Ο Χρόνος στην Φιλοσοφία και την Επιστήμη. The Time in Philosophy and Science

Chronos and his child by Giovanni Francesco Romanelli, National Museum in Warsaw, a 17th century depiction of Titan Cronus as "Father Time," wielding a harvesting scythe.

Ανατρέχοντας στις ρίζες του πολιτισμού θα ανακαλύψουμε ότι ο χρόνος αντιμετωπιζόταν πάντα ως πρωταρχική φιλοσοφική έννοια. Στην Ελληνική αρχαιότητα ο Χρόνος προσωποποιείτο μέσω της θεότητας της Αιωνιότητας, και το όνομά του προήλθε μάλλον από τον Θεό Κρόνο (Κρόνος = Χρόνος). Το δρεπάνι του, σύμβολο του θερισμού, ήταν κατά τους αρχαίους και το σύνεργο για να θερίζει τα χρόνια που περνούν.

Η σημασία του χρόνου αναγνωρίζεται επίσης ως βάση των Ορφικών Μυστηρίων, εφ’ όσον θεωρείται γι’ αυτά η «Αρχή του Κόσμου».

Από τη συσχέτιση της ουσίας του χρόνου με την ατέρμονα μεταβολή και φθορά των γήινων οργανισμών αναπτύχθηκε από τους αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους Πλάτωνα και Αριστοτέλη η προσανατολισμένη, ευθύγραμμη και μη αναστρέψιμη εξέλιξη του χρόνου. Ο χρόνος γι’ αυτούς δεν ήταν παρά μια συνεχής σειρά χρονικών σημείων, στην οποία έχει τη θέση της κάθε στιγμιαία κατάσταση όλων όσων συμβαίνουν στην πραγματικότητα.

Ο Αριστοτέλης.

Ο Αριστοτέλης όμως προχώρησε περισσότερο, διατυπώνοντας τη σκέψη: «Αντιλαμβανόμαστε τον χρόνο, μόνο όταν έχουμε έκδηλη κίνηση». Μέσα από τη διατύπωση αυτή, για πρώτη φορά στα επιστημονικά χρονικά, συνδέεται ο χρόνος με μια άλλη έννοια, αυτήν του χώρου, εφ’ όσον ως κίνηση θεωρούμε τη μεταβολή της θέσης ενός αντικειμένου στο χώρο.

Μέσα από μια τόσο απλή πρόταση ο Αριστοτέλης μας πείθει ότι από τότε υπήρχε η αίσθηση της αδιευκρίνιστης ενότητας του σχετικιστικού χωροχρόνου.

Τα νήματα όμως της αρχαίας ελληνικής σκέψης δεν σταματούσαν εκεί. Κι αυτός ακόμα ο αντικειμενικός χρόνος δεν επιδέχεται μια απόλυτη μέτρηση, εφ’ όσον η αρχή της μέτρησής του είναι άγνωστη ή, κατά άλλους, χαμένη μέσα στα πλέγματα του άπειρου παρελθόντος ή των σχημάτων του μέλλοντος. Έτσι αυτό που μπορούμε να μετρήσουμε είναι ένας εικονικός χρόνος, που προσδιορίζεται από τις έννοιες χρονική στιγμή, μια συγκεκριμένη δηλαδή θέση μέσα στον χρόνο, και χρονικό διάστημα, δηλαδή τη χρονική απόσταση μεταξύ δύο προσδιορισμένων χρονικών στιγμών.

«Εικών δ’ έστι τω αγεννάτω χρόνω, ον αιωνα ποταγορεύομες» (Πλατ. Τιμ. Λοκρ. 97D).

Anselm Feuerbach, Plato's Symposium, 1873.

Σύμφωνα με την περί ιδεών φιλοσοφική αρχή, ο Πλάτωνας καλεί αιώνα την ιδέα του χρόνου, σε αντίθεση με την εικόνα του, τον «γεννητόν» χρόνο που μετράται σε έτη και στα υποπολλαπλάσιά τους. Παράλληλα ο Αριστοτέλης αναφέρει για τον αιώνα.

«Το τον πάντα χρόνον και την απειρίας περιέχον αιών εστί».

Σύμφωνα με την κοσμοθεωρία του Ζωροαστρισμού, τη μονοθεϊστική θρησκεία των αρχαίων Περσών, που διατηρήθηκε μέχρι την ισλαμική κατάκτηση της Περσίας, ο χρόνος ήταν ένας δεκαπεντάχρονος πανέμορφος άγγελος, διαφορετικός όμως από τους εβραϊκούς αγγέλους, αφού δεν ήταν όργανο της θέλησης του θεού.

Faravahar (or Ferohar), one of the primary symbols of Zoroastrianism, believed to be the depiction of a Fravashi (guardian spirit). Faravahar carved in stone at Persepolis, Iran.

