome illuminates diverse ancestry

H νέα μελέτη αποκαλύπτει πολύ σημαντικά στοιχεία για την καταγωγή των Ευρωπαίων. Eske Willerslev found that a man from Kostenki in modern-day Russia had a lot in common with living Europeans. PETER THE GREAT MUSEUM OF ANTHROPOLOGY AND ETHNOGRAPHY MAN

Πρώτη φορά αποκαλύπτεται -με τη βοήθεια του DNA- η σημαντική γενετική συνέχεια των Ευρωπαίων από τα πανάρχαια χρόνια. Η γενετική ανάλυση του αρχαιότερου μέχρι σήμερα γενετικού υλικού από Ευρωπαίο, έναν άνδρα που ζούσε στη νοτιοδυτική Ρωσία πριν από 36.200 έως 38.700 χρόνια, φωτίζει σε βάθος την γενετική κληρονομιά των Ευρωπαίων.

Kostenki XIV (Markina Gora), reconstructed by M. M. Gerasimov.

Μεταξύ άλλων, η νέα έρευνα δείχνει ότι υπάρχει εντυπωσιακή γενετική ομοιότητα ανάμεσα στους αρχαιότερους γνωστούς Ευρωπαίους και στους σημερινούς, ότι οι αρχαίοι μας πρόγονοι κατάφεραν να επιβιώσουν παρά τις σκληρές συνθήκες της τελευταίας εποχής των πάγων (που αποκορυφώθηκε πριν από 27.000 χρόνια), καθώς επίσης ότι ο ανατομικά σύγχρονος άνθρωπος, ο Homo sapiens, και τα «ξαδέρφια» μας, οι Νεάντερταλ, ήρθαν σε επιμειξία πριν από περίπου 54.000 χρόνια. Γι’ αυτό, άλλωστε, το 1,5% έως 2,1% του DNA κάθε σημερινού Ευρωπαίου προέρχεται από τους Νεάντερταλ.

Τα ευρήματα

M. M. Gerasimov with his colleagues during the excavations at K14 (Markina Gora), 1954. Image: Peter the Great Museum

Η νέα διεθνής μελέτη, με επικεφαλής τον εξελικτικό βιολόγο Έσκε Βίλερσλεβ του Πανεπιστημίου της Κοπεγχάγης, αποτελεί την πιο πρόσφατη από τις πολλές προσπάθειες που έχουν γίνει τελευταία, προκειμένου να ριχτεί φως στην καταγωγή των παλαιολιθικών Ευρωπαίων, οι οποίοι έφθασαν στη «γηραιά ήπειρο» από την Αφρική πριν από περίπου 45.000 χρόνια.

Kostenki-14's 37,000-year-old genome is revealing a wealth of human history. (Image: Peter the Great Museum)

Από γενετική άποψη, οι σύγχρονοι Ευρωπαίοι θεωρούνται ένα «υβρίδιο» με πολλαπλή γενετική καταγωγή από διάφορους αρχαίους πληθυσμούς. Η νέα μελέτη δείχνει όμως ότι πιθανότατα  ήδη πριν από 36.000 χρόνια είχε διαμορφωθεί πια ένας μεγάλος πληθυσμός κυνηγών - συλλεκτών, που εκτεινόταν από τη Δυτική Ευρώπη έως την Κεντρική Ασία, στο εσωτερικό του οποίου ελάμβαναν χώρα επιμειξίες μεταξύ των ομάδων, διαμορφώνοντας έτσι την σύγχρονη -πολύμορφη αλλά και αρκετά ενιαία γενετικά- ευρωπαϊκή «ταυτότητα».

An illustration of the Kostenki man. Image: Philip Nigst, University of Cambridge

Η νέα ανάλυση βασίστηκε στο DNA του λεγόμενου «Κοστένκι-14», ενός κυνηγού - συλλέκτη, το σώμα του οποίου είχε βρεθεί το 1954 στις όχθες του ποταμού Ντον. Το γονιδίωμά του σχετίζεται στενά με το αντίστοιχο των πρώτων κυνηγών - συλλεκτών της κυρίως Ευρώπης, καθώς επίσης με το DNA των σύγχρονων Ευρωπαίων, ενώ δεν έχει καμία γενετική συνάφεια με τους ανατολικοασιάτες. Αυτό σημαίνει ότι ήδη είχε γίνει ο διαχωρισμός των Ευρωπαίων από τους Ασιάτες (πριν από 37.000 έως 45.000 χρόνια) και έτσι ο «Κοστένκι-14» είναι ο αρχαιότερος Ευρωπαίος, του οποίου «διαβάζεται» το DNΑ. Πρόκειται επίσης για το δεύτερο αρχαιότερο σύγχρονο ανθρώπινο γονιδίωμα που αναλύεται: το αρχαιότερο ήταν ενός άνδρα που ζούσε στη Σιβηρία προ 45.000 ετών.

