Προτάσεις για τη διδασκαλία της Ιστορίας Γ’ Λυκείου: ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ (1830-1881)

ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ (1830-1881) from Kostas Vakouftsis

Παρουσίαση με διαφάνειες για τη διδασκαλία της τέταρτης ενότητας του σχολικού βιβλίου.

Ο σημαντικότερος αρχαιολογικός χώρος σε ολόκληρη την Ισπανία είναι ελληνικός! Ruins of Empuries

Εμπόριον, Emporiae, Empuries· όποιο όνομα και να διαλέξουμε, η ουσία είναι μία και δεν αλλάζει: ο πιο σημαντικός αρχαιολογικός χώρος στην Ισπανία αλλά και ολόκληρη την ιβηρική χερσόνησο, φέρει ελληνική υπογραφή, είναι ηλικίας 2.000 και πλέον ετών και, ούτε λίγο ούτε πολύ, αποτελεί για τους Καταλανούς εθνική υπόθεση! Το ότι οι αρχαίοι Ελληνες είχαν φροντίσει να «γεμίσουν» τα παράλια της Μεσογείου με αποικίες, είναι σε όλους γνωστό. Από τις Ηράκλειες Στήλες μέχρι τη Μέση Ανατολή και τη Φοινίκη, οι Ελληνες έχτιζαν λιμάνια και εμπορικές αντιπροσωπείες για να εξυπηρετούν τις ανάγκες του εμπορίου αλλά και την έμφυτη ανάγκη τους να ταξιδεύουν. Μια από όλες αυτές τις αποικίες, ωστόσο, αποτελεί σήμερα τον σημαντικότερο αρχαιολογικό χώρο σ' ολόκληρη την Ισπανία, ταυτισμένη μάλιστα βαθιά με την Καταλονία, όπου βρίσκεται, και την προσπάθεια στήριξης της καταλανικής ταυτότητας. Το Εμπόριον, λοιπόν, βρίσκεται περίπου 138 χλμ. βόρεια της Βαρκελώνης, στην επαρχία της Τζιρόνα, και αρκετά κοντά στα γαλλικά σύνορα. Αν και δεν έχει ανασκαφεί ακόμη ολόκληρος ο χώρος όπου κάποτε εκτεινόταν η ελληνική και αργότερα η ρωμαϊκή πόλη, εντούτοις συγκεντρώνει το ζωηρό ενδιαφέρον της ισπανικής αρχαιολογικής κοινότητας και αποτελεί σταθερά πόλο έλξης για Ισπανούς και Γάλλους. Σε καμιά άλλη αρχαία πόλη, άλλωστε, δεν ανακαλύφτηκαν ποτέ τόσο λεπτομερή στοιχεία για μια πόλη όπου επί αιώνες συνυπήρξαν ο ελληνικός, ο ρωμαϊκός και ο ιβηρικός πολιτισμός. Μια βόλτα ανάμεσα στα ευρήματα της αρχαίας πολιτείας μάς ταξιδεύει σε εποχές λίγο πολύ άγνωστες για μας τους Έλληνες, που ωστόσο περιγράφουν ένα κομμάτι της ιστορίας δύο χωρών: της Ελλάδας και της Ισπανίας.

ΤΑ ΠΑΛΙΑ ΤΕΙΧΗ

Μονάχα το 25% του αρχαιολογικού χώρου έχει εκσκαφεί πλήρως. Παρ' όλ' αυτά, ο περίπατος ακόμη και στο ένα τέταρτο της αρχαίας πολιτείας αποκαλύπτει εντυπωσιακές εικόνες και λεπτομέρειες της τότε καθημερινής ζωής. Στο ελληνικό κομμάτι του Εμπορίου σώζεται σήμερα το νεότερο τμήμα της πόλης, η Νεάπολη. Εδώ, λοιπόν, μπορούμε να δούμε ερείπια του τείχους, που, αν και αποσπασματικά, μαρτυρούν την ισχυρή οχύρωση της περιοχής. Μια πρώτη ματιά φέρνει στον νου τα κυκλώπεια τείχη των Μυκηνών, με τους τεράστιους ογκόλιθους, μόνο που ετούτα εδώ χτίστηκαν πολύ αργότερα απ' ό,τι στο βασίλειο των Ατρειδών. Εδώ τα τείχη χρονολογούνται στο δεύτερο μισό του 2ου π.Χ. αι., και για την κατασκευή τους χρησιμοποιήθηκαν μεγάλες ποσότητες ασβεστόλιθου, καθώς και υλικά από μια παλαιότερη οχύρωση που βρισκόταν στην περιοχή από τον 4ο π.Χ. αι., επίσης ελληνικής κατασκευής. Φαίνεται πως με την ανάπτυξη της πόλης και την ανάγκη επέκτασης των κατοικιών, το παλιό τείχος περιόριζε σημαντικά τις χωροταξικές δυνατότητες. Στη νέα οχύρωση δέσποζαν δύο ψηλοί, τετραγωνικοί πύργοι και μια οχυρωματική κατασκευή στο νότιο τμήμα της, από τα οποία σήμερα δυστυχώς δεν σώζονται παρά κάποια υπολείμματα, ελάχιστα μεν για να αντιληφθεί ο επισκέπτης την τότε εικόνα της περιοχής, αρκετά ωστόσο για τους αρχαιολόγους ώστε να εξηγήσουν με πολλές λεπτομέρειες το πολεοδομικό σχέδιο της οχύρωσης.

Ο ΘΕΟΣ-ΓΙΑΤΡΟΣ

Δε θέλει ρώτημα. Το πιο εντυπωσιακό εύρημα στον αρχαιολογικό χώρο του Εμπορίου είναι ο ανδριάντας του Ασκληπιού. Ύψους άνω των 2 μέτρων, το άγαλμα του θεού της Ιατρικής ανακαλύφθηκε στον χώρο που λόγω του ευρήματος διαπιστώθηκε πως ήταν το θεραπευτικό ιερό της πόλης, το Ασκληπιείο. Χτισμένο κι αυτό χάρη στην επέκταση της πόλης, το Ασκληπιείο περιέκλειε τρεις λατρευτικούς ναούς, χώρους αναμονής και προσευχής των ασθενών καθώς και το άδυτο του ιερέα του θεού. Σήμερα στον χώρο βλέπουμε τα τετραγωνικά περιγράμματα του λατρευτικού συγκροτήματος, με το άγαλμα του θεού να ξεχωρίζει από μακριά. Δεν πρόκειται ασφαλώς για τον πρωτότυπο ανδριάντα αλλά για ένα αντίγραφο: το αυθεντικό εύρημα, η πιο πολύτιμη αρχαιολογική ανακάλυψη στην περιοχή, φυλασσόταν επί πολλά χρόνια στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Καταλονίας, στη Βαρκελώνη, και μόλις το 2008 μεταφέρθηκε στο παράρτημα του μουσείου, στον ίδιο τον χώρο του Εμπορίου, με αφορμή τη συμπλήρωση 100 χρόνων από την έναρξη των ανασκαφών. Όταν έρθετε στο Εμπόριον, θα πρέπει οπωσδήποτε να επισκεφτείτε το μουσείο και να δείτε εκεί τον ανδριάντα: φωτισμένος, σε μαύρο φόντο, ο Ασκληπιός φαντάζει υπέροχα επιβλητικός, σαν να μην πέρασε από πάνω του ούτε μία μέρα από τότε που διέσχισε τη Μεσόγειο για να έρθει έως εδώ. Κι όμως, έτσι είναι: το άγαλμα αυτό δεν κατασκευάστηκε εδώ αλλά στην Ελλάδα, και κατά πάσα πιθανότητα στη Δήλο. Φτιαγμένο σχεδόν εξ ημισείας από πεντελικό και παριανό μάρμαρο, είναι ένα από τα αριστουργήματα της δηλιακής γλυπτικής, και σίγουρα αποτελεί το πιο μακρινό από την Ελλάδα εύρημα αρχαιοελληνικής κατασκευής. Δεν είναι και λίγο να βρεθεί ένα γλυπτό, τέτοιων διαστάσεων μάλιστα, 2.000 χλμ. μακριά από το... σπίτι του!