Η ιστορία της γέννησής του είναι πολύ ενδιαφέρουσα. Οι «φραβάσι», τα διπλά αντίτυπα των ανθρώπων, βρέθηκαν κάποτε μπροστά σε ένα τρομερό δίλημμα, που τους τέθηκε επιτακτικά. Θα προτιμούσαν να ζήσουν άχρονα και αιώνια, απαλλαγμένοι από την πίεση του υπάρχοντος κακού, στον υπερβατικό χωρόχρονο, ή θα επέλεγαν να αγωνιστούν μέσα στον χρόνο και τον χώρο, ενάντια στα κακοποιά πνεύματα με στόχο να τα νικήσουν;

Η επιλογή από μέρους τους του δρόμου του αγώνα γέννησε τον χρόνο, που κατά συνέπεια έχει για τον ζωροαστρισμό την ιδιότυπη αξία ενός πολύτιμου όπλου στη μάχη ενάντια του κακού. Αυτονόητο είναι ότι στο τέλος της μεγάλης μάχης, μετά την καταστροφή του κακού και την επαναφορά του Σύμπαντος στην αρχική θετική κατάσταση της δημιουργίας, ο χρόνος ως «ήδη υπάρχων» δεν θα καταργηθεί παρά μόνο θα εξαγνιστεί.

Στο Μιθραϊσμό όμως, αίρεση του ζωροαστρισμού, βρίσκουμε μια πλήρη αναφορά στον αιώνιο και ατέρμονα χρόνο. Κατά τη θεολογία του Μιθραϊσμού, η κυριότερη θεία ιδιότητα και δύναμη ήταν ο «Άπειρος Χρόνος», που περιέκλειε, δημιουργούσε και κατέστρεφε τα πάντα. Από τον Χρόνο δημιουργήθηκαν ο Ουρανός, η Γη, τα άστρα, ο Ωκεανός και όλες οι άλλες δυνάμεις, που συμμετέχουν ταυτόχρονα στην έννοια του Θείου με τη μορφή του Καλού.

Representation of a Maya astronomer from p34 of the Madrid Codex with their eye outstretched.

Στην άλλη πλευρά του κόσμου, στην Κεντρική Αμερική, οι Μάγια δεν έβλεπαν τον χρόνο να εξελίσσεται ευθύγραμμα, όπως δηλαδή κυλάει το τρεχούμενο νερό ενός ποταμού, που ποτέ δεν ξαναγυρίζει στην κοίτη του. Μέσα από τη μυστηριακή λατρεία του θεού Ήλιου, οι ιερείς τους αντιμετώπιζαν τον χρόνο σαν μια συνεχή, ρέουσα κυκλικά πρωταρχική ουσία, που ανάγκαζε τον κόσμο να λειτουργεί μέσα από συνεχείς καταστροφές και αναγεννήσεις οι οποίες επαναλαμβάνονταν κάθε 260 χρόνια.

Πάνω στα χνάρια των Μάγια οι Αζτέκοι προσδιόρισαν το διάστημα ανάμεσα σε δύο διαδοχικές αναγεννήσεις του κόσμου σε 52 χρόνια, πιστεύοντας ότι ανάμεσα στο τέλος αυτής της περιόδου, μέσα από οδυνηρούς πόνους «τοκετού», γεννιόταν η νέα κοσμική περίοδος, μέσω της σύνδεσης των ετών των δύο περιόδων.

Στην μακρινή Ινδία, ο Βουδισμός δίδασκε ότι ο εξωτερικός κόσμος είναι το προϊόν μιας συνεχούς, κυκλικής ροής, χρόνου. Σύμφωνα με τη βουδιστική άποψη, η αίσθηση της ουσιαστικής ύπαρξης των «πραγμάτων» αποτελεί μια ψευδαίσθηση που οφείλεται στο γεγονός ότι δημιουργούμε αυθαίρετες τομές στη συνεχή και άτομο ροή του χρόνου και του συντελουμένου εντός αυτού «γίγνεσθαι». Σύμφωνα με την Ινδική φιλοσοφία, το «Εγώ» της ανθρώπινης ύπαρξης είναι το αποτέλεσμα της συνεχούς μεταβολής πέντε σωματικών και ψυχικών καταστάσεων, των Skandhas, που – σύμφωνα με τη θεώρηση της βουδιστικής σχολής Χιναγιάνα – διαδέχονταν η μία την άλλη κάθε 1/6.400.099.080 του 24ώρου.

Detail of a wall painting depicting Laozi as a baby. Laozi is considered to be the founder and that who revealed Taoism. Gray Goat Temple, Chengdu, Sichuan, China.

Η ανατολική όμως φιλοσοφία δεν σταματά εδώ. Από τα Ταό γνωρίζουμε ότι οι ανατολικοί μυστικιστές έβλεπαν, πολύ πριν ανατείλει η εποχή του Αϊνστάιν, την αδιατάραχτη ενότητα χώρου και χρόνου, έτσι ώστε οι δύο αυτές έννοιες να βρίσκονται σε μια διαρκή και συνεχή σχέση αλληλεπίδρασης. Με τον τρόπο αυτό καμιά από τις δύο δεν μπορούσε να υπάρχει χωρίς την ύπαρξη της άλλης.

Από όλα τα προηγούμενα γίνεται κατανοητό ότι δύο ήταν μέχρι τότε τα κύρια φιλοσοφικά συστήματα περιγραφής της φύσης του χρόνου. Το πρώτο υιοθετούσε την ιδέα της συνεχούς ανακύκλησης και το δεύτερο υπεράσπιζε τη γραμμική ακατάπαυστη ροή του προς το μέλλον. Μετά σκληρό αγώνα, περί τα μέσα του 18^ου αιώνα, επικράτησε στην Ευρώπη η θεωρία του γραμμικού χρόνου, κυρίως κάτω από το βάρος των απόψεων του Καντ (Immanuel Kant, 1724-1804).

