Σπάνια αρχαιολογικά ευρήματα στην Πύλο. Rare archaeological finds in Pylos

Χρυσό σφραγιστικό δακτυλίδι από τάφο που βρέθηκε πλησίον του μυκηναϊκού ανακτόρου του Νέστορος, στον Άνω Εγκλιανό (φωτ. ΥΠΠΟΑ). An international team of archaeologists led by University of Cincinnati researchers recently discovered a Bronze Age warrior’s tomb in Pylos (southwestern Greece) filled with more than 1,400 objects: jewels, weapons and armor, as well as bronze, silver and gold vessels. The grave was found near the Mycenaean Palace of Nestor, at Ano Englianos. This gold ring with a Cretan bull-jumping scene was one of four solid-gold rings found in the tomb. This number is more than found with any other single burial elsewhere in Greece.

Μια σπουδαία ανακάλυψη έφερε στο φως η σκαπάνη του Jack L. Davis και της Sharon R. Stocker, από το Πανεπιστήμιο του Cincinnati, στην Πελοπόννησο. Ασύλητος, πλούσια κτερισμένος, λακκοειδής τάφος αποκαλύφθηκε το καλοκαίρι από διεθνή ομάδα αρχαιολόγων, πλησίον του μυκηναϊκού ανακτόρου του Νέστορος, στον Άνω Εγκλιανό, στη Χώρα του Δήμου Πύλου-Νέστορος.

Τον ασύλητο, πλούσια κτερισμένα τάφο έφερε στο φως η σκαπάνη του Jack L. Davis και της Sharon R. Stocker, από το Πανεπιστήμιο του Cincinnati (φωτ. ΥΠΠΟΑ). The team of Jack L. Davis and Sharon R. Stocker, from the University of Cincinatti has brought to light this unlooted and extremely wealthy tomb.

Ο τάφος, ο οποίος ανήκε σε πολεμιστή, χρονολογείται περίπου το 1500 π.Χ. (Υστεροελλαδική ΙΙ περίοδος) και αποτελεί την πιο εντυπωσιακή περίπτωση επίδειξης προϊστορικού πλούτου σε ταφικά μνημεία της ηπειρωτικής Ελλάδας, που έχει έρθει στο φως τα τελευταία 65 χρόνια.

Ευρήματα από τον τάφο στον Άνω Εγκλιανό (φωτ. ΥΠΠΟΑ). Finds from the grave at Ano Englianos.

Δίπλα στον πολεμιστή είχαν εναποτεθεί: χάλκινο σπαθί με επιχρυσωμένη ελεφαντοστέινη λαβή, χρυσά σφραγιστικά δακτυλίδια και κύπελλα, σπάνια χρυσή αλυσίδα, ασημένια κύπελλα –ορισμένα με χρυσά χείλη–, χάλκινα αγγεία και κύπελλα, χάλκινος αμφορέας, χάλκινες πρόχοι, καθώς και χάλκινες λεκανίδες, περισσότεροι από 50 σφραγιδόλιθοι, τεμάχια ελεφαντοστού με εγχάρακτες παραστάσεις και περισσότερες από 1.000 ψήφοι από πολύτιμους λίθους. Πολλά από αυτά τα αντικείμενα είναι έργα μινωικής τεχνοτροπίας.

Άποψη της ανασκαφής (φωτ. ΥΠΠΟΑ). View of the excavation.

Σύμφωνα με τους ανασκαφείς, οι οποίοι εργάζονται πάνω από 25 χρόνια στην περιοχή της Πυλίας, η ανακάλυψη ασύλητου λακκοειδούς τάφου, εντός του οποίου είχε ενταφιασθεί νεαρός άνδρας, ηλικίας 30-35 ετών, που συνοδευόταν από περισσότερα από 1.400 μοναδικά αντικείμενα, είναι ιδιαίτερα σημαντική, καθώς η υψηλή ποιότητα των αντικειμένων αποδεικνύει ότι η Πύλος, όπως και οι Μυκήνες στη βορειοανατολική Πελοπόννησο, είχε επηρεαστεί έντονα από τη μινωική τέχνη γύρω στο 1500 π.Χ. Αξιοσημείωτο είναι, επίσης, το γεγονός ότι δεν βρέθηκε μυκηναϊκή ή μινωική κεραμική στον τάφο.

Το ανάκτορο του Νέστορος στο λόφο του Άνω Εγκλιανού, το οποίο καταστράφηκε από πυρκαγιά περίπου το 1200 π.Χ., ανακαλύφθηκε το 1939 από τον Κωνσταντίνο Κουρουνιώτη, Διευθυντή του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, και ανασκάφηκε από τον Carl Blegen, καθηγητή του Πανεπιστημίου του Cincinnati. Η ανασκαφή του Blegen επικεντρώθηκε κυρίως στην ύστερη φάση του Ανακτόρου του Νέστορος και τα στοιχεία που αφορούσαν την πρώιμη φάση του, δηλαδή πριν το 1300 π.Χ., είναι σχετικά λίγα. Επικεντρωμένοι κυρίως σε αυτή την πρώιμη, σχετικά άγνωστη περίοδο, ο Davis και η Stocker ξεκίνησαν εκ νέου την ανασκαφή στον Άνω Εγκλιανό τον Μάιο του 2015 και βρήκαν τη μία από τις τέσσερις πλευρές του τάφου την πρώτη μέρα της ανασκαφής. Ο καθαρισμός και η συντήρηση των ευρημάτων έγινε από το συντηρητή Αλέξανδρο Ζώκο.

Ένα χάλκινο κάτοπτρο με ελεφαντοστέινη λαβή (φωτ. ΥΠΠΟΑ). A bronze mirror with an ivory handle.

