Εξιχνιάζοντας τα μυστικά της σκοτεινής ύλης. Cosmic Magnifying Glasses Find Dark Matter in Small Clumps

Βρέθηκαν οι μικρότερες γνωστές συγκεντρώσεις της. The mysterious material makes up most of the mass in the universe, yet scientists don't understand its fundamental properties. Hubble observations have provided new clues. Each of these Hubble Space Telescope snapshots reveals four distorted images of a background quasar and its host galaxy surrounding the central core of a foreground massive galaxy. The gravity of the massive foreground galaxy is acting like a magnifying glass by warping the quasar’s light in an effect called gravitational lensing. Quasars are extremely distant cosmic streetlights produced by active black holes. Such quadruple images of quasars are rare because of the nearly exact alignment needed between the foreground galaxy and background quasar. Astronomers used the gravitational lensing effect to detect the smallest clumps of dark matter ever found. The clumps are located along the telescope's line of sight to the quasars, as well as in and around the foreground lensing galaxies. The presence of the dark matter concentrations alters the apparent brightness and position of each distorted quasar image. Astronomers compared these measurements with predictions of how the quasar images would look without the influence of the dark matter clumps. The researchers used these measurements to calculate the masses of the tiny dark matter concentrations. Hubble's Wide Field Camera 3 captured the near-infrared light from each quasar and dispersed it into its component colors for study with spectroscopy. The images were taken between 2015 and 2018. Credits: NASA, ESA, A. Nierenberg (JPL) and T. Treu (UCLA)

Χρησιμοποιώντας το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble της NASA και μια νέα τεχνική παρατήρησης, αστρονόμοι ανακάλυψαν πως η σκοτεινή ύλη μπορεί να σχηματίζει μικρότερους όγκους/ συγκεντρώσεις από ό,τι πιστευόταν προηγουμένως. Τα αποτελέσματα αυτά επιβεβαιώνουν μια από τις πλέον θεμελιώδεις προβλέψεις της ευρύτερα αποδεκτής θεωρίας περί «ψυχρής σκοτεινής ύλης».

Όλοι οι γαλαξίες, σύμφωνα με τη συγκεκριμένη θεωρία, σχηματίζονται και ενσωματώνονται σε νέφη σκοτεινής ύλης. Η ίδια η σκοτεινή ύλη αποτελείται από αργά κινούμενα, ή «ψυχρά» σωματίδια τα οποία ενώνονται για να σχηματίσουν δομές οι οποίες μπορεί να είναι από εκατοντάδες ή χιλιάδες φορές μεγαλύτερες από τη μάζα του γαλαξία μας μέχρι συγκεντρώσεις/ όγκους ασύλληπτα μικρότερες (σε αυτό το πλαίσιο, σημειώνεται πως το «ψυχρός» έχει να κάνει με την ταχύτητα των σωματιδίων).

Οι παρατηρήσεις αυτές του Hubble παρέχουν νέα στοιχεία σχετικά με τη φύση και τη συμπεριφορά της σκοτεινής ύλης- μιας αόρατης μορφής ύλης από την οποία απαρτίζεται το μεγαλύτερο μέρος της μάζας του σύμπαντος και αποτελεί τη «σκαλωσιά»/ πλαίσιο όπου «χτίζονται» οι γαλαξίες. Αν και οι αστρονόμοι δεν είναι σε θέση να «δουν» τη σκοτεινή ύλη, μπορούν να ανιχνεύουν έμμεσα την παρουσία της μετρώντας πώς η βαρύτητά της επηρεάζει άστρα και γαλαξίες. Ο εντοπισμός των μικρότερων σχηματισμών σκοτεινής ύλης μέσω αναζήτησης άστρων που είναι ενσωματωμένα σε αυτούς είναι πολύ δύσκολος ή αδύνατος, επειδή περιέχουν πολύ λίγα άστρα.

Αν και συγκεντρώσεις σκοτεινής ύλης έχουν εντοπιστεί γύρω από μεγάλου και μεσαίου μεγέθους γαλαξίες, πολύ μικρότερες συγκεντρώσεις σκοτεινής ύλης δεν είχαν βρεθεί ως τώρα. Λόγω της απουσίας παρατηρήσεων τέτοιων συγκεντρώσεων, κάποιοι ερευνητές ανέπτυξαν εναλλακτικές θεωρίες, μεταξύ των οποίων η «θερμή σκοτεινή ύλη», σύμφωνα με την οποία τα σωματίδια σκοτεινής ύλης κινούνται γρήγορα και σε μεγάλες ταχύτητες, σχηματίζοντας μικρότερους σχηματισμούς. Οι νέες παρατηρήσεις δεν υποστηρίζουν αυτό το σενάριο, καθώς δείχνουν ότι η σκοτεινή ύλη είναι «ψυχρότερη» από ό,τι θα έπρεπε να είναι στο πλαίσιο της εν λόγω θεωρίας.

This graphic illustrates how a faraway quasar's light is altered by a massive foreground galaxy and by tiny dark matter clumps along the light path. The galaxy's powerful gravity warps and magnifies the quasar's light, producing four distorted images of the quasar. The dark matter clumps reside along the Hubble Space Telescope's line of sight to the quasar, as well as within and around the foreground galaxy. The presence of the dark matter clumps alters the apparent brightness and position of each distorted quasar image by warping and slightly bending the light as it travels from the distant quasar to Earth, as represented by the wiggly lines in the graphic. Astronomers compared these measurements with predictions of how the quasar images would look without the influence of the dark matter clumps. The researchers used these measurements to calculate the masses of the tiny dark matter concentrations. Quadruple images of a quasar are rare because the background quasar and foreground galaxy require an almost perfect alignment. Credits: NASA, ESA and D. Player (STScI)

Η αναζήτηση συγκεντρώσεων σκοτεινής ύλης χωρίς άστρα είναι δύσκολη υπόθεση, ωστόσο η ερευνητική ομάδα του Hubble χρησιμοποίησε μια τεχνική στο πλαίσιο της οποίας δεν χρειαζόταν να αναζητηθούν βαρυτικές επιρροές ως ίχνη σκοτεινής ύλης. Οι επιστήμονες στόχευσαν οκτώ κβάζαρ (περιοχές γύρω από ενεργές μαύρες τρύπες που εκπέμπουν μεγάλες ποσότητες φωτός) και μέτρησαν πώς το φως που εκπέμπεται από το οξυγόνο και το νέο που βρίσκονται γύρω από τις μαύρες τρύπες των κβάζαρ παραμορφώνεται από τη βαρύτητα ενός γιγαντιαίου γαλαξία, ο οποιος λειτούργησε ως «μεγεθυντικός φακός».