O Kαντ αρνιόταν την αντικειμενική ύπαρξη της αρχής της αιτιότητας, που είχε διατυπωθεί πριν 100 χρόνια από τον Καρτέσιο (René Descartes, 1596-1650) και ήθελε, «τίποτα να μην γίνεται από το μηδέν». Σύμφωνα με την άποψή του, ο χρόνος και ο χώρος δεν αποτελούν ιδιότητες της φύσης, αλλά δυνατότητες της ανθρώπινης γνωστικής ικανότητας. Δηλαδή ο χρόνος, σύμφωνα με τον Καντ, είναι ένα υποκειμενικό μέσο γνώσης των πραγμάτων.

Ο Ισαάκ Νεύτων (1643-1727).

Πέρα όμως από τις αντιλήψεις του Καντ, ο αντικειμενικός χρόνος για τον Νεύτωνα (Isaac Newton, 1642-1727), εξαρτάται από το χώρο μέσα στον οποίο εξελίσσεται. Κατά τον Νεύτωνα, ο απόλυτος μαθηματικός ή αληθινός χρόνος έχει αφ’ εαυτού την ιδιότητα να ρέει ομαλά. Χάρη στο φαινόμενο της κίνησης, που γεννά το μέγεθος της ταχύτητας, μας δίνεται η δυνατότητα να κάνουμε φανταστικές τομές στη συνεχή ροή του, δημιουργώντας την ψευδαίσθηση της ύπαρξης πεπερασμένων κομματιών χρόνου που καλύπτονται κάτω από τον γενικό όρο «διάρκεια». Η έννοια της διάρκειας αντικαθιστά στην καθημερινή μας ζωή τον απόλυτο, αληθινό και συνεχώς ρέοντα χρόνο και μετριέται σε ώρες, ημέρες, μήνες και χρόνια.

Οι νόμοι του Νεύτωνα ορίζουν ότι η ταχύτητα ενός σώματος, αν πάνω του δεν επενεργούν εξωτερικές δυνάμεις, παραμένει σταθερή. Δηλαδή το απλό μηχανικό ρολόι του σπιτιού μας είναι καλό, αν οι δείκτες του σε ίσους χρόνους διανύουν ίσα τόξα πάνω στον 12ωρο κύκλο του.

Portrait of physicist Albert Einstein sitting in an armchair with a pipe, circa 1934.

Το γαλήνιο όμως και τακτικό σύστημα χρόνου που δόμησε ο Νεύτωνας ήρθε να το σαρώσει ο Αϊνστάιν (Αlbert Einstein, 1879-1955), με την Ειδική και Γενική Θεωρία της Σχετικότητας. Σύμφωνα με αυτήν ο χρόνος δεν αποτελεί μία ακατάπαυστα ρέουσα ουσία αλλά ένα σχετικό μέγεθος, που η τιμή του εξαρτάται από την ταχύτητα του παρατηρητή ο οποίος κάνει τη μέτρηση. Επαναφέροντας ο Αϊνστάιν, σε εφαρμοσμένη μορφή, την παλαιά φιλοσοφική άποψη της αναπόσπαστης ενότητας χώρου και χρόνου και ανάγοντας, ουσιαστικά πλέον, τον χρόνο στα επίπεδα μιας τέταρτης διάστασης, αντικαθιστά τον τρισδιάστατο κόσμο που μας περιβάλλει σε μια νέα τετραδιάστατη συμπαντική πραγματικότητα, αυτήν του χωροχρόνου.

Έτσι ενώ ο «Χρόνος του Αϊνστάιν» για ταχύτητες που προσεγγίζουν ή φθάνουν θεωρητικά την ταχύτητα του φωτός είναι στην ουσία μια νέα διάσταση που υπόκειται, ανάλογα με τις συνθήκες, σε συστολές και διαστολές, για πολύ μικρές ταχύτητες, σαν αυτές που παρουσιάζονται πάνω στη Γη, ταυτίζεται με τον Νευτώνειο χρόνο, που –μετρούμενος σε ώρες, ημέρες, μήνες, χρόνια- διευκολύνει την καθημερινή ζωή μας.

Μπορούμε, λοιπόν να πούμε ότι το Νευτώνειο σύστημα δεν είναι παρά ένας περιορισμός του σχετικιστικού μοντέλου για πολύ μικρές ταχύτητες.

Τι είναι λοιπόν επιτέλους ο Χρόνος. Ασφαλώς η σύγχρονη επιστήμη και διανόηση δεν έχουν πει την τελευταία τους λέξη. Τελευταία λέξη όμως δεν υπάρχει όταν προσπαθούμε να προσεγγίσουμε το Θεό χρησιμοποιώντας τα μοναδικά θεϊκά στοιχεία μας: την ψυχή και τον νου μας.

Από το βιβλίο των Στράτου Θεοδοσίου και Μάνου Δανέζη: «Μετρώντας τον Άχρονο Χρόνο – Ο Χρόνος στην Αστρονομία», Εκδόσεις Δίαυλος, Αθήνα 1994.