Οι πηγές

The major new finding of this paper, however, is that K14 had Basal Eurasian ancestry, which was first proposed for EEF from Germany 7,000 years ago, so now it postulated for Russian hunter-gatherers 37,000 years ago. I don't think many archaeologists would derive European farmers from Russia (Russia is actually one of the last places in Europe that became agricultural). So, maybe the hunter-gatherers from Russia had Basal Eurasian ancestry and this wasn't limited to the ancestors of the EEF? If they did, it's strange that Loschbour, La Brana, MA-1, Ust'-Ishim, Swedish Mesolithic (and maybe KO1?) didn't have it. So, either Kostenki was very unique or there is an alternative explanation for its strangeness. The evidence for the Basal Eurasian ancestry in K14 is summarized in this figure.

Επιπλέον, η νέα ανάλυση διαπίστωσε ομοιότητα με το γονιδίωμα ενός κυνηγού - συλλέκτη που ζούσε προ 7.000 ετών στην Ισπανία, πράγμα που υποδηλώνει ότι «υπήρξε κάποια συνέχεια ανάμεσα στους ευρωπαϊκούς πληθυσμούς για σχεδόν 30.000 χρόνια», όπως είπε ο ελληνικής καταγωγής Ιωσήφ Λαζαρίδης του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ. 

This model is not formally tested, but at least it seems to derive Europeans as a 3-way mixture that is basically identical to that of Lazaridis et al., with some relabeling of populations (MHG=WHG and NEOL=EEF).

Ο ίδιος είχε προτείνει προ μηνών ότι το σύγχρονο γονιδίωμα των Ευρωπαίων πηγάζει από τρεις διαφορετικούς πληθυσμούς (ντόπιους ευρωπαίους κυνηγούς - συλλέκτες, νομάδες ασιάτες των στεπών και, πιο πρόσφατα, μεσανατολίτες γεωργούς), οι οποίοι, μετά από διαδοχικές μεταναστεύσεις, αναμίχθηκαν και αντάλλαξαν γονίδια μέχρι πιο πρόσφατα, έως πριν από 5.000 χρόνια.

Όμως, η νέα έρευνα φαίνεται να υποστηρίζει ότι ήδη πριν από 36.000 χρόνια οι πρόγονοί μας ήσαν ήδη «καθαροί Ευρωπαίοι». «Ουσιαστικά, όλα τα βασικά γενετικά συστατικά που βρίσκει κανείς στους σύγχρονους Ευρωπαίους, υπάρχουν και στους αρχαιότερους. Αυτό δεν είναι κάτι που πολλοί είχαν προβλέψει», τόνισε ο Έσκε Βίλερσλεβ. Η νέα μελέτη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Science».

Πώς δύο σαύρες επαληθεύουν το Δαρβίνο. Debunking Darwin: scientists witness quick, visible physical evolution in tree lizards

Η αναγκαστική συμβίωση τους οδήγησε σε αναπρογραμματισμό των γονιδίων τους. If the biology of Anolis lizards is a puzzle, then a new paper by Yoel Stuart, Todd Campbell and colleagues is a crucial piece. It’s a puzzle piece that not only contains a wealth of information when held up on its own, but also brings clarity to a broader picture of anole biology when fitted into place. Green anole lizard, otherwise known as anolis carolinensis (Photo: PiccoloNamek/Wikimedia)

Δύο μικρές… αγχωμένες σαύρες που «ευδοκιμούν» στις νοτιοδυτικές ΗΠΑ, κατάφεραν να αποτελέσουν ένα απτό παράδειγμα της θεωρίας της εξέλιξης των ειδών, η οποία, αν και πλέον είναι ευρέως αποδεκτή, σπανίως μπορεί να αποδειχτεί.