ΕΜΠΟΡΙΟΝ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΜΟΝΟ Ο ΑΣΚΛΗΠΙΟΣ

Ο θεός της Ιατρικής είναι ο μεγάλος πρωταγωνιστής του Εμπορίου, δεν μονοπωλεί ωστόσο το ενδιαφέρον. Η Αγορά, η Στοά, το ιερό του Σέραπι Δία, οι δεξαμενές, τα εργαστήρια επεξεργασίας του αλατιού και ο εντυπωσιακός κυματοθραύστης στην παραλία κερδίζουν το δικό τους μερίδιο «δημοσιότητας» στον αρχαιολογικό χώρο. Ο κυματοθραύστης, μάλιστα, από τα πιο εμβληματικά ευρήματα της αρχαίας πολιτείας, δεν ανακαλύφτηκε από την αρχαιολογική σκαπάνη: το αντίθετο, η σκόνη των αιώνων δεν τον σκέπασε ποτέ, ήταν πάντοτε ορατός και επί αμέτρητα χρόνια επιτελούσε το έργο για το οποίο κατασκευάστηκε, εκεί γύρω στον 1ο μ.Χ. αι. Και οι διαστάσεις του, συνολικού μήκους 82 μέτρων, πάχους 6 και ύψους 6,50 μέτρων φανερώνουν πως μάλλον έκανε αρκετά καλά τη δουλειά του. Τέλος, στο νότιο μέρος του αρχαιολογικού χώρου εκτείνεται η ρωμαϊκή πολιτεία, το Emporiae. Στρατιωτική εγκατάσταση αρχικά, εξελίχτηκε αργότερα σε ρωμαϊκή βάση και έπειτα σε κανονική πολιτεία, υπό την κυριαρχία πια των Ρωμαίων. Αν και μέχρι σήμερα οι ανασκαφές δεν έχουν φέρει στο φως παρά το 20% της ρωμαϊκής πολιτείας, μπορούμε να δούμε στον χώρο υπολείμματα σπιτιών, τειχών και της συνέλευσης, του ρωμαϊκού φόρουμ. Σε ένα μάλιστα από τα σπίτια διατηρείται σχεδόν ανέπαφο ένα εκπληκτικής λεπτομέρειας ψηφιδωτό που καλύπτει ολόκληρη την επιφάνεια του δαπέδου της οικίας, που προφανώς ανήκε σε κάποιον ανώτερο αξιωματούχο του ρωμαϊκού Emporiae.

Η... ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ

Eίναι 24 Οκτωβρίου 1909. Η έξαψη όλων στο συνεργείο ανασκαφών στο Empuries (Εμπούριες), δύσκολα περιγράφεται με λόγια: η σκαπάνη των αρχαιολόγων μόλις χτύπησε πάνω σε ένα μεγάλο κομμάτι μάρμαρο και όλοι, με πρώτο τον επικεφαλής των εργασιών Εμίλι Γκαντία (Emili Gandia), εύχονται αυτή να είναι επιτέλους η ανακάλυψη που τόσο καιρό περιμένουν. Τα λίγα λεπτά που περνούν μέχρι να καταφτάσει στο σημείο και ο υπεύθυνος της όλης προσπάθειας, ο αρχιτέκτονας και πολιτικός Τζουζέπ Πουτς ι Καδαφάλκ (Josep Puig i Cadafalch), φαντάζουν αιώνες. Καθώς το μάρμαρο σιγά σιγά καθαρίζεται, αποκαλύπτεται η μεγαλοπρεπής σιλουέτα ενός αγάλματος αρχαιοελληνικής τεχνοτροπίας. Δεν είναι ολόκληρο· λείπει το κομμάτι από το στέρνο και πάνω, που θα βρεθεί ωστόσο κι αυτό λίγο παραπέρα, μιαν εβδομάδα αργότερα. Είναι ο θεός της ιατρικής, ο Ασκληπιός, που έπειτα από αιώνες έρχεται ξανά στο φως, για να διηγηθεί ένα σημαντικό κομμάτι της ιστορίας της Καταλονίας. Και μάλιστα τη στιγμή που οι Καταλανοί το χρειάζονται περισσότερο από καθετί... Στα τέλη του 19ου αι. και τις αρχές του 20ού, ολόκληρη η Καταλονία ζει έντονα το κίνημα της «Αναγέννησης», μια κοινωνική κινητοποίηση που στόχο έχει την επανάκτηση των θεσμών, της γλώσσας και της μισοχαμένης πια εθνικής ταυτότητας. Μετά την υποταγή της Βαρκελώνης το 1714 στην κορώνα της Καστίλης, οι καταλανικοί θεσμοί είχαν σταδιακά διαλυθεί ενώ η γλώσσα είχε απαγορευτεί στη δημόσια εκπαίδευση ήδη από το 1857, με τον περίφημο «Νόμο Μογιάνο», που καθιστούσε υποχρεωτική τη διδασκαλία της ισπανικής στα σχολεία. Ετσι, εκεί γύρω στα μέσα του 19ου αι. ο πνευματικός κόσμος της Καταλονίας, καλλιτέχνες (κυρίως οι νεοεμφανιζόμενοι μοντερνιστές), συγγραφείς και εμβληματικές προσωπικότητες όπως ο ακαδημαϊκός Πομπέου Φάμπρα μπαίνουν μπροστάρηδες σ' αυτήν την πρωτοβουλία που πραγματικά βοήθησε τα μέγιστα ώστε οι Καταλανοί να ανακτήσουν μέρος της χαμένης κοινωνικής συνοχής αλλά και της αυτοπεποίθησής τους. Σημαντικό βάρος της προσπάθειας της «Αναγέννησης» επωμίζονται οι αρχαιολόγοι, ιδιαίτερα όταν ο ίδιος ο πρόεδρος της Καταλανικής Κοινότητας Ενρίκ Πρατ ντε λα Ρίμπα γράφει στα 1906: «Πρέπει να είμαστε ευγνώμονες στους αρχαιολόγους, εκείνοι είναι που μας παρέχουν αυτό που χρειαζόμαστε: την ψυχή της Καταλονίας». Για τους υπέρμαχους της «Αναγέννησης», είναι σημαντικό να καταδείξουν πως κάποιοι πρόγονοί τους κατάγονται από την κλασική Ελλάδα, πως ένα κομμάτι της ίδιας της ψυχής τους έχει γεννηθεί στον θεϊκό Ολυμπο! Και η αρχαιολογική σκαπάνη θα τους κάνει τελικά τη χάρη, ακριβώς σε μια περίοδο που οι ανασκαφές στο Εμπορείον έμοιαζαν ατελέσφορες... Έτσι, 200 περίπου χρόνια μετά την εγκατάλειψή του, το Εμπόριον γίνεται ξανά κέντρο του ενδιαφέροντος· και όχι μόνο! Η ανασκαφή της αρχαίας πόλης από τους Γκαντία και Καδαφάλκ γίνεται πλέον εθνική υπόθεση και με εξαίρεση τα χρόνια του ισπανικού εμφυλίου πολέμου (1936-1939) οι εργασίες δεν θα σταματήσουν μέχρι και σήμερα. Το 2008 γιορτάστηκαν τα 100 χρόνια από την έναρξη των ανασκαφών, με την επιστροφή του αγάλματος του Ασκληπιού από τη Βαρκελώνη στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Εμπούριες ενώ εν έτει 2012 έχει ανασκαφεί περίπου το 25% του αρχαιολογικού χώρου.  Σήμερα, το Εμπορείον αποτελεί πια το πιο σημαντικό αρχαιολογικό μνημείο ολόκληρης της Ισπανίας, ανοιχτό βιβλίο ενός από τους πρώτους ιβηρικούς πολιτισμούς αλλά και «επιβεβλημένη» ιστορική επίσκεψη για όλους τους μαθητές και φοιτητές της Ισπανίας.