Χρησιμοποιώντας αυτή τη μέθοδο, η ομάδα ανακάλυψε συγκεντρώσεις σκοτεινής ύλης στο οπτικό πεδίο του τηλεσκοπίου προς τα κβάζαρ, καθώς και γύρω από τους ενδιάμεσους γαλαξίες. Οι συγκεντρώσεις σκοτεινής ύλης που εντοπίστηκαν από το Hubble είναι από 1/10.000 μέχρι 1/100.000 φορές η μάζα της «στεφάνης» σκοτεινής ύλης του γαλαξία μας. Πολλές από αυτές τις μικρές συγκεντρώσεις δεν περιλαμβάνουν καν μικρούς γαλαξίες, και ως εκ τούτου θα ήταν αδύνατος ο εντοπισμός τους μέσω παραδοσιακών μεθόδων (αναζήτησης ενσωματωμένων άστρων).

Η παρουσία συγκεντρώσεων σκοτεινής ύλης μεταβάλλει τη φωτεινότητα και τη θέση της κάθε εικόνας κβάζαρ, και οι αστρονόμοι σύγκριναν αυτές τις μετρήσεις με τις προβλέψεις όσον αφορά στο πώς θα έμοιαζαν κανονικά, χωρίς την παραμόρφωση της σκοτεινής ύλης, οι εικόνες των κβάζαρ.

Ο αριθμός των μικροδομών που εντοπίστηκαν στο πλαίσιο της μελέτης παρέχει περισσότερα στοιχεία για τη φύση της σκοτεινής ύλης. Όπως είπε η Άννα Νίρενμπεργκ του JPL της NASA, επικεφαλής της έρευνας του Hubble, «οι ιδιότητες των σωματιδίων της ύλης επηρεάζουν το πώς σχηματίζονται πολλές συγκεντρώσεις. Αυτό σημαίνει πως μπορείς να μάθεις για τη σωματιδιακή φυσική της σκοτεινής ύλης μετρώντας τον αριθμό των μικρών συγκεντρώσεων».

Παρόλα αυτά, ο τύπος του σωματιδίου από το οποίο αποτελείται η σκοτεινή ύλη εξακολουθεί να αποτελεί μυστήριο. «Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχουν απευθείας εργαστηριακά στοιχεία πως υπάρχουν σωματίδια σκοτεινής ύλης» εξήγησε άλλος ένας εκ των ερευνητών- ο Σάιμον Μπίρερ του UCLA. «Οι σωματιδιακοί φυσικοί δεν θα μιλούσαν καν για τη σκοτεινή ύλη εάν οι κοσμολόγοι δεν έλεγαν ότι υπάρχει, με βάση την παρατήρηση της επίδρασής της».

Πηγές: https://www.jpl.nasa.gov/news/news.php?feature=7572 - https://www.nasa.gov/feature/goddard/2020/hubble-detects-smallest-known-dark-matter-clumps - https://www.naftemporiki.gr/story/1549406/eksixniazontas-ta-mustika-tis-skoteinis-ulis-brethikan-oi-mikroteres-gnostes-sugkentroseis-tis

Ο «χάρτης» των συναισθημάτων που μας γεννά η μουσική. What music makes us feel

Ilya Pavlovich Spichenkov, Street musicians, 2019. Η εμπειρία της μουσικής ακρόασης μπορεί να χαρτογραφηθεί μέσω τουλάχιστον 13 διαφορετικών συναισθημάτων – ιδού ποια είναι αυτά. Researchers discover how people from the US and China respond to different genres of music and translate the data into an interactive audio map. Findings suggest there are 13 overall categories of experience preserved across cultures that correspond with specific feelings.

Tο τραγούδι «The Shape of You» του Εντ Σίραν προκαλεί χαρά. Όσο για το «Careless Whispers» του Τζορτζ Μάικλ το συναίσθημα που γεννά θα μπορούσε να μεταφερθεί ως ένα… ω λα λα (αυτό της ακαταμάχητης έλξης)!

Ερευνητές του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στο Μπέρκλεϊ πραγματοποίησαν μια… μουσική μελέτη σε περισσότερα από 2.500 άτομα στις ΗΠΑ και την Κίνα σχετικά με τη συναισθηματική τους απόκριση σε χιλιάδες τραγούδια από πολλά είδη, συμπεριλαμβανομένων της ροκ, της τζαζ, της παραδοσιακής μουσικής, της κλασικής μουσικής και της χέβι μέταλ.

Τι ανακάλυψαν, σύμφωνα με δημοσίευση στην επιθεώρηση «Proceedings of the National Academy of Sciences»; Ότι η υποκειμενική εμπειρία της ακρόασης μουσικής μπορεί να «χαρτογραφηθεί» μέσω τουλάχιστον 13 διαφορετικών συναισθημάτων και συγκεκριμένα των: διασκέδαση, χαρά, ερωτισμός, ομορφιά, χαλάρωση, θλίψη, ονειροπόληση, θρίαμβος, άγχος, φόβος, ενόχληση, πρόκληση, ενθουσιασμός.

«Καταγράψαμε το μεγαλύτερο φάσμα συναισθημάτων που οι άνθρωποι βιώνουν οικουμενικά μέσω της γλώσσας της μουσικής» ανέφερε χαρακτηριστικά ο κύριος συγγραφέας της νέας μελέτης Ντάκερ Κέλτνερ, καθηγητής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ.

Ο διαδραστικός «ακουστικός χάρτης»

Scientists mapped music samples according to the 13 key emotions triggered in more than 2,500 people in the United States and China when they listened to the audio clips. Image is credited to Alan Cowen.

Μάλιστα, ο πρώτος συγγραφέας της μελέτης, διδακτορικός φοιτητής στις Νευροεπιστήμες Αλαν Κάουεν δημιούργησε με βάση τα δεδομένα έναν διαδραστικό «ακουστικό χάρτη».  (https://www.ocf.berkeley.edu/∼acowen/music.html) 

Οι επισκέπτες αυτού του χάρτη μπορούν να κινούν τον κέρσορά τους ώστε να ακούνε χιλιάδες αποσπάσματα από μουσικά κομμάτια και να ανακαλύπτουν, μεταξύ άλλων, αν η δική τους συναισθηματική αντίδραση ταιριάζει με εκείνη που είχαν άλλα άτομα από άλλες κουλτούρες ακούγοντας τα ίδια μουσικά αποσπάσματα.