Η ιδέα

Invasive brown anole male, perched and extending a flap of skin called the dewlap. It uses the dewlap to communicate during territorial and mating interactions. Photo: Dr. Todd Campbell

Έχοντας ως αφετηρία την αρχή ότι όταν οι συνθήκες δυσκολεύουν η διαδικασία της φυσικής επιλογής επιταχύνεται, μια ομάδα αμερικανών επιστημόνων, συνέλαβε την ιδέα ενός μακροχρόνιου πειράματος που θα εξελισσόταν στη φύση. Ο στόχος ήταν να αποδείξει ότι, ο ανταγωνισμός μεταξύ δύο συναφών ειδών στο φυσικό τους περιβάλλον, θα οδηγούσε, μοιραία και με, ταχύτερους ρυθμούς, σε βελτιωμένα είδη.

Native green anole male, perched and dewlapping. Photo: Ambika Kamath

Εν ολίγοις, ήθελαν να αποδείξουν ότι κάποιο από τα δύο ανταγωνιστικά είδη θα ανέπτυσσε νέα φυσικά χαρακτηριστικά τα οποία θα του εξασφάλιζαν καλύτερη προσαρμογή στο περιβάλλον και ένα πλεονέκτημα επιβίωσης που, με τη σειρά του, θα το διευκόλυνε να αναπαραχθεί με ταχύτερους ρυθμούς από τον αντίπαλο.  Ως ιδανικοί πρωταγωνιστές για το πείραμα ήταν δύο σαύρες του ίδιου είδους οι οποίες, μέχρι την άφιξη των επιστημόνων, ζούσαν μακριά… και αγαπημένα.

Οι δύο πρωταγωνιστές

Την επόμενη φορά που θα αγχωθείτε απέναντι σε κάποιο ανταγωνιστή, σκεφτείτε ότι οι μακρινοί απόγονοί σας, ενδεχομένως θα αποκτήσουν περισσότερες ικανότητες... λένε οι μικρές πρωταγωνίστριες του επιστημονικού πειράματος για τη φυσική επιλογή. A. carolinensis perched below A. sagrei on the University of Florida campus in Gainesville.

Η πρώτη πρωταγωνίστρια σαύρα, χρώματος πράσινου και με την επιστημονική ονομασία Anolis carolinensis ήταν η πρώτη κάτοικος του συμπλέγματος νησιών στα ανοιχτά της Φλόριδα όπου και πραγματοποιήθηκε το πείραμα. Η αντίπαλός της, η χρώματος καφέ Anolis Sagrei, αν και αρχικά ζούσε αποκλειστικά στην Κούβα, είχε, μέσα σε μια τριανταριά χρόνια, κατακτήσει όλες τις νοτιοδυτικές ΗΠΑ, χωρίς όμως να καταφέρει να φτάσει και στο σύμπλεγμα νησιών όπου βασίλευαν μόνες και ανενόχλητες οι πράσινες σαύρες -τουλάχιστον μέχρι την έναρξη του πειράματος τον Μάιο του 1995.

Anolis carolinensis on small spoil-islands in Florida are the subject of Stuart et al. (2014)

Σε ό,τι αφορά τα χαρακτηριστικά των δύο αντιπάλων, αμφότερες οι σαύρες είχαν μήκος περίπου 20 εκατοστών μαζί με την ουρά και το ίδιο… μενού, τρεφόμενες κυρίως με μικρά έντομα και αράχνες, ενώ και οι δύο διακρίνονταν από τις αναρριχητικές τους ικανότητες αν και η καφέ έτρεφε μια σαφή προτίμηση προς το έδαφος. 

50-year-old, man-made, dredge spoil islands in Mosquito Lagoon, FL. Note the houseboat in the foreground of the image for scale. The islands are about a football field in size. Todd Campbell

Αυτό που έκαναν οι επιστήμονες το 1995 ήταν να επιλέξουν αρχικά έξι νησάκια όπου ζούσε η πράσινη σαύρα και να μελετήσουν τη συμπεριφορά της ως προς όλες τις παραμέτρους της. Στη συνέχεια, σε τρία από τα έξι νησιά –ένα μικρό, ένα μεσαίο και ένα μεγάλο- εισήγαγαν ορισμένους εκπροσώπους της καφέ σαύρας, συνεχίζοντας να παρατηρούν τη συμπεριφορά και των δύο εκπροσώπων του είδους.