ΠΩΣ ΒΡΕΘΗΚΑΝ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΣΤΗΝ ΙΒΗΡΙΚΗ;

Ήδη από τον 7ο αι. π.Χ., αυτόχθονες Ίβηρες, συγκεντρωμένοι σε μικρούς οικισμούς, κατοικούσαν στη θέση που σήμερα βρίσκεται η Empuries, διατηρώντας συχνές εμπορικές επαφές με Φοίνικες και Έλληνες, ανταλλάσσοντας κυρίως σιτηρά με κρασί. Στα 576 π.Χ. Φωκείς έμποροι αποφάσισαν να εγκαθιδρύσουν μια δική τους βάση δίπλα σε αυτούς τους οικισμούς, δημιουργώντας μια από τις πρώτες ελληνικές αποικίες στην ιβηρική χερσόνησο. Ο αρχαίος γεωγράφος Στράβων γράφει πως η αρχική θέση της νέας βάσης, η Παλαιά Πόλις, ήταν σε ένα μικρό νησάκι ακριβώς στις τότε εκβολές του ποταμού Fluvia (Φλουβιά), που σήμερα πια αποτελεί μέρος της ξηράς. Καθώς ο οικισμός αναπτυσσόταν, η ανάγκη για περισσότερο χώρο ώθησε γρήγορα τους κατοίκους να μετακινηθούν περίπου μισό χιλιόμετρο νοτιότερα, στο κομμάτι της Νέας Πόλης, εκεί όπου σήμερα βρίσκεται ο αρχαιολογικός χώρος. Η αποικία ονομάστηκε Εμπόριον και η ανάπτυξή της, χάρη στη στρατηγική της θέση αλλά και τη συνεργασία αποίκων και αυτόχθονων Ιβήρων, έφτασε γρήγορα σε αξιοσημείωτα επίπεδα: ήδη από τον 4ο αι. π.Χ. το Εμπόριον έκοψε και χρησιμοποιούσε το δικό του νόμισμα, με τα διακριτικά της πόλης.

ΤΟ ΑΣΚΛΗΠΙΕΙΟ

Για την αμυντική προστασία του Εμπορίου, τον 4ο αι. π.Χ. κατασκευάστηκε τείχος από ασβεστόλιθο στη νότια πλευρά της Νέας Πόλης. Δύο αιώνες αργότερα το τείχος μετατοπίστηκε περίπου 25 μ. νοτιότερα, φτάνοντας να καλύπτει μια έκταση 200 μ. επί 130 μ., χωρίζοντας παράλληλα το Εμπόριον και από τους ιβηρικούς οικισμούς. Από αυτήν την οχυρωματική κατασκευή, αλλά και τις μεταγενέστερες προσθήκες που ιστορικά γνωρίζουμε πως έγιναν, έχουν ανακαλυφθεί μονάχα κάποια τμήματα, κυρίως στην πλευρά της σημερινής εισόδου στον αρχαιολογικό χώρο. Με την επέκταση των τειχών, ο χώρος που απελευθερώθηκε χρησιμοποιήθηκε κυρίως για την ανέγερση λατρευτικών κτιρίων και ναών, όπως το Σαραπείον, ναός αφιερωμένος στον Δία Σάραπιν και την Ίσιδα. Σημαντικότερο όλων, όμως, ήταν ασφαλώς το Ασκληπιείο, αφιερωμένο στον θεραπευτή θεό της ιατρικής. Λατρευτικό και θεραπευτικό κέντρο συνάμα, το Ασκληπιείο συγκέντρωνε αμέτρητους πιστούς που έρχονταν από πολύ μακριά με την ελπίδα να απαλλαγούν από μακροχρόνια προβλήματα υγείας που τους ταλαιπωρούσαν. Το συγκρότημα του Ασκληπιείου αποτελούσαν τρεις συνολικά ναοί και το άδυτον, όπου διανυκτέρευαν οι ασθενείς, προκειμένου να εξαγνιστούν και στη συνέχεια να περιμένουν υπομονετικά τη σειρά τους για να λάβουν την πολυπόθητη θεραπεία από τον Ασκληπιό. Στο βάθος του κυρίως ναού, εκεί που μόνο ο αρχιερέας είχε δικαίωμα να μπει, βρισκόταν το μεγαλοπρεπές άγαλμα του Ασκληπιού, με ύψος πάνω από δύο μέτρα. Δεν είχε φτιαχτεί εδώ στο Εμπόριον αλλά μάλλον στη Δήλο και για την κατασκευή του χρησιμοποιήθηκε πεντελικό μάρμαρο για το μεγαλύτερο μέρος του και παριανό για το τμήμα από το στέρνο και πάνω. Είναι το ίδιο άγαλμα που έπειτα από 2.000 χρόνια θα ανακαλύψει η αρχαιολογική ομάδα του Emili Gandia· μέχρι τότε όμως θα μεσολαβήσουν πολλά ακόμη...

Η ΡΩΜΑΪΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΚΑΙ Η ΠΑΡΑΚΜΗ

Μέχρι τα τέλη του 2ου αι. π.Χ. το Εμπόριον διατηρούσε ακόμη τη μεγάλη οικονομική του ισχύ στη Δυτική Μεσόγειο, απολαμβάνοντας την ευημερία που του εξασφάλιζαν οι εμπορικές του δραστηριότητες. Από το Εμπόριον θα πάρει μάλιστα το όνομά της και ολόκληρη η ευρύτερη περιοχή, που σήμερα ονομάζεται Empurda (Εμπουρδά), εύγλωττη απόδειξη του κύρους της πόλης. Η εποχή αυτή, ωστόσο, σηματοδοτεί την όλο και αυξανόμενη παρουσία των Ρωμαίων στην περιοχή, κάτι που σε βάθος χρόνου θα σημάνει και την αρχή του τέλους για την ελληνική πόλη. Το 218 π.Χ., κατά τη διάρκεια του 2ου Καρχηδονιακού Πολέμου, αποβιβάστηκε στο Εμπόριον ισχυρή στρατιωτική δύναμη από τη Ρώμη, με επικεφαλής τον Γάιο Κορνήλιο Σκιπίωνα. Σκοπός τους ήταν να ανακόψουν τον ανεφοδιασμό του Καρχηδόνιου στρατηλάτη Αννίβα, που κατευθυνόταν προς την Αιώνια Πόλη· θα καταφέρουν, ωστόσο, κάτι παραπάνω: να θεμελιώσουν τη ρωμαϊκή παρουσία στην ιβηρική, φτάνοντας μέχρι τη σημερινή Ταρραγόνα και την ευρύτερη περιοχή του ποταμού Έβρου. Το 195 π.Χ. ο Μάρκος Πόκιος Κάτων εγκατέστησε δίπλα ακριβώς στο Εμπόριον μια στρατιωτική βάση, που δεν άργησε να αναπτυχθεί και γύρω στα τέλη του 1ου αι. π.Χ. έφτασε ουσιαστικά να ενωθεί με το Εμπόριον, σχηματίζοντας τη ρωμαϊκή πια πόλη Municipium Emporiae. Μετά την ολοκληρωτική κατάκτηση της Ισπανίας από τους Ρωμαίους και ιδιαίτερα μετά το 48 π.Χ. και την επικράτηση του Ιούλιου Καίσαρα στην αναμέτρησή του με τον Πομπήιο το Emporiae είχε ταχθεί υπέρ του δεύτερου? η πόλη άρχισε πλέον να παρακμάζει.  Τρεις αιώνες αργότερα, η Νέα Πόλη και το ρωμαϊκό τμήμα του Emporiae όπως το ονόμαζαν οι Ρωμαίοι είχε ήδη εγκαταλειφθεί από τους κατοίκους, που μετοίκησαν στην Παλαιά Πόλη και τον σημερινό Sant Marti d'Empuries (Σαντ Μαρτί ντ'Εμπούριες). Κατά την περίοδο αυτή, ένα κομμάτι της εγκαταλελειμμένης πόλης χρησιμοποιήθηκε μάλιστα ως νεκροταφείο. Χρειάστηκε να περάσουν κοντά πέντε αιώνες και οι Φράγκοι να επικρατήσουν των Αράβων στην περιοχή, για να ακουστεί και πάλι το όνομα του Εμπορίου. Τον 8ο αι. μ.Χ. έγινε πρωτεύουσα κομητείας, τίτλο που κράτησε μέχρι και τον 11ο αι. όταν και μεταφέρθηκε η πρωτεύουσα λίγο βορειότερα, στο Castello d'Empuries (Καστελιό ντ-Εμπούριες). Καθώς οι γειτονικές πόλεις Gerunda (Γερούνδα, σημερινή Girona, Τζιρόνα), Barcino (Μπαρκίνο, η σημ. Βαρκελώνη) και Tarraco (Ταράκο, η σημερινή Ταρραγόνα) αναδεικνύονταν σε νέα εμπορικά και οικονομικά κέντρα, το Sant Marti d'Empuries παρήκμασε πια οριστικά. Τον 17ο αι. ντόπιοι ψαράδες ίδρυσαν στη νότια πλευρά του κόλπου Roses την πόλη L'Escala (Λ'Εσκάλα) και για την κατασκευή των σπιτιών τους μετέφεραν αρκετές πέτρες από το Εμπόριον στη νέα πόλη, προκειμένου να χρησιμοποιηθούν ως οικοδομικό υλικό. Η πάλαι ποτέ ισχυρή εμπορική δύναμη της περιοχής έμελλε πια να παραδοθεί στην αφάνεια για πολλούς αιώνες...