Προκειμένου να καταλήξουν στα συμπεράσματά τους οι ερευνητές συνέλεξαν περισσότερα από 2.500 άτομα από την πλατφόρμα crowdsourcing (πληθοπορισμού στα ελληνικά) Mechanical Turk της Amazon. Αρχικώς οι εθελοντές «δοκίμασαν» χιλιάδες μουσικά βίντεο στο Youtube τα οποία ξυπνούσαν πολλά και διαφορετικά συναισθήματα- έτσι δημιουργήθηκε αρχικώς μια λίστα μουσικών αποσπασμάτων για χρήση στα πειράματα.

Στη συνέχεια, σχεδόν 2.000 άτομα αξιολόγησαν περί τα 40 διαφορετικά μουσικά δείγματα με βάση 28 διαφορετικές κατηγορίες συναισθήματος, καθώς και με βάση μια κλίμακα «θετικότητας» και «αρνητικότητας» αλλά και μια κλίμακα «διέγερσης». Μέσω στατιστικής ανάλυσης οι επιστήμονες κατέληξαν στις 13 κατηγορίες συναισθημάτων που φάνηκε να είναι κοινές στους εθελοντές, ακόμη και αν προέρχονταν από διαφορετικές κουλτούρες.

Μελωδικά παραδείγματα

Ιδού μερικά παραδείγματα, σχετικά με το τι συναισθήματα προκαλούσαν διαφορετικά μουσικά κομμάτια: Οι «Τέσσερις Εποχές» του Βιβάλντι έκαναν τους εθελοντές να νιώθουν ενεργητικότητα. Το «Rock the Casbah» των Clash τους ξεσήκωνε, το «Let’s Stay Together» του Αλ Γκριν ξυπνούσε τον αισθησιασμό ενώ το «Somewhere over the Rainbow» του Ισραήλ Καμακαγουιγουόλε προκαλούσε χαρά.

Σε γενικό πλαίσιο η χέβι μέταλ μουσική χαρακτηρίστηκε από τους περισσότερους ως προκλητική ενώ το μουσικό θέμα από τη διάσημη σκηνή στο ντους της ταινίας «Ψυχώ» φάνηκε να προκαλεί κατά γενική ομολογία φόβο (όπως ακριβώς επιθυμούσε προφανώς και ο δημιουργός του).

«Η μουσική είναι μια οικουμενική γλώσσα, ωστόσο δεν δείχνουμε συχνά τη δέουσα προσοχή στο τι ‘λέει’ ή στο πώς γίνεται αντιληπτή» ανέφερε ο δρ Κάουεν και κατέληξε σημειώνοντας ότι «θέλαμε να κάνουμε ένα πρώτο σημαντικό βήμα προκειμένου να λύσουμε το μυστήριο σχετικά με το πώς η μουσική μπορεί να ξυπνήσει τόσο πολλά συναισθήματα με τόσο πολλές αποχρώσεις».

Οι πιθανές εφαρμογές

Σύμφωνα με τους ερευνητές, πιθανές εφαρμογές αυτών των ευρημάτων θα μπορούσαν να αφορούν νέες ψυχολογικές και ψυχιατρικές θεραπείες αλλά ακόμη και υπηρεσίες streaming μουσικής όπως το Spotify ώστε να προσαρμόζουν τους αλγορίθμους τους στα γούστα των πελατών τους (ακόμη και με στόχο να τους φτιάξουν τη διάθεση).

Πηγές: Alan S. Cowen, Xia Fang, Disa Sauter, Dacher Keltner. What music makes us feel: At least 13 dimensions organize subjective experiences associated with music across different cultures. Proceedings of the National Academy of Sciences, 2020; 201910704 DOI: 10.1073/pnas.1910704117 - https://neurosciencenews.com/music-13-emotions-15407/ - https://www.tovima.gr/2020/01/09/science/o-xartis-ton-synaisthimaton-pou-mas-genna-i-mousiki/

Πώς ένα κοινό άστρο θα γίνει πιο λαμπερό και από τον Σείριο έως το τέλος του αιώνα. Binary star V Sagittae to explode as very bright nova by century's end

Αναμένεται να εκραγεί γύρω στο 2083. Θα μετατραπεί σε μια πολύ φωτεινή «νόβα», ίσως τόσο λαμπερή όσο η Αφροδίτη. When the 2 stars in the binary star system V Sagittae come together – around the year 2083, astronomers say – they’ll create a star explosion called a nova. Then V Sagittae will temporarily outshine all the stars in our Milky Way galaxy. Credit: CC0 Public Domain

Ένα διπλό άστρο, το V Sagittae -πρόκειται για ένα ζευγάρι πολύ κοντινών άστρων που φαίνονται σαν ένα- αναμένεται να εκραγεί γύρω στο 2083 και να γίνει έτσι τόσο λαμπερό, που προσωρινά θα ξεπεράσει σε φωτεινότητα κάθε άλλο άστρο στον ουρανό της Γης, ακόμα και τον Σείριο, ο οποίος σήμερα είναι το φωτεινότερο άστρο τη νύχτα.

The Summer Triangle isn’t a constellation but a large asterism consisting of 3 bright stars in 3 separate constellations. These stars are Vega, Deneb and Altair. If you can find the Summer Triangle, you can use it to locate 3 of the sky’s smallest constellations: Vulpecula the Fox, Delphinus the Dolphin and Sagitta the Arrow. All 3 would be impossible to see from the city, but they’re lots of fun to see in a dark sky. The binary system V Sagittae is located in the constellation Sagitta.

Το άστρο, γνωστό και ως V Sge, βρίσκεται στον αστερισμό του Βέλους και είναι σήμερα τόσο αχνό, που φαίνεται οριακά ακόμη και με μεσαίου μεγέθους τηλεσκόπια. Όμως, σύμφωνα με προβλέψεις αστρονόμων -μεταξύ των οποίων ένας Έλληνας της διασποράς- που παρουσιάστηκαν στο ετήσιο συνέδριο της Αμερικανικής Αστρονομικής Εταιρείας στη Χαβάη, αυτό το αφανές άστρο πρόκειται να σκεπάσει κάθε άλλο στο νυχτερινό ουρανό, όταν μετατραπεί σε μια πολύ φωτεινή «νόβα», ίσως τόσο λαμπερή όσο η Αφροδίτη.