Η αλληλεπίδραση

On the introduction islands (filled shapes), the green anole increased its perch height within months. Stuart et al. 2014. Science 346, 463-466

Μέχρι τον Αύγουστο του 1998, στα τρία νησιά όπου οι πράσινες σαύρες συνυπήρχαν με τις καφέ, παρατηρήθηκε ότι οι πρώτες σκαρφάλωναν προοδευτικά ολοένα και ψηλότερα στα δέντρα προκειμένου να ξεφύγουν από τον «εισβολέα». Σε εκείνα τα νησιά, πάλι, όπου δεν είχαν εισβάλλει οι καφέ σαύρες, οι πράσινες δεν είχαν αλλάξει στο ελάχιστο τις συνήθειες τους ως προς την αναρρίχηση.

Οι επιστήμονες άφησαν τότε πράσινες και καφέ σαύρες στην ησυχία τους για μια καμιά δεκαπενταριά χρόνια. Όταν το 2010 επανήλθαν στα νησιά διαπίστωσαν ότι, ελάχιστοι χώροι δεν είχαν εποικισθεί από τις καφέ σαύρες, ενώ η χρόνια συνύπαρξη είχε μεταμορφώσει τις πράσινες σαύρες σε πρωταθλητές της αναρρίχησης.

Το ακόμα εντυπωσιακότερο στοιχείο ήταν ότι, στο παραπάνω διάστημα το οποίο αντιστοιχεί σε είκοσι γενιές σαύρες, οι πράσινες, είχαν εμφανίσει αλλαγές στην μορφολογία των ποδιών τους.  Για την ακρίβεια, τα διαστήματα μεταξύ των «δαχτύλων» τους είχαν αυξηθεί ενώ, τα μικροσκοπικά τριχίδια που, καλύπτουν μέρη του σώματός και τους επιτρέπουν να παραμένουν γαντζωμένες, είχαν επίσης αυξήσει το μήκος τους, αλλά και την ανθεκτικότητά τους.

Οι αλλαγές

Right foot of a green anole male. Note the expanded scales on the ends of the toes. These have special hairs on them that allow anoles to cling to surfaces using van der Waals forces. Yoel Stuart

Η επιστημονική εξήγηση είναι σχετικά απλή όσο και εντυπωσιακή: «Έχουν υπάρξει πολλά αντίστοιχα παραδείγματα στο παρελθόν, όπως με τους σπίνους του Δαρβίνου στα νησιά Γκαλαπάγκος, τις σαύρες στην Καραϊβική και το είδος Sorex araneus, μικρά σαρκοβόρα θηλαστικά που απαντώνται στη Βρετάνη. Σήμερα, ωστόσο, μπορούμε και καταλαβαίνουμε λίγο καλύτερα πώς είναι δυνατόν αυτές οι αλλαγές να γίνονται τόσο γρήγορα: σε συνθήκες στρες, με την ευρύτερη έννοια του όρου, ένας οργανισμός τροποποιεί ουσιαστικά την ανάγνωση των γονιδίων του, αναπτύσσοντας δυνατότητες που ως τότε παρέμεναν λανθάνουσες», όπως σημειώνει ο Ερβέ Γκιγιαντέρ, επικεφαλής του τμήματος βιολογίας στο Παν/μιο Pierre et Marie Curie.

Για την ιστορία, όπως αναφέρει, οποιαδήποτε άλλη υπόθεση των επιστημόνων η οποία θα μπορούσε να εξηγήσει το πώς οι πράσινες σαύρες μετατράπηκαν σε πρωταθλητές αναρρίχησης, απορρίφθηκε, προς όφελος της εξελικτικής αλλαγής στα γονίδιά τους η οποία, άλλωστε είναι και η μόνη εξήγηση για τις  αλλαγές στην μορφολογία των άκρων τους.

Τα μισά άστρα του Σύμπαντος είναι ορφανά! Up to Half of the Stars in the Entire Universe Are Lonely Orphans

Νέα μελέτη αναφέρει ότι δισεκατομμύρια άστρα «ζουν» μόνα τους έξω από τους γαλαξίες. Hubble eXtreme Deep Field "XDF" (2012) view - Except for a few stars, every speck of light is an entire galaxy - some as old as 13.2 billion years. Image credit: NASA; ESA; G. Illingworth, D. Magee, and P. Oesch, University of California, Santa Cruz; R. Bouwens, Leiden University; and the HUDF09 Team