Στο δάπεδο του τάφου, που είχε διαστάσεις 2,44 μ. μήκος, 1,52 μ. βάθος και 1,22 μ. πλάτος, βρέθηκε σε στάση εκτάδην ο σκελετός ενός ενήλικα άνδρα, τοποθετημένου σε ξύλινο φέρετρο. Όπλα βρέθηκαν στην αριστερή πλευρά του και στο ύψος των ποδιών, κοσμήματα στη δεξιά πλευρά, ενώ, κοντά στο λαιμό, μια μοναδική και θαυμάσια διατηρημένη χρυσή αλυσίδα. Χρυσά κύπελλα είχαν αποτεθεί επάνω στο στήθος και στο στομάχι του νεκρού. Στη δεξιά πλευρά του σκελετού και γύρω από το κεφάλι, βρέθηκαν πάνω από 1.000 ψήφοι από ημιπολύτιμους λίθους –κορναλίνη, αμέθυστος, αχάτης και χρυσός–, περισσότεροι από 50 σφραγιδόλιθοι στην επιφάνεια των οποίων απεικονίζονται θεές, ταύροι με ακροβάτες πιασμένους από τα κέρατά τους (ταυροκαθάψια) καθώς και άλλες δυσερμήνευτες σκηνές. Επίσης, τέσσερα χρυσά σφραγιστικά δακτυλίδια, προσωπικά αντικείμενα κύρους, με εγχάρακτες μινωικές παραστάσεις. Στα πόδια του νεκρού βρέθηκε ελεφαντοστέινο πλακίδιο με απεικόνιση φτερωτού γρύπα και δίπλα του χάλκινος καθρέπτης με ελεφαντοστέινη λαβή.

Κτερίσματα που αρχικά είχαν τοποθετηθεί πάνω στο φέρετρο διασκορπίστηκαν μετά τη διάλυσή του και θρυμματίστηκαν πάνω στον σκελετό, δυσκολεύοντας έτσι την ανασκαφική εργασία. Στα κτερίσματα που είχαν τοποθετηθεί επάνω από το φέρετρο περιλαμβάνονται: χάλκινες πρόχοι, μεγάλη χάλκινη λεκάνη, λεπτές λωρίδες χαλκού προερχόμενες ενδεχομένως από την πανοπλία του πολεμιστή και διάτρητοι χαύλιοι αγριόχοιρου από το κράνος του πολεμιστή.

Mια μοναδική και θαυμάσια διατηρημένη χρυσή αλυσίδα βρέθηκε κοντά στο λαιμό του νεκρού (φωτ. ΥΠΠΟΑ). This unique necklace measures more than 30-inches long and features two gold pendants decorated with ivy leaves. It was found near the neck of the warrior's skeleton.

Ο νεκρός πολεμιστής ήταν προφανώς μια εξέχουσα προσωπικότητα της εποχής του, δηλαδή της Πρώιμης Μυκηναϊκής περιόδου, περίοδο που οι λακκοειδείς τάφοι των Μυκηνών χρησιμοποιούνταν για τον ενταφιασμό της μυκηναϊκής αριστοκρατίας. Ο πολεμιστής αυτός θα κατοικούσε στην Ακρόπολη του Εγκλιανού, όταν κτίστηκαν τα πρώτα οικοδομήματα με λαξευμένη τοιχοποιία, σύμφωνα με τα μινωικά πρότυπα, και οι τοίχοι τους διακοσμήθηκαν με νωπογραφίες επηρεασμένες από τη μινωική τεχνοτροπία. Ως εκ τούτου, δεν πρέπει να μας ξαφνιάζει το γεγονός ότι τα περισσότερα από τα 1.400 αντικείμενα που συνόδευαν το νεκρό πολεμιστή είναι μινωικής τεχνοτροπίας ή κατασκευάστηκαν στην Κρήτη, αναφέρουν οι ανασκαφείς. Συμπληρώνουν, επίσης, ότι η εναπόθεση τόσων πολλών κοσμημάτων σε ανδρική ταφή αμφισβητεί τη μέχρι τώρα ευρέως διαδεδομένη πεποίθηση ότι τα κοσμήματα συνόδευαν κυρίως γυναικείες ταφές.

Σχολιάζοντας τη σπάνια ανακάλυψή τους, ο Jack L. Davis και η Sharon R. Stocker σημειώνουν ότι το τελευταίο πράγμα που περίμεναν να βρουν το περασμένο καλοκαίρι στην ανασκαφή της Πύλου ήταν ένας μυκηναϊκός λακκοειδής τάφος. Ήταν πράγματι μεγάλη τύχη η ανακάλυψή του δίπλα στον μεγάλο συλημένο θολωτό τάφο IV του Εγκλιανού, ο οποίος είχε μεγάλη διάρκεια χρήσης και περιείχε πολλές ταφές.

Η ανασκαφή στον Άνω Εγκλιανό αποκάλυψε επίσης τα οικοδομικά κατάλοιπα ορισμένων μικρών σπιτιών, μικρό τμήμα από την πρώιμη οχύρωση της ακρόπολης, καθώς και αποθέτη της Μέσης και Ύστερης Εποχής του Χαλκού.

Το ανασκαφικό πρόγραμμα του Πανεπιστημίου τoυ Cincinnati (Οχάιο, ΗΠΑ) διεξήχθη από την Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών  κατόπιν άδειας του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού. Όλες οι εργασίες διενεργήθηκαν υπό την άμεση εποπτεία της Εφορείας Αρχαιοτήτων Μεσσηνίας. Στο πρόγραμμα συμμετείχαν 45 αρχαιολόγοι, εξειδικευμένοι επιστήμονες και φοιτητές διαφόρων εθνικοτήτων από πολλά πανεπιστήμια του εξωτερικού.