Here is the constellation Sagitta the Arrow again, with the location of V Sagittae marked. As Schaefer commented, the Arrow is pointing to V Sagittae and the future nova. Chart via LSU.

Οι αστρονόμοι Μπράντλεϊ Σέφερ (καθηγητής) και Μάνος Χατζόπουλος (επίκουρος καθηγητής) του Τμήματος Φυσικής και Αστρονομίας του Πολιτειακού Πανεπιστημίου της Λουιζιάνα, εκτιμούν ότι τις επόμενες δεκαετίες το συγκεκριμένο άστρο θα αυξήσει γρήγορα τη φωτεινότητα του, ώσπου γύρω στο 2083 (με περιθώριο συν/πλην 16 χρόνια) αναμένεται να εκραγεί με μια έκρηξη λάμψης.

Artist’s concept of the pair of stars making up the binary system V Sagittae. According to astronomers, they’re due to merge – and shine brightly – before this century ends. Image via LSU.

Το V Sagittae αποτελείται από ένα κοινό άστρο σε τροχιά γύρω από ένα άλλο άστρο λευκό νάνο, που πλησιάζουν ολοένα περισσότερο μεταξύ τους. Εκτιμάται ότι το ζευγάρι έχει αυξήσει κατά δέκα φορές τη φωτεινότητά του στη διάρκεια του τελευταίου αιώνα. Η τελική συγχώνευση τους θα δημιουργήσει ένα ενιαίο τεράστιο άστρο, που θα είναι ορατό πλέον με γυμνό μάτι, αν και με το πέρασμα του χρόνου η φωτεινότητα του θα μετριαστεί.

Πηγές: https://www.lsu.edu/physics/news/v_sge-press_release.php - https://earthsky.org/space/v-sagittae-to-go-nova-around-2083 - https://www.skai.gr/news/technology/pos-ena-koino-astro-tha-ginei-pio-lampero-kai-apo-ton-seirio-eos-to-telos-tou-aiona

Ανακαλύφθηκε στον γαλαξία μας ένα μυστηριώδες τεράστιο κύμα από «εκκολαπτήρια» άστρων. The giant in our stars

Όλα τα άστρα στο σύμπαν -και ο Ήλιος μας- σχηματίζονται όταν νέφη αερίων και σκόνης υφίστανται βαρυτική κατάρρευση. Οι περιοχές όπου γίνεται μαζική γέννηση άστρων, αποτελούν ένα είδος εκκολαπτηρίου. Το Κύμα Ράντκλιφ συνενώνει πολλές τέτοιες περιοχές. Interconnected stellar nurseries form the largest gaseous structure ever observed in the Milky Way galaxy. Visualization of the Radcliffe Wave: a massive, wave-shaped gaseous structure made up of stellar nurseries, forming one of the largest coherent structures ever observed in our galaxy. This image, taken from the World Wide Telescope, represents the study data overlaid on an artist's illustration of the Milky Way and our sun. Credit: Alyssa Goodman / Harvard University

Αμερικανοί και άλλοι αστρονόμοι ανακάλυψαν μια άγνωστη έως τώρα τεράστια δομή στο γαλαξία μας, η οποία έχει μορφή κύματος και αποτελείται από πολλά διασυνδεμένα «εκκολαπτήρια» άστρων.  Η «μονολιθική» δομή, πιθανώς η μεγαλύτερη στο γαλαξία μας, έχει μήκος 9.000 ετών φωτός (σχεδόν το ένα δέκατο της διαμέτρου του γαλαξία μας) και πλάτος 400 ετών, ενώ περιλαμβάνει γύρω στα 800 εκατομμύρια άστρα. Βρίσκεται σε απόσταση περίπου 500 ετών φωτός από τον Ήλιο μας και ονομάσθηκε Κύμα Ράντκλιφ προς τιμή του Ινστιτούτου Radcliffe του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ, επιστήμονες του οποίου έκαναν πρώτοι την ανακάλυψη. 

“No astronomer expected that we live next to a giant, wave-like collection of gas — or that it forms the local arm of the Milky Way,” said Harvard Professor Alyssa Goodman (left), standing with graduate student Catherine Zucker, a key member of the team. Credit: Kris Snibbe/Harvard Staff Photographer

Σχετική ανακοίνωση έγινε στο ετήσιο συνέδριο της Αμερικανικής Αστρονομικής Εταιρείας στη Χαβάη, καθώς και δημοσίευση στο περιοδικό «Nature». Η ανακάλυψη βασίστηκε στις παρατηρήσεις του ευρωπαϊκού διαστημικού τηλεσκοπίου Gaia, που είχε εκτοξευθεί το 2013 και επέτρεψε να δημιουργηθεί ένας νέος τρισδιάστατος χάρτης του γαλαξία μας.

As part of the 2018–2019 Fellows’ Presentation Series at the Radcliffe Institute for Advanced Study, the astrophysicist João Alves RI ’19 explains how an exhibition by the artist Anna Von Mertens helped guide him to the “Radcliffe wave” findings published in Nature in January 2020. Alves is a professor of stellar astrophysics at the University of Vienna, in Austria. Credit: Radcliffe Institute for Advanced Study

Όλα τα άστρα στο σύμπαν -και ο Ήλιος μας- σχηματίζονται όταν νέφη αερίων και σκόνης υφίστανται βαρυτική κατάρρευση. Οι περιοχές όπου γίνεται μαζική γέννηση άστρων, αποτελούν ένα είδος εκκολαπτηρίου. Το Κύμα Ράντκλιφ συνενώνει πολλές τέτοιες περιοχές.

Πηγές: Alves JA, et al (2020) A Galactic-scale gas wave in the Solar Neighborhood. Nature (in press). Publishes online 7 January; DOI: 10.1038/s41586-019-1874-z - https://news.harvard.edu/gazette/story/2020/01/largest-gaseous-structure-ever-seen-in-our-galaxy-is-discovered/ - https://www.skai.gr/news/technology/anakalyfthike-ston-galaksia-mas-ena-mystiriodes-terastio-kyma-apo-ekkolaptiria-astron

Ανιχνεύθηκαν για δεύτερη φορά βαρυτικά κύματα από σύγκρουση αστέρων νετρονίων. Gravitational Waves from Second Neutron-star Collision Observed

Για δεύτερη φορά ανιχνεύθηκαν στη Γη βαρυτικά κύματα που, κατά πάσα πιθανότητα, προέρχονταν από ένα μακρινό ασυνήθιστο κατακλυσμικό συμβάν, τη σύγκρουση δύο αστέρων νετρονίων. Scientists with the Laser Interferometer Gravitational-wave Observatory (LIGO) and Virgo collaborations have announced the detection of a second pair of neutron stars that went bump in the night. Artist's rendition of a binary neutron star merger. Credit: National Science Foundation/LIGO/Sonoma State University/A. Simonnet

Τη σχετική ανακοίνωση έκανε η διεθνής ερευνητική κοινοπραξία των παρατηρητηρίων LIGO και VIRGO από ΗΠΑ-Ευρώπη, αντίστοιχα. Η πρώτη ανίχνευση παρόμοιας προέλευσης βαρυτικών κυμάτων είχε γίνει τον Αύγουστο του 2017, σε ένα γαλαξία σε απόσταση 130 εκατομμυρίων ετών από τη Γη.