Το Εμπόριον είναι η μοναδική ελληνική αποικία στην Ιβηρική χερσόνησο. Ιδρύθηκε από τους Φωκαείς στα μέσα του 6ου π.Χ. αιώνα και η ονομασία της ήταν δηλωτική της κύριας ασχολίας των κατοίκων, που ήταν η εκμετάλλευση μιας αγοράς άγνωστης για τους έλληνες εμπόρους. Ο φακός της εκπομπής μας ξεναγεί στον αρχαιολογικό χώρο και το μουσείο του Εμπορίου, στο χωριό Άγιος Μαρτίνος που είναι κτισμένο πάνω στην παλιά ελληνική πόλη, καθώς και στα ερείπια της ρωμαϊκής πόλης η οποία κτίστηκε δίπλα στην ελληνική, την περίοδο της κατάκτησης της περιοχής από τους Ρωμαίους. Ο διευθυντής του Ινστιτούτου Cervantes στην Αθήνα, Eusebi Ayensa Prat μιλά στην εκπομπή για τον ιερό χώρο του Εμπορίου και πώς επηρέασε τα καλλιτεχνικά κινήματα των αρχών του περασμένου αιώνα, καθώς και το έργο του Salvador Dali ο οποίος καταγόταν από τη γειτονική πόλη Figueres. Επίσης ο καταλάνος τραγουδοποιός Josep Tero, το μεγαλύτερο μέρος του έργου του οποίου είναι εμπνευσμένο από τις ελληνικές ρίζες της περιοχής, τραγουδάει ανάμεσα στα αρχαία ερείπια του Εμπορίου το Quan dic l’ Escala, ένα από τα ωραιότερα τραγούδια του, το οποίο και δανείζεται η σειρά «Μεσόγειος, η ελληνική λίμνη» για τους τίτλους της.

Τι συμβαίνει όταν συγκρούονται δυο μαύρες τρύπες, The Merging of Two Black Holes

Supercomputer models of merging black holes reveal properties that are crucial to understanding future detections of gravitational waves. This movie follows two orbiting black holes and their accretion disk during their final three orbits and ultimate merger. Redder colors correspond to higher gas densities. This version has music and on-screen labels. Credit: NASA's Goddard Space Flight Center/P. Cowperthwaite, Univ. of Maryland

Merged black holes Hungrily devour surrounding stars. Credit: NASA / CXC / A. Hobart

To animation δημιουργήθηκε στους υπερ-υπολογιστές του Πανεπιστημίου του Κολοράντο. Μας δείχνει τι συμβαίνει στο μαγνητισμένο νέφος αερίων που περιβάλλει τις υπερμεγέθεις μαύρες, όταν δυο από αυτές συγκρούονται. Τα προς το κόκκινο χρώματα αντιστοιχούν σε μεγαλύτερες πυκνότητες αερίου. Δεδομένου ότι τα βαρυτικά κύματα που παράγονται κατά την συγχώνευση των μαύρων τρυπών είναι πολύ δύσκολο να ανιχνευθούν, οι αστρονόμοι ψάχνουν βρουν κάποια άλλη χαρακτηριστική ακτινοβολία που συνοδεύει την συγχώνευση, και η οποία θα μπορούσε να παρατηρηθεί από τα τηλεσκόπια. Η επιστημονική ομάδα που πραγματοποίησε την προσομοίωση βρήκε ότι σύμφωνα με το μοντέλο τους παράγονται δέσμες ακτινοβολίας 10000 φορές λαμπρότερες σε σχέση με τις προηγούμενες μελέτες.

«Πρόγευμα στη χλόη»: Η απαρχή της μοντέρνας ζωγραφικής. "The Luncheon on the Grass": The Beginning of Modern Painting

Édouard Manet, Πρόγευμα στη Χλόη (Le déjeuner sur l'herbe, The Luncheon on the Grass), 1863. Λάδι σε καμβά, 208 × 265.5 cm, Musée d'Orsay, Paris. Η έκθεση του «Le Déjeuner sur l’Herbe» του Édouard Manet στο  Salon des Réfusés του Παρισιού το 1863 θεωρείται ως η αρχή της μοντέρνας τέχνης. Αν και το στυλ και οι ιδέες στον συγκεκριμένο πίνακα είχαν ήδη γίνει γνωστές τα προηγούμενα χρόνια – σε έργα των Jacques-Louis David, Gustave Courbet και J.M.W. Turner – το έργο του Manet σηματοδότησε την απαρχή μιας νέας εποχής. Αυτό οφείλεται στο ότι αμφισβήτησε δύο κυρίαρχες τάσεις στην παράδοση της ζωγραφικής: το ότι η τέχνη πρέπει να απεικονίζει «ευγενή» θέματα και ιστορικές φιγούρες, καθώς και ότι οι σκηνές πρέπει να απεικονίζονται σύμφωνα με την παραδοσιακή προοπτική (δηλαδή να φαίνονται τρισδιάστατες).

Υπάρχει άραγε ένα έργο που να το θεωρήσουμε ως κλειδί για να ανοίξει η θύρα προς τη σύγχρονη εποχή στη ζωγραφική; Βεβαίως! Και δεν είναι άλλο από “Το Πρόγευμα στη Χλόη” του Εδουάρδου Μανέ. Ο ζωγράφος – σκάνδαλο που καταφέρνει να ανατινάξει όλη την ηθικολογία των αστών του Παρισιού και να βγάλει στην επιφάνεια σύμπασα την αλήθεια που ο συντηρητισμός του καθενός μας συγκαλύπτει και δεν δημοσιοποιεί. Στο περίφημο Salon des Refuses, το 1863, η συμμετοχή που ξεχώρισε και προκάλεσε τις περισσότερες και εντονότερες συζητήσεις, καθώς φαινόταν να αντιστρατεύεται και να προκαλεί όλες τις συμβάσεις στις οποίες είχε συνηθίσει ο «εκπαιδευμένος θεατής» της εποχής, ήταν εκείνη του Édouard Manet (1832-1883), με κεντρικό έργο Το πρόγευμα στη χλόη. Ποζάρουν στη θερινή ύπαιθρο η γυναίκα του Μανέτ γυμνή εντελώς, ανάμεσα σε δύο καλοντυμένους δανδήδες, τον αδελφό του καλλιτέχνη και τον μελλοντικό του κουνιάδο, ενώ ένα ακόμη μοντέλο, η μούσα του, παίρνει στο φόντο ημίγυμνη το λουτρό της. Οι νεαροί συζητούν αμέριμνοι, ατάραχοι, αδιάφοροι, ενόσω η αδαμιαία περιβολή της κεντρικής φιγούρας μας κοιτάζει κατάματα, σοκάροντας το σύμπαν!  

«Le Concert champêtre» του Giorgione (το οποίο πλέον αποδίδεται στον Titian), vers 1509.

Στο έργο του ο Manet επηρεάστηκε από δυο άλλα κλασσικά αναγεννησιακά έργα - το «Le Concert champêtre» του Giorgione (το οποίο πλέον αποδίδεται στον Titian) και την «Κρίση του Πάρι» του Raphael. Συνθέτοντας στοιχεία από αυτά τα δύο έργα, δημιούργησε μια σύγχρονη σκηνή, όπου δυο άνδρες (πιθανότατα φοιτητές) κάθονται σε ένα πάρκο με δυο γυναίκες. 

H «Κρίση του Πάρι» από τον Raphael, ca. 1510–20.