Το ερευνητικό πρόγραμμα του Πανεπιστημίου του Cincinnati στον Άνω Εγκλιανό της Πύλου υποστηρίχθηκε από το Ινστιτούτο Προϊστορικής Αρχαιολογίας, το Louise Taft Semple Fund του Τμήματος Κλασικών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Cincinnati και από ιδιώτες χορηγούς, όπως ο Ελληνοαμερικανός Φωκίων Ποταμιάνος, οι James H. Ottaway, Jr. (Trustee of the American School Classical Studies at Athens) και ο Robert McCabe (President of the Board of Trustees of the American School Classical Studies at Athens) και η σύζυγός του, Dina McCabe.

Κατάλογος ευρημάτων

Η χρυσή αλυσίδα από τον τάφο στον Άνω Εγκλιανό (φωτ. ΥΠΠΟΑ). The golden necklace of the grave at Ano Englianos.

Χρυσά: Τέσσερα ακέραια χρυσά σφραγιστικά δακτυλίδια∙ δύο συνθλιμμένα χρυσά κύπελλα, ένα ασημένιο κύπελλο με χρυσό χείλος και μία χρυσή αλυσίδα μήκους 0,76 μ., τα άκρα της οποίας καταλήγουν σε φύλλα κισσού, καθώς και αμέτρητες χρυσές ψήφοι.

Ασημένια:  Έξι ασημένια κύπελλα.

Χάλκινα: Επίμηκες ξίφος με ελεφαντοστέινη λαβή, επικαλυμμένη με χρυσό –σπάνια τεχνική που μιμείται την κεντητική– ήταν τοποθετημένο στο αριστερό στήθος του πολεμιστή. Ακριβώς από κάτω, βρέθηκε εγχειρίδιο με χρυσή λαβή παρόμοιας τεχνικής. Στα πόδια του νεκρού, βρέθηκαν χάλκινα όπλα, επίσης, χάλκινα αγγεία και κύπελλα, αμφορέας, πρόχοι και μία λεκανίδα.

This is one of more than four dozen seal stones with intricate Minoan designs found in the tomb. Long-horned bulls and, sometimes, human bull jumpers soaring over their horns are a common motif in Minoan designs.

Σφραγιδόλιθοι: Περισσότεροι από 50 σφραγιδόλιθοι, πιθανόν κατασκευασμένοι στην Κρήτη, με περίτεχνα εγχάρακτα σχέδια μινωικής τεχνοτροπίας, απεικονίζουν στην επιφάνειά τους θεές, βωμούς, καλάμια, λέοντες, ταύρους, ταυροκαθάψια κ.λπ.,  μινωικής τεχνοτροπίας.

Ελεφαντοστέινο κτένι από τον τάφο στον Άνω Εγκλιανό (φωτ. ΥΠΠΟΑ). One of six ivory combs found within the warrior's tomb.

Ελεφαντοστό: Διάφορα κομμάτια ελεφαντοστού, το ένα απεικονίζει γρύπα με μεγάλα φτερά, το άλλο λέοντα που επιτίθεται σε γρύπα, καθώς επίσης και έξι ελεφαντοστέινα κτένια.

Ψήφοι από πολύτιμους λίθους: Περισσότερες από 1.000 ψήφοι από κορναλίνη, αχάτη, ίασπι, αμέθυστο. Κάποιες από αυτές φαίνεται ότι διακοσμούσαν το σάβανο του νεκρού.

Πηγές: Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού (Δελτίο Τύπου). 

http://www.archaeology.wiki/blog/2015/10/27/rare-archaeological-finds-pylos/

Εξωτικές μορφές «υπεριοντικού» πάγου ίσως κρύβονται στον Ποσειδώνα. Scientists predict cool new phase of superionic ice

Βαθιά μέσα στον Ποσειδώνα, το νερό ίσως παίρνει πραγματικά εξωγήινες μορφές. Neptune. Unlike Earth, which has two magnetic poles (north and south), ice giants can have many local magnetic poles, which leading theories suggest may be due to superionic ice and ionic water in the mantle of these planets. Credit: NASA 

Κάτω από τις συνθήκες ακραίας πίεσης και θερμοκρασίας στο εσωτερικό του Ποσειδώνα και του Ουρανού, το νερό παύει να μοιάζει με το νερό που γνωρίζουμε, προβλέπει θεωρητική μελέτη στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον.

«Ο υπεριοντικός πάγος είναι μια ενδιάμεση κατάσταση της ύλης που δεν μοιάζει με τίποτα από ό,τι ξέρουμε» λέει ο Σαλβατόρε Τορκουάτο, επικεφαλής της μελέτης στην επιθεώρηση Nature Communications. 

Η παράξενη αυτή φάση του νερού, η οποία δεν έχει παρατηρηθεί ποτέ άμεσα μέχρι σήμερα, μπορεί να εμφανιστεί μόνο σε συνθήκες ακραίας πίεσης (η πίεση ρίχνει το σημείο πήξης του νερού), ακόμα κι αν η θερμοκρασία είναι υψηλή, της τάξης των αρκετών εκατοντάδων βαθμών Κελσίου.

Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν μαθηματικά μοντέλα για να προσομοιώσουν τι συμβαίνει στο νερό καθώς η πίεση αυξάνεται σε ακραίες τιμές, πολύ υψηλότερες από ό,τι μπορεί να πετύχει κανείς στο εργαστήριο.

Ανάλογα με την πίεση, δείχνει η προσομοίωση, το νερό μετατρέπεται σε τρεις διαφορετικούς υπεριοντικούς πάγους, οι οποίοι διαφέρουν μεταξύ τους στην διάταξη των ιόντων οξυγόνου.