Η δεύτερη ανίχνευση, σε απόσταση άνω των 500 εκατομμυρίων ετών φωτός, έγινε μόνο από τον ανιχνευτή LIGO στη Λουιζιάνα, καθώς ο δεύτερος στην Ουάσιγκτον ήταν προσωρινά εκτός λειτουργίας, ενώ ο ευρωπαϊκός στην Πίζα της Ιταλίας δεν ήταν αρκετά ευαίσθητος για να «πιάσει» τα αχνά σήματα.

Συνήθως, το διεθνές δίκτυο χρησιμοποιεί και τα τρία παρατηρητήρια του για να επιβεβαιώνει μια ανακάλυψη, κάτι που όμως δεν συνέβη αυτή τη φορά.

Τα περισσότερα βαρυτικά κύματα που έχουν ανιχνευθεί μέχρι σήμερα (η αρχή έγινε το 2015), προέρχονται κατά πάσα πιθανότητα από συγκρουόμενες μαύρες τρύπες και όχι από αστέρες νετρονίων.

Οι τελευταίοι είναι πολύ πυκνά απομεινάρια κατεστραμμένων γιγάντιων άστρων με το μέγεθος πλέον μιας πόλης, που περιστρέφονται γρήγορα σαν σβούρες και κάποια στιγμή μπορεί να συγχωνευθούν με ένα παρόμοιο γειτονικό άστρο, κάτι που στέλνει στο διάστημα βαρυτικούς κυματισμούς.

Simulation of the binary neutron star coalescence GW190425. This movie shows a numerical simulation representing the binary neutron star coalescence and merger which resulted in the detected gravitational-wave event GW190425. The two neutron stars shown here have properties consistent with the detection made by the Advanced LIGO/Virgo detectors. Credit: Numerical Relativity Simulation: T. Dietrich (Nikhef), Wolfgang Tichy (Florida Atlantic University) and the CoRe-collaboration Scientific Visualization: T. Dietrich (Nikhef), S. Ossokine, and A. Buonanno (Max Planck Institute for Gravitational Physics)

Οι επιστήμονες υπολόγισαν ότι η συνολική μάζα του συγχωνευόμενου δεύτερου ζεύγους αστέρων νετρονίων ήταν 3,4 φορές μεγαλύτερη του Ήλιου μας. Στο γαλαξία μας μέχρι τώρα είχαν ανακαλυφθεί ζευγάρια άστρων νετρονίων με συνδυασμένη μάζα έως 2,9 φορές μεγαλύτερη του Ήλιου.

«Αυτό είναι σαφώς βαρύτερο από οποιοδήποτε άλλο ζευγάρι άστρων νετρονίων που έχει ποτέ παρατηρηθεί», δήλωσε η ελληνικής καταγωγής αστρονόμος Κατερίνα Χατζηιωάννου, ερευνήτρια του Κέντρου Υπολογιστικής Αστροφυσικής του Ινστιτούτου Flatiron της Νέας Υόρκης και εκπρόσωπος του LIGO (Laser Interferometer Gravitational-Wave Observatory), στο ετήσιο συνέδριο της Αμερικανικής Αστρονομικής Εταιρείας στη Χονολουλού της Χαβάης.

Σχετική δημοσίευση θα ακολουθήσει στο περιοδικό αστροφυσικής «The Astrophysical Journal Letters».

Additional numerical simulation of GW190425 This video shows the numerical relativity simulation of a binary neutron star system compatible with the source of the GW190425 signal, detected by the LIGO-Virgo global network of gravitational-wave detectors on April 25th, 2019. It is made of two parts, both showing the last orbits of the neutron stars, then their collision, followed by the prompt collapse of the remnant into a black hole. The first part focuses on the dynamics of the neutron star matter in the strong field central region; the highest mass-density (blue) are above nuclear densities, the white surfaces appearing later approximate the black hole horizon. The second part, a zoom out of the same simulation, shows the propagation of the emitted gravitational waves on the orbital plane and far from the source. Credit: CoRe collaboration / Jena FSU

Η ίδια επιστήμονας δεν απέκλεισε τελείως την πιθανότητα τα βαρυτικά κύματα να προέρχονται όχι από αστέρες νετρονίων, αλλά από τη συγχώνευση ανάμεσα σε δύο μαύρες τρύπες «ελαφρών βαρών» (τις μικρότερες που θα είχαν ποτέ βρεθεί) ή ανάμεσα σε μια μαύρη τρύπα και σε ένα αστέρα νετρονίων.

Όπως είπε η Χατζηιωάννου, μετά τη συγχώνευση των δύο αστέρων νετρονίων, αυτά κατέρρευσαν βαρυτικά, δημιουργώντας μια μαύρη τρύπα.

Σε κάθε περίπτωση, τα βαρυτικά κύματα ολοένα περισσότερο ανοίγουν το δρόμο για μια νέα αστρονομία πολλαπλών μηνυμάτων (multimessenger astronomy), στην οποία οι επιστήμονες διαθέτουν ταυτόχρονα για το ίδιο φαινόμενο ποικίλες πηγές πληροφοριών. Σύντομα θα τεθεί σε λειτουργία στην Ιαπωνία ένας ακόμη ανιχνευτής βαρυτικών κυμάτων.