Πηγή: http://manosdanezis.gr/time4/

Οι πρώτοι άνθρωποι απέφευγαν το συγγενικό σεξ. Ancient humans avoided inbreeding by networking

Από πολύ νωρίς οι Homo sapiens φρόντιζαν να αποφεύγουν την ενδογαμία, με κοινωνικά δίκτυα και τελετουργικά παρόμοια με τις σημερινές γαμήλιες τελετές. DNA from four Stone Age people — including the two shown here as they looked when excavated, top, and at the time of death, bottom — suggests that hunter-gatherers have long formed groups with few close relatives. Aside from discouraging inbreeding, that social structure encouraged cooperative ties among groups and rapid cultural advances, scientists say. Credit: LIBOR BALÁK, ANTROPARK

Η αποφυγή της αιμομικτικής αναπαραγωγής φαίνεται να κρατάει από πολύ παλιά. Έρευνα που έγινε για τις συγγενικές σχέσεις, από τα πανεπιστήμια του Κέμπριτζ και της Κοπεγχάγης αποκάλυψε ότι το σεξ μεταξύ συγγενών ήταν απορριπτέο ακόμη και από τους μακρινούς προγόνους μας πριν από 34 χιλιάδες χρόνια. 

Η ανάλυση που έγινε σε ανθρώπινα μέλη που βρέθηκαν στη Ρωσία και χρονολογούνται από εκείνη την εποχή, έδειξε ότι ακόμη και σε μια πολύ μικρή κοινωνία με λίγες επιλογές αιμομιξία δεν υπήρξε.  

Μάλιστα, τα αποτελέσματα της έρευνας προσφέρουν τώρα εξηγήσεις στο γιατί οι ανατομικά σύγχρονοι άνθρωποι είναι περισσότερο επιτυχημένο είδος από είδη όπως ο Νεάτερνταλ που προχωρούσαν σε αιμομικτική αναπαραγωγή. 

Αυτός ο ανδρικός σκελετός όπως και τα άλλα ευρήματα από το Σουνγκίρ της Ρωσίας αποκάλυψαν ότι πριν από 34.000 χρόνια οι πρώτοι σύγχρονοι άνθρωποι απέφευγαν το σεξ μεταξύ στενών συγγενών. Detail of one of the burials from Sunghir, in Russia. The new study sequenced the genomes of individuals from the site and discovered that they were, at most, second cousins, indicating that they had developed sexual partnerships beyond their immediate social and family group. Credit: José-Manuel Benito Álvarez, Wikimedia Commons

Οι επιστήμονες μελέτησαν τα γενετικά υπολείμματα τεσσάρων ανατομικά σύγχρονων ανθρώπων από το Sunghir, μια περιοχή  στη Ρωσία, όπου οι άνθρωποι θάβονταν μαζί. Όπως διαπιστώθηκε, τα άτομα αυτά δεν είχαν στενούς γενετικούς κώδικες αλλά έφταναν το περισσότερο μέχρι τη συγγένεια του δεύτερου ξαδέλφου.  Η ίδια διαπίστωση έγινε και για δυο νεαρά άτομα που είχαν θαφτεί κεφάλι με κεφάλι.  

Τα ευρήματα στους τάφους υποδηλώνουν ότι οι άνθρωποι εκείνης της περιόδου είναι πιθανό να είχαν αναπτύξει τελετουργίες, κανόνες και τελετές ανταλλαγής συντρόφων μεταξύ ομάδων που θύμιζαν τις σύγχρονες τελετές γάμου.  

Σύμφωνα με τον καθηγητή Eske Willerslev, του Cambridge, αυτό σημαίνει ότι οι άνθρωποι στην Παλαιολιθική εποχή κατανοούσαν την σημασία της αποφυγής της αιμομικτικής αναπαραγωγής και την απέφευγαν σκοπίμως αναπτύσσοντας αυτό το σύστημα.

Πηγές: M. Sikora el al., "Ancient genomes show social and reproductive behavior of early Upper Paleolithic foragers," Science (2017). science.sciencemag.org/lookup/ … 1126/science.aao1807 - http://www.lifo.gr/now/life/163199

Μια νέα αναπάντεχη ανακάλυψη βαρυτικού κύματος. A Major Gravitational-Wave Announcement Is Expected on Oct. 16

Speaking last week at an MIT press conference, Rainer Weiss, a 2017 Nobel Prize winner in physics, said he and his collaborators would soon make an exciting announcement. Members of the MIT LIGO team. Credit: Bryce Vickmark/MIT

Την Δευτέρα 16 Οκτωβρίου, στις (10:00 am EDT) 5:00 μ.μ. ώρα Ελλάδος, οι ερευνητές από τους ανιχνευτές βαρυτικών κυμάτων LIGO και Virgo, αλλά και από περίπου 70 αστεροσκοπεία θα κάνουν μια βαρυσήμαντη ανακοίνωση, την οποία μπορείτε να παρακολουθήσετε ζωντανά ΕΔΩ:

New details and discoveries made in the ongoing search for gravitational waves!

LIGO operates two detector sites -- one near Hanford in eastern Washington, and another near Livingston, Louisiana. The Livingston detector site is pictured here. Credit: LIGO Collaboration

Εικάζεται ότι η ανακοίνωση θα αναφέρεται σε ένα από τα παρακάτω γεγονότα:

1. Οι ανιχνευτές βαρυτικών κυμάτων εντόπισαν κι άλλο ζεύγος μαύρων τρυπών που συγχωνεύθηκαν παράγοντας βαρυτικά κύματα (μάλλον το λιγότερο πιθανό, αν βασιστούμε στα σχόλια του βραβευμένου με το Νόμπελ φυσικής 2017, R. Weiss).

2. Να έχουν ανιχνεύσει βαρυτικά κύματα που προέρχονται, όχι από μαύρες τρύπες, αλλά από κάτι άλλο – πιθανότατα αστέρες νετρονίων.