Scientists have predicted a cool, new phase of superionic ice, a special form of ice that can be found on Uranus and Neptune. (Photo : NASA)

Δύο από αυτούς τους πάγους, με τις ονομασίες BCC-SI και CP-SI, μπορεί θεωρητικά να υπάρχουν βαθιά μέσα στον Ουρανό και τον Ποσειδώνα, δύο πλανήτες που αποτελούνται σε μεγάλο ποσοστό από πάγους νερού, αζώτου και μεθανίου.

Σε ακόμα μεγαλύτερες πιέσεις, πιο υψηλές από αυτές που ασκούνται στο εσωτερικό των γιγάντιων αυτών πλανητών, οι ερευνητές προβλέπουν ότι σχηματίζεται και μια τρίτη μορφή υπεριοντικού πάγου, με το όνομα P21/c-SI. Είναι μια μορφή της οποίας η ύπαρξη δεν είχε προβλεφθεί μέχρι σήμερα.

Θα ήταν βέβαια δύσκολο ως αδύνατο να επιβεβαιώσει κανείς την παρουσία αυτών των εξωτικών μορφών του νερού στο εσωτερικό πλανητών.

Scientists have predicted a new phase of superionic ice, a special form of ice that could exist on Uranus and Neptune, in a theoretical study performed by a team of researchers. Artistic rendering of copper sulfide above the critical temperature at which it becomes "superionic." Credit: Greg Stewart/SLAC National Accelerator Laboratory

Έμμεσα, όμως, οι υπεριοντικοί πάγοι θα μπορούσαν να αποκαλύψουν την παρουσία τους μέσω της επίδρασής στους στα περίπλοκα μαγνητικά πεδία του Ουρανού και του Πλούτωνα, τα οποία ενδεχομένως παράγονται από την κίνηση ιόντων υδρογόνου μέσα στο υπεριοντικό πλέγμα.

Εκτός από τους υπεριοντικούς πάγους, οι φυσικοί έχουν ανακαλύψει μέχρι σήμερα 17 μορφές «κανονικού» πάγου, οι οποίες σχηματίζονται σε διαφορετικές συνθήκες πίεσης και θερμοκρασίας. Σχεδόν όλος ο πάγος που υπάρχει στη Γη είναι πάγος Ih, ο οποίος αποτελείται από μόρια νερού συνδεδεμένα σε εξάγωνα.

Πηγές: news.in.gr – www.sciencedaily.com

Η αποκάλυψη του Κέρβερου. Last of Pluto’s Moons – Mysterious Kerberos – Revealed by New Horizons

Η οικογένεια του Πλούτωνα: Ο Πλούτωνας έχει συνολικά 5 δορυφόρους: τον Χάροντα που είναι ο μεγαλύτερος, τη Νύχτα, την Ύδρα, τη Στύγα και τον Κέρβερο. Family Portrait of Pluto’s Moons: This composite image shows a sliver of Pluto’s large moon, Charon, and all four of Pluto’s small moons, as resolved by the Long Range Reconnaissance Imager (LORRI) on the New Horizons spacecraft. All the moons are displayed with a common intensity stretch and spatial scale (see scale bar). Charon is by far the largest of Pluto’s moons, with a diameter of 751 miles (1,212 kilometers). Nix and Hydra have comparable sizes, approximately 25 miles (40 kilometers) across in their longest dimension above. Kerberos and Styx are much smaller and have comparable sizes, roughly 6-7 miles (10-12 kilometers) across in their longest dimension. All four small moons have highly elongated shapes, a characteristic thought to be typical of small bodies in the Kuiper Belt. Image credit: NASA/Johns Hopkins University Applied Physics Laboratory/Southwest Research Institute

Στο καθιερωμένο πλέον εβδομαδιαίο ραντεβού της NASA με τους επιστήμονες και τους φίλους του Διαστήματος για την δημοσίευση δεδομένων της αποστολής New Horizons από το σύστημα του Πλούτωνα αυτή τη φορά παρουσιάζονται στοιχεία για τον Κέρβερο, τον ένα από τους πέντε δορυφόρους του πλανήτη νάνου.

Τι μάθαμε

Εντυπωσιακά είναι τα νέα στοιχεία που αποκαλύπτονται για τον Κέρβερο: Ο δορυφόρος έχει δύο διακριτούς λοβούς – πιθανότατα το προϊόν σύγκρουσης δύο παγωμένων αντικειμένων, δισεκατομμύρια χρόνια πριν. Ο μικρότερος λοβός έχει διάμετρο πέντε χιλιόμετρα και ο μεγαλύτερος οχτώ. Kerberos Revealed. This image of Kerberos was created by combining four individual Long Range Reconnaissance Imager (LORRI) pictures taken on July 14, approximately seven hours before New Horizons’ closest approach to Pluto, at a range of 245,600 miles (396,100 km) from Kerberos. The image was deconvolved to recover the highest possible spatial resolution and oversampled by a factor of eight to reduce pixilation effects. Kerberos appears to have a double-lobed shape, approximately 7.4 miles (12 kilometers) across in its long dimension and 2.8 miles (4.5 kilometers) in its shortest dimension. Image credit: NASA/Johns Hopkins University Applied Physics Laboratory/Southwest Research Institute