Πηγές:  B. P. Abbott et al. GWTC-1: A Gravitational-Wave Transient Catalog of Compact Binary Mergers Observed by LIGO and Virgo during the First and Second Observing Runs, Physical Review X (2019). DOI: 10.1103/PhysRevX.9.031040 - https://www.skyandtelescope.com/astronomy-news/gravitational-waves-from-second-neutron-star-collision-observed/ - https://www.kathimerini.gr/1059026/article/epikairothta/episthmh/anixney8hkan-gia-deyterh-fora-varytika-kymata-apo-sygkroysh-asterwn-netroniwn

Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, «Φώτα-Ολόφωτα»

Ιωάννης Αλταμούρας, Κύματα

Εκινδύνευε να βυθισθεί εις το κύμα η μικρή βάρκα του Κωνσταντή του Πλαντάρη, πλέουσα ανάμεσα εις βουνά κυμάτων, έκαστον των οποίων ήρκει δια να ανατρέψει πολλά και δυνατά σκάφη και να μη αποκάμει, και εις αβύσσους, εκάστη των οποίων θα ήτο ικανή να καταπίει εκατόν καράβια και να μη χορτάσει. Ολίγον ακόμη και θα κατεποντίζετο. Άγριος εφύσα βορράς, οργώνων βαθέως τα κύματα, και η μικρά φελούκα, δια να μην αρμενίζει κατεπάν’ τον αέρα, είχε μαϊνάρει το πανί της, και είχε μείνει ξυλάρμενη και ωρτσάριζε κι εδοκίμαζε να κάμει βόλτες. Του κάκου. Μετ’ολίγον η θάλασσα επήρε τον ελεεινόν φελλόν εις την εξουσίαν της, και ο άνεμος τον έσυρεν εδώ κι εκεί, και ο Κωνσταντής ο Πλαντάρης εξέμαθεν εις την στιγμήν όσας βλασφημίας ήξευρε και ησχολείτο να κάμει την προσευχήν του, ενώ ο μικρός σύντροφός του, ο ναύτης Τσότσος, νέος δεκαεπτά χρόνων, εγδύνετο και ητοιμάζετο να πέσει εις την θάλασσαν, ελπίζων να σωθεί κολυμβών, και ο μόνος επιβάτης των, ο ζωέμπορος Πραματής, έκλαιε και εύρισκεν ότι δεν ήξιζε τον κόπον ν’αρμενίσει τις τόσην θάλασσαν δια να πνιγεί, αφού η γη ήτο ικανή να σκεπάσει με το χώμα της τόσους και τόσους.

Εκινδύνευε ν’ αποθάνει από τους πόνους η Μαχώ, η γυναίκα του Κωσταντή του Πλαντάρη, νεόγαμος, πρωτάρα. Η Πλανταρού, η πεθερά της, είχε καλέσει από το βράδυ της προλαβούσης ημέρας την μαμμήν την Μπαλαλίναν και την εμπροσθινήν την Σωσάνναν. Αι δύο γυναίκες, τεχνίτισσαι εις το είδος των, και η μήτηρ του συζύγου της κοιλοπονούσης, φιλόστοργος, ως πάσα πενθερά ήτις δεν επιθυμεί τον θάνατον της νύμφης της, όταν αύτη είναι πρωτάρα, πριν βεβαιωθεί ότι θα επιζήσει το παιδίον, δια να ασφαλισθεί η κληρονομία της προικός, επροσπάθουν, όσον το δυνατόν, να ανακουφίσουν τους πόνους της ωδινούσης. Και είχεν ανατείλει ήδη η άλλη ημέρα και ακόμη η γυνή εκοιλοπόνει, και η μαμμή, η εμπροσθινή και η πενθερά συνεπόνουν με αυτήν, και ο καλογερόπαπας του Μετοχίου του Αγίου Σπυρίδωνος είχε λάβει εντολήν να ψάλει μικράν και μεγάλην Παράκλησιν προς βοήθειαν της ωδινούσης.

Το σπιτάκι έκειτο επάνω εις την κορυφήν του μικρού νησιδίου προς μεσημβρίαν. Την πρωίαν της Παρασκευής, η βάρκα του Πλαντάρη είχε φανεί αντικρύ, αγωνιώσα εις τα κύματα, και δύο παιδία του γιαλού, απ’ εκείνα που περνούν τον καιρόν των κάτω από τον αρσανάν, μη γνωρίζοντα επί της ξηράς άλλην διατριβήν από τας συρμένας έξω φελούκας, ούτε άλλο παιγνίδι από την θάλασσαν, ήλθαν να πάρουν τα συχαρίκια της Πλανταρούς, ακούσαντα την είδησιν από πορθμείς, οι οποίοι είχον αναγνωρίσει μακρόθεν την βάρκαν. Και τότε η Πλανταρού είδε, κι εκατάλαβεν από την τρικυμίαν, όπου ήτο εις το πέλαγος, ότι η βάρκα ανεβοκατέβαινεν εις τα κύματα κι εκινδύνευε να βουλιάξει, και τότε ενόησε τι θα ’πει να ’χει κανείς «δυο χαρές και τρεις τρομάρες». Διότι διπλή μεν χαρά θα ήτο να έφτανεν αισίως ο υιός της, να εγέννα με το καλόν και η νύμφη της· τριπλή δε τρομάρα ήτο ο κίνδυνος του υιού της, ο κίνδυνος της νύμφης της και ο κίνδυνος του προσδοκωμένου νεογνού. Ίσως δε θα ήτο τετραπλή η τρομάρα, αν προσετίθετο και ο φόβος μήπως τυχόν και η νύμφη της γεννήσει …θήλυ.

* * *

Μιχαήλ Οικονόμου, Το Σπίτι που Ονειρεύεται, π. 1930

Επάνω εις την κορυφήν του λόφου, ευρίσκετο μονήρες το σπιτάκι, και κάτω εις την ακρογιαλιάν ήτο κτισμένον το χωρίον. Διακόσια σπίτια αλιέων, πορθμέων και ναυτών. Έν μίλιον απείχε το σπιτάκι από το χωρίον. Υπήρχε μικρός επισφαλής όρμος, αλλά δεν ήτο λιμήν. Έβλεπε μόνον προς μεσημβρίαν. Η αγωνία της βάρκας του Πλαντάρη ήτο ορατή από την πολίχνην, ορατή και από τον μεμονωμένον οικίσκον.

Η Πλανταρού ήρχισε τότε να μέμφεται πικρώς τον υιόν της δια την τόλμην και την αποκοτιά του. Τι ήθελε, τι γύρευε τέτοιες μέρες να κάμει ταξίδι; Δεν άκουε, ο βαρυκέφαλος, τη μάννα του, τι του έλεγε. Ακόμη τα Φώτα δεν είχαν έλθει. Ο Σταυρός δεν είχε πέσει στο γιαλό. Τον αβάσταχτο είχε; Δεν εκαρτερούσε, ο απόκοτος, δύο τρεις ημέρες, να φωτισθούν τα νερά, να αγιασθούν οι βρύσες και τα ποτάμια, να φύγουν τα σκαλικαντζούρια; Καλά να πάθει, γιατί δεν την άκουσε.