3. Τα τηλεσκόπια των αστρονόμων να έχουν εντοπίσει την πηγή των βαρυτικών κυμάτων από τις συγκρούσεις των μαύρων οπών που ανιχνεύθηκαν προσφάτως, αναγνωρίζοντας κάποιο σχετικό φωτεινό σήμα.

4. Ανιχνεύθηκαν βαρυτικά κύματα από την συγχώνευση άστρων νετρονίων και ταυτόχρονα να εντοπίστηκε η πηγή τους από τα αντίστοιχα φωτεινά σήματα (Υπενθυμίζεται ότι στα τέλη Αυγούστου είχαν κυκλοφορήσει φήμες για ένα νέο είδος βαρυτικών κυμάτων από συγκρούσεις άστρων νετρονίων).

Πηγές: www.seeker.com - physicsgg

O τελευταίος Λεονάρντο ντα Βίντσι. The Last da Vinci

Ο μοναδικός πίνακας του Ντα Βίντσι που ανήκει σε ιδιώτη συλλέκτη. It is the only Leonardo da Vinci in private hands. Salvator Mundi by Leonardo da Vinci. Photograph: AP

O τελευταίος πίνακας του Λεονάρντο ντα Βίντσι που παραμένει στα χέρια ενός ιδιώτη συλλέκτη θα πωληθεί σε δημοπρασία στη Νέα Υόρκη στις 15 Νοεμβρίου από τον οίκο Christie’s που εκτιμά ότι η τιμή του θα αγγίξει τα 100 εκατομμύρια δολάρια.

Leonardo da Vinci, Salvator Mundi. Oil on walnut panel. Panel dimensions: 25 13/16 x 17 15/16 in (64.5 x 45.1 cm) top; 17¾ in (45.6 cm) bottom; Painted image dimensions: 15⅜ x 17½ in (64.5 x 44.7 cm). Estimate on request. This work will be offered as a special lot in the Post-War and Contemporary Art Evening Sale on 15 November at Christie’s in New York.

Ο «Σωτήρας του Κόσμου», που εικονίζει τον Ιησού Χριστό να φορά έναν μπλε και βαθυκόκκινο χιτώνα και να κρατά στα χέρια του μια ουράνια σφαίρα, θεωρείτο για πολλά χρόνια αντίγραφο, όμως οι ειδικοί που τον εξέτασαν κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι είναι αυθεντικό έργο του Ντα Βίντσι.

Both of Christ’s hands, the exquisitely rendered curls of his hair, the orb, and much of his drapery are in fact remarkably well preserved and close to their original state.

Σύμφωνα με τον οίκο δημοπρασιών, σήμερα σώζονται λιγότεροι από 20 πίνακες του Λεονάρντο Ντα Βίντσι, τα έργα του οποίου ήταν περιζήτητα ήδη την εποχή που ο δημιουργός τους ήταν ακόμη εν ζωή. Εκτός από τον «Σωτήρα του Κόσμου», όλοι οι άλλοι πίνακες ανήκουν σε μουσεία ή ιδρύματα.

Above the left eye (right as we look at it), are still visible the marks that Leonardo ‘made with the heel of his hand to soften the flesh,’ as Martin Kemp has observed.

Γενικά, σήμερα, είναι πολύ σπάνιο να δημοπρατούνται έργα παλαιότερα του 19ου αιώνα. «Για τους ειδικούς των δημοπρασιών, είναι το Άγιο Δισκοπότηρο» είπε, παρουσιάζοντας τον πίνακα, ο Λοΐζ Γκουζέρ, ο επικεφαλής των τμημάτων μεταπολεμικής και σύγχρονης τέχνης του Christi’s για την αμερικανική ήπειρο.

Powerfully convincing evidence of Leonardo’s authorship was provided by the discovery of numerous pentimenti, such as in the palm of the left hand seen through the transparent orb.

Πριν από την πώληση, ο πίνακας θα εκτεθεί στο Χονγκ Κονγκ, το Σαν Φρανσίσκο και το Λονδίνο και μετά θα επιστρέψει στη Νέα Υόρκη για τη δημοπρασία.

Art critic, Alastair Sooke, investigates the fascinating rediscovery of Leonardo’s Salvator Mundi, one of fewer than 20 surviving paintings accepted as from the artist’s own hand.

Σύμφωνα με τον Φρανσουά ντε Πουρτέρ, τον υπεύθυνο για τους παλαιούς πίνακες ζωγραφικής του οίκου, ο πίνακας που χρονολογείται από το 1500 και έχει συντηρηθεί ανήκει σε έναν Ευρωπαίο συλλέκτη.

Andy Warhol, Sixty Last Suppers, 1986. Synthetic polymer and silkscreen ink on canvas. 116 x 393 in (294.6 x 998.2 cm). This work is offered in the Post-War and Contemporary Evening Sale on 15 November at Christie's in New York.

Στην ίδια δημοπρασία θα πουληθεί και ο πίνακας «Εξήντα Μυστικοί Δείπνοι» του Άντι Γουόρχολ που απεικονίζει 60 φορές τον «Μυστικό Δείπνο» του Ντα Βίντσι. Η τιμή του εκτιμάται ότι θα κυμανθεί γύρω στα 50 εκατομμύρια δολάρια.

Πηγές: Christie's, http://www.christies.com/features/The-last-da-Vinci-Salvator-Mundi-8598-3.aspx?sc_lang=en - ΑΠΕ-ΜΠΕ – AFP – Reuters (Φ.Γ.).