Ο Κέρβερος είναι τελικά μικρότερος από όσο εκτιμούσαν οι επιστήμονες. Αποτελείται από δύο επιμέρους λοβούς γεγονός που κάνει τους ειδικούς να εικάζουν ότι είναι προϊόν της συγχώνευσης δύο αρχικά ανεξάρτητων μεταξύ τους διαστημικών βράχων. Ο μεγαλύτερος λοβός έχει διάμετρο οκτώ χλμ και ο μικρότερος πέντε χλμ. Μέχρι σήμερα μόνο το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble είχε καταφέρει να συλλέξει κάποια δεδομένα από τον Κέρβερο και οι επιστήμονες πίστευαν ότι είναι μεγαλύτερος. Από τις παρατηρήσεις του Hubble οι επιστήμονες θεωρούσαν ότι η επιφάνεια του Κέρβερου ήταν καλυμμένη από κάποιο ιδιαίτερα σκούρο υλικό που απορροφά το φως. Αντίθετα το New Horizons αποκαλύπτει ότι η επιφάνεια του Κέρβερου είναι καλυμμένη από υψηλής καθαρότητας πάγο νερού και έχει αναπάντεχα υψηλό επίπεδο ανάκλασης του φωτός.«Για μια ακόμη φορά το σύστημα του Πλούτωνα μας εκπλήσσει» δήλωσε ο Χαλ Γουίβερ, μέλος της αποστολής του New Horizons.

Πηγή:  pluto.jhuapl.edu

Μαύρη μέρα για τον Άλμπερτ Αϊνστάιν. Historic Delft Experiments tests Einstein's 'God does not play dice' using quantum 'dice'

Το φαινόμενο της κβαντικής διεμπλοκής επιβεβαιώνει πείραμα ολλανδών επιστημόνων. An artistic impression of the entanglement between electrons. Credit: ICFO

Δυστυχώς κύριε Αϊνστάιν, το Σύμπαν είναι πιο αλλόκοτο από ό,τι μπορούσατε να φανταστείτε: πείραμα στην Ολλανδία δείχνει να επιβεβαιώνει οριστικά το φαινόμενο της κβαντικής διεμπλοκής, στο οποίο και μόνο η πράξη της παρατήρησης ενός σωματιδίου επηρεάζει ένα άλλο σωματίδιο στην άλλη άκρη του Σύμπαντος, και μάλιστα ακαριαία. 

This movie explains the concept of locality and quantum entanglement and the current experiment. Credit: Text: Michael van Baal. Graphics: Scixel

Μελέτη που δημοσιεύεται στο κορυφαίο περιοδικό «Nature» αναφέρει πώς δύο ηλεκτρόνια που απείχαν 1,3 χιλιόμετρα σε διαφορετικά εργαστήρια του Πανεπιστημίου της Ντελφτ συμπεριφέρονταν σαν να ήταν συνεννοημένα από πριν.

Στον παράξενο κόσμο της κβαντομηχανικής, με την οποία ο Αϊνστάιν ουδέποτε κατάφερε να συμφιλιωθεί, προβλέπει ότι ένα σωματίδιο μπορεί να βρίσκεται σε διαφορετικές θέσεις ταυτόχρονα, και «κλειδώνει» τελικά σε μια συγκεκριμένη θέση μόνο αν κάποιος μπει στον κόπο να το παρατηρήσει.

Η κβαντική θεωρία προβλέπει επίσης ότι δύο ή περισσότερα σωματίδια μπορούν κάτω από ορισμένες συνθήκες να διεμπλακούν: αυτό σημαίνει ότι οποιαδήποτε μεταβολή στο ένα από τα συνδεδεμένα σωματίδια προκαλεί αντίστοιχες, ακαριαίες μεταβολές και στα υπόλοιπα συνδεδεμένα σωματίδια.

«Στοιχειωμένη δράση από απόσταση» η κβαντική διεμπλοκή

Αϊνστάιν: ακόμα και ο πατέρας της Σχετικότητας δεν είδε δίκιο σε όλα…

Όπως εξηγούσε σε ένα διαβόητο άρθρο του το 1935, ο Αϊνστάιν απέρριπτε την ιδέα της κβαντικής διεμπλοκής, για την οποία χρησιμοποιούσε τον αφοριστικό χαρακτηρισμό «στοιχειωμένη δράση από απόσταση» (spooky action at a distance). Περισσότερο τον ενοχλούσε η ιδέα της ακαριαίας αλληλεπίδρασης από μεγάλες αποστάσεις, μια ιδέα που έδειχνε να έρχεται σε αντίθεση με τη βεβαιότητα ότι τίποτα δεν ταξιδεύει ταχύτερα από το φως; Πώς θα ήταν δυνατόν ένα σωματίδιο να ενημερώνει ακαριαία το απομακρυσμένο αδελφάκι του ότι κάτι έχει αλλάξει;

Ο πατέρας της Σχετικότητας πίστευε ότι τα σωματίδια έχουν άγνωστες ιδιότητες, οι οποίες με κάποιο μας ξεγελούν ώστε να νομίζουμε ότι η αλληλεπίδραση είναι ακαριαία, ενώ στην πραγματικότητα είναι προαποφασισμένη.

This movie explains how the Bell test works with a couple in love in the fictitious Bell restaurant (animation). Credit: Text: Michael van Baal. Graphics: Scixel

Κι όμως, πολυάριθμα πειράματα τις τελευταίες δεκαετίες έχουν διαψεύσει τον Αϊνστάιν. Το πρόβλημα όμως ήταν ότι υπήρχαν δύο θεωρητικά «παραθυράκια», τα οποία καθιστούσαν αδύνατη την οριστική απόδειξη της κβαντικής εμπλοκής.

Το πρώτο παραθυράκι αφορά το γεγονός ότι μόνο ένα μέρος των σωματιδίων του πειράματος είναι δυνατό να ανιχνευθούν -οι ερευνητές πρέπει επομένως να αρκούνται στην υπόθεση ότι τα σωματίδια που ανίχνευσαν είναι ενδεικτικά του συνόλου, κάτι που δεν ισχύει απαραίτητα στον παράξενο κόσμο της κβαντομηχανικής.