Όσον υψώνετο ο ήλιος προς το μεσουράνημα, τόσον ηύξανε και η αγωνία της Πλανταρούς. Η νύμφη της, υποστηριζομένη όπισθεν από την Μπαλαλού και κρεμαμένη έμπροσθεν από τον τράχηλον της Σωσάννας, εμούγκριζεν ως αγελάδα. Ο άνεμος εκεί κάτω, εις το πέλαγος, εφαίνετο ότι απεμάκρυνε το πλοιάριον αντί να το προσεγγίσει εις την ακτήν. Η βάρκα ολονέν εξέπεφτε μακρύτερα, αισθητώς εις το βλέμμα. Εις την νύμφην της η Πλανταρού εφυλάχθη να είπει τίποτα. Μόνον εξήρχετο συχνά εις τον εξώστην, προσποιουμένη ότι ήθελε να κουβαλήσει το εν και το άλλο, και έμενεν επί μακρόν κι εκοίταζε. Δεν επανήρχετο ειμή αν την ανεκάλει η μαμμή, η Μπαλαλού.

Επλησίαζεν ήδη η μεσημβρία και η αγωνία της Πλανταρούς έφθασεν εις το κατακόρυφον. Δεν εφαίνετο πλέον να υπάρχει ελπίς. Ο υιός της θα επνίγετο εκεί εις το άσπλαχνον πέλαγος, και την νύμφην της ομού με το έμβρυον θα την εσκέπαζεν η «μαύρη γης».

  Τέλος, η γραία απέκαμε. Η βάρκα έγινεν άφαντη…Και η σύζυγος του υιού της εγέννησεν ….άρρεν. Ω! το στρίγλικο, το κακοπόδαρο, ω! το γρουσούζικο, οπού ψωμόφαγε τον πατέρα του! Πνίξτε το! Σκοτώστε το! Τι το φυλάτε; Πετάτε το στο γιαλό, να πα να βρει τον πατέρα του! Κ’αυτή, η γουρουνοποδαρούσα η μάννα του, αυτή η πρωτάρα, η στερεμένη, αυτή η λεχώνα η λοχεμένη!... Ημπορείς, μαμμή, να την καρυδοπνίξεις, κειδά που θα ψοφολογήσει, στο κρεβάτι της, να στραμπουλήξεις με τη χεράρα σου και της κλήρας το λαιμό, να πούμε πως εγεννήθηκε παθαμένο το παιδί, και πως η μάννα ετελείωσε, καθώς κάθισε στα σκαμνιά, ημπορείς;

* * *

Κωνσταντίνος Βολανάκης, Ψαρόβαρκα σε ταραγμένα νερά

Δεν την εσκέπασεν η μαύρη γης την ταλαίπωρον μητέρα ομού με τον καρπόν των σπλάχνων της, και το πέλαγος ίλεων δεν έπνιξε τον πατέρα. Ο Πλαντάρης είχε τελειώσει προ πολλού την προσευχήν του, και ο μικρός ναύτης, ο Τσότσος, είχε φορέσει εκ νέου το υποκάμισον και την περισκελίδα του. Ο ζωέμπορος ο Πραματής επείσθη ότι ήτο καλός χριστιανός και ότι ήτο προωρισμένος να ταφεί εις ευλογημένον χώμα. Ο άνεμος είχε κοπάσει περί το δειλινόν, και ο κυβερνήτης ανέλαβε το κράτος του επί του μικρού σκάφους. Έπιασε δυνατά το τιμόνι και με τα πολλά ορτσαρίσματα ήλθεν η φελούκα εις μέρος απαγγερόν, δίπλα εις την ξηράν, ολίγα μίλια απώτερον του μικρού όρμου. Δια τούτο η βάρκα είχε γίνει άφαντος εις τα όμματα της Πλανταρούς, ήτις δεν είχε παύσει ν’αγναντεύει από το ύψος του εξώστου. Έφθασε δε ασφαλώς εις τον όρμον, ευθύς ως έπεσεν εντελώς ο άνεμος, βασίλευμα ηλίου.

Δεύτερα συχαρίκια επήραν της Πλανταρούς. Ο υιός της, αποστάζων άλμην, κατάκοπος, θαλασσοπνιγμένος, έφθασεν εις το σπιτάκι, άμα ενύκτωσε, κι εκεί μόνον έμαθε την ευτυχή είδησιν, ότι η συμβία του τού είχε γεννήσει κληρονόμον.

* * *

Δομήνικος Θεοτοκόπουλος, Η βάπτιση του Χριστού, 1597-1600

 Την επαύριον ήσαν Φώτα. Την άλλην ημέραν Ολόφωτα. Την εσπέραν της μεγάλης εορτής, άμα τη τριημερεύσει της λεχούς και του παιδίου, έβαλαν την σκαφίδα κάτω εις το πάτωμα και εγέμισαν με χλιαρόν νερόν βρασμένον με δάφνας και με μύρτους. Επρόκειτο να τελέσουν τα «κολυμπίδια» του παιδίου.

Η καλή μαμμή, η Μπαλαλού, εξήπλωσε το βρέφος μαλακά επί των ηπλωμένων κνημών της και ήρχισε να λύει τα σπάργανα. Είχε νυκτώσει. Μία λυχνία και δύο κηρία έκαιον επί χαμηλής τραπέζης. Το παιδίον, παχύ, μεγαλοπρόσωπον, με αόριστον ροδίζοντα χρώτα, με βλέμμα γαλανίζον και τεθηπός, ανέπνεε και ησθάνετο άνεσιν, καθ’όσον απηλλάσσετο των σπαργάνων.

Εμειδία προς το φως, το οποίον έβλεπε, κι έτεινε την μικράν χείρα δια να συλλάβει την φλόγα. Την άλλην χείρα την είχε βάλει εις το στόμα του, κι επιπίλιζε, επιπίλιζε. Τι ησθάνετο; Απερίγραπτον.