Το μυστήριο της Νήσου του Πάσχα μόλις έγινε ακόμη πιο βαθύ. Paleogenomic analysis sheds light on Easter Island mysteries

Easter Island is known for these iconic Moai statues, as well as mysteries surrounding the inhabitants of the island. Credit: Terry Hunt

Το ποιοι ήταν οι πρώτοι κάτοικοι της, απομονωμένης στον Ειρηνικό ωκεανό, Νήσου του Πάσχα με τα εντυπωσιακά πέτρινα αγάλματα, αποτελεί εδώ και χρόνια ένα μυστήριο. Αλλά, μία ανάλυση του DNA των κατοίκων της κάνει το μυστήριο μάλλον ακόμη μεγαλύτερο. Οι πρώτοι Ευρωπαίοι έφθασαν στη Νήσο του Πάσχα το 1722. Η νέα γενετική έρευνα από μια διεθνή ομάδα επιστημόνων αποκλείει την πιθανότητα ότι πριν από αυτή την άφιξη οι κάτοικοι του νησιού είχαν έλθει σε επαφή και επιμιξία με κατοίκους της Νότιας Αμερικής. Συνεπώς παραμένει το αίνιγμα από πού, πώς και πότε είχαν φθάσει στο νησί οι πρώτοι άνθρωποι.

Lars Fehren-Schmitz, associate professor of anthropology at the University of California, Santa Cruz. Credit: Carolyn Lagattuta

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον αναπληρωτή καθηγητή βιολογικής ανθρωπολογίας Λαρς Φέρεν-Σμιτς του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια-Σάντα Κρουζ, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό βιολογίας "Current Biology", ανέλυσαν DNA από οστά πέντε αρχαίων σκελετών, που είχαν έλθει στο φως στη διάρκεια ανασκαφών στη δεκαετία του 1980 και σήμερα βρίσκονται στο Μουσείο Κον-Τίκι του Όσλο. Τρία από τα πέντε άτομα είχαν ζήσει πριν από την άφιξη των πρώτων Ευρωπαίων και δύο μετά από αυτήν, οπότε ήταν δυνατό να γίνουν γενετικές συγκρίσεις.

«Δεν βρήκαμε κανένα ίχνος ανταλλαγής γονιδίων ανάμεσα στους κατοίκους τη Νήσου του Πάσχα και τη Νότια Αμερική. Πραγματικά εκπλαγήκαμε από αυτή την ανακάλυψη. Πιστεύαμε ότι θα βρούμε άμεσες ενδείξεις για προ-ευρωπαϊκές επαφές του νησιού με τη Νότια Αμερική, αλλά δεν βρήκαμε καμία» δήλωσε ο Φέρεν-Σμιτς.

Η νέα μελέτη δείχνει ότι οι επαφές Νότιας Αμερικής-Νήσου Πάσχα άρχισαν μετά το 1722 και αφού είχαν φθάσει οι Ευρωπαίοι στο νησί. Ακολούθησαν τα...γνωστά: μαζικές εκτοπίσεις αυτοχθόνων κατοίκων, μεταφορά τους ως σκλάβων σε άλλα μέρη και, βεβαίως, επιμιξία με ντόπιες, που είχαν ως αποτέλεσμα οι ξένοι να αφήσουν το γενετικό αποτύπωμά τους στον τοπικό πληθυσμό.

Moai at Ahu Nau Nau, Anakena, the site from which the samples derive. Credit: Terry Hunt

Η Νήσος του Πάσχα -γνωστή και ως Ράπα Νούι- απέχει σχεδόν 2.000 χιλιόμετρα από το κοντινότερο νησί και 3.700 χιλιόμετρα από τη Χιλή. Η πιο πιθανή θεωρία που έχει προταθεί για τους πρώτους κατοίκους της -με βάση τα αρχαιολογικά ευρήματα- είναι ότι ήλθαν από την Πολυνησία, διασχίζοντας τον ανοιχτό ωκεανό γύρω στο 1.200 μ.Χ.. Αυτό θεωρείται πιθανότερο πια, μετά και την ανακάλυψη ότι δεν είχαν υπάρξει επαφές με την ηπειρωτική Νότια Αμερική πριν την άφιξη των Ευρωπαίων.

Πηγές: Current Biology, Fehren-Schmitz and Jarman et al.: "Genetic Ancestry of Rapanui before and after European Contact" DOI: 10.1016/j.cub.2017.09.029, www.cell.com/current-biology/f … 0960-9822(17)31194-6 - http://www.amna.gr/home/article/195805/-To-mustirio-tis-Nisou-tou-Pascha-molis-egine-akomi-pio-bathu

Θέλεις να υπάρχει το όνομα σου πάνω στον Άρη; Send your name to Mars

Όποιος το επιθυμεί μπορεί να στείλει το όνομα του στον Κόκκινο Πλανήτη με την επόμενη αποστολή της NASA.