Για να λύσουν το πρόβλημα, πολλές ερευνητικές ομάδες δεν χρησιμοποίησαν υποατομικά σωματίδια αλλά ολόκληρα άτομα, τα οποία είναι πιο εύκολο να ανιχνευθούν. Αυτό όμως ανοίγει ένα δεύτερο παραθυράκι, καθώς είναι δύσκολο να διατηρήσει κανείς τη διεμπλοκή ατόμων τα οποία απέχουν μεγάλες αποστάσεις. Αν όμως η απόσταση του πειράματος είναι μικρή, τότε το ένα σωματίδιο μπορεί θεωρητικά να ενημερώσει το άλλο χωρίς να παραβιαστεί η ταχύτητα του φωτός.

Random number generators played a critical role in an historic experiment. The experiment gives the strongest refutation to date of Albert Einstein's principle of 'local realism,' which says that the universe obeys laws, not chance, and that there is no communication faster than light. The fastest quantum random number generator to date. Credit: ICFO

Η νέα μελέτη κλείνει τα δύο παραθυράκια και δείχνει να βάζει το τελευταίο καρφί στο φέρετρο του Αϊνστάιν. Ο Ρόναλντ Χάνσον και οι συνεργάτες του ακολούθησαν με μια ιδιοφυή προσέγγιση, στην οποία δύο ηλεκτρόνια συνδέθηκαν με δύο φωτόνια τα οποία στη συνέχεια συνδέθηκαν μεταξύ τους. Αυτό τελικά δημιούργησε διεμπλοκή ανάμεσα στα δύο ηλεκτρόνια από σε απόσταση 1,3 χιλιομέτρων.

Για τεχνικούς λόγους, η μεθοδολογία αυτή αποκλείει τα δύο παραθυράκια και δείχνει να τερματίζει, πιθανώς τελεσίδικα, μια επιστημονική διαμάχη 80 ετών.

«Δεν θα μου προκαλούσε έκπληξη αν δούμε έναν από τους συγγραφείς αυτής της δημοσίευσης, μαζί με τους ερευνητές κάποιων παλαιότερων πειραμάτων, να κερδίζει το βραβείο Νόμπελ. Τόσο συναρπαστικό είναι» είχε σχολιάσει στο Nature ο Μάθιου Λέιφερ, φυσικός του διάσημου Perimeter Institute στον Καναδά. Οι δηλώσεις του είχαν γίνει τον Αύγουστο, μετά την υποβολή της μελέτης αλλά πριν από την τελική έγκρισή της από το Nature.

Τα νέα, όμως, δεν είναι κακά μόνο για τον Αϊνστάιν - λόγο να δυσαρεστούνται έχουν και οι χάκερ. Όπως επισημαίνουν οι ερευνητές, τα ευρήματα έχουν σημασία για τη λεγόμενη κβαντική κρυπτογράφηση, η οποία βασίζεται στη διεμπλοκή φωτονίων. Τα δύο εν λόγω παραθυράκια θα μπορούσαν θεωρητικά να αξιοποιηθούν από χάκερ προκειμένου να παραβιάσουν την κρυπτογράφηση.

Οι τεχνικές που εφαρμόστηκαν στο τελευταίο πείραμα υπόσχονται τώρα να κλείσουν την πόρτα στους ωτακουστές. Είναι μια κακή μέρα για τον Αϊνστάιν, μια κακή μέρα για τους κατασκόπους.

Πηγή: B. Hensen et al. Loophole-free Bell inequality violation using electron spins separated by 1.3 kilometres, Nature (2015). DOI: 10.1038/nature15759. 

Βλέπουν το τέλος του ηλιακού μας συστήματος. Cosmic ‘Death Star’ destroys a planet

Εντοπίστηκε λευκός νάνος που καταστρέφει ένα πλανήτη σε απόσταση 570 ετών φωτός. Καλλιτεχνική απεικόνιση του βραχώδους πλανήτη που διαλύεται από τον λευκό νάνο που ήταν κάποτε το μητρικό του άστρο. In this artist's conception, a Ceres-like asteroid is slowly disintegrating as it orbits a white dwarf star. “We now have a ‘smoking gun’ linking white dwarf pollution to the destruction of rocky planets,” says Andrew Vanderburg of the Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics. Within about a million years the object will be destroyed, leaving a thin dusting of metals on the surface of the white dwarf. Credit: Mark A. Garlick/markgarlick.com

Επιστήμονες του Κέντρου Αστροφυσικής Harvard-Smithsonian εντόπισαν μια εντυπωσιακή κοσμική διεργασία σε απόσταση 570 ετών φωτός από εμάς στον αστερισμό της Παρθένου. Ένα άστρο να διαλύει ένα πλανήτη.

  

Το φαινόμενο

The Death Star of the movie Star Wars may be fictional, but planetary destruction is real. Astronomers announced today that they have spotted a large, rocky object disintegrating in its death spiral around a distant white dwarf star. The discovery also confirms a long-standing theory behind the source of white dwarf 'pollution' by metals. The fictional Death Star from the Star Wars movies. (Credit: Lucasfilm)

Εκεί υπήρχε ένα πλανητικό σύστημα παρόμοιο με το δικό μας όπου το άστρο του συστήματος ανήκει στην ίδια κατηγορία με τον Ήλιο. Όπως θα συμβεί και με τον Ήλιο έτσι και το άστρο του εν λόγω συστήματος έχει κάψει τα καύσιμα του και δεν μετατράπηκε σε υπερκαινοφανή αστέρα (να εκραγεί) αλλά σε λευκό νάνο. Χρησιμοποιώντας δεδομένα που έχει συλλέξει το διαστημικό τηλεσκόπιο Kepler οι ερευνητές εντόπισαν ένα βραχώδη πλανήτη να βρίσκεται σε κοντινή τροχιά γύρω από τον λευκό νάνο η βαρυτική ισχύ του οποίου διαλύει τον πλανήτη κυριολεκτικά στα εξ ων συνετέθη.