Αν επιβεβαιωθεί θα πρόκειται για μια από τις πιο εντυπωσιακές κοσμολογικές ανακαλύψεις. Έχει διαπιστωθεί ότι κάποιες κοσμικές αλληλεπιδράσεις μπορούν να εκτρέψουν από την τροχιά τους τα άστρα και να τα υποχρεώσουν να εγκαταλείψουν με μεγάλη ταχύτητα τους μητρικούς τους γαλαξίες. Έχουν εντοπιστεί τέτοια άστρα αλλά τα μέχρι τώρα ευρήματα έδειχναν ότι το φαινόμενο είναι εξαιρετικά σπάνιο ότι τα άστρα που εγκαταλείπουν τους γαλαξίες τους δεν μπορεί να είναι περισσότερα από λίγες δεκάδες. Έχει επίσης παρατηρηθεί το φαινόμενο ομάδες άστρων να χάνουν τον... προσανατολισμό τους κατά τη διάρκεια γαλαξιακών συγκρούσεων και να βγαίνουν από τα σύνορα των γαλαξιών.

Observations from NASA's Cosmic Infrared Background Experiment, or CIBER, have shown a surprising surplus of infrared light filling the spaces between galaxies. How did the CIBER team measure this mysterious light? The CIBER data consist of maps of splashy background infrared light, which represent large-scale fluctuations in brightness. By measuring the brightness of these fluctuations, the scientists can estimate the total amount of light. To understand this, imagine trying to estimate the volume of ice in a collection of icebergs dotting a sea. You can't see below the surface, but can look out at the tips of the icebergs. The bigger the tip, the more iceberg that lies hidden underneath. By measuring the overall pattern of iceberg tips, you could figure out the total amount of ice. In this cartoon, the person in green would estimate more ice than the person in magenta, simply by seeing that the surface is rougher in their pond. Image credit: NASA/JPL-Caltech

Ομάδα επιστημόνων μελετώντας δεδομένα από την αποστολή CIBER αλλά και στοιχεία που έχει συλλέξει το διαστημικό τηλεσκόπιο Spitzer κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δισεκατομμύρια άστρα, «τα μισά άστρα του Σύμπαντος» όπως αναφέρουν χαρακτηριστικά, βρίσκονται έξω από τους γαλαξίες έχοντας δημιουργήσει ένα πελώριο ωκεανό... ορφανών άστρων. Η ανακάλυψη εκτός των άλλων προσφέρει μια εξήγηση στο γιατί το σύμπαν είναι πιο φωτεινό από ό,τι νομίζαμε.

Η μελέτη

This is a time-lapse photograph of the Cosmic Infrared Background Experiment (CIBER) rocket launch, taken from NASA's Wallops Flight Facility in Virginia in 2013. The image is from the last of four launches. Image Credit: T. Arai/University of Tokyo

Ομάδα των ερευνητών με επικεφαλής ειδικούς του Εργαστηρίου Αεριώθησης (JPL) της NASA και του Ινστιτούτου Τεχνολογίας της Καλιφόρνια (Caltech) μελέτησαν στοιχεία που προέκυψαν από το «πείραμα κοσμικού υπέρυθρου υποβάθρου» (Cosmic Infrared Background Experiment - CIBER), το οποίο έλαβε χώρα μεταξύ 2010 - 2012 με τη βοήθεια ενός πυραύλου που εκτοξεύτηκε πάνω από την ατμόσφαιρα και συνέλεξε με δύο κάμερες όσο περισσότερο υπέρυθρο κοσμικό φως μπορούσε. Στη συνέχεια προχώρησαν σε έλεγχο των ευρημάτων της μελέτης χρησιμοποιώντας το διαστημικό τηλεσκόπιο Spitzer που παρατηρεί την υπέρυθρη ακτινοβολία.

This graphic illustrates how the Cosmic Infrared Background Experiment, or CIBER, team measures a diffuse glow of infrared light filling the spaces between galaxies. The glow does not come from any known stars and galaxies; instead, the CIBER data suggest it comes from stars flung out of galaxies. First, sky images are collected via different rocket flights. A small part of a sky image is shown in the left panel. The actual images are 20 times the area of the full moon. This wide field of view is one of the unique aspects of the CIBER experiment. The next step is to remove all the known stars and galaxies (middle panel). After this masking step is performed, the remaining data reveal overall large-scale patterns of light with lumps that are bigger than galaxies themselves (center panel). By smoothing over these data, we can see the large-scale patterns (right panel). The observed patterns ultimately reveal clues to the origin of the mysterious infrared background light. Image credit: NASA/JPL-Caltech