Αν όλα πάνε καλά τον Μάρτιο του 2018 θα προσεδαφιστεί στον Άρη ο ρομποτικός εξερευνητής InSight. Ανάμεσα στα διάφορα όργανα που θα διαθέτει το ρομπότ θα φέρει πάνω του και ένα μικροτσίπ στο οποίο θα υπάρχουν εκατοντάδες χιλιάδες ονόματα απλών ανθρώπων που θέλουν με αυτόν τον τρόπο να δηλώσουν την παρουσία τους στον Κόκκινο Πλανήτη. Η διαδικασία συλλογής ονομάτων είχε γίνει το 2015 και περίπου 830 χιλιάδες άνθρωποι είχαν βάλει το όνομα τους στην σχετική λίστα. Τώρα η NASA ανακοίνωσε ότι ανοίγει εκ νέου την διαδικασία και στην διεύθυνση https://mars.nasa.gov/syn/insight μπορεί όποιος το επιθυμεί να δηλώσει το όνομα του για να ταξιδέψει με το ρομπότ στον Άρη. Η διαδικασία θα διαρκέσει μέχρι την 1η Νοεμβρίου. 

Η αποστολή

Artist rendition of the InSight (Interior exploration using Seismic Investigations, Geodesy and Heat Transport) Lander. InSight is based on the proven Phoenix Mars spacecraft and lander design with state-of-the-art avionics from the Mars Reconnaissance Orbiter and Gravity Recovery and Interior Laboratory missions. Image credit: JPL/NASA

Το InSight (Ιnterior Exploration using Seismic Investigations Geodesy and Heat Transport), που κατασκευάσθηκε από την εταιρεία Lockheed Martin, θα «καθήσει» στην επιφάνεια του Κόκκινου Πλανήτη και θα πραγματοποιήσει αναλύσεις στο υπεδάφος του. Το βασικό του όργανο θα μελετήσει την ταχύτητα διάδοσης σεισμικών κυμάτων στο υπέδαφος προκειμένου να αποκαλύψει την εσωτερική δομή του πλανήτη.

Δείτε ένα βίντεο για την πρωτοβουλία της NASA να στείλει τα ονόματα των φίλων του Διαστήματος στον Άρη.

Κάτι τέτοιο αποτελεί διακαή πόθο των επιστημόνων, προκειμένου να ανακαλύψουν τα γεωλογικά μυστικά του γειτονικού πλανήτη, αλλά επίσης για να εξάγουν γενικότερα συμπεράσματα σχετικά με τον σχηματισμό των βραχωδών πλανητών στο ηλιακό μας σύστημα.

Πηγές: http://www.tovima.gr/science/physics-space/article/?aid=907270 - https://mars.jpl.nasa.gov/participate/send-your-name/insight/

Εργαστηριακοί μίνι εγκέφαλοι αλλάζουν τη μελέτη των νευρολογικών παθήσεων. Better mini brains could help scientists identify treatments for Zika-related brain damage

Οι εγκεφαλικοί ιστοί του εργαστηρίου χρησιμοποιήθηκαν για τη μελέτη του πώς ο ιός Ζίκα μολύνει τον εγκέφαλο. Researchers have developed an improved technique for creating simplified human brain tissue from stem cells. Because these so-called 'mini brain organoids' mimic human brains in how they grow and develop, they're vital to studying complex neurological diseases. These are organoids before (left) and after exposure to Zika (center), and after treatment (right). Credit: UCLA Broad Stem Cell Research Center/Cell Reports

Αμερικανοί επιστήμονες ανέπτυξαν μια βελτιωμένη τεχνική δημιουργίας απλοποιημένου ανθρώπινου εγκεφαλικού ιστού από βλαστικά κύτταρα. Επειδή αυτοί οι μίνι εγκέφαλοι μιμούνται τους ανθρώπινους εγκεφάλους στον τρόπο που αναπτύσσονται και μεγαλώνουν, θεωρούνται ζωτικής σημασίας στην μελέτη περίπλοκων νευρολογικών παθήσεων.

Όπως αναφέρεται σε σχετικό άρθρο του επιστημονικού εντύπου Cell Reports, επιστημονική ομάδα του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια στο Λος Άντζελες χρησιμοποίησαν αυτά τα οργανοειδή για να κατανοήσουν καλύτερα πως ο ιός Ζικα μολύνει και καταστρέφει τον εμβρυϊκό εγκεφαλικό ιστό, δίνοντάς τους την ελπίδα ότι κάποτε θα μπορέσουν να αναπτύξουν φάρμακα που θα προλαμβάνουν τις επιβλαβείς επιπτώσεις του ιού.

«Παθήσεις που επηρεάζουν τον εγκέφαλο και το νευρικό σύστημα προκαλούν σημαντικές επιπτώσεις στην γενικότερη υγεία του ανθρώπου. Οι μίνι εγκέφαλοι που αναπτύξαμε μας δίνουν την ευκαιρία να μελετήσουμε χαρακτηριστικά του ανθρώπινου εγκεφάλου που δεν είναι παρόντα σε άλλα μοντέλα και που πιστεύουμε ότι η ομοιότητά τους με τον πραγματικό ανθρώπινο εγκέφαλο θα μας δώσει τη δυνατότητα να δούμε και πως συγκεκριμένα φάρμακα επιδρούν στον φυσιολογικό ή πάσχων εγκεφαλικό ιστό, με πολύ μεγαλύτερη λεπτομέρεια», εξηγεί ο Δρ Νοβιτς.