Στα αναγεννησιακά έργα αυτές οι γυναίκες είναι θεότητες και νύμφες, αλλά εδώ δεν εξιδανικεύονται, ενώ η μια γυναίκα που κάθεται ανάμεσα στους δυο άνδρες είναι γυμνή. Η σκηνή αυτή σίγουρα θα προκαλούσε στη Γαλλία της εποχής του Manet, αφού η στάση της γυμνής γυναίκας ανάμεσα στου δυο ντυμένους άνδρες παραπέμπει στον ερωτισμό και το σεξ. Εκείνη την εποχή, τα πάρκα του Παρισιού ήταν ευρέως γνωστά για την πορνεία, η οποία ήταν διαδεδομένη σε όλη τη Γαλλία και τα κοινωνικά στρώματα.

Κανένα απολύτως πρόσχημα δεν κινητοποιούνταν, για να δικαιολογήσει μια σύνθεση με ακαθόριστο θέμα και αποτέλεσμα, που κάθε άλλο παρά τελειοποιημένο εμφανιζόταν. Το έργο, που δεν είχε υποστεί το τελικό φινίρισμα, έμοιαζε αφενός ανολοκλήρωτο, ένα προσχέδιο που δεν άξιζε να παρουσιαστεί για την ώρα ενώπιον του κοινού, και αφετέρου προκαλούσε τις ηθικές αξίες των θεατών, εμφανίζοντας στο πρώτο πλάνο ένα γυναικείο γυμνό, χωρίς μυθολογικές ή αλληγορικές προεκτάσεις. Ο Εντουάρ Μανέ γεννήθηκε το 1832 στο Παρίσι και μεγάλωσε μέσα σε ένα μεγαλοαστικό οικογενειακό περιβάλλον. Φοιτά με κάκιστες επιδόσεις στο κολλέγιο Rollin, ενώ αποτυγχάνει και στη Ναυτική Ακαδημία, παρόλα αυτά όμως μπαρκάρει για τη Βραζιλία. Στα 17 του γυρίζει στη Γαλλία  κι αφοσιώνεται στη ζωγραφική, για να γίνει μέσα σε ελάχιστο διάστημα η πανευρωπαϊκή μορφή που θα οδηγήσει ευχάριστα, όσο και αμφιλεγόμενα, τη ζωγραφική από το Ρεαλισμό στο φλογερό Ιμπρεσιονισμό. Μετά από μερικά χρόνια κατά τα οποία ο Μανέ εξακολουθεί να αντιγράφει κλασικά έργα, αποφασίζει να εκθέσει για πρώτη φορά δημόσια έργο του, αλλά η ακαδημία τον απορρίπτει. 

Ο Μανέ λατρεύει τον ισπανό Βελάσκεθ που θεωρούσε ως τον σημαντικότερο ζωγράφο, και εστιάζει το ενδιαφέρον του στη ζωγραφική της ιβηρικής χερσονήσου, ενώ αποστρέφεται ολοένα και περισσότερο τα καθιερωμένα ακαδημαϊκά πρότυπα που κυριαρχούν στην τέχνη της εποχής. Όταν εξέθεσε το Πρόγευμα στη χλόη στο Σαλόν του Παρισιού αυτό απορρίπτεται με αντιδραστικές κραυγές. Όλη η φιλοσοφία του είναι απλή: Να εμπιστευθούμε τα μάτια μας και να αγνοήσουμε τις προκαθορισμένες ιδέες, φόρμες, πρότυπα για το πώς πρέπει να μοιάζουν τα πράγματα με συνταγή της Ακαδημίας. Επανάσταση λοιπόν (παρότι ο Μανέ αρνιόταν τον τίτλο του επαναστάτη), ο κόσμος δεν οφείλει να είναι κάπως, ο κόσμος είναι όπως μας φαίνεται. Ξεκινάμε από τα ζωηρά χρώματα, βγαίνουμε στην ύπαιθρο, και πάμε ως τις φόρμες δίχως κόμπλεξ. Δύο χρόνια αργότερα συγκλονίζει ξανά το αστικό Παρίσι με την Ολυμπία, έναν προκλητικό πίνακα εμπνευσμένο από τον Τζιορτζόνε και τις οδαλίσκες του Ενγκρ.  Παρά τις γενικευμένα αρνητικές κριτικές και τις κατηγορίες για προσβολή της δημοσίας αιδούς η φήμη του εξαπλώθηκε ραγδαία. Η σύφιλη τον άφησε παράλυτο τα τελευταία χρόνια και μάλιστα ακρωτηριασμένο από γάγγραινα στο αριστερό του πόδι, πεθαίνει τελικά το 1883. 

Francisco Goya, Majas au balcon, 1812, Huile sur Toile, 162x107 cm, Suisse, Collection particulière

Ο Μανέ έπαιξε μαζί μας, γιόρταζε την αυτοπεποίθησή του προκαλώντας. Ακροβατεί σε έναν συνεχή διάλογο με ιστορικά έργα και τεράστιους καλλιτέχνες. Έχει τρομερή επιρροή από τον  Γκόγια με τον οποίο φαίνεται πως βρίσκεται σε διαρκή εξελικτική συζήτηση, σε ένα παρατεταμένο χιούμορ με υπονοούμενα. 

Le Balcon

Οι “Μάγιες στο μπαλκόνι” του Ισπανού λαμβάνουν αντίλογο από το δικό του πίνακα “Μπαλκόνι”. 

Olympia

Η Ολυμπία φαίνεται μακρινή συγγενής της Γυμνής Μάγια, και σίγουρα απόγονος της Κοιμώμενης Αφροδίτης του Τζιορτζόνε.

 Nana

Le Bar des Folies-Bergère, 1882

Η «Νανά» του, όπως το γυμνό μοντέλο του «Προγεύματος στη χλόη», όπως κι η «Ολυμπία» του ή το κορίτσι που σερβίρει πίσω από το μπαρ των «Φολί-Μπερζέρ» (1881-82), μας κοιτούν κατάματα καθιστώντας μας λαθραίους αλλά όχι απαρατήρητους «οπτικούς μάρτυρες» του θέματος. Αυτή τη σύμβαση που κυριολεκτικά εισάγει τον θεατή μέσα στο θέμα και επεκτείνει την αφήγηση πέρα από τις ψευδαισθήσεις ενός πίνακα, τη νιώθουμε ολοζώντανη. Ένα συνεχές πάρε-δώσε ανάμεσα στην ψευδαίσθηση και στην πραγματικότητα, που ενδεχομένως είναι ένα εντυπωσιακό εύρημα εμπνευσμένο από τον Βελάσκεθ. Αυτό βεβαίως δεν αποκλείει διόλου και την αναμφισβήτητη επίδραση που άσκησε στον ίδιο και στους συγχρόνους του δημιουργούς η φωτογραφική μηχανή. Οι αντιδράσεις λοιπόν που εξεράγησαν απέναντι σ’ αυτόν τον πρωτοπόρο καλλιτέχνη  οφείλονταν και σε τούτο το περίεργο αίσθημα «παγίδευσης» που ένιωθε ο θεατής κοιτάζοντας τους πίνακες.

Πηγές: https://www.clickatlife.gr/culture/story/94110 - 201. Manet, ο σκανδαλώδης Εδουάρδος της παγίδας

Περικλής Γιαννόπουλος, τρομακτικά επίκαιρος Έλλην: Νέον πνεύμα

Δημήτρης Πικιώνης, Ελπίς

Ἐσκοτώσατε τὴν Ἑλληνικὴν ΝΕΟΤΗΤΑ.

Καὶ Ἔθνος χωρὶς ΝΕΟΛΑΙΑΝ εἶναι Ἄνοιξις χωρὶς ΑΝΘΗ.

Ἀλλὰ δὲν εἶναι μόνον ἀτυχῶς καὶ αὐτὸ ἐπὶ πλέον, τὸ ἀπελπιστικόν. Πάντα ταῦτα εἶναι μεταβλητὰ καὶ πάμπολλα δυνατὸν καὶ αὐθωρεὶ μεταβλητά· διότι εἶναι κατασκευάσματα τεχνητὰ καὶ καταντήματα φυσικὰ εἰς τὰς ἀποβλακωμένας καὶ χλωροφορμισμένας Κοινωνίας καὶ ἐδῶ μόνον ἀπὸ τὴν διευθύνουσαν ΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΝ ΚΤΗΝΩΔΙΑΝ.