Τα ευρήματα δείχνουν ότι στο Σύμπαν υπάρχει πολύ περισσότερο υπέρυθρο φως από αυτό που μπορεί να εξηγηθεί από την παρουσία και φωτεινότητα των γαλαξιών. Αυτό σημαίνει ότι το υπόλοιπο φως προέρχεται πιθανώς από μια άλλη πηγή, μεγάλες «στρατιές» των αφανών άστρων που κινούνται ανάμεσα στους γαλαξίες και που όλα μαζί βγάζουν αρκετό φως για να δικαιολογήσουν τη συνολική φωταύγεια του σύμπαντος. «Τα άστρα αυτά παράγουν τόσο φως υποβάθρου, όσο όλοι μαζί οι γαλαξίες» αναφέρουν οι ερευνητές που δημοσιεύουν τη μελέτη τους στην επιθεώρηση «Science».

Τα ορφανά

These images from the Cosmic Infrared Background Experiment, or CIBER, show large patches of the sky at two different infrared wavelengths (1.1 microns and 1.6 microns) after all known galaxies have been subtracted out and the images smoothed to enhance the large structures. CIBER sees similar patterns at different wavelengths, supporting the idea that the light patterns arise from the same source. The CIBER team used multiple rocket flights to carefully account for all of the infrared emissions in our solar system and from the Milky Way to show that the light is coming from outside our own galaxy. Image credit: NASA/JPL-Caltech

Οι ερευνητές εκτιμούν ότι οι γαλαξιακές συγκρούσεις (ή γαλαξιακές συγχωνεύσεις) δεν υποχρεώνουν μικρές ομάδες άστρων να εγκαταλείπουν τους γαλαξίες αλλά εκδιώχνουν πολύ μεγάλο αριθμό άστρων. Σύμφωνα με τα στοιχεία που προέκυψαν από τη μελέτη τα ορφανά άστρα είναι μικρότερα σε μέγεθος, φωτεινότητα και θερμότητα από τον Ήλιο. 

This artist's concept shows a view of a number of galaxies sitting in huge halos of stars. The stars are too distant to be seen individually and instead are seen as a diffuse glow, colored yellow in this illustration. The CIBER rocket experiment detected this diffuse infrared background glow in the sky -- and, to the astronomers’ surprise, found that the glow between galaxies equals the total amount of infrared light coming from known galaxies. Credit: NASA/JPL-Caltech

Υπάρχουν πάντως επιστήμονες που εξέφρασαν την επιφύλαξή τους κατά πόσο όντως το πλεονάζον κοσμικό φως προέρχεται από εξωγαλαξιακά άστρα, κάτι που πρέπει να επιβεβαιωθεί από μελλοντικές έρευνες. Μια εναλλακτική εξήγηση είναι ότι το φως αυτό προέρχεται από πολύ μακρινούς γαλαξίες που δεν είναι ορατοί. Ανεξάρτητα πάντως από το ποιά θεωρία είναι ορθή φαίνεται ότι οι επιστήμονες γνωρίζουν λίγα πράγματα για το τι υπάρχει ανάμεσα στους γαλαξίες.

Πρωτόγνωρη εικόνα δείχνει πλανήτες να γεννιούνται. Unprecedented New Image Shows A Planet-Forming Disc Around A Young Star

Είναι το πραγματικό πορτρέτο ενός δίσκου αερίων και σκόνης που αποτελούν τα δομικά υλικά δημιουργίας πλανητών. This is the sharpest image ever taken by ALMA — sharper than is routinely achieved in visible light with the NASA/ESA Hubble Space Telescope. It shows the protoplanetary disc surrounding the young star HL Tauri. These new ALMA observations reveal substructures within the disc that have never been seen before and even show the possible positions of planets forming in the dark patches within the system. Credit: ALMA (ESO/NAOJ/NRAO)

Όχι, η εικόνα δεν είναι καλλιτεχνική απεικόνιση. Είναι το πραγματικό πορτρέτο ενός δίσκου αερίων και σκόνης, το οποίο σχηματίζει πλανήτες γύρω από ένα άστρο στον αστερισμό του Ταύρου. Είναι μια εικόνα πρωτοφανούς λεπτομέρειας, την οποία συνέλαβε το μεγαλύτερο ραδιοτηλεσκόπιο του κόσμου. «Όταν πρωτοείδαμε την εικόνα μείναμε έκπληκτοι από το επίπεδο της λεπτομέρειας» καμαρώνει η Κατερίνα Βλαχάκη, μέλος της διεύθυνσης του τηλεσκοπίου ALMA.