Οι ερευνητές από την ύλη που περιφέρεται κοντά στο άστρο εκτιμούν πως το πλανητικό σύστημα που είχε δημιουργηθεί γύρω από αυτό αριθμούσε περίπου 6-7 πλανήτες η τύχη των οποίων δεν είναι ακόμη γνωστή. Η ανακάλυψη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Nature».

Η Γη

Η ανακάλυψη είναι έτσι και αλλιώς από μόνη της πολύ σημαντική αλλά έχει ένα επιπλέον ενδιαφέρον αφού με δεδομένο ότι και ο Ήλιος θα μετατραπεί σε λευκό νάνο οι ειδικοί παρατηρούν τι θα συμβεί και στο δικό μας ηλιακό σύστημα. Πάντως η κρατούσα θεωρία για την τύχη της Γης μιλάει για εντελώς διαφορετικό τέλος από αυτό του πλανήτη που διαλύει ο λευκός νάνος. Οι επιστήμονες υποστηρίζουν πώς όταν το μητρικό μας άστρο κάψει τα καύσιμα του αρχικά θα διογκωθεί και μετατραπεί σε κόκκινο γίγαντα και σταδιακά θα συρρικνωθεί μετατρεπόμενος σε λευκό νάνο. Λόγω της κοντινής απόστασης της Γης με τον Ήλιο η διόγκωση του θα έχει ως αποτέλεσμα είτε το μητρικό μας άστρο να καταπιεί κυριολεκτικά τον πλανήτη μας είτε αν δεν τον εξαφανίσει να τον κάνει κυριολεκτικά.. κάρβουνο!

Πηγή: Andrew Vanderburg, John Asher Johnson, Saul Rappaport, Allyson Bieryla, Jonathan Irwin, John Arban Lewis, David Kipping, Warren R. Brown, Patrick Dufour, David R. Ciardi, Ruth Angus, Laura Schaefer, David W. Latham, David Charbonneau, Charles Beichman, Jason Eastman, Nate McCrady, Robert A. Wittenmyer, Jason T. Wright. A disintegrating minor planet transiting a white dwarf. Nature, 2015; 526 (7574): 546 DOI: 10.1038/nature15527

Το κοσμικό φιλί του θανάτου. Final Kiss of Two Stars Heading for Catastrophe

Δύο άστρα βρίσκονται σε εναγκαλισμό που θα καταλήξει σε συγχώνευση ή σε μαύρες τρύπες. This artist’s impression shows VFTS 352 — the hottest and most massive double star system to date where the two components are in contact and sharing material. The two stars in this extreme system lie about 160 000 light-years from Earth in the Large Magellanic Cloud. This intriguing system could be heading for a dramatic end, either with the formation of a single giant star or as a future binary black hole. Credit: ESO/L. Calçada

Διεθνής ομάδα αστρονόμων χρησιμοποιώντας τα τηλεσκόπια του Νότιου Ευρωπαϊκού Αστεροσκοπείου (ESO) στη Χιλή εντόπισαν το μεγαλύτερο και πιο καυτό δυαδικό αστρικό σύστημα που γνωρίζουμε. Τα δύο άστρα βρίσκονται στο νεφέλωμα της Ταραντούλας στο Μεγάλο Μαγγελανικό Νέφος, έναν μικρό γειτονικό μας γαλαξία.

Δείτε ένα βίντεο που παρουσιάζει το εντυπωσιακό φαινόμενο. This animated artist’s impression shows VFTS 352 — the hottest and most massive double star system to date where the two components are in contact and sharing material. The two stars in this extreme system lie about 160 000 light-years from Earth in the Large Magellanic Cloud. This intriguing pair could be heading for a dramatic end, either with the creation of a single monster star or the formation of a binary black hole. Credit: ESO/L. Calçada

Σύμφωνα με τους ερευνητές τα δύο άστρα βρίσκονται σε μια τροχιακή σύγκλιση που θα οδηγήσει σε μια συγχώνευση αποτέλεσμα της οποίας θα είναι είτε ο σχηματισμός ενός νέου γιγάντιου άστρου ή η γέννηση ενός νέου δυαδικού συστήματος που θα αποτελείται αυτή τη φορά από δύο μελανές οπές.

Που βρίσκονται

This image shows the location of VFTS 352 — the hottest and most massive double star system to date where the two components are in contact and sharing material. The two stars in this extreme system lie about 160 000 light-years from Earth in the Large Magellanic Cloud. This intriguing system could be heading for a dramatic end, either merging to form a single giant star or forming a binary black hole. This view of the Tarantula star-forming region includes visible-light images from the Wide Field Imager at the MPG/ESO 2.2-metre telescope at La Silla and infrared images from the 4.1-metre infrared VISTA telescope at Paranal. Credit: ESO/M.-R. Cioni/VISTA Magellanic Cloud survey. Acknowledgment: Cambridge Astronomical Survey Unit

Το δυαδικό σύστημα έλαβε την κωδική ονομασία VFTS 352 και βρίσκονται σε απόσταση 160 χιλιάδων ετών φωτός από τη Γη.  Το νεφέλωμα της Ταραντούλας αποτελεί μόνιμο στόχο των αστρονόμων αφού πρόκειται για ένα τεράστιο εργοστάσιο παραγωγής άστρων.  Το νεφέλωμα της Ταραντούλας έχει διάμετρο περίπου χίλια έτη φωτός. Χρωστά το όνομά του στο γεγονός ότι οι  επιστήμονες που το βάφτισαν θεώρησαν ότι το σχήμα του και ειδικά οι πιο λαμπρές περιοχές του θυμίζουν (πολύ αμυδρά είναι η αλήθεια) τη γνωστή αράχνη.