Ἐκεῖνο τὸ ὁποῖο εἶναι ὁ ἀληθὴς καὶ βαθὺς ΑΠΕΛΠΙΣΜΟΣ, εἶναι ἡ ΕΛΕΕΙΝΟΤΗΣ ΤΗΣ ΝΕΟΤΗΤΟΣ. Τῆς Σχολιευομένης, τῆς Σπουδαζούσης, τῆς Στρατευομένης, τῆς Πανεπιστημιακῆς, τῆς Διανοουμένης, τῆς Καλλιτεχνούσης, τῆς ΠΤΩΧΗΣ καὶ τῆς τρισχειροτέρας ΠΛΟΥΣΙΑΣ, τῆς εἰσερχoμένης Νεότητος, εἴτε εἰς τὸν Ἰδεολογικόν, εἴτε εἰς τὸν Καλλιτεχνικόν, εἴτε εἰς τὸν Πρακτικὸν Κόσμον: Τῶν ΝΕΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ. Νεότης. Ἄψυχος, Ἄκαρδος, Ἄμυαλος, Ἄνανδρος, Ἀνελεύθερος, Ἀχαρακτήριστος, μὲ ὅλας τὰς Νεανικὰς Ἐκδηλώσεις ἀπούσας, μὲ ὅλας τὰς ἀνθρωπινὰς ἐκφράσεις καὶ Δυνάμεις, κατεβασμένας ὑπὸ τὸ μηδέν. Νεότης, οὐτιδανή: ΜΙΣΘΟΣ, Νεότης, χυδαία: ΨΗΦΟΣ. Τὰ Σχολεῖα ἐκφουρνίζοντα ἀγράμματα καὶ ἀνάγωγα καὶ μισελληνικὰ καὶ Φραγκομανῆ Κούτσουρα. Τὸ Πανεπιστήμιον ἐκβράζον ἀντὶ ΝΕΩΝ ΑΝΔΡΩΝ Σαπισμένην Ἀνθρωπότητα Σάπιων Δικηγορίσκων καὶ Τιποτένιων Ἐπιστημόνων, ἕνα ὀξύτατον Πανωλικότατον Ἰόν, ἐξολοθρευτικὸν καὶ Κοινωνίας καὶ Ἔθνους, μεταδίδοντα ὑπὸ τὴν βαρυτάτην της μορφήν, τὴν ἰδίαν της Σαπίλαν, Ψυχῆς, Καρδίας καὶ Νοῦ, εἰς ὅλον τὸν Ἑλλαδικὸν Ὀργανισμόν.

Καὶ ἡ Νεότης αὐτὴ ἡ Τοιαύτη, ἡ σάπια ἕως τὸ κόκκαλον, σάπια κατὰ τὸν νοῦν, κατὰ τὴν ψυχὴν κατὰ τὰ αἰσθήματα, ἡ χωρὶς τίποτε ἀνδρικὸν καὶ τίποτε ἀνθρωπινόν, ἐξαπολυομένη εἰς τοὺς δρόμους τῆς Εὐρώπης καὶ ἀποφραγκευομένη καὶ ἀποκατεργαρευομένη, καὶ ἀποθρασυνομένη καὶ ἀπογινομένη καὶ ἐπανερχομένη διὰ νὰ καθαρίσῃ καὶ ἀποβορβοροῦσα, διὰ νὰ ἐξυγιάνῃ καὶ ἀποτελματίζουσα, διὰ νὰ φωτίσῃ καὶ ἀποσκοταδιάζουσα, διὰ νὰ ἐξευγενίσῃ καὶ ἀποχωριατίζουσα, διὰ νὰ ἐξανθρωπίσῃ καὶ ἀποθηριώνουσα μὲ μίαν μοναδικὴν ΛΥΣΣΑΝ Πενταροθηρίας, Θεσιθηρίας, Ψηφοθηρίας, Προικοθηρίας ἀναισχυντοτάτης Ρεκλάμας, ἀναισχυντοτάτου ἐξευτελισμοῦ ὅλων τῶν Ἐπαγγελμάτων καὶ ὅλων τῶν Ἐθνικῶν, Κοινωνικῶν, Ἀρχῶν, Ἰδεῶν καὶ Πραγμάτων, μὲ μίαν ΑΜΑΘΕΙΑΝ παντὸς Πράγματος καὶ μίαν ΑΝΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΑΝΤΙΛΗΨΕΩΣ οἱουδήποτε Πράγματος Σοβαροῦ, οἱασδήποτε Ἰδέας Σοβαρᾶς, καταπλήσσουσαν καὶ ΤΟΥΒΛΑ. Νέοι θέλοντες νὰ νεωτερίσουν καὶ φοροῦντες τοὺς Πνευματικοὺς τσουμπέδες τοῦ παπούλη των. Νέοι ἀναγλυφόμενοι διὰ νὰ πολιτικίσουν καὶ φέροντες τὸν Νεωτερισμόν τῆς... Ἐθνοσυνελεύσεως! Νέοι Μουσικοί, θέλοντες νὰ πολεμήσουν τὸ Βουλγαρικώτατον ᾨδεῖον καὶ ἀγωνιζόμενοι νὰ βγάλουν τὴν Γερμανικήν του Γραμματικὴν διὰ νὰ βάλουν τὴν Ἰταλικήν! Νέοι Ζωγράφοι, Γλύπται, Μουσικοί, Ἀρχιτέκτονες ἐπανερχόμενοι μὲ ἐγωϊσμὸν φουσκωμένον σὰν ἀερόστατον, διὰ νὰ φωτίσουν τὸν Τόπον των καὶ νὰ μὴ ὑπάρχῃ οὔτε ΜΙΑ, Ἰδιωτικὴ τοὐλάχιστον Σχολή, Ἑλλ. Ζωγραφικῆς. Οὔτε ΜΙΑ, Ἑλλ. Γλυπτικῆς. Οὔτε ΜΙΑ, Ἑλλ. Ἀρχιτεκτονικῆς. Οὔτε ΜΙΑ, Ἑλλ. Μουσικῆς. Οὔτε κἂν ἕνα μάζευμα δύο, τριῶν, ἀνθρώπων, ἐκπροσωπούντων μίαν οἱανδήποτε -Ἰδέαν, ἔστω καὶ ξένην, οἱασδήποτε Τέχνης, ἐργαζομένων δι᾿ αὐτήν, οὔτε κἂν δύο ἄνθρωποι, ἀγωνιζόμενοι διὰ θεωρίαν Τέχνης τινος, δυναμένην νὰ διατυπωθῇ ἔστω καὶ μὲ δύο λέξεις, οὔτε κἂν ἄνθρωπος ΕΝΑΣ, Καλλιτέχνης ΕΝΑΣ, δυνάμενος νὰ διατυπώσῃ τοὐλάχιστον, ὁμιλητικῶς, μίαν οἱανδήποτε θεωρίαν τῆς Τέχνης του μὲ διόμιση λέξεις!

Καὶ Νέοι τρέμοντες νὰ σκεφθοῦν ἐλεύθερα, νὰ ξυσθοῦν διαφορετικά. Νέοι τρέμοντες τὴν Νεότητα. Τὸ Νέον παράγον τρόμον. Ἡ Νέα Ἰδέα παράγουσα συγκοπήν, σὰν προτεταμένον περίστροφον εἰς τὸ στῆθος. Νεότης σύσσωμος, Πλουσία, Πτωχή, Ἐπιστημονική, Ἐπαγγελματική, Καλλιτεχνική, φιλολογική, στιβαζομένη εἰς τὴν θύραν κάθε μισθοῦ, διὰ νὰ ἐνοικιασθῇ, νὰ ἀγγαρευθῇ, νὰ πουληθῇ, σύσσωμος, -ΠΛΟΥΣΙΑ καὶ ΠΤΩΧΗ- σπρωχνομένη κοπαδηδὸν καὶ ἀλληλοπατουμένη καὶ γρονθοκοπουμένη, μὲ τὰ διπλώματα εἰς τὰ χέρια, σὰν νὰ ἦσαν πιστοποιητικὰ ἀναπήρων, διὰ κάθε ἑκατοντάδραχμον θέσιν Σσρωτοῦ.