Η συστοιχία

HL Tauri is a young star surrounded by a remarkable dusty disc. It is located in the famous constellation of Taurus (The Bull) shown in this image, close to the naked eye Pleiades and Hyades star clusters. This star is too faint to be seen with small telescopes. Credit: ESO, IAU and Sky & Telescope

To ολοκαίνουργιο τηλεσκόπιο, μια συστοιχία από 66 επιμέρους ραδιοτηλεσκόπια διασκορπισμένα στην έρημο της Χιλής, έστρεψε το βλέμμα του στο άστρο HL του Ταύρου, ή HL Tauri, το οποίο εκτιμάται ότι άρχισε να λάμπει πριν από μόλις ένα εκατομμύριο χρόνια.

This is an artist’s impression of a young star surrounded by a protoplanetary disc in which planets are forming. Using ALMA’s 15-kilometre baseline astronomers were able to make the first detailed image of a protoplanetary disc, which revealed the complex structure of the disc. Concentric rings of gas, with gaps indicating planet formation, are visible in this artist’s impression and were predicted by computer simulations. Now these structures have been observed by ALMA for the first time. Note that the planets are not shown to scale. Credit: ESO/L. Calçada

Τα άστρα γεννιούνται από σύννεφα αερίου και σκόνης, τα οποία καταρρέουν υπό την επίδραση της βαρύτητας και σχηματίζουν πυκνούς πυρήνες, που τελικά πυροδοτούνται και γίνονται νέα άστρα. Το αέριο και η σκόνη που περίσσεψε περιβάλλει αρχικά τα νεαρά άστρα, αργότερα όμως συγκεντρώνεται σε έναν επίπεδο δίσκο, τον λεγόμενο πρωτοπλανητικό δίσκο. Μέσα σε αυτόν τον δίσκο, οι συγκρούσεις ανάμεσα σε σωματίδια σκόνης δίνουν όλο και μεγαλύτερα σώματα -πρώτα αστεροειδείς και κομήτες, αργότερα πλανήτες.

Το φαινόμενο

This is a composite image of the young star HL Tauri and its surroundings using data from ALMA (enlarged in box at upper right) and the NASA/ESA Hubble Space Telescope (rest of the picture). This is the first ALMA image where the image sharpness exceeds that normally attained with Hubble. Credit: ALMA (ESO/NAOJ/NRAO)

Η θεαματική εικόνα του ALMA δείχνει τον πρωτοπλανητικό δίσκο του HL Tauri χωρισμένο σε ομόκεντρους δακτυλίους, ανάμεσα στους οποίους υπάρχουν κενά.

Ο πρωτοπλανητικός δίσκος του άστρου HL Tauri. Τα κενά ανάμεσα στους ομόκεντρους δακτυλίους σχηματίζονται από την κίνηση νεογέννητων πλανητών. This is the sharpest image ever taken by ALMA — sharper than is routinely achieved in visible light with the NASA/ESA Hubble Space Telescope. It shows the protoplanetary disc surrounding the young star HL Tauri. The observations reveal substructures within the disc that have never been seen before and even show the possible positions of planets forming in the dark patches within the system. In this picture the features seen in the HL Tauri system are labelled. Credit: ALMA (ESO/NAOJ/NRAO)

Πρέπει να είναι τα κενά που σχηματίζονται από την κίνηση νεογέννητων σωμάτων, τα οποία αργότερα θα μεγαλώσουν και θα γίνουν ενήλικοι πλανήτες.

Η περίπτωση του HL Tauri εξέπληξε τους αστρονόμους, οι οποίοι δεν περίμεναν να δουν ίχνη πρωτοπλανητών σε ένα τόσο νεαρό άστρο. «Το HL Tauri έχει ηλικία το πολύ ένα εκατομμύριο χρόνια, κι όμως ο δίσκος του φαίνεται να είναι γεμάτος από πλανήτες που βρίσκονται στο στάδιο του σχηματισμού τους» σχολίασε η Βλαχάκη. «Αυτή η εικόνα από μόνη της θα φέρει επανάσταση στις θεωρίες για το σχηματισμό πλανητών» είπε.