This zoom sequence starts with a broad panorama of the southern night sky and closes in on the Tarantula star-forming region in the Large Magellanic Cloud. Among the many hot young stars here lies VFTS 352 — the hottest and most massive double star system to date where the two components are in contact and sharing material. The final frames show a close-up of the region of this exotic object, in an image created from images from the Wide Field Imager at the MPG/ESO 2.2-metre telescope at La Silla. Credit: ESO/N. Risinger (skysurvey.org)/R. Gendler Music Johan B Monell

Ονομάζεται επίσης 30 Δοράδος και αποτελεί ένα γιγάντιο κοσμικό μαιευτήριο μέσα στο οποίο γεννιούνται κατά εκατομμύρια νέα άστρα. Είναι δε τόσο λαμπρό που οι ειδικοί λένε πως αν ήταν κοντά μας σε απόσταση ίση με αυτή του νεφελώματος του Ωρίωνα, θα κάλυπτε τον μισό ουρανό μας και το φως του θα μετέτρεπε τη νύχτα σε ημέρα. Σύμφωνα με τους επιστήμονες είναι η πιο γόνιμη αλλά και πιο λαμπρή περιοχή όχι μόνο στο Μεγάλο Μαγγελανικό Νέφος αλλά σε ολόκληρο το γαλαξιακό σμήνος στο οποίο ανήκει ο γαλαξίας μας. Δεν εντυπωσιάζει όμως μόνο ο αριθμός αλλά και το μέγεθος των άστρων που «γεννά» η συγκεκριμένη περιοχή. Είναι χαρακτηριστικό ότι ορισμένα από αυτά έχουν μάζα 100 φορές μεγαλύτερη από αυτή του Ήλιου. Τα γιγάντια άστρα παρουσιάζουν εξαιρετικό ενδιαφέρον καθώς το μέγεθός τους οδηγεί γρήγορα ένα ποσοστό από αυτά στον θάνατο με εκρήξεις σουπερνόβα.

Πηγή: Astrophysical Journal (arXiv.org preprint).

Έρχονται οι Ωριωνίδες. The 2015 Orionids: Watch the Meteors Fly from the Club of Orion

Οι Ωριωνίδες καταφτάνουν και θα είναι ορατοί την Τετάρτη το βράδυ. A 2014 Orionid slices down towards the horizon. Image credit and copyright: Mark Ezell

Η βροχή από «πεφταστέρια» του φθινοπώρου, οι Ωριωνίδες, κορυφώνονται το βράδυ της Τετάρτης και τα χαράματα της Πέμπτης στο βόρειο ημισφαίριο, το οποίο περιλαμβάνει και την Ελλάδα.    

Πότε και που

The radiant for the Orionid meteors, looking eastward around 2 AM local. Image credit: Stellarium

Οι Ωριωνίδες είναι μια μέσης έντασης βροχή διαττόντων, που κάθε χρόνο λαμβάνουν χώρα από τις αρχές Οκτωβρίου έως τις αρχές Νοεμβρίου. Φέτος αναμένεται να φθάσουν στο μέγιστο σημείο τους το βράδυ της Τετάρτης 21 Οκτωβρίου προς χαράματα Πέμπτης 22 Οκτωβρίου.

The orbit of Halley’s Comet through the inner solar system. Note: in this graphic, celestial south is up. Image credit: NASA/JPL Small Body Database Browser

Οι καλύτερες ώρες για παρατήρηση είναι με κατεύθυνση προς την ανατολή, λίγο μετά τα μεσάνυχτα και πριν την αυγή, στο μέτρο που ο κατά τόπους ουρανός είναι καθαρός από σύννεφα. Οι Ωριωνίδες, που πήραν το όνομά τους επειδή φαίνεται να προέρχονται από τον αστερισμό του Ωρίωνα, δημιουργούνται από την "ουρά" που έχει αφήσει πίσω του ο κομήτης του Χάλεϊ. Δεκάδες μετέωρα -συνήθως 20 έως 25 ανά ώρα- εισέρχονται και καίγονται στην ατμόσφαιρα της Γης.

A 2013 Orionid. Credit: UKMON

Τα «πεφταστέρια» των Ωριωνίδων είναι από τα πιο γρήγορα, καθώς συχνά κινούνται με μεγάλη ταχύτητα έως 67 χιλιομέτρων το δευτερόλεπτο και αφήνουν έντονα ίχνη στον ουρανό.

Soon, Earth will pass through a stream of debris from Halley's Comet, source of the annual Orionid meteor shower. Forecasters expect 25 meteors per hour when the shower peaks on Oct. 21st.

Εξάλλου, στις 26 Οκτωβρίου θα υπάρξει στα χαράματα τον ουρανό μια σύζευξη Αφροδίτης και Δία (θα πλησιάσουν μεταξύ τους σε απόσταση μόλις μίας μοίρας), ενώ στις 28 Οκτωβρίου στη σύζευξη θα προστεθεί και ο Άρης σε σχηματισμό τριγώνου, στην κατεύθυνση της ανατολής λίγο πριν βγει ο Ήλιος. Ενδιάμεσα, στις 27 Οκτωβρίου, θα υπάρχει πανσέληνος.