Καὶ Πλούσια Νεότης, ἀδυνατοῦσα νὰ ἐννοήσῃ, ὅτι εἶναι τὸ ΠΟΛΥΤΙΜΩΤΕΡΟΝ ΣΤΟΙΧΕΙΟΝ τῆς Πατρίδος της, μακρὰν Ἰδεῶν μακρὰν μακρὰν Τεχνῶν, μακρὰν Ἐνεργειῶν ἀδυνατοῦσα νὰ ἐννοήσῃ, ὅτι εἶναι ὁ ἰσχυρότερος Κοινωνικὸς Παράγων Προόδου, διὰ τῆς Ἀτομικῆς Πρωτοβουλίας καὶ τῆς Ἀνεξαρτήτου Ἐργασίας, καταντήσασα εἰς τοιοῦτον σημεῖον Ἐξευτελισμοῦ καὶ ΑΦΙΛΟΤΙΜΙΑΣ, ὥστε νὰ μὴ κατορθώσῃ νὰ δημιουργήσῃ, νὰ στήσῃ εἰς τὰ πόδια της, νὰ ἀναθρέψῃ, οὔτε τουλάχιστον ΜΙΑΝ: ΕΛΛΗΝΙΔΑ ΚΟΚΚΟΤΑ. Ἡ Πανελλαδικὴ Νεότης, ἐστάθη ἀνίκανος νὰ δώσῃ εἰς τὸν Τόπον: ΜΙΑΝ ΚΟΚΚΟΤΑ. Καὶ Νεότης τοιαύτη ΠΛΟΥΣΙΑ Νεότης, εἶναι μόνον διὰ νὰ στοιβαχθῇ εἰς τὰ Ὑπόγεια τοῦ Κατακλούμ, ὄχι μόνον μὲ τοὺς φραγκικοὺς Μαύρους Γάτους, ἀλλὰ καὶ μὲ τοὺς Ἑλλαδικοὺς Λερόμαυρους Μπακαλόγατους τῶν Πανεπιστημίων καὶ τοὺς Γρύζιους Γάτους τῶν Πατρίων, ποὺ τὴν διέπλασαν τοιαύτην καὶ νὰ κατακλυσθῇ μὲ μίαν τρόμπαν νεροῦ, νὰ πνιγῇ ὅπως πνίγουν τὰ ἄχρηστα γατιά.

Περικλής Γιαννόπουλος

Καὶ ὑπερβαῖνον κάθε περιγραφὴν τῆς Τραγικοτάτης Ἀληθείας Στεφάνωμα ἀντάξιον τῆς Ἑλλαδικῆς Νεότητος, ἕνας δῆθεν Νέος Ἑλληνισμός, ἐφευρεθεὶς εἰς τοὺς Καφφενέδες, ἐκκολαφθεὶς ἀπό τοὺς Μπελτέδες των Καφφέδων, σημαιοφορούμενος ἀπὸ τὸ Ἀρχικατεργαρικότατον Ἐπιστημονικὸν φῶς -ΚΥΝΑΙΔΙΚΟΤΑΤΟΝ ΨΕΥΔΟΣ- ἑνὸς Παρισινοῦ ΜΕΛΑΧΡΟΙΝΟΥ, ἑνὸς φραγκολεβαντίνου, ἀπεριγράπτου πνευματικῆς εὐνουχικότητος καὶ ἀποτροπαιοτάτης ΑΜΑΘΕΙΑΣ, ἑνὸς Κτήνους, ἀδυνατοῦντος νὰ ἐννοήσῃ τίποτε ἀπὸ τὴν Ἱστορίαν τῆς φυλῆς καὶ τὴν Ἑλλην. Ἰδέαν καὶ τὴν Ἑλλην. Γλῶσσαν, παραδουχούμενος ὑπὸ δευτέρου Μουρλοῦ Κουκκουλεμπόρου, Λονδρέζου αὐτοῦ, φανταστικὸς Νεοελληνισμὸς Μισελληνικώτατος, θέλων νὰ σπάσῃ τὴν Ἑνότητα τῆς Ἱστορίας, τὴν Ἑνότητα τῆς Γλώσσης, τὴν Ἑνότητα τῆς Θρησκείας, νὰ ἀποκόψῃ τὸν Ἑλληνισμόν, ἀπὸ κάθε παρελθόν του -σὰν νὰ εἶναι Τοῦρκος, σὰν νὰ εἶναι Βούλγαρος, σὰν νὰ εἶναι ὁ χειρότερος ὅλων, ὁ ΦΡΑΓΚΟΣ, ὁ ὁποῖος παιδεύεται ἕναν αἰῶνα τώρα, νὰ κατορθώσῃ αὐτό, δι᾿ ὅλων τῶν μέσων καὶ τῶν βδελυροτέρων καὶ τῶν ἀπανθρωποτέρων- Παραδίδων Αὐτός, μὲ τὰ ἴδια του τὰ χέρια, εἰς τοὺς Φράγκους, τὰ δολοφόνα αὐτὰ ὅπλα καὶ ἐξυμνῶν αὐτούς, ποὺ τὰ ἁρπάζουν ἀλλαλάζοντες καὶ τὸν ἐξωθοῦν μὲ τοὺς ὕμνους των, ὅπως τοὺς τρισκαταράτους Φαρμακίδας ἄλλοτε, εἰς τὸ νὰ κατακομματιάσῃ καὶ ἐξουθενώσῃ τὴν φυλήν του, ἕνας Νέος Ἑλληνισμός. Λώβα ἀληθινή, τοιαύτης ἰοβόλου δριμύτητος, ὥστε νὰ προξενήσῃ ἐντελῆ παραίσθησιν, εἰς ἀνθρώπους καθ᾿ ὅλα λογικωτάτους καὶ Σεβαστοτάτους, ὥστε νὰ παρασυρθοῦν, νὰ ἐπιτρέψουν νὰ δημιουργηθῇ ἐδῶ, εἰς τὰς ΑΘΗΝΑΣ, εἰς τοὺς πρόποδας τοῦ Ὑπερτάτου Ναοῦ τῆς Οἰκουμένης, ἕνας Νοσταλγικότστος ΝΕΟΤΣΑΡΟΥΧΙΣΜΟΣ φραγκοβρακάδων, μὲ Σύμβολον ἕνα Ἀφηνιασμένον ΤΣΑΡΟΥΧΙ, θέλων νὰ γκρεμίσῃ τὸν Παρθενῶνα, διὰ νὰ στήσῃ τὸ παληοτσάρουχον τοῦ παπούλη του καὶ γκαρίζῃ ἀνέτως τὸν Ἀμανέ του.

13

Κάτω ἡ Ἑλλὰς τῶν: ΨΗΦΩΝ, τῶν ΜΙΣΘΩΝ, τῶν ΧΑΡΤΟΠΑΙΚΤΩΝ καὶ τῶν ΒΟΥΛΕΥΤΩΝ.