Διάφορες επιστημονικές ομάδες πέντε χρόνια τώρα προσπαθούν με πολυδύναμα βλαστικά κύτταρα, τα οποία μπορούν να εξελιχθούν σε οποιονδήποτε τύπο κυττάρου του ανθρώπινου σώματος, να αναπτύξουν εγκεφαλικό ιστό. Αλλά τα οργανοειδή που έχουν αναπτύξει μέχρι σήμερα δεν είναι εύκολο να χρησιμοποιηθούν σε έρευνες γιατί έχουν πολύ ευμετάβλητες δομές και ασυνεχή κυτταρική σύσταση και επειδή δεν μιμούνται σωστά της στρωματική δομή του εγκεφάλου και ήταν πολύ μικρά σε μέγεθος (όχι μεγαλύτερα από το κεφάλι μιας καρφίτσας). Επίσης, δεν επιβίωσαν για πολύ στο εργαστηριακό περιβάλλον και περιείχαν νευρικό ιστό που είναι δύσκολο να ταξινομηθεί σε σχέση με τον πραγματικό ανθρώπινο εγκεφαλικό ιστό.

Mini brain organoid, with layered neural tissue and different groups of neural stem cells (in blue, red and magenta) giving rise to neurons (green). Credit: UCLA Broad Stem Cell Research Center/Cell Reports

Τα οργανοειδή, όμως, της ομάδας του Δρ Νοβιτς έχουν μια στρωματική δομή που μιμείται με ακρίβεια τα στρώματα του ανθρώπινου εγκεφάλου (τα οποία μοιάζουν πολύ με τη δομή του κρεμμυδιού), επιβιώνουν για περισσότερο χρόνο και έχουν μεγαλύτερο και πιο ομοιόμορφο σχήμα.

Για τη δημιουργία των οργανοειδών, η ομάδα του Δρ Νοβιτς έκανε αρκετές τροποποιήσεις στις μεθόδους που είχαν εφαρμόσει άλλες επιστημονικές ομάδες. Χρησιμοποίησαν έναν συγκεκριμένο αριθμό βλαστικών κυττάρων και εξειδικευμένα εργαστηριακά δισκάκια σε ένα τροποποιημένο χημικό περιβάλλον στο οποίο πρόσθεσαν τον αυξητικό παράγοντα LIF, που διέγειρε την κυτταρική οδό σηματοδότησης η οποία είναι καίριας σημασίας για την ανάπτυξη του ανθρώπινου εγκεφάλου.

Οι επιστήμονες παρατήρησαν σημαντικές ομοιότητες μεταξύ των οργανοειδών που ανέπτυξαν και του πραγματικού εγκεφαλικού ιστού, μεταξύ των οποίων: η ανατομία των οργανοειδών έμοιαζε με αυτή του ανθρώπινου εγκεφαλικού φλοιού, την περιοχή του εγκεφάλου που ευθύνεται για τη σκέψη, την ομιλία και τη λήψη των αποφάσεων, μια αντίστροφη σειρά νευρικών κυτταρικών τύπων που συνήθως εντοπίζονται στον φλοιό, καθώς επίσης ηλεκτρική δαστηριότητα και δικτυακή λειτουργία. Με λίγα λόγια τα οργανοειδή ήταν ικανά να επικοινωνούν μεταξύ τους όπως δηλαδή και τα νευρωνικά δίκτυα του ανθρώπινου εγκεφάλου.

Επίσης, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι μπορούσαν να τροποποιήσουν τη μεθοδολογία τους για να φτιάξουν και άλλα τμήματα του εγκεφάλου, όπως τα βασικά γάγγλια, που παίζουν ρόλο στον έλεγχο της κίνησης και επηρεάζονται από παθήσεις, όπως η νόσος του Πάρκινσον και η νόσος του Huntington.

Όταν τα εξέθεσαν στον ιό Ζίκα παρατήρησαν ότι πως ο ιός καταστρέφει τα νευρικά βλαστικά κύτταρα. Μάλιστα, ανακάλυψαν ότι υπάρχουν τέσσερα συγκεκριμένα μόρια, οι υποδοχείς, στην εξωτερική επιφάνεια των νευρικών βλαστικών κυττάρων και παλαιότερες μελέτες έχουν δείξει ότι ο ιός Ζίκα μπορεί να προσδεθεί σε αυτούς τους υποδοχείς και να μολύνει τα κύτταρα. Στη συνέχεια χαρτογράφησαν τις αλλαγές που συνέβησαν στα νευρικά βλαστοκύτταρα μετά τη μόλυνση από τον ιό Ζίκα και έτσι δημιούργησαν μια ξεκάθαρη εικόνα του προς ο ιός εισβάλλει και κάνει κακό στον εμβρυϊκό εγκέφαλο.

Στη συνέχεια δοκίμασαν αρκετά φάρμακα στα μολυσμένα με τον ιό Ζίκα οργανοειδή και διαπίστωσαν ότι τρία μπορούν να τον εμποδίσουν να εισβάλλει στον εγκεφαλικό ιστό και δύο προστάτευαν τα νευρικά βλαστοκύτταρα εμποδίζοντας την αλληλεπίδραση μεταξύ ιού και υποδοχέων.

Οι ερευνητές σκοπεύουν να συνεχίζουν τα πειράματα με τα βελτιωμένα αυτά μοντέλα μίνι εγκεφάλων για να κατανοήσουν καλύτερα την εγκεφαλική ανάπτυξη και να μάθουν περισσότερα για τις διαταραχές του φάσματος του αυτισμού, την επιληψία και άλλες νευρολογικές διαταραχές.

Πηγές: Momoko Watanabe. Self-Organized Cerebral Organoids with Human-Specific Features Predict Effective Drugs to Combat Zika Virus Infection. Cell Reports, 2017 DOI: 10.1016/j.celrep.2017.09.047 - http://health.in.gr/news/scienceprogress/article/?aid=1500167232