Η καλή μαμμή αφήρεσεν όλα τα σπάργανα, απέσπασεν αβρώς την φουστίτσαν και το υποκάμισον του βρέφους και το έρριψεν απαλώς εις την σκαφίδα. Ήρχισε να το πλύνει και να αφαιρεί τα άλατα, με τα οποία το είχε πιτυρίσει κατά την στιγμήν της γεννήσεως, αφού το είχε αφαλοκόψει. Αφήρεσε και το βαμβάκιον, με το οποίον είχε περιβάλει τας παρειάς και την σιαγόνα του παιδίου, δια να κάμει άσπρα γένεια.

Έλαβε την «μασά», την σιδηράν λαβίδα, από την εστίαν και την έβαλε μέσα εις την σκάφην, δια να γίνει το παιδίον σιδεροκέφαλον.

Το βρέφος ήρχισε να κλαυθμυρίζει, ενώ η μαμμή εξηκολούθει να το πλύνει μαλακά και να το υποκορίζεται άμα: «Όχι, χαδούλη μ’, όχι, χαδιάρη μ’! όχι κεφαλά μ’, πάπο μ’, χήνο μ’!» Και συγχρόνως ο πατήρ, η μήτηρ, η μαμμή, η Πλανταρού και άλλοι συγγενείς και φίλοι παρόντες, έρριπτον αργυρά νομίσματα, δια ν’ ασημώσουν το παιδίον. Τα απέθετον αβρώς επί του στέρνου και της κοιλίας του βρέφους, και ολισθαίνοντα έπιπτον εις τον πάτον της σκάφης.

Το παιδίον δεν έπαυε να κλαίει, και η μαμμή το εκολύμβιζεν ακόμη, το εκολύμβιζεν. Κολύμβα, τέκνον μου, εις την σκάφην σου, κολύμβα και απόβαλε την άλμην σου εις το γλυκόν νερόν. Θα έλθει καιρός ότε θα κολυμβάς εις το αλμυρόν κύμα, καθώς εκολύμβησεν όλος, χθες ακόμη, ο πατήρ σου με την σκάφην του. «Φωνή Κυρίου επί των υδάτων, ο Θεός της δόξης εβρόντησε, Κύριος επί των υδάτων πολλών».

* * *

Διονύσιος Τσόκος, Βαφτίσια σε Ζακυνθινή Εκκλησία, π. 1850

Την επαύριον, εορτήν της Συνάξεως του Αγίου Ιωάννου του Βαπτιστού, έμελλε να βαπτισθεί το παιδίον, επειδή είχε συμβεί να γεννηθεί ούτω τας παραμονάς της εορτής, πριν περάσουν όλως τα Φώτα. Αλλά την εσπέραν, μετά τα κολυμπίδια, δείπνον παρετέθη εις την οικίαν. Η μαμμή εμάζωξε μετά προσοχής, όλα τα αργυρά κέρματα, ημιτάλληρα και σβάντζικα και δραχμάς, τα εκομβόδεσεν εις το μανδήλιόν της, ενώ οι παρεστώτες εφώναζαν γύρωθεν: «Να ζήσει! σιδεροκέφαλος!» και επηύχοντο εις την μαμμή «καλή ψυχή».

Είτα η Μπελαλού εσπόγγισε καλώς το παιδίον με μέγα λευκόν προσόψιον, του εφόρεσε καινούργιον καθαρόν υποκάμισον και ποδίτσαν, το ανέκλινεν επί των κνημών της, και ήρχισε να το περιβάλλει με τα σπάργανα.

Ο ζωέμπορος, ο Πραματής, είχεν έλθει εις τα κολυμπίδια, και εδήλωσεν ότι επεθύμει να γίνει ανάδοχος του βρέφους, εις μνήμην του προχθεσινού εν θαλάσση κινδύνου και της διασώσεως.

Ο μικρός ναύτης, ο Τσότσος, είχεν έλθει έως την θύραν, και ίστατο θεωρών μακρόθεν την τελετήν του κολυμβήματος. Ο γείτων, ο Δημήτρης ο Σκιαδερός, πρωτοξάδελφος του Κωνσταντή του Πλαντάρη, δεν είχε φανεί εις την οικίαν από πέρυσι, από την ημέραν του γάμου. Αλλά την εσπέραν ταύτην επήρε την γυναίκα του την Δελχαρώ και τα παιδιά του, εκ των οποίων δύο εκράτει αυτός αρμαθιαστά από την μίαν χείρα, το εν πενταετές και το άλλο τετραετές, τρίτον διετές, έφερεν υπό την μασχάλην, εν πενταμηνίτικον βρέφος εβύζαινεν εις τους κόλπους της η γυνή του, και δύο άλλα επτά και οκτώ ετών την ηκολούθουν κρατούμενα από το φουστάνι της, κι επαρουσιάσθη χαμογελών, χαίρων δια την χαράν του συγγενούς του, γεμάτος ευχάς και συγχαρητήρια.

Εκάθισαν όλοι εις την τράπεζαν. Δεξιά η Μπαλαλού, η μαμμή, αριστερά η μπροσθινή, η Σωσάννα, καταμεσής ο πατήρ του νεογνού. Δεξιόθεν της Σωσάννας η Πλανταρού, κατόπιν ο ζωέμπορος ο Πραματής και δύο τρεις άλλοι. Το λοιπόν του χώρου κατείχετο από τον Δημήτρην τον Σκιαδερόν και από την φαμελιά του.

Ήρχισαν να τρώγουν. Τα παιδιά του Δημήτρη του Σκιαδερού δεν εταιριάζοντο εύκολα. Εφώναζαν, εγρίνιαζαν, κι εθορυβούσαν. Το ένα ήθελε τσιτσί, δεν ήθελε μαμμά. Το τρίτον, κλαυθμηρίζον, εζήτει βρυ. Το τέταρτον ήθελε γλυκό, δεν του ήρεσε το τυρί. Η ταλαίπωρος η λεχώ υπέφερε κάπως από τον θόρυβον.

Ήρχισαν αι προπόσεις. Ηύχοντο εις τον πατέρα να του ζήσει, και εις την λεχώ «καλή σαράντιση». Πρώτη έπιεν η μαμμή, δεύτερος ο πατήρ, τρίτη η γραία Σωσάννα, η μπροσθινή.

Όταν ήλθεν η σειρά της Πλανταρούς να πίει εις την υγείαν της νύμφης της, ευχήθη με τρεις διάφορους τόνους φωνής·

– Εβίβα, νύφη, με το καλό να σαραντίσεις… Κι ό,τι είπα, παιδάκι μ’…αστοχιά στο λόγο μου!

Νικόλαος Γύζης, Κου - Κου, 1882

(1894)