Αὐτὴ εἶναι ἡ Τωρινὴ Ἑλλάς, Καταχρεωκοπημένη Πνευματικῶς ἀπὸ τὴν πρώτην της ἡμέραν. Καταχρεωκοπημένη Πραγματικῶς. Μὲ Κράτος γνήσιον, ληστρικότατον, Τσουλῆν. Στρυφογυρίζουσα ἄδιεξοδως εἰς τὰ ἴδια καμώματα καὶ τὰ ἴδια ψεύματα, τῶν πρώτων ἡμερῶν τῆς Ἐλευθερίας της, τὰ ὁποῖα ἐβαρύνθησαν καὶ οἱ πέτρες, ἀδυνατοῦσα νὰ σταθῇ εἰς τὰ πόδια της, ἀδυνατοῦσα νὰ δημιουργήσῃ τὸ παραμικρὸν Ἐθνικόν, ναρκώνουσα καὶ καταπνίγουσα τὴν Τιτάνειον δύναμιν τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἀτόμου, καταδολοφονοῦσα καὶ καταατιμάζουσα, καθ᾿ ὅλα τὰ σημεῖα τοῦ Ἑλληνισμοῦ, ἐπὶ ἕνα ἤδη αἰῶνα, μὲ τοὺς Προξένους της, καταληστεύουσα αὐτόν, δένουσα τὰ χέρια του καὶ κρατοῦσα σφικτὰ αὐτόν, εἰς τὰ πανταχόθεν ραπίσματα χάριν της, ἐνῷ Αὐτὴ στουπὶ εἰς τὸ Βουλευτικόν της μεθύσι, κυλιέται εἰς τὸ Παραδείσειον περιβόλι της, κατατρωγομένη ἀπὸ τὴν ἐσωτάτην της λέπραν, τὴν Ἀμάθειαν, τὴν Ἀνηθικότητα καὶ τὸν χυδαιότατον Ἐγωϊσμόν, θεόστραβη πρὸ τοῦ Ἔργου τὸ ὁποῖον ἀνέλαβε νὰ ἐκτελέσῃ, ἀναίσθητος πρὸ τῶν κακῶν καὶ τῶν χαμῶν, ποὺ προξενεῖ εἰς τὴν φυλὴν καὶ εἰς ἑαυτήν, μὲ πρόσωπον φουσκολωβιασμένον καὶ ἐγκέφαλον παράλυτον, ὁλόκληρον καρκίνον, μεταδίδοντα σπασμωδικάς, τρελλὰς κινήσεις εἰς τὸ Σῶμα τοῦ Ἑλληνισμοῦ. Αὐτὴ εἶναι ἡ Τωρινὴ Ἑλλάς. Ἡ Ἑλλὰς τῶν Κλεφτῶν-Ἡρώων. Τῶν Κλεφτῶν Κουτσούρων· Καὶ ἡ Ἑλλὰς τῶν Παιδιῶν αὐτῶν -ἀντὶ ὑψηλῶν Ἀριστοκρατῶν φορτωμένων μὲ τὴν Πατρικὴν Δόξαν τοῦ Πυρὸς καὶ τὴν ἰδίαν Δόξαν Πνεύματος καὶ Εὐγενείας- Τραμπουκογαλάντιδων καὶ τέλος τῶν ἀπογόνων αὐτῶν καὶ τῶν διαδόχων τῶν Συστημάτων των, Κλεφτῶν τοῦ 97, Κλεφτῶν Ἐκφυλισμένων, Κλεφτῶν Ἀνηθίκων, Κλεφτῶν Γραμματοστραβῶν καὶ Γραμματολεπρῶν, Κλεφτῶν ΜΠΟΥΦΩΝ καὶ τρισχειρότερον καὶ συνολικότερον, ὅλων, ἡ ΕΛΛΑΣ ΤΩΝ ΒΟΥΛΕΥΤΩΝ.

Αὐτή, ἀμυδρῶς, εἶναι ἡ Τωρινή Σας Ἑλλάς. Καὶ θὰ ἦτο ἀνεξήγητον θαῦμα, πῶς εἶναι δυνατὸν νὰ ὑπάρχῃ τὸ τερατῶδες αὐτὸ κατασκεύασμα, ἐὰν δὲν τὸ ἐστήριζεν ἡ Ἱερὰ Συμμαχία τῶν Μεγάλων Κροκοδείλων, ἡ ὑποκύψασα εἰς τὴν ἠθικὴν πίεσιν τῶν Λαῶν καὶ ἀναγκασθεῖσα νὰ κυρώσῃ τὴν Ἐλευθερίαν καὶ δημιουργήσῃ Ἔθνος Ἀνεξάρτητον -ἀλλὰ φαινομενικῶς, ἀλλὰ δέσασα τοὺς πάντας καὶ τὰ πάντα χειροπόδαρα ἀνέκαθεν, ἀλλ᾿ ἐξωθοῦσα Αὐτὸ εἰς ὅλους τοὺς κρημνοὺς καὶ τοὺς ἀτιμασμοὺς- ἐὰν δὲν εἶχε συμφέρον μέγιστον νὰ τὸ διατηρῇ, ὅπως ἦτο τὸν αἰῶνα αὐτόν, ὅπως εἶναι τώρα καὶ χειρότερον ἀκόμη, διὰ νὰ κατακομματιάζῃ καὶ διαρπάζῃ Αὐτὴ τὸν Ἑλληνισμὸν ἀνέτως, δημιουργοῦσα καὶ ἐξωθοῦσα Βλάχους καὶ Βουλγάρους, λαοὺς βλάκας, λυσσῶντας καθ᾿ ἡμῶν, τῶν φυσικῶν των Εὐεργετῶν καὶ Προστατῶν, φουσκώνοντας σὰν Ἰνδιάνους, καὶ σὰν Ἰνδιάνους βλάκας, ἀδυνατοῦντας νὰ ἐννοήσουν, ὅτι παχύνονται μάταια τρώγοντες ἡμᾶς, διὰ νὰ χρησιμεύσουν μίαν ἡμέραν διὰ τὴν Πασχαλινὴν Βότκα τοῦ Μουζίκου καὶ τὰ Χριστούγεννα τοῦ φράγκου. Καὶ ἀκόμη θὰ ἦτο θαῦμα, πῶς ὑφίσταται τοιοῦτον κατασκεύασμα, ἐὰν δὲν τὸ ἐκράτει, κυριώτερον ἀκόμη, ἡ κολοσσαία Δύναμις τοῦ Ἑλληνισμοῦ, ἡ πραγματικὴ Αὐτὴ Δύναμις καὶ τὸ Γόητρον τῆς Ἀρχαίας μας Ἑλλάδος, Γόητρον ἰσχυρότερον τοῦ Γοήτρου τῶν Θεῶν, δύο δυνάμεις τρισμέγισται, ἀνυπολόγιστοι, τὰς ὁποίας ἀνηθίκως καὶ χυδαιότατα ἐκμεταλλεύεται ἡ Τωρινή, χωρὶς κἂν νὰ τὰς ἐννοῇ καὶ αἱ ὁποῖαι κρατοῦν ἀβύθιστον τὸ Ληστρικὸν αὐτὸ ΦΡΕΝΟΚΟΜΕΙΟΝ.

Καὶ διέξοδος; Μία καὶ μόνη. Ἕνα καλὸ πρωΐ, ὦ Τωρινοὶ Ἀόμματοι Βλάκες, θὰ εὑρεθῆτε ἐπαναστατημένοι, χωρὶς νὰ γνωρίζετε τὸ πῶς καὶ τὸ τί καὶ τὸ διατί, χωρὶς νὰ ξεύρετε τὶ θέλετε καὶ τὶ γυρεύετε καὶ ποῦ πηγαίνετε. Καὶ τὴν Ἐπανάστασιν αὐτὴν τὴν αἰσθάνεσθε, τὴν ἐπικαλεῖσθε, τὴν ποθεῖτε, ἀρχίσατε πρὸ καιροῦ νὰ τὴν λέγετε, νὰ τὴν γράφετε, νὰ τὴν συνηθίζετε, νὰ τὴν περιμένετε ὡς μόνην Σας Σωτηρίαν: διὰ νὰ Σᾶς γλυτώσῃ ἀπὸ τοὺς ἀνηθίκους λαβυρίνθους καὶ ἀπό τους τραγελάφους -διὰ νὰ Σᾶς γλυτώσῃ ἀπὸ τὸν Ἑαυτόν Σας. Καὶ ἡ Ἐπανάστασις αὐτή, ὅπως καὶ οἱαδήποτε ἄλλη μεταβολή, μὲ τὰ μυαλὰ ποὺ ἔχετε καὶ μὲ τοὺς ἀνθρώπους ποὺ βάζετε εἰς τὸν σβέρκον Σας, θὰ Σᾶς ἐξαπατήσῃ καὶ θὰ Σᾶς βυθίσῃ χειρότερα, εἰς χειροτέρους τραγελάφους καὶ σκότη, θὰ Σᾶς ἀποτελειώσῃ, ὑποσχομένη νὰ Σᾶς διορθώσῃ -ὅπως ἡ κάθε μεταβολὴ ποὺ ἐκάματε,- καὶ θὰ Σᾶς ἀποκοιμίσῃ, διὰ νὰ πεταχθῆτε μετὰ ὀλίγα ἔτη ὀρθοί, ἀπὸ τὸν Νέον Σας Ὕπνον... καὶ ἰδῆτε τέλος μὲ πεταγμένα μάτια ἐμπρός Σας, τὸν Πραγματικόν... ΧΑΡΟΝ.

Νέον Πνεύμα  (1906) (απόσπασμα)

Περικλής Γιαννόπουλος  (1871